Ergonomische normen en richtlijnen voor kappersmaterialen en werktechnieken Arboconvenant kappers Eind rapportage

Transcriptie

1 Ergonomische normen en richtlijnen voor kappersmaterialen en werktechnieken Arboconvenant kappers Eind rapportage drs. Ineke Draisma ir. Gjalt Huppes Eur. Erg. Datum 10 januari 2003 Opdrachtgever Vakraad voor het kappersbedrijf Contactpersoon Dhr. F. de Kruif vhp projectnummer tel fax vhp ergonomie Huygensstraat 13a 2515 BD s-gravenhage

2 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken Samenvatting De sociale partners in de kappersbranche (de ondernemingsraad ANKO, de Kappersbond FNV/FNV Schoonheidsverzorging en de CNV Bedrijven Bond) samen met het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hebben afgesproken normen en richtlijnen op te stellen voor kappersmaterialen en de werktechniek van de kapper. Dit in het kader van het Arboconvenant dat voor deze sector is ondertekend. Het doel van het convenant is onder meer de fysieke belasting te verminderen. vhp ergonomie heeft een onderzoek uitgevoerd naar deze normen en richtlijnen. In deze rapportage worden ze weergegeven. Verder is aangegeven of er materialen leverbaar zijn die aan deze normen en richtlijnen voldoen. In onderstaande tabel worden de resultaten van het onderzoek samengevat. De huidige situatie is uitgedrukt in een pictogram. (Vrijwel) alle / de meeste leverbare producten voldoen aan de norm Minder dan de helft van de leverbare producten voldoen aan de norm Er zijn enkele producten leverbaar die voldoen Voor normen en richtlijnen die gericht zijn op inrichting van de salon geven de pictogrammen de huidige situatie in de praktijk weer. Product Huidige situatie Pompstoel Hoogte instelling Draaimogelijkheid Afmetingen Bereik Bediening hoogte instelling De handel van het pompmechanisme moet buiten de zitting uit steken. Echter niet meer dan enkele cm om stoten / haken te voorkomen. Maximaal 100 N pompkracht bij een klant van 100 kg. Liefst fixeerbaar. Liefst met een voorkeursstand ten opzichte van pompmechanisme. Bedieningsgemak Bedieningskracht Bovenzijde ten opzichte van onderstel Buitendiameter Breedte tussen de armsteunen Hoogste stand Minimaal 59 cm. Laagste stand maximaal 43 cm. (Minimaal 45 graden) draaibaar. Diameter achterste helft stoel 60cm, zijkant maximaal 60 cm breed inclusief armsteunen. Minimaal 46 cm (norm kantoorstoel). Zitdiepte Minimaal 38 cm (norm kantoorstoel). Rugleuning Maximaal 50 cm. Maximaal 45 cm. hoogte 10 januari 2003 ii

3 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken Product Huidige situatie Onderstel Kinderzitje / kussen Armsteunen tot voorzijde zitting Kantelmoment Teenlengte stoelpoot Vormgeving die haken van een föhndraad voorkomt. Minimaal 19,5 cm. Minimale teenlengte is 24 cm. Maximale teenlengte is 36,5 cm. Ruimte rondom de pompstoel Afstand Tussen Minimaal 150 cm twee stoelen hart-op-hart of 75 cm Tussen stoel en muur tussenruimte. Minimaal 70 cm aan de zijkant. Minimaal 100 cm aan de achterzijde. Verhoging op pompstoel ongeveer 20 cm. Hoogte losse stoel minimaal 79 cm. Losse stoel liefst eenvoudig in hoogte instelbaar. Let op voldoende stabiliteit voor het kind. Looppaden minimaal 60 cm breed. Looppaden Minimaal 60 cm ruimte buiten het werkgebied vrijhouden voor lopen. Kappersfiets Insteltraject Hoogte verstelling Zitting Hoogste Minimaal 80 cm. stand Laagste Maximaal 54 cm. stand Eenvoudig De handel moet niet instellen meer dan enkele cm onder de zitting weg zitten en mag niet meer dan enige cm onder de zitting uitsteken. Vering Maximaal 2 cm inveren bij gaan zitten. Vorm Niet rond. Fietszadel heeft lichte voorkeur boven ponyzadel. Zitting draaibaar Zitting draaibaar ten opzichte van het onderstel Onderstel Aantal tenen 5, geen voetring. Teenlengte Kantelmoment minimaal 19,5 cm. Minimale teenlengte 24 cm. Maximale teenlengte 36,5 cm. 10 januari 2003 iii

4 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken Product Huidige situatie Min aantal fietsen in de salon Wielen Wendbaarheid / geremdheid Hygiëne Stoel-wasbak combinatie Hoogte instelling wasbak Verstel-traject stoel met vaste wasbak Afmetingen wasbak (Aantal medewerkers gedeeld door 2) + 1 Half geremd (vergelijkbaar met kantoorstoel) Wielen eenvoudig te reinigen en te vervangen (klik systeem). Wanneer kappers bij het wassen meer gaan zitten zijn meer fietsen nodig. Wielen eenvoudig uit elkaar te halen. Geen kapje over het wiel. Hoogte Hoogte bovenzijde wasbak als hij horizontaal staat ongeveer 95 cm vanaf de vloer. Wasbak hoogte Wasbak kantelbaar voor aanpassing aan klantlengte Bij een korte wasbak is naast kanteling van de bak ook hoogte instelling van de stoel aan te bevelen. Lengte Maximaal 42 cm. Minimaal 38 cm. Diepte Hoogteverschil tussen neksteun en bodem van de bak maximaal 15 cm. Onderstel Afwerking Geen scherpe / uitstekende delen. Vrije ruimte Gebruik Gebruik kappersfiets onder de kappersfiets moet mogelijk zijn. wasunit Beenruimte Voetruimte minimaal 42 cm. Knieruimte minimaal 24 cm. Deze maten gelden aan Schaar Ogen 1 Ruimte aan zij- en achterkant weerszijden van het onderstel. Maximale breedte onderstel 30 Type kraan Eenknopsmengkraan cm. Achterzijde minimaal 50 cm. Onderlinge positie van de ogen Minimaal 100 cm bij meerdere wasbakken naast elkaar. Asymmetrische beenlengte (offset) waardoor de duim in een neutrale positie gehouden kan worden 1 De eisen aan de schaar moeten worden aangescherpt wanneer uit het vervolg onderzoek blijkt dat de door vhp ergonomie gesignaleerde nieuwe kniptechniek in combinatie met alternatieve vormgeving van de schaar (offset, pinksteun en kromming in knipblad) tot aanzienlijke vermindering van de fysieke belasting van de kapper leidt (zie aanbevelingen, hoofdstuk 11). 10 januari 2003 iv

5 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken Product Huidige situatie Interne frictie Valtest uitvoeren Pinksteun 2 Pinksteun aanwezig, maar afschroefbaar Materiaal Nikkel % Maximaal nikkelafgifte is 0,5 µg/cm 2 per week. Onderhoud Regelmatig onderhoud aan de schaar laten plegen door de leverancier of erkende slijper. Tondeuse Gewicht Absoluut gewicht Snoer of draad Zo laag mogelijk. Energie- Draadloos voorziening. Vorm Handgreep Ovaal van vorm. Eenvoud in reiniging Föhn Gewicht Handvat Geluidsniveau Föhntijd per klant Eenvoud in reiniging, bij voorkeur na elke behandeling. Absoluut Zo laag mogelijk. gewicht zwaartepunt Zo dicht mogelijk boven de pols. Vorm Cilindrisch of ovaal Afmeting Minimaal 28 cm, maximaal 38 cm. Absoluut Maximaal 70 d(b) Locatie stopcontact Op werkhoogte voor de kapper; circa cm boven de vloer. Zo kort mogelijk door het nemen van diverse maatregelen. Onbekend Onbekend Verlichting van de knipwerkplek Knippen en Hoeveelheid föhnen licht Plaatsing armatuur Minimaal 400 lux verticaal gemeten Tl links, rechts en achter de klant maar vrij dichtbij zodat de kapper niet in zijn eigen schaduw werkt Onbekend Onbekend 2 Zie voetnoot 1 10 januari 2003 v

6 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken Product Huidige situatie Verven Een hoekje met daglicht is zinvol voor een goede beoordeling van kleur Onbekend 10 januari 2003 vi

7 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken Inhoudsopgave 1 Inleiding 1 2 Vraagstelling A: normen en richtlijnen voor materialen B: leverbaarheid materialen C: richtlijnen voor werktechniek Aanpak 2 4 of richtlijn 2 5 Bronnenonderzoek 3 6 Leverbaarheid materialen 3 7 Ergonomische uitgangspunten Optimale werkhoogte bij werken aan de pompstoel Optimale werkhoogte bij werken aan de wasbak Lichaamslengte van kappers en klanten en en richtlijnen voor kappersmaterialen De pompstoel Verhoging op de pompstoel of kinderstoel De kappersfiets De wasbak De schaar Tondeuse Föhn Verlichting van de knipwerkplek en voor de werktechniek Knippen Wassen Föhnen Conclusie Aanbevelingen Materialen Werktechniek Bijlage A en en en 1 Bijlage B Literatuurlijst 1 Bijlage C Praktijkbezoeken 2 Bijlage D Leveranciers van korte wasbakken 3 10 januari 2003 vii

8 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken 1 Inleiding De sociale partners in de kappersbranche (de ondernemingsraad ANKO, de Kappersbond FNV/FNV Schoonheidsverzorging en de CNV Bedrijven Bond) samen met het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hebben op 17 december 2001 een vierjarig Arboconvenant ondertekend. Het doel van het convenant is de fysieke belasting, de allergene belasting, het ziekteverzuim en de WAO-instroom in de bedrijfstak te verminderen. Er is door TNO arbeid een nulmeting gedaan naar de fysieke belasting 3. Mede op basis van de aanbevelingen uit dit onderzoek zijn afspraken gemaakt over de terugdringing van de fysieke belasting. vhp ergonomie is door de vakraad van de kappers gevraagd vervolg te geven aan deze aanbevelingen. 2 Vraagstelling De vraagstelling voor dit onderzoek valt uiteen in drie delen: Welke ergonomische normen en richtlijnen zijn zinvol voor de verschillende materialen waarmee kappers werken? Voldoen de huidig in de markt gangbare materialen aan deze normen? Welke ergonomische richtlijnen kunnen onderscheiden worden voor de werktechniek die kappers toepassen? Dit in het kader van het terugdringen van het ziekteverzuim en de arbeidsongeschiktheid ten gevolge van de fysieke belasting die kappers tijdens hun werk ondervinden. In onderstaande paragrafen worden deze onderzoeksvragen verder uitgewerkt. 2.1 A: normen en richtlijnen voor materialen De eerste onderzoeksvraag is: Formuleer ergonomische normen volgens de stand der techniek, voor de volgende kappersmaterialen: kappersfiets, pompstoel (incl. kinderzitje), wasbak, schaar, föhn, tondeuse, rollers en haaknaald. Formuleer tevens ergonomische normen voor de werkruimte rondom de kapperstoelen en wasbakken en voor de verlichting van de kapperswerkplek. Daarbij kan uitgegaan worden van de normen en richtlijnen die in het kader van de nulmeting reeds eerder voor de branche zijn opgesteld. Deze zullen op de volgende punten aangevuld of verbeterd moeten worden: Opstellen van aanvullende richtlijnen voor relevante zaken waar nog geen richtlijnen voor bestaan (b.v. scharen, föhns, pompmechanisme van de pompstoel, kinderstoel). Keuze uit richtlijnen die door verschillende bronnen genoemd worden (b.v. waar Osinga, Woldring en Peterson een ander getal noemen). Voor zover mogelijk (met name pompstoel / wasbak) reductie van het aantal richtlijnen (alleen de meest relevante richtlijnen), waardoor deze in de praktijk beter kunnen worden gehanteerd. Ordenen van de richtlijnen in categorieën: normen en richtlijnen. De onderbouwing van de normen zal aangegeven worden. De richtlijnen zullen zo geformuleerd (en vormgegeven) worden dat ze aansluiten bij de belevingswereld van kappers. Waar mogelijk worden de richtlijnen bijvoorbeeld weergegeven in de vorm van tekeningen. 2.2 B: leverbaarheid materialen Nadat er ergonomische richtlijnen zijn opgesteld is het natuurlijk van belang na te gaan of er materialen leverbaar zijn die geheel of gedeeltelijk voldoen aan de richtlijnen. Een volledig overzicht van alle materialen is niet mogelijk in de beperkte doorlooptijd van het project. Daarom zijn per materiaal een vijftal willekeurige producten zoals aangetroffen in salons en bij één leverancier doorgemeten. 3 M.Douwes e.a. Fysieke belasting in de kappersbranche Elsevier bedrijfsinformatie bv. Doetichem, december december

9 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken 2.3 C: richtlijnen voor werktechniek Ook ergonomisch goede kappersmaterialen kunnen op een minder goede manier gebruikt worden. Daarom moeten ook ergonomische richtlijnen worden opgesteld voor de te hanteren werktechnieken in het kappersvak gericht op het verminderen van de fysieke belasting. Ook daarbij kan uitgegaan worden van de richtlijnen die hiervoor reeds in de nulmeting zijn opgesteld. Deze zullen op de volgende punten aangevuld of verbeterd moeten worden: Opstellen aanvullende richtlijnen voor werktechnieken waar nog geen richtlijnen voor bestaan (b.v. gebruik van gereedschappen, manier van wassen) Ordenen van de richtlijnen in categorieën die aansluiten bij het werk, dus bijvoorbeeld aparte richtlijnen voor wassen, föhnen en knippen; De richtlijnen moeten zo geformuleerd (en vormgegeven) worden dat ze aansluiten bij de belevingswereld van kappers. Waar mogelijk worden de richtlijnen bijvoorbeeld weergegeven in de vorm van tekeningen. 3 Aanpak Het project is uitgevoerd volgens de volgende opzet: 1. Projectopzet: Overleg met BBC over nadere invulling van het project (financiën, planning, details etc.) 2. Analyse: Bestaande richtlijnen zijn geordend in categorieën: normen en richtlijnen. Voor de normen is de wetenschappelijke onderbouwing nagegaan. Voor de richtlijnen is een globale toetsing uitgevoerd. 3. Praktijk toets: De normen en richtlijnen zijn voorgelegd aan acht sleutelfiguren uit de branche (zie Bijlage C).. 4. Concept rapportage: Op basis van de commentaren van de sleutelfiguren zijn de concept normen en richtlijnen voorgelegd aan de BBC. Deze heeft keuzes gemaakt en aanvullingen gegeven. 5. Doormeten materialen: Bij een leverancier en in een aantal salons zijn de daar aanwezige materialen doorgemeten om na te gaan of de normen en richtlijnen realistisch en haalbaar zijn. 6. Eindrapport: De resultaten zijn vastgelegd in een eindrapport. 4 of richtlijn De status van een norm is zwaarder dan een status voor een richtlijn. Een norm moet geïnterpreteerd worden als een (harde) eis die eventueel (in overleg met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) vertaald zou kunnen worden naar een Arbo-beleidsregel. Een richtlijn moet gezien worden als een aanvullende wens die eventueel door de Branche als richtlijn gehanteerd kan worden. In de aanbevelingen in de volgende hoofdstukken wordt steeds aangegeven of een ergonomische aanbeveling een norm of een richtlijn zou moeten zijn. Aanbevelingen die naar de mening van de onderzoekers een grote invloed hebben op het risico op fysieke overbelasting zijn aangemerkt als norm. Aanbevelingen die naar de mening van de onderzoekers een minder grote invloed hebben op de fysieke belasting zijn aangemerkt als richtlijn 4. 4 Natuurlijk kunnen er ook andere overwegingen zijn bij de indeling in normen of richtlijnen. Zo kunnen bijvoorbeeld de kosten bij de invoering van een aanbeveling of de leverbaarheid van materialen een rol spelen. De onderzoekers gaan er van uit dat de BBC deze afwegingen zullen meenemen bij de definitieve vaststelling van de normen en richtlijnen. 18 december

10 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken 5 Bronnenonderzoek Bij het opstellen van de richtlijnen voor de kappersmaterialen is gebruik gemaakt van eerder onderzoek. Met name de nulmeting geeft een goed overzicht van de literatuur op dit gebied. In bijlage 1 bij dit rapport is een samenvatting gegeven van alle normen en richtlijnen die in de literatuur zijn aangetroffen. Alle normen en richtlijnen die zijn aangetroffen zijn opnieuw tegen het licht gehouden. Opgevallen is dat bij veel van de aangetroffen normen en richtlijnen geen onderbouwing is weergegeven. Waarschijnlijk heeft deze onderbouwing wel plaatsgevonden maar is ze niet vastgelegd. In de bijlage wordt aangegeven welke argumenten zijn gehanteerd om de normen en richtlijnen uit de literatuur over te nemen dan wel hier van af te wijken. Er zijn geen normen of richtlijnen opgenomen voor haaknaalden en rollers. De haaknaalden worden gebruikt voor coupe soleil. Coupe soleil wordt inmiddels heel frequent met behulp van andere, voor de kapper minder belastende technieken aangebracht (met behulp van folie en met de kam). Het gebruik van de haaknaald neemt daarmee sterk af, waardoor de noodzaak voor het opstellen van normen of richtlijnen niet meer nodig is. Ten aanzien van de rollers is in eerder onderzoek aangegeven dat kleefrollers in plaats van rollers met pin moeten worden gebruikt. Het eindresultaat van de kleefroller en de roller met pin is echter niet hetzelfde, waardoor kappers niet kiezen voor het gebruik van de kleefroller. Bovendien is het indraaien van de rollers het meest belastend, dit veranderd niet door het gebruik van de kleefroller. Er is daarom besloten geen normen of richtlijnen op te nemen voor rollers. 6 Leverbaarheid materialen Of er materialen leverbaar zijn die voldoen aan de gegeven ergonomische normen wordt aangegeven met een symbool, zie onderstaand. Er zijn drie situaties onderscheiden: (Vrijwel) alle / de meeste leverbare producten voldoen aan de norm Minder dan de helft van de leverbare producten voldoen aan de norm Er zijn enkele producten leverbaar die voldoen Er zijn geen producten leverbaar die voldoen 18 december

11 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken 7 Ergonomische uitgangspunten Bij het opstellen van de normen en de richtlijnen zijn een aantal ergonomische uitgangspunten gehanteerd. Deze zijn onderstaand samengevat. 7.1 Optimale werkhoogte bij werken aan de pompstoel De optimale werkhoogte wordt bepaald door ergonomische richtlijnen en door vaktechnische richtlijnen. Wat is de maximale afstand tussen de ogen van de kapper en zijn handen vereist voor de taak; hoe dichtbij de ogen moet je bijvoorbeeld knippen. In deze rapportage is het uitgangspunt dat de kapper bij voorkeur tussen borst en schouderhoogte knipt met de ellebogen ontspannend laag hangend. Incidenteel mag de kapper nog hoger (tot ooghoogte) knippen. 7.2 Optimale werkhoogte bij werken aan de wasbak De optimale werkhoogte aan de wasbak is lager dan de optimale werkhoogte bij werken aan de pompstoel. Enerzijds is het zicht op het haar minder van belang, anderzijds moet bij het wassen ook redelijk veel kracht gezet worden. De optimale werkhoogte ligt daarom bij het werken aan de wasbak rond de ellebooghoogte. Figuur 1: Knippen tussen borst- en schouderhoogte 7.3 Lichaamslengte van kappers en klanten Kappers worden (net als alle andere Nederlanders) steeds langer. Daarnaast komen er door instroom van allochtonen ook steeds meer kleinere mensen voor. En hoewel de meeste kappers vrouwen zijn komen toch ook een aanzienlijk aantal man- nelijke kappers voor. Vandaar dat bij het opstellen van richtlij- de vrouwen en 1% van de mannen nog kleiner zijn nen in deze studie rekening is gehouden met alle mensen die tussen de P5 vrouw en de P95 man in zitten. Dit betekent dat: 5% van dan de mensen waar in dit onderzoek rekening mee is gehouden. Figuur 2: Wassen op ellebooghoogte Idem is 5% van de mannen en 1% van de vrouwen nog groter dan de mensen waar in dit onderzoek rekening mee is gehouden. Voor de klanten zijn dezelfde menslengtes meegenomen. 18 december

12 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken 8 en en richtlijnen voor kappersmaterialen 8.1 De pompstoel Uit de nulmeting 5 blijkt dat 5% van de kappers nog niet met een pompstoel werkt. Van de kappers die wel een pompstoel gebruiken zegt 8% niet gewend te zijn de stoel elke keer op de gewenste hoogte te zetten. Ruim 29% geeft aan niet tevreden te zijn over het instelbereik; 12% geeft aan dat de stoel niet laag genoeg kan en 18% geeft aan dat de stoel niet hoog genoeg kan. Met een goede pompstoel kan de kapper op een goede werkhoogte en dichtbij de klant werken. Daarmee kan worden voorkomen dat de kapper met een gebogen rug of nek werkt of langdurig met geheven armen moet werken De hoogste stand : de hoogste stand van de pompstoel moet minimaal 59 cm zijn. Voor de hoogste stand van de pompstoel is de volgende werkzaamheid maatgevend: De langste kapper die zittend op de kappersfiets werkt De kappersfiets staat in de laagste stand De kapper behandelt de kleinste klant De kapper werkt met de handen op de laagste nog goede hoogte (borsthoogte van zichzelf) De kapper werkt aan de onderkant van het haar De pompstoel staat in de hoogste stand. Figuur 3: Hoogste stand pompstoel Kapper Klant A B C P95 man P5 vrouw A = Popliteale hoogte schouderhoogte (zittend) (schoentoeslag) 90 (borsthoogte = 90 mm onder schouderhoogte) B = schouderhoogte zittend C = A B De meeste stoelen kunnen tot 59 cm of hoger ingesteld worden hebben De laagste stand : De laagste stand van de pompstoel moet maximaal 43 cm zijn. Voor de laagste stand van de pompstoel is de volgende werkzaamheid maatgevend: De kleinste kapper die staand werkt De kapper behandelt de grootste klant De kapper werkt met de handen op de hoogste nog toelaatbare hoogte (ooghoogte van zichzelf) De kapper werkt aan de bovenkant (5 cm boven het hoofd) van de klant De pompstoel staat in de laagste stand. Figuur 4: Laagste stand pompstoel (knippen op ooghoogte) 5 5 M.Douwes e.a. Fysieke belasting in de kappersbranche Elsevier bedrijfsinformatie bv. Doetinchem, december december

13 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken Kapper Klant A B C P5 vrouw P95 man A = ooghoogte + 30 (schoen toeslag) B = zithoogte C = A 50 B Mocht een kapper niet op ooghoogte willen werken dan heeft hij de mogelijkheid om de werkhoogte met maximaal 12 cm te verlagen door de klant te vragen onderuit te zakken. De werkhoogte van de kleine kapper komt daarmee 3,5 cm boven de eigen schouderhoogte uit. In de praktijk zijn stoelen verkrijgbaar die een laagste stand van 43 cm hebben Bediening hoogte instelling : De handel van het pompmechanisme waar met de voet op wordt gedrukt moet buiten de zitting uit steken. Echter niet meer dan enkele cm om stoten / haken tijdens het werken te voorkomen. De pompstoel moet gemakkelijk op de juiste hoogte in te stellen zijn. Het is daarom van belang dat het pompmechanisme gemakkelijk te bedienen is. Het pedaal moet een zodanige vorm hebben waardoor de voet van de kapper er niet afschiet tijdens het in hoogte verstellen van de stoel. De voet van de kapper moet het pedaal goed kunnen bereiken. De handel van het pompmechanisme moet enkele centimeters buiten de zitting steken. Echter niet meer dan een paar centimeters om het stoten van het onderbeen van de kapper te voorkomen. : het omhoog pompen van de pompstoel mag niet meer dan 100 N pompkracht kosten bij een klant van 100 kg. Deze pompkracht is met de voet nog goed op te brengen. In de praktijk voldoen vrijwel alle pompstoelen aan deze richtlijnen Draaimogelijkheid : Een pompstoel moet minimaal 45 graden kunnen draaien om zo de klant gemakkelijk in- en uit te laten stappen en het voorhoofd en wenkbrauwen van de klant te kunnen knippen. : Fixeren van de draaiing is zinvol; de stoel moet niet blijven bewegen tijdens de behandeling. Het valt aan te bevelen de draai niet geheel vrij te maken over 360 graden. Het pompmechanisme kan dan ook aan de verkeerde kant staan. Een voorkeursstand van de zitting naar recht voor met het pompmechanisme recht achter is aan te bevelen In de praktijk zijn veel pompstoelen draaibaar. Een deel kent een vergrendel mechanisme. Een voorkeursstand wordt in de praktijk niet aangetroffen. 18 december

14 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken Buitendiameter : De breedte van de stoel (inclusief armsteunen) is kleiner dan 60 cm. Aan de achterzijde gaat het om de omschrijvende cirkel De afmetingen van de pompstoel kunnen een effect hebben op de reikafstand van de kapper naar de klant. Wanneer de reikafstand te groot wordt leidt dit tot een ongunstige werkhouding zoals een voorovergebogen rug of hoog geheven armen. De reikafstand van de kapper tot het hoofd zal ongeveer 30 cm mogen bedragen. R300 De wijze van meten is aangegeven in bijgaande figuur. Het 600 hoofd van de klant is uitgangspunt. Over de armleuningen Figuur 5: Omvang stoel beperken i.v.m. reikafstand heen gemeten mag de stoel niet breder zijn dan 60 cm. Aan de achterzijde wordt een cirkel getrokken met als middelpunt het hoofd van de klant. Dit komt neer op 10 cm voor het midden van de rugleuning van bovenaf gezien. De stoel mag niet uitsteken buiten deze cirkel met een straal van 30 cm. In de praktijk voldoen vrijwel alle pompstoelen aan deze richtlijn. Alleen stoelen met een zeer dikke rugleuning of ver uitstaande armsteunen vallen erbuiten De zittingbreedte : de breedte van de zitting (de afstand tussen de armsteunen) moet minimaal 46 cm zijn. Het gaat hier om een maat die niet zozeer van belang is voor de kapper maar meer voor de klant. Bij deze maat kunnen ook grote / brede klanten goed in de stoel zitten. De afmetingen van de pompstoel met betrekking tot de klant zijn ontleend aan de norm voor kantoorstoelen (NEN EN ; juni 2000) In de praktijk voldoen de meeste pompstoelen aan deze richtlijn De zittingdiepte : de zittingdiepte moet minimaal 38 cm Ook voor deze maat gaat het vooral om het zitcomfort van de klant. Een kortere zitting is niet zo comfortabel bij de ondersteuning van de bovenbenen. De maat wordt gemeten vanaf het bolste punt van de rugleuning naar voren toe. In de praktijk voldoen vrijwel alle pompstoelen aan deze richtlijn Hoogte van de rugleuning : De hoogte van de rugleuning mag niet meer dan 50 cm zijn, gemeten vanaf de zitting. : de hoogte van de rugleuning is kleiner dan 45 cm. 18 december

15 = m a x en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken Dit is van belang voor de kapper omdat een hoge rugleuning leidt tot een slechtere zithouding van de klant. Bovendien kan een hoge rugleuning in de weg zitten bij het knippen van lang haar. In de praktijk voldoen vrijwel alle pompstoelen hieraan Vorm van de armsteunen : De vorm van de armsteunen moet voorkomen dat de draad van de föhn hier achter kan blijven haken. In de praktijk voldoen veel pompstoelen aan deze richtlijn Teenlengte onderstel : het kantelmoment van de pompstoel is minimaal 19,5 cm. Bij een stoel met vijf tenen betekent dit een minimale teenlengte van 24 cm. De pompstoel moet stabiel zijn. Hij mag niet omvallen, ook al zit de klant op een puntje van de stoel. Dit geldt ook in de hoogste stand van de stoel. De eisen die hieraan gesteld worden zijn ontleend aan de bureaustoel (NEN EN ; juni 2000). Uitgangspunt is een pompstoel zonder wielen. Het kantelmoment is de maat t in bijgaande tekening. Dit is de as waarover t = min 195 s de stoel om zou kunnen kantelen. Uitgaande van deze minimum afstand van Figuur 6: Teenlengte en kantelmoment 19,5 cm moet een teen minimaal 24 cm lang zijn. Bij een rond onderstel moet de straal van het onderstel minimaal 19,5 cm zijn. ca 240 : De teenlengte mag maximaal 365 cm bedragen. Te lange tenen aan een stoel kunnen de kapper belemmeren bij het lopen en rijden op de kappersfiets rond de pompstoel. Als de tenen niet langer zijn dan 36,5 cm tot aan het verste punt van de teen is dit risico beperkt. In de praktijk zijn de meeste teenlengtes ongeveer 31 cm Vorm van het onderstel : bij een onderstel met één poot moet het onderstel zo plat zijn dat de kapper zijn voet erop kan zetten Vooral bij het werken met de kappersfiets kan een groot en dik onderstel in de weg zitten. plat. In de praktijk is de poot van de meeste één-poots pompstoelen voldoende Figuur 7: Voet op het onderstel plaatsen moet mogelijk zijn 18 december

16 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken Vrije ruimte tussen de pompstoelen : De hart op hart afstand tussen twee stoelen is minimaal 150 cm. In de praktijk betekent deze maat dat de tussenruimte tussen twee stoelen 75 tot 80 cm is. In deze situ- atie kunnen twee kappers niet tege- lijkertijd in dezelfde ruimte tussen twee stoelen werken. De beschre- ven ruimte eis is daarom een mini- male eis. Deze afstand is groot genoeg voor een kapper om staande en op de fiets tussen de pompstoe- len te werken Figuur 8: Hart op hart afstand minimaal 150 cm Dit is een praktijkrichtlijn die al jaren goed bevalt in de branche Ruimte rond de stoel : de ruimte tussen de pompstoel en de muur moet minimaal 70 cm zijn. : Aan de achterzijde is de maat minimaal 100 cm. : looppaden waar geregeld mensen lopen zijn minimaal 60 cm breed. Aan de zijkant van de pompstoel, tot aan een muur is 70 cm goed, zowel ergonomisch als in de praktijk. Aan de achterzijde van een pompstoel is meer ruimte nodig, hier moet ook ruimte zijn voor het neerzetten van de werkwagen en de kappersfiets. Achter de werkruimte van de kapper is de ruimte voor doorloop van de colle- loopruimte kleiner zijn omdat men dan ga s en klanten (min 60 cm). Als er weinig mensen langs hoeven te lopen, bijvoorbeeld achterin de salon kan de zonder problemen door de werkruimte van de kapper kan lopen. De ruimte voor lopen door de salon is daarmee erg afhankelijk van het gebruik van de salon. In een salon met meerdere me- dewerkers waarbij klanten voor elke behandeling naar een andere plek in de salon lopen is het aan te bevelen de ruimte voor lopen buiten de werkruimte van de kappers te laten. Figuur 9: Ruimte achter de stoel Of de praktijk voldoet aan deze maten is niet goed bekend. De indruk bestaat dat de meeste moderne salons wel aan deze richtlijnen voldoen. 18 december

17 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken 8.2 Verhoging op de pompstoel of kinderstoel : Een verhoging op de pompstoel voor kinderen is ongeveer 20 cm hoog ten opzichte van de zitting van de pompstoel. : Een losse kinderstoel heeft een zittinghoogte van minimaal 79 cm. Een dergelijke kinderstoel is liefst eenvoudig in hoogte instelbaar. Let ook op voldoende stabiliteit voor het kind. Wanneer kinderen worden geknipt moet de werkhoogte voor de kapper ook goed in te stellen zijn. Wanneer er regelmatig kinderen worden geknipt is het van belang hier een voorziening voor te hebben. Knippen van een kind dat bij een ouder op schoot zit op de pompstoel leidt tot ongunstige werkhoudingen. Voor de jongste kinderen zijn de kinderstoelen het beste. Hierin zit het kind min of meer vast (evt. met een tuigje) en boven- Figuur 10: Kinderzitje dien kan de stoel voor een TV worden geplaatst als extra afleiding voor het kind. De zittinghoogte van deze stoeltjes moet minimaal 79 cm zijn vanaf de grond. De variatie in werkhoogte wordt gerealiseerd door goed gebruik van de kappersfiets. Voor kinderen vanaf ongeveer 4 jaar is een verhoging (van 20 cm) aan te raden op de pompstoel. In de praktijk zijn kussens van 20 cm dik te verkrijgen. Als de verhoging op de armsteunen gelegd wordt moeten deze niet al te rond zijn anders valt de verhoging er af. De kinderstoelen zijn in de praktijk slecht in hoogte verstelbaar. Wel kunnen ze vaak éénmalig op de juiste hoogte gezet worden en dan met een schroef of dergelij- ke vastgezet. Er bestaan kinderstoeltjes die er heel leuk uitzien voor de kinderen (zie foto) maar waarbij de reikafstand voor de kapper erg groot wordt. Bovendien is de ondersteuning voor de jongste kinderen slecht. Figuur 11: Onvoldoende steun voor de jongste kinderen 18 december

18 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken 8.3 De kappersfiets Uit de nulmeting blijkt dat vrijwel elke salon beschikt over kappersfietsen. 16% van de kappers geeft aan geen gebruik te maken van de kappersfiets. 97% is tevreden over het instelbereik van de fiets. 66% van de fietsen beschikt over een ronde zadelvorm. In de vragenlijsten van de nulmeting wordt niets vermeld over de wieltjes. Uit de waarnemingen van vhp blijkt dat alle kappers problemen hebben met de wielen. Het gaat dan om de vervuiling waardoor de fiets niet gemakkelijk te verplaatsen is. Met een kappersfiets kan de kapper staand werken afwisselen met zittend of sta-steunend werken. Langdurig stilstaand werken is belastend voor het lichaam (rug en benen). Verder kan de kapper bij een goed gebruik van de kappersfiets in combinatie met de in hoogte verstelbare pompstoel de werkhoogte voor hemzelf zo gunstig mogelijk instellen. Hierdoor kunnen ongunstige werkhoudingen zoals voorovergebogen staan, of met de handen en ellebogen hoog reikend zo veel mogelijk worden vermeden De hoogste stand : de hoogste stand voor de kappersfiets is minimaal 80 cm. De hoogste stand is niet zo kritisch. Als het werk te hoog is kan de kapper altijd gaan staan. De lange kapper moet kunnen sta-steunen op de kappersfiets. Voor de hoogste stand gaat het daarmee vooral om de grote kapper die met de benen in 45 graden nog goed zit / sta-steund. De meeste kappersfietsen volden aan deze richtlijn. Figuur 12: Hoogste en laagste stand kappersfiets Laagste stand : de laagste stand voor de kappers- fiets is 54 cm. Voor de laagste stand gaat het om de grote kapper en de kleine klant. De kap- per zou graag ver omlaag willen omdat hij anders de pompstoel zeer ver omhoog moet zet- ten. Hierbij is de stand van de benen kritisch. Echt zitten (kniehoek 90 graden) is ergonomisch gezien niet aan te bevelen. Voor incidenteel gebruik (zeer grote kapper met zeer kleine klant en onderzijde hoofd knippen) is een lagere instelling van de fiets wel acceptabel om zo te voorkomen dat in deze situaties deze grote kappers erg laag moet bukken. Kapper A B C P95 man A= popliteale hoogte, po pliteale hoogte B = hakhoogte (30 mm schoenentoeslag C= A + B Kappersfietsen met dit insteltraject zijn beperkt verkrijgbaar. 18 december

19 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken Bediengemak hoogte verstelling : de handel waarmee de fiets in hoogte wordt versteld moet niet meer dan enkele cm onder de zitting weg zitten en mag niet meer dan enige cm onder de zitting uitsteken. De handel waarmee de hoogte wordt ingesteld moet goed bereikbaar zijn. De handel mag enkele centimeters lager dan de zitting bevestigd zijn. Optimaal is het als de handel ongeveer even lang is als de breedte van de zitting. In de praktijk voldoen de meeste fietsen aan deze richtlijn Vering : de zitting mag niet meer dan 2 cm inveren bij gaan zitten. Bij het gaan zitten op de fiets is het prettig dat er iets vering is. Vering zit vaak in het materiaal van het zadel of in de gasveer. Te veel vering is lastig omdat het zadel dan veel hoger gezet moet worden voordat opgestapt wordt. Hierdoor is opstappen lastig. Vrijwel alle kappersfietsen zijn uitgerust met een gasveer en hebben daardoor enige vering. Een oude gasveer kan te veel inveren als je er op gaat zitten Vorm van het zadel : de vorm van het zadel mag niet rond zijn. : een fietszadel heeft lichte voorkeur boven een ponyzadel. In de praktijk komen verschillende vormen van het zadel voor. De ronde zadel vorm heeft een aantal nadelen; in de hogere stand (heuphoek groter dan 45 graden) duwt de zittingrand tegen de onderzijde van de bovenbenen van de kapper, dit belemmert de doorbloeding van de benen en is onaangenaam. de kapper kan de fiets met een ronde zadelvorm minder makkelijk verplaatsen tijdens het werk, de kans op afglijden is groter. de handel voor de hoogte verstelling zit niet altijd op dezelfde plaats, de kapper moet tijdens het werk de handel zoeken. De meeste kappers kunnen goed met een fietszadel werken. Over het ponyzadel zijn de meningen verdeeld. Mogelijk heeft dit te maken met de grootte van het zadel. Kleine kappers kunnen door de spreidzit minder goed met de voeten op de grond steunen. Het gaat hier vooral om een persoonlijke voorkeur. Het is in ieder geval aan te bevelen niet uitsluitend kappersfietsen met ponyzadels in de salon te plaatsen. In de praktijk worden nu veel kappersfietsen gebruikt met een rond zadel. Een fietszadel of ponyzadel is echter goed verkrijgbaar in de praktijk Draaibaar : de zitting moet draaibaar zijn ten opzichte van het onderstel. Als de kapper op de fiets wil draaien en hij moet daarvoor de hele fiets over de wielen verdraaien kost dit wat meer kracht. Het werkt daarom gemakkelijker als de zitting kan draaien ten opzichte van de poot met onderstel. Dit is vergelijkbaar met de werking van een bureaustoel. Vrijwel alle kappersfietsen zijn op deze manier uitgevoerd 18 december

20 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken Vijf tenen en geen voetenring : de kappersfiets is uitgevoerd met 5 tenen en er is geen voetenring aanwezig. Bij vijf tenen is het kantelmoment veel gunstiger dan bij vier tenen. Daardoor hoeft iedere teen minder lang te zijn. Een voetenring beperkt de bewegingsruimte voor de voeten. Vrijwel alle kappersfietsen zijn in de praktijk uitgerust met vijf tenen. Een voetenring komt incidenteel voor Teenlengte onderstel : het kantelmoment van de kappersfiets is minimaal 19,5 cm. Bij een fiets met vijf tenen betekent dit een minimale teenlengte van 24 cm. Net als bij de pompstoel moet ook de kappersfiets stabiel zijn. Hij mag niet omvallen, ook al zit de kapper op het puntje en staat de fiets in de hoogste stand. Het kantelmoment is de maat t in bijgaande tekening. Dit is de as waarover de fiets om zou kunnen kantelen. Uitgaande van deze minimum afstand van 19,5 cm moet een teen minimaal 24 cm lang zijn. : De teenlengte mag maximaal 36,5 cm bedragen. ca 240 t = min 195 s = max 365 Figuur 13: Minimum en maximum teenlengte van de kappersfiets De lengte van 36,5 cm is gemeten met een helemaal naar buiten staand wiel. Het gaat dus om het verste punt waar je tegenaan kan stoten. Te lange tenen aan een kappersfiets kunnen de kapper belemmeren bij het rijden op de kappersfiets rond de pompstoel. De teenlengte van de meeste kappersfietsen is 31 cm exclusief en 34,5 cm inclusief de lengte van het wieltje. Daarmee voldoen vrijwel alle kappersfietsen aan deze normen Aantal fietsen in de salon : het aantal kappersfietsen in de salon is minimaal even groot als (het aantal medewerkers dat tegelijkertijd aanwezig is in de salon gedeeld door 2) en vermeerderd met 1. : Wanneer kappers bij het wassen meer gaan zitten zijn meer fietsen nodig. Het minimale aantal kappersfietsen in de salon is vastgelegd in de CAO voor de kappers. Indien een langere kapper bij het wassen gebruik gaat maken van een kappersfiets dan verdient het aanbeveling om meer kappersfietsen in de salon te hebben. Uit de nulmeting blijkt dat er in vrijwel elke salon kappersfietsen zijn. Over het aantal ten opzichte van het aantal medewerkers zijn geen gegevens bekend Type wielen : de kappersfiets is uitgerust met half geremde wielen. Als wielen geblokkeerd worden bij belasting (erop zitten) dan moet dus steeds opgestaan worden voor verrijden. Dit is niet handig. De wielen mogen natuurlijk niet te licht rijden omdat de kapper zich dan continu schrap moet zetten om niet weg te rijden. Kantoorstoelen 18 december

21 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken die op een gladde ondergrond (linoleum etc.) worden toegepast kennen een voorziening die aangeduid wordt met half-geremd. De meeste fietsen zijn uitgerust met niet geremde wielen Reiniging wielen : de wielen van de kappersfiets moeten eenvoudig te reinigen en te vervangen zijn : de wielen van de kappersfiets moeten eenvoudig uit elkaar te halen zijn. Een kapje over het wiel is niet aan te bevelen omdat hier haren tussen komen. Goed reinigbare wielen zijn heel belangrijk. Er komen fietsen voor waarbij er een kapje over de wielen heen zit (kantoorstoelwielen). Dit is voor bescherming van de schoenen van de kapper. In de praktijk komt er snel haar tussen het kapje en het wiel waardoor het wiel vastloopt. In sommige salons worden wielen iedere maand uit elkaar gehaald en gereinigd. Daarvoor moeten ze eenvoudig (zonder gereedschap) uit elkaar te nemen zijn. Bovendien moeten de wielen eenvoudig vervangen kunnen worden door nieuwe wielen (is bij kantoorstoelen standaard). De meeste fietsen zijn uitgerust met kantoorstoelwielen (dus met een kapje). Er bestaan ook geheel open wielen. Eenvoudig vervangbaar is meestal geen probleem, uit elkaar te halen wielen komen zelden voor 8.4 De wasbak Verrijdbare wasbakken worden (net als wasbakken op zwenkarmen) zeer incidenteel gebruikt voor specifieke situaties zoals mensen in een rolstoel of thuisknippen. Voor dit soort situaties is dit een belangrijk hulpmiddel. De rugleuning van de stoel waarin de klant zit moet dan wel achterover kunnen. Wanneer mensen in de rolstoel zitten kan de rugleuning vaak eenvoudig achterover. Vanwege het incidentele karakter zijn er geen normen of richtlijnen voor deze specifieke hulpmiddelen opgesteld. De meeste stoel-wasbak combinaties hebben een vaste stoel voor de klant en een wasbak die kan kantelen. Hiermee wordt de wasbak aangepast aan de lengte van de klant. Tegenwoordig komen ook steeds meer klantenstoelen voor waarbij de klantstoel naar voren of naar achteren bewogen kan worden. Hiermee kan de hele opstelling nog beter aangepast worden aan de lichaamslengte van de klant. Figuur 14: Naar voren reiken bij wassen aan een lange wasbak Een voorziening om de wasbak aan te passen aan de lengte van de kapper (gehele wasbak op en neer) bestaat niet. Hoewel dit ergonomisch gezien veel voordelen zou hebben. Er zijn wel verschillende studies naar verricht maar een commercieel product heeft dit nog niet opgeleverd. De grootste ergonomische problemen bij de wasbak treden op door de grote reikafstand naar het hoofd van de klant. De wasbakken worden de laatste jaren steeds groter en dus ook steeds langer. Rechtop staan tijdens het wassen is hierbij onmogelijk. Figuur 15: Niet reiken bij een korte wasbak 18 december

22 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken Uit de nulmeting blijkt dat 80% van de kappers korter dan 1 uur per dag aan de wasbak werkt. Voor de leerlingen komt nu nog het langer achter elkaar wassen voor maar dit wordt aangepakt via de richtlijnen voor rouleren Lengte van de wasbak : de lengte van de wasbak is maximaal 42 cm : de lengte van de wasbak is minimaal 38 cm Het gaat hier om de afstand tussen de achterzijde van de wasbak waar de medewerker met zijn buik tegenaan staat en de ronding waar de klant zijn nek tegenaan legt. 50 cm, de maat van de meeste huidige wasbakken leidt duidelijk tot te ver reiken en dus werken met een voorover gebogen rug. Ergonomisch gezien optimaal is een wasbak met een lengte van 30 cm maar dit is niet goed werkbaar (te klein) voor de kapper omdat hij dan geen ruimte heeft om goed te kunnen werken (wikkels neerleggen, haren uitspoelen etc.). Een wasbak lengte van 38 tot 42 cm is een goed compromis tussen ergonomie en werkbaarheid. De meeste wasbakken zijn nu ongeveer 50 cm. Een lengte van 42 cm komt wel voor; er zijn een aantal merken leverbaar (nederlands en italiaans) met deze afmetingen Diepte van de wasbak : het hoogteverschil tussen de neksteun en bodem van de bak is maximaal 15 cm De diepte naar de bodem speelt een beperkte rol bij de fysieke belasting van de kapper omdat hij bij een te diepe bak naar de bodem moet reiken en dus bukken. Echter het oppakken van artikelen vanuit de bodem van de bak komt slechts incidenteel voor (oppakken wikkels etc.) In de praktijk zijn de oudere types wasbakken ongeveer 10 cm diep en de modernere types ongeveer 15 cm Figuur 16: minimum beenruimte bij wasbak De hoogte van de wasbak : de hoogte van de bovenzijde van de wasbak (als hij horizontaal staat) is ongeveer 95 cm vanaf de vloer. Een in zijn geheel in hoogte instelbare wasbak is ergonomisch gezien het meest optimaal. Het is echter een heel dure oplossing en (voorlopig) niet leverbaar. Bovendien blijkt dat de houding van de kapper veel meer bepaald wordt door de reikafstand naar voren (lengte van de bak) dan door de werkhoogte. Het kantelen van de wasbak leidt tot een andere werkhoogte voor de kapper maar het is niet mogelijk de kanteling af te stemmen op de lengte van de kapper. De kanteling komt immers voort uit de lengte van de klant. Een goede gemiddelde hoogte van de wasbak is het maximaal haalbare. Afstemmen op een kleine kapper is dan het beste, de grotere kapper kan gaan zitten op de kappersfiets als de werkhoogte te laag is. Daarvoor moet er genoeg ruimte zijn voor de benen. Figuur 17: Gebruik van de kappersfiets bij het wassen 18 december

23 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken In de praktijk zijn de oudere types wasbakken 90 tot 95 cm hoog. De modernere wasbakken zijn rond vaak 100 tot 105 cm hoog Versteltraject klantstoel Eis: de wasbak is aanpasbaar aan de lengte van de klant, bijvoorbeeld door de wasbak te kantelen. : Bij een korte wasbak is naast kanteling van de bak ook instelling van de klantstoel aan te bevelen. Er bestaan twee systemen om in te stellen op de lengte van de klant: kantelbare wasbak en instelbare stoel. Deze laatste bestaat weer in twee varianten: stoel op en neer of stoel schuift / glijdt naar voren en naar achteren. Bij een kantelbare wasbak wordt het instel bereik omhoog en omlaag bepaald door de lengte van de wasbak. Een kortere wasbak leidt tot een minder groot instelbereik. In de praktijk is een hoogte verstelling van ongeveer 10 cm mogelijk bij een lange bak (50cm) en een hoogte verstelling van ongeveer 5 cm mogelijk bij een korte bak (42 cm). Bij een niet verstelbare stoel kan de klant ook gevraagd worden onderuit te zakken. Dit leidt tot een extra lengteverschil van 12 cm Gebruik kappersfiets bij de wasbak : de kapper moet gebruik kunnen maken van de kappersfiets bij het werken aan de wasbak. : de diepte van de voetruimte moet minimaal 42 cm zijn. De diepte van de knieruimte moet minimaal 24 cm zijn. Deze maten gelden aan weerszijden van het onderstel. De kapper kan natuurlijk goed met zijn voeten om het onderstel heen zitten. De maximale breedte van het onderstel is daarvoor 30 cm. : Aan het onderstel van de wasbak zitten geen scherpe of uitstekende delen waaraan de kapper zijn benen of voeten kan stoten. Als de hoogte van de wasbak wordt afgestemd op de korte kapper moet de langere kapper gebruik kunnen maken van de kappersfiets. De vrije beenruimte moet hierop zijn aangepast. In de praktijk komt het voor dat naast en onder de wasbak kasjes of andere obstakels zijn geplaatst. Vooral bij werken met de kappersfiets zitten deze in de weg. Ook is de werkruimte achter de wasbak vaak beperkt in de salons en niet afgestemd op het gebruik van de kappersfiets Type kraan : de wasbak is voorzien van een éénknopsmengkraan. Bediening met elleboog is mogelijk met een eenknopsmengkraan. Dit is zinvol voor kleine aanpassingen van de temperatuur, maar ook bij vieze handen. Een eenknopsmengkraan is bovendien kleiner en zit daardoor minder in de weg tijdens het werken. Figuur 18: Minimum beenruimte aan de wasbak In de praktijk worden nu vrijwel altijd eenknopsmengkragen toegepast Minimum ruimte rond de wasbak : aan de achterzijde van de wasbak is de minimale diepte van de werkruimte 50 cm. : aan de achterzijde van de wasbak is de minimale diepte van de werkruimte 100 cm als er meerdere wasbakken naast elkaar worden geplaatst. 18 december

24 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken 50 cm werkruimte aan de achterzijde van de wasbak is realistisch en ergonomisch goed. Als er ook met de kappersfiets bij de wasbak wordt gewerkt dan moet er ook ruimte zijn voor plaatsing van de niet gebruikte fiets en eventueel de werkwagen. Meestal is er voldoende ruimte om deze op een logische plaats wat verder weg neer te zetten. Als er echter meerdere wasbakken naast elkaar staan is de opstelling van de kappersfiets en eventueel de werkwagen lastiger. Een werkruimte van minimaal 100 cm is dan aanbevolen. Bovendien moet dan ook nog rekening gehouden worden met ruimte voor de doorloop van collega s. Bij drukker geloop is het zinvol de loopruimte van minimaal 60 cm nog buiten de 100 cm werkruimte te leggen. In de praktijk zal de norm weinig problemen opleveren. Of de salons ook voldoen aan de richtlijn van 100 cm is niet goed bekend. Wellicht dat ongeveer de helft van de salons op dit moment hieraan niet voldoet. 8.5 De schaar De aan te bevelen schaar is afhankelijk de grootte en vorm van de hand van de kapper en van de toegepaste kniptechniek. De kapper moet vrij zijn in de keuze van zijn schaar. Het is echter wel van belang dat er een bewuste keuze plaatsvindt bij de aanschaf van een schaar. Vandaar dat er een aantal richtlijnen zijn opgenomen over het type schaar. Na vervolg onderzoek naar het effect van de vormgeving van de schaar op werkhouding en haalbaarheid bij alle gewenste kniptechnieken kunnen deze richtlijnen eventueel eisen worden. Uit de nulmeting blijkt dat 51% van de kappers een schaar met een pinksteun te gebruiken en 23% meestal een schaar met alternatieve vormgeving Offset : de schaar beschikt over een ongelijke beenlengte; de ogen zijn offset geplaatst. Het is aan te bevelen om te knippen met een schaar met ongelijke beenlengte ( offset ). Wanneer een kapper knipt met een schaar waarvan de benen even lang zijn (figuur 20) wordt de duim in een ongunstige houding belast. Bij een schaar asymmetrische beenlengte kan de duim in een meer neutrale positie gehouden worden tijdens het knippen, dit is veel minder belastend voor het duimgewricht (zie figuur 19). De mate waarin de ogen verspringen is vast, dus niet afhankelijk van de grootte van de hand van de kapper. Figuur 19: schaar met offset In de praktijk zijn deze type scharen goed verkrijgbaar en door verschillende leveranciers te leveren. In het standaard pakket van veel opleidingen zit deze schaar echter niet Interne frictie (valtest) : de interne frictie van de schaar is precies goed en instelbaar. Het is van belang dat de spanning tussen de bladen precies goed is. Te veel of te weinig speling levert extra Figuur 20: Schaar zonder offset spierspanning op in de handen van de kapper. Een richtlijn voor de juiste spanning is: houd de schaar met de linker hand vast bij het oog zonder pinksteun, met de punten omhoog. Pak met de rechter hand het oog vast met pinksteun, open de schaar zodat het een kruis vormt. De rechter 18 december

25 en en en voor kappersmaterialen en werktechnieken hand laat het oog los, het oog mag geleidelijk naar beneden zakken. Pas de spanning tussen de bladen aan door middel van de schroef, totdat de spanning juist is. In de praktijk zijn deze type scharen goed verkrijgbaar en door verschillende leveranciers te leveren Pinksteun : de kapperschaar beschikt over een afschroefbare pinksteun. Een schaar met een pinksteun ligt stabieler in de hand van de kapper dan een schaar zonder pinksteun (zie ook figuur 19 en 20). Hierdoor kan een meer ontspannen kniptechniek worden gehanteerd. Wanneer men een schaar aanschaft met afschroefbare pinksteun kan deze er af worden gehaald voor bepaalde technieken of in de overgangsperiode van niet naar wel een schaar met een pinksteun. In de praktijk zijn deze type scharen goed verkrijgbaar en door verschillende leveranciers te leveren. In het standaard pakket van de meeste opleidingen zit deze schaar echter niet Materiaal van de schaar : Het materiaal waar de schaar van is gemaakt, mag een nikkelafgifte hebben van maximaal 0,5 µg/cm 2 per week. De EU Nickel Directive (van kracht m.i.v. juli 2001) richt zich op de bestrijding van het optreden van nikkelallergieën. De Directive definieert normen voor de maximale nikkel-afgifte van producten die in "direct en langdurend contact met de huid" komen, zoals diverse sieraden en bestanddelen van kleding (knopen, ritsen e.d.). De maximale nikkelafgifte voor deze materialen is gesteld op 0,5 µg/cm 2 per week (Liden & Johnsson, '01). De richtlijn geldt niet met zoveel woorden voor materialen als scharen, maar in het kader van het arboconvenant wordt bij deze richtlijn aangesloten Onderhoud van de schaar : Er moet regelmatig onderhoud aan de schaar gepleegd worden door de leverancier of erkende slijper. Het knippen met een botte schaar leidt tot een meer gespannen werkwijze en moet daarom voorkomen worden. Het is daarom aan te bevelen de scharen regelmatig door een erkende slijper of de leverancier te onderhouden zodat deze scherp blijven. 8.6 Tondeuse Er worden geen eisen gesteld aan de tondeuse. Enerzijds is het gebruik meestal kort, en is niet te verwachten dat de fysieke belasting van de kapper serieus wordt beïnvloed door de tondeuse. Anderzijds is er ook niet één goede tondeuse maar is de keuze sterk afhankelijk van het type gebruik (b.v. dik of dun haar). Er worden daarom alleen richtlijnen en geen normen voor de tondeuse voorgesteld Gewicht : Een tondeuse is zo licht mogelijk van gewicht. Dit betekent dat voor verschillende kniptechnieken en haartypes een andere tondeuse (trimmer) wordt gebruikt. Een lager gewicht van een tondeuse is minder belastend voor het polsgewricht. Een draadloze tondeuse is vaak lichter van gewicht (circa 300 gram) dan een tondeuse met een snoer (circa 450 gram). Meestal zijn deze zwaardere tondeuses echter krachtiger waardoor bij stuggere haartypen toch voor een zwaardere tondeuse gekozen moet worden. Voor 18 december