Afbeelding 1: Maximaal naar binnen draaien terwijl de armen in de zij gehouden worden

Transcriptie

1 Beeldschermwerk stelt specifieke eisen aan armleggers De standaard armleggers van bureaustoelen voldoen niet tijdens beeldschermwerk, een visie voor het herontwerp van de armlegger. In het eerste artikel werd de positionering van het beeldscherm en papieren documenten tijdens beeldschermwerk besproken. Geconcludeerd werd dat beide in het blikveld geplaatst moeten worden, dit betekent dat de bovenkant van het scherm zo n 20 onder ooghoogte moet blijven, en de bovenzijde van de monitor ONDER ooghoogte. Papieren documenten dienen tussen beeldscherm en toetsenbord geplaatst te worden, waarbij het idealiter ook mogelijk is om lees-, schrijf- en data-entry taken te combineren. In het tweede artikel werd een biomechanisch model voor zitten besproken. Daarnaast werd geconcludeerd dat bureaustoelen met een kantelmechanisme (m.n. de zogenaamde bracingstoelen ) de lage rug het best ondersteunen en dat deze stoelen dus duidelijk beter scoren dan synchroon- en free-float stoelen. Deze aanbeveling is ook te lezen in het AI-blad 2 Werken met beeldschermen, Aanbevolen wordt voor een mechanisme te kiezen waarbij de hoek tussen rugleuning en zitting gelijk blijft, dit is het geval bij stoelen met een kantelmechanisme. In dit derde artikel wordt het gebruik van armleggers tijdens beeldschermwerk nader toegelicht. Ingegaan zal worden op de functie van armleggers en op de specifieke voor beeldschermwerk te stellen eisen aan een armlegger. Bewegen versus ondersteunen Er is een lang bestaande discussie tussen ergonomen, cesartherapeuten ( houdingstherapeuten ), fysiotherapeuten en arbodeskundigen enz.: Moet je de arm zo goed mogelijk ondersteunen of zorgt ondersteuning van de arm ervoor dat spieren verslappen en heeft ondersteunen dus een negatief effect? Vooral in samenhang met RSI gerelateerde klachten speelt deze discussie vaak. Een statische werkhouding zonder beweging en/of een statische spierspanning is niet aan te bevelen, daarover is men het wel eens. Daarom zijn alle maatregelen die leiden tot meer beweging of meer (mini)pauzes van harte aan te bevelen. De moeilijkheid bij computerwerk is dat de taak alszodanig weinig natuurlijke beweging met zich meebrengt, maar slechts kleine en repeterende bewegingen. Ook de armen worden tijdens beeldschermwerk steeds in vrijwel dezelfde houding gehouden. Naast deze statische houding is er een statische spierspanning van de nek- en schouderspieren. Een goede ondersteuning door de armlegger kan deze statische spierspanning duideljk verminderen. De armlegger mag daarbij het bewegen van de arm van toetsenbord naar de muis en terug niet belemmeren (zie hiervoor ook foto 7 en 8). Om voldoende afwisseling en beweging te krijgen zijn bijvoorbeeld afwisselende taken, regelmatige bewegings- oefenpauzes, (mini)pauzes en zit-sta tafels aan te bevelen. Tijdens beeldschermwerk dient de statische spierspanning laag te zijn (goede ondersteuning van rug en arm) en dienen de verschillende gewrichten zich in een natuurlijke rustpositie te bevinden (geen eindstand van een gewricht, dus niet maximaal gebogen of gestrekt, maar steeds in een middenpositie). Functie van de armleggers 1. Verminderen van de belasting voor nek en schouders Veel computergebruikers hebben klachten van nek, schouders en armen. De armen vormen circa 10% van het lichaamsgewicht. Computerwerk is statisch werk waarbij de armen gedurende lange tijd in dezelfde positie gehouden moeten worden. Dit vraagt een statische aanspanning van de schouder- en nekspieren, langdurige statisch aanspanning van deze spieren kan bijdragen aan klachten van nek- en schouders. Er is zeer veel onderzoek wat aangeeft dat armleggers kunnen bijdragen aan het verlagen van de

2 spierspanning in nek en schouders en het verminderen van klachten van nek en schouders. Verder treedt er minder snel vermoeidheid op en verbetert de doorbloeding van de armen. 2. Armsteunen vergemakkelijken het opstaan De armleggers zijn vroeger ontwikkeld als opstahulp, de gebruiker kan de armleggers als steun gebruiken tijdens het opstaan. Daardoor wordt de belasting voor knieën en heupen verminderd. Dit zal m.n bij oudere gebruikers of gebruikers met versleten knieën en of heupen van belang zijn. 3. Een comfortabele armpositie wordt door gebruikers belangrijker gevonden dan een ideale beenpositie. Dit blijkt uit het feit dat kortere gebruikers hoger gaan zitten dan langere gebruikers, waarbij ze het feit dat de benen de grond niet bereiken negeren. Blijkbaar is armpositie en het blikveld doorslaggevend in het kiezen van de zithoogte. Voor kleine gebruikers is in dat geval een voetensteun vereist of beter nog, een in hoogte in- of verstelbaar bureau. Zodat het probleem bij de bron kan worden opgelost. Hoe ziet een goede armegger eruit? 1. Het naar binnen draaien van de onderarmen is maar beperkt mogelijk (zie afbeelding 1). Toch moeten de onderarmen tijdens typen wel maximaal naar binnen gedraaid worden. De gewrichten van de onderarm/elleboog bevinden zich daardoor niet langer in de ruststand, maar de kapsels van de gewrichten zijn gespannen. Dit een een belastende situatie die zo veel mogelijk vermeden moet worden. Wanneer de armen iets gespreid Afbeelding 1: Maximaal naar binnen draaien terwijl de armen in de zij gehouden worden Afbeelding 2: Maximaal naar binnen draaien terwijl de armen licht gespreid zijn worden kan de onderarm verder naar binnen draaien (zie afbeelding 2). Om extreem naar binnen draaien van de onderarm te voorkomen is deze gespreide armpositie dus aan te bevelen. Het is daarbij echter wel essentieël om de armen goed te ondersteunen, het spreiden van de arm vraagt immers een statische spierspanning van nek- en schouderspieren. Een andere oplossing is om gebruik te maken van een toetsenbord met een dakvorm. Deze oplossing is alleen toepasbaar wanneer de gebruiker het tienvinger-systeem goed beheerst. 2. Waar ondersteunen? De armen dienen daarbij ondersteund te worden ter plaatse van het zwaartepunt van de arm. Dat is ter plaatse van het eerste eenderde deel van de onderarm, en dus niet onder de elleboog zelf, zoals vaak wordt gedacht. Op deze manier blijven alle gewrichten (schouder en elleboog) zo veel mogelijk in de ruststand, dat is de meest ontspannen positie voor de kapsels van de gewrichten. Een ander bezwaar bij het ondersteunen van de elleboogpunt (in vaktermen het Olecranon ) is dat dit deel van de arm erg bottig is, waardoor langdurige druk van de armlegger al snel oncomfortabel wordt. De onderarm is zachter en daarmee veel geschikter voor langdurige ondersteuning. Een zachte bekleding van de armlegger is zeer aan te bevelen, om afknelling of oncomfortabele druk op de onderarm te voorkomen. Ondersteuning van alleen het eerste eenderde deel van de onderarm heeft verder als voordeel dat zich hier het draaipunt voor armbewegingen van de muis naar het

3 toetsenbord en terug bevindt (zie afbeelding 7 en8). Ondersteuning van de gehele arm zou het bewegen van de muis naar het toetsenbord belemmeren. Afbeelding 3a: Conventionele armlegger armen in de zij Afbeelding 3b: Conventionele armlegger armen in de zij Afbeelding 4a: Moderne armlegger armen licht gespreid Afbeelding 4b: Moderne armlegger armen licht gespreid 3. Meebewegen van de armleggers In het ideale geval bewegen de armleggers tijdens het voor- en achteroverkantelen van de stoel niet mee, zoals wel het geval is bij de stoel op foto 5a/b, maar functioneren als het verlengde van het bureaublad. Hierdoor ontstaat er veel ruimtewinst op het bureau, omdat de armlegger het verlengde van het bureau wordt. Het meebewegen van de armlegger bij het achterover leunen heeft als nadeel dat er een gat tussen de armlegger en het bureau onstaat (zie afbeelding 5b). Daardoor moet de gebruiker reiken naar het toetsenbord en wordt de armhouding ongunstiger. Verder moeten de armleggers het goed aanschuiven aan het werkblad niet tegenhouden. Vandaar dat korte armleggers aan te bevelen zijn, itt lange armleggers die tijdens het aanschuiven tegen het blad stoten waardoor de gebruiker niet volledig kan aanschuiven. Afbeelding 5a: voorste zitpositie tijdens bijv. schrijven Afbeelding 5b: achterste positie tijdens typen, armlegger beweegt mee naar achteren Afbeelding 6a: Armlegger sluit aan bij het werkblad tijdens schrijven Afbeelding 6b: Armlegger blijft ook in de achterste positie aansluiten bij het werkblad 4. Asymmetrische armposities en armleggers Beeldschermwerk gaat vaak gepaard met een asymmetrische houding van de armen. M.n. tijdens het gebruik van de muis (zie afbeelding 7). De armlegger moet in breedte

4 ingesteld kunnen worden, zodat de arm ook in deze asymmetrische houdingen kan worden ondersteund. Een meer oorzakelijke aanpak is het gebruik van een minitoetsenbord, daarbij bevindt de arm zich in een veel betere houding (zie afbeelding 8). In dit geval is een breedteinstelling nog steeds belangrijk, vanwege de verschillen in lichaamsbouw, maar de eisen tav de breedteinstelling zijn bij gebruik van een standaard toetsenbord veel hoger. Afbeelding 7: Armpositie bij werken met een standaard toetsenbord en muis Afbeelding 8: Armpositie bij werken met een minitoetsenbord en muis Op foto 7 en 8 kunt u ook het draaipunt van de arm tijdens bewegen van het toetsenbord naar de muis zien, dit is ook het punt waar de arm ondersteund moet worden. Het voorste deel van de armlegger heeft geen functie voor het ondersteunen van de arm, zie foto 7. De enige functie is mischien als steunpunt tijdens het opstaan zoals beschreven is bij de functie van armleggers. 5. Armsteun versus polssteun Het werken met het toetsenbord en met de muis vraagt heel fijne coördinatie van de spieren van de onderarm en hand. Een voorwaarde voor het goed kunnen uitvoeren van fijn coördinatieve taken is stabiliteit van de romp en de schouder. Daarom is het belangrijk dat de wervelkolom en schouder goed ondersteund worden. Voor het ondersteunen van de arm wordt vaak een polssteun gebruikt, een polsteun wordt door velen dan ook als een ergonomische verbetering gezien. Maar een belangrijk nadeel van de polssteun is dat de pols en niet de onderarm gesteund wordt. Dit beperkt de vrije beweging van de onderarm en kan al snel leiden tot onnatuurlijke bewegingen vanuit de pols. Voor het ondersteunen van de arm is een goede armlegger veel geschikter dan een polssteun. 6. Hoogte van de armleggers Er wordt verschillend gedacht over het ideale hoogte-insteltraject in de NEN EN 1335 wordt uitgegaan van 20 tot 25 cm. In het AI-blad nr 7 wordt uitgegaan van 20 tot 27 cm. In het voorgaande hebben we geconcludeerd dat de arm tijdens beeldschermwerk niet tegen het lichaam gehouden moet worden (zie afbeelding 1 en 2), maar een beetje gespreid. Dit heeft ook consequenties voor het ontwerp van de armlegger. Deze moet in dit geval namelijk een hoger insteltraject hebben, namelijk van 20 tot 30 cm. De ideale hoogte voor de armlegger kan bepaald worden door bij afhangende armen de vingertoppen op de schouders te leggen, de elleboogpunt is nu de ideale armleggerhoogte. Deze hoogte wordt dus niet bepaald door de hoogte van de elleboog wanneer deze 90 graden geboden wordt, waarbij de armen afhangen naast het lichaam, zoals vaak wel beweerd wordt. Conclusie Concluderend kunnen we stellen dat:

5 1. Dat Computerwerk een statische houding van de armen vraagt, om die reden is het verstandig om de arm te ondersteunen, om zo statische spierspanning te verminderen 2. Dat een licht gespreide houding van de armen aan te bevelen is, om zo overmatig naar binnen draaien van de onderarmen te voorkomen 3. Dat het eerste eenderde deel van de onderarm ondersteund moet worden. 4. Dat armleggers die tijdens het kantelen van de bureaustoel NIET meebewegen te verkiezen zijn boven armleggers die dit wel doen 5. Dat goede armleggers asymmetrisch werk (bijv. werken met de muis) moeten ondersteunen door een goede breedte-instelling 6. Dat voor ondersteuning van de arm een armlegger veel geschikter is dan een polssteun voor het toetsenbord of de muis 7. En tenslotte dat het ideale hoogte-instel-traject 20 tot 30 cm bedraagt Hugo Bos Fysiotherapeut en manager ergonomie bij St. ErgoQuality,