Inrichten werkplek. Work Smart - Feel Good

Transcriptie

1 Inrichten werkplek

2 Inleiding Ondanks allerlei arbo-wetten, voorschriften, en de goede zorgen van leveranciers, zijn in kantoren nog heel veel beeldschermwerkplekken te vinden die niet ergonomisch zijn ingericht. In dit artikel vindt u een beknopte handleiding om uw werkplek comfortabeler en productiever te maken. Er is namelijk een duidelijke relatie tussen comfort en productiviteit. Een verbetering van het comfort op een werkplek leidt namelijk tot een productiviteitsstijging van 10% (Vink en De Korte, 2008). Reden genoeg om de inrichting van uw werkplek nog eens kritisch te bekijken. Dit document geeft inzicht in de 8 belangrijkste aspecten van uw werkplek. Hierin is tevens de Europese wetgeving verwerkt, zodat u ook aan de arbowet voldoet. 1 Werktafel 2 Voetensteun 3 Zitten 4 Positionering Documenten Beeldschermen Plaatsing Beeldscherm(en) 7 Muis 8 Toetsenbord 1 Werktafel 2 Voetensteun 3 Zitten 4 Positionering Documenten Beeldschermen Plaatsing Beeldscherm(en) 7 Muis 8 Toetsenbord 2

3 1. Werktafel 1 Europese wetgeving werktafel De werktafel of het werkvlak moet een reflectiearm oppervlak hebben, voldoende groot zijn en een flexibele opstelling van beeldscherm, toetsenbord, documenten en accessoires mogelijk maken. De werkplek moet, wat afmetingen en inrichting betreft, voldoende plaats bieden om veranderingen van houding en werkbewegingen mogelijk te maken. Een werktafel is minimaal 80cm diep en 120cm breed. Deze werktafel staat in een ruimte van minimaal 4 m 2 om een medewerker voldoende bewegingsvrijheid te geven. De werkhoogte is bij voorkeur minimaal instelbaar van 0 tot 82cm en bij zit-sta-tafels van 0 tot 12cm (minimaal van 2 tot 120cm). De tafel moet op of licht onder ellebooghoogte worden geplaatst. Een zit-sta-tafel heeft de voorkeur boven een gewoon bureau. Een werkblad dat van 0-82 centimeter instelbaar is, kan door minimaal 90% van de gebruikers gebruikt worden. Zit-sta tafels kunnen bijdragen aan een hoger werkcomfort, met name bij het verlichten van rugklachten. Daarnaast blijken de houdingswisselingen de concentratie te verhogen, waardoor de productiviteit 10% (Choi, 2010) hoger is bij een zit-sta tafel dan bij een reguliere tafel. Het is wel van belang dat medewerkers niet te lang gaan staan, aangezien dat juist kan leiden tot meer discomfort in rug en benen. De algemene richtlijn is om de sta-periode niet langer te laten zijn dan de zitperiode. De zitperiode is daarbij ten minste 1 minuten. Om medewerkers zit-sta tafels daadwerkelijk goed te laten gebruiken zijn een gemakkelijke instelbare elektrische zit-sta tafel en training aan te bevelen (Wilks, 200). Training en reminders om te gaan staan en weer te gaan zitten kunnen effectief door software programma s gegeven worden. SitStandCOACH is een programma om training en reminders te geven gedurende de werkdag. Via een optionele centrale rapportage is het mogelijk om inzicht te krijgen in het gebruik van de zitsta tafels en om bij te sturen in het optimale gebruik van de zit-sta tafels. 3

4 2. Voetensteun Ondersteuning van de voeten: een voetensteun moet voldoen aan DIN 4 (steunvlak min. 4x3 cm, verstelbereik min. 11 cm, hoekverstelling -1 ). 2 Wanneer het werkblad niet of niet afdoende in hoogte ingesteld kan worden is soms een voetensteun nodig. Deze voetensteun dient minimaal 4 cm breed en 3 cm diep te zijn, een verstelbereik te hebben van minimaal 11 cm, en de hellingshoek van het steunvlak dient verstelbaar te zijn van minimaal tot 1 graden (DIN 4). Bij flexwerkplekken is het belangrijk dat de voetensteun snel en gemakkelijk ingesteld kan worden. 4

5 3. Zitten Europese wetgeving werkstoel De werkstoel moet stabiel zijn, de gebruiker bewegingsvrijheid geven en hem een comfortabele werkhouding verschaffen. De zitting moet in de hoogte verstelbaar zijn. 3 De hoogte en de hellingshoek van de rugleuning moeten verstelbaar zijn. Desgewenst moet een voetsteun worden aangebracht. De stoel moet minimaal aan de NEN-EN voldoen, maar bij voorkeur ook aan de NPR 1813:2009. De rugleuning moet minimaal 1 achterover kantelen. De hoek tussen rugleuning en zitting moet, bij het bekken, minder dan 90 zijn, daarom is een kantelstoel aan te bevelen boven een stoel met een synchroon mechaniek. Bij een synchroon mechaniek kantelt de rugleuning t.o.v. de zitting in een verhouding van 1:2, 1:3 of 1:4, waardoor de zitting onvoldoende achterover kantelt ten opzichte van de rugleuning (Bos, 2003). Het gevolg hiervan is dat de rug meer gebogen wordt en er meer discomfort kan ontstaan in de rug en of benen. Bij een stoel met kantelmechanisme kan de zitting los van de rugleuning ingesteld worden om de hoek tussen zitting en leuning rond de 90 te houden, bij een licht naar achteren gekantelde rugleuning. Synchroonmechanisme de rugleuning gaat meer achterover dan de zitting kantelt. Hierdoor zakken gebruikers gemakkelijk onderuit en is de rug meer gebogen. Er zijn aanwijzingen dat het beschikbaar stellen van ergonomische stoelen volgens de aanbevelingen hierboven kan leiden tot meer werkcomfort (Van Niekerk et al., 2012). Echter, de beslissende voorwaarde voor het verhogen van het werkcomfort door een ergonomische stoel blijkt een training te zijn over ergonomische principes en over de instelbaarheid van de stoel (Amick et al., 2003; Menendez et al., 2012). Kantel of bracingmechanisme de hoek tussen zitting en rugleuning is constant.

6 NEN-EN 133 NPR 1813A ZITTING Hoogte < 40-1 > 41 - > 12 cm verstelbaar Breedte 40 > 40> Diepte < > > cm verstelbaar Inclinatie < -2 tot -7 > > kantelbaar -7 tot +3 RUGLEUNING Hoogte 3 > 37> Breedte 3 > 3-4 Lage rugsteun < > Inclinatie > 1 kantelbaar ARMSTEUNEN Hoogte vast : 20-2 verstelbaar : < 20-2 > / Breedte > 4 > Tussenafstand Lengte > 20 > 20 Afstand tot zitrand > 10 > 20 Europese wetgeving armondersteuning Er moet vóór het toetsenbord voldoende ruimte zijn om steun te bieden voor handen en armen van de gebruiker. Armondersteuning: tijdens computerwerk moeten de armen goed worden ondersteund door comfortabele en hoogte-instelbare armleggers, door het werkblad of door een armsteun die aan het werkblad vast zit. De armondersteuning is bij voorkeur op ellebooghoogte of iets hoger bij een zithouding waarbij de armen ontspannen naast het lichaam hangen. Een goede armondersteuning leidt tot afname van de belasting in de nek-schouder regio. Dit leidt tot een hoger werkcomfort, voorkomen van nek-schouder klachten en sneller herstel bij bestaande klachten (Rempel et al., 200)

7 4. Positionering Documenten 4 Europese wetgeving documenthouder De documenthouder moet stabiel en regelbaar zijn en zodanig zijn geplaatst dat oncomfortabele hoofd- en oogbewegingen tot een minimum worden beperkt. Positionering documenten: de documenten moeten in lijn met de monitor en het toetsenbord worden geplaatst en bij lezen en schrijven moet een licht hellend werkvlak worden gebruikt. Om rotatie in de nek te voorkomen is het plaatsten van documenten tussen toetsenbord en beeldscherm aan te raden. Een hellend werkvlak vermindert de buiging van de nek en verhoogt daarmee het werkcomfort 7

8 . Beeldschermen Europese Wetgeving Beeldschermen Het beeldscherm moet vrij en gemakkelijk verstelbaar en kantelbaar zijn om aan de behoeften van de gebruiker te kunnen worden aangepast. Er kan van een afzonderlijke voet voor het beeldscherm of van een instelbare tafel gebruik worden gemaakt. Het beeldscherm moet vrij zijn van glans en spiegelingen die de gebruiker kunnen hinderen. De grootte van het beeldscherm is idealiter minstens 19 inch. Bij gebruik van meerdere applicaties tegelijkertijd is het te overwegen om met twee beeldschermen tegelijkertijd te werken, of met een breedbeeld beeldscherm. Het werkcomfort is hoger bij 19 inch schermen dan bij kleinere schermen, omdat er bij 19 inch schermen minder nekbuiging is (Sommerich et al., 2001). De resolutie van een beeldscherm geeft aan uit hoeveel pixels het beeldscherm opgebouwd is, hoe hoger de resolutie (aantal pixels) des te scherper het beeld. Er is echter een keerzijde, een hoge resolutie bij gelijkblijvende schermgrootte, leidt tot kleinere tekens op het scherm. De grootte van de pixels op het scherm wordt ook wel uitgedrukt in de pixelpitch, deze dient bij voorkeur niet kleiner te zijn dan 0,2 mm. en liefst groter dan 0,28 mm. Verder zijn de belangrijkste specificaties: Contrastverhouding: liefst : 1 Helderheid: min. 20 cd/m2 bij veel lichtinval eventueel hoger Kleur kast beeldscherm: lichte niet reflecterende kleur, dus niet zwart Energieverbruik: bij voorkeur 2 W Dual screen? Wetenschappelijk onderzoek toont aan 10-1% meer productiviteit en 33% minder fouten bij gebruik van twee of drie schermen mogelijk is (Colvin et al., 2004). Voorwaarde is echter wel een juiste instelling van de schermen om het nadelige effect van nekrotatie te beperken. Bij het gebruik van grote schermen is het van belang om voldoende afstand tot de schermen te creëren. Hierbij zijn flatscreenarmen een praktische oplossing. Zie hier voor meer info: whitepaper Optimaal werken met twee of meer beeldschermen 8

9 . Plaatsing beeldscherm(en) De afstand tot het scherm dient minimaal 0 cm (één armlengte) te zijn, maar bij voorkeur meer dan 0 cm, te bedragen. De hoogte van het scherm moet zo zijn ingericht dat de kijkhoek beneden ooghoogte is. De kijkafstand wordt bepaald door de tekenhoogte waarbij de kijkafstand minimaal 200 en liefst 10 maal de tekenhoogte is (een tekenhoogte van 4 mm komt dus overeen met een kijkafstand van 0 cm). Een relatief grote kijkafstand is voor de ogen minder belastend, omdat de ogen niet zo sterk hoeven te accommoderen, voorwaarde is wel dat de tekens op het scherm evenredig groter worden. De tekens op het scherm kunnen soms worden vergroot, zo kent Word een in- en uitzoom functie waarmee de weergave van het actieve document vergroot dan wel kan worden verkleind. Grotere tekens worden sneller gelezen dan kleine. Het volledige beeldscherm moet zich bevinden in een gebied beneden ooghoogte. Bij deze monitorpositie kunnen de ogen beter accommoderen en convergeren, en neemt de algehele belasting voor de ogen af. En niet onbelangrijk: de productiviteit is tegelijkertijd zo n 10% hoger (Sommerich et al., 1998). Het verplaatsen van het scherm van een laptop is slechts zeer beperkt mogelijk, terwijl deze volgens de wetgeving vrij verstelbaar moet zijn. Om de hoogte van het scherm aan te passen is een laptophouder nodig. Een laptophouder heeft een positief effect op de nekhouding en draagt bij aan een beter werkcomfort (Boersma 2003, Lindblad 2003). Tegelijkertijd is aangetoond dat werken met een BakkerElkhuizen laptophouder en een externe muis en toetsenbord de productiviteit met 17% verhogen (Lindblad 2003). Een 19 inch scherm dat gekoppeld wordt aan de laptop is aan te raden bij meer dan 2 uur per dag beeldschermwerk om het werkcomfort verder te stimuleren (Sommerich et al., 2001). 9

10 7. Muis Klikken en scrollen: tijdens het klikken en scrollen moeten statische onnatuurlijke houdingen (extensie en ulnairdeviatie pols, pronatie onderarm ) vermeden worden. 8 7 De muis moet zich zo dicht mogelijk bij het lichaam bevinden, dus direct naast het toetsenbord. Indien het invoeren van getallen niet vaak voorkomt is het te overwegen om een compact toetsenbord te nemen, zodat de muis dichter bij het lichaam komt te liggen. Het gebruik van de muis zorgt voor hoge belasting in met name de onderarm, en in geval van plaatsing ver van het lichaam af voor extra nek-schouder belasting. Verticale muizen, waarbij de onderarm naar buiten worden gekanteld, verlagen de belasting aan de onderarmen en dragen zo bij aan een hoger werkcomfort (Chen & Leung, 2007). Zogenaamde rollermuizen worden in tegenstelling tot andere muizen recht voor de gebruiker gepositioneerd en kunnen daarbij bijdragen tot een hoger werkcomfort (Lin et al., 201). Om het muisgebruik terug te dringen kunnen ook simpelweg meer sneltoetsen toegepast worden. Het aanleren van sneltoetsen is meestal lastig. AltMOUSE is een slim programma dat tijdens het werk bekijkt welke handelingen het vaakst met de muis uitgevoerd worden en daarvoor sneltoetsen als alternatief aandraagt. Hiermee worden medewerkers tijdens het werk getraind in de handelingen die zij als individu het meeste uitvoeren. Zie hier voor meer info 10

11 8. Toetsenbord Europese wetgeving toetsenborden Het toetsenbord moet hellend kunnen worden geplaatst en mag geen geheel vormen met het beeldscherm, ten einde voor de gebruiker een comfortabele houding mogelijk te maken die geen vermoeidheid in armen of handen veroorzaakt. Er moet vóór het toetsenbord voldoende ruimte zijn om steun te bieden voor handen en armen van de gebruiker. Het toetsenbord moet een mat oppervlak hebben om reflecties te voorkomen. De indeling van het toetsenbord en de vorm van de toetsen moeten zodanig zijn dat het gebruik van het toetsenbord wordt vergemakkelijkt. De symbolen op de toetsen moeten voldoende contrastrijk en vanuit de normale werkhouding voldoende leesbaar zijn. Bij laptopgebruik voor meer dan 2 uur per dag moet een los toetsenbord gebruikt worden: De horizontale en verticale afstand van de toetsen moet minimaal 19 mm zijn. Tijdens de aanslag van de toets moet een duidelijke feedback voelbaar en/of hoorbaar zijn. Een compact toetsenbord verkleint, de reikafstand naar de muis. Voor blindtypers verbetert een gesplitst toetsenbord de houding van polsen en onderarmen. De ISO richtlijn voor toetsenborden vereist dat toetsenborden goede tactiele ( tegendruk ) en auditieve feedback geven. Tevens moet de toets-afstand minimaal 19 mm zijn. Typen op tablet is oncomfortabel: nauwelijks tactiele en auditieve feedback Een voorbeeld van een toetsenbord dat hier niet aan voldoet is het standaard toetsenbord van een tablet. Het typen op een tablet is veel langzamer dan het typen op een regulier toetsenbord (Chaparro 2010). Een tablet biedt geen van beide vormen van feedback tijdens het typen. Toetsenborden met een schaarmechanisme geven betere tactiele en auditieve feedback dan toetsenborden met een membraanmechanisme. Daarnaast geven lichte toetsen met een donkere opdruk van symbolen meer contrast waardoor de typesnelheid voor 80% van de gebruikers hogers is dan bij zwarte toetsen met witte symbolen. 11

12 Compacte toetsenborden (toetsenborden zonder een numeriek deel, maar met vergelijkbare afstand tussen de toetsen als bij een normaal toetsenbord) verlagen de reikafstand naar de muis, verlagen de belasting voor de schouder en de onderarm en worden als comfortabeler ervaren dan standaard toetsenborden (Van Lingen, 2003). Een compact toetsenbord is een volwaardig alternatief voor het traditionele toetsenbord. Indien frequent numerieke gegevens dienen te worden ingevoerd, dan kan gebruik worden gemaakt van een apart numeriek deel. Een ergonomisch gevormd toetsenbord, waarbij de toetsen op verschillende hoogtes liggen in een golfpatroon ( gable angle, en er een kleine hoek zit tussen het rechter en linker deel van de toetsen) kan bijdragen aan het voorkomen van klachten (Rempel et al., 2009; Moore en Swanson, 2003), doordat de houding van de onderarmen en polsen beter is. Qua typvaardigheid is nog veel winst te behalen. Twee op de drie werknemers kan namelijk niet blind typen. De Ticken Typecursus helpt hierbij. Deze leert u op intuïtieve wijze met 10 vingers blind te typen. 12

13 Over BakkerElkhuizen Contactgegevens BakkerElkhuizen Nederland B.V. Palmpolstraat CB ALMERE Nederland Tel fax info@bakkerelkhuizen.nl Website: BakkerElkhuizen ontwikkelt hoogwaardige producten voor gezond en efficiënt computergebruik. Functionaliteit, ergonomie en design zijn in de producten van BakkerElkhuizen tot in de perfectie gecombineerd. BakkerElkhuizen adviseert en helpt bedrijven met het inrichten van de werkplek, onder andere op het gebied van Het Nieuwe Werken, waarbij ze voor elke werkpleksituatie de juiste oplossing en bijbehorende producten biedt. BakkerElkhuizen gaat daarbij uit van vier werkplekconcepten: - vaste werkplek; - mobiele werkplek; - flexibele werkplek; - thuiswerkplek. Uitgangspunt is dat waar hij of zij ook werkt - een medewerker comfortabel, gezond en efficiënt zijn werk achter de computer kan doen. De mens staat dus centraal bij alles wat BakkerElkhuizen doet; zowel bij het ontwikkelen van nieuwe producten, het doen van onderzoek, als het samenwerken met leveranciers, resellers en klanten. Wilt u op de hoogte blijven? Schrijf hier in voor onze nieuwsbrief Wilt u advies? Onze specialisten geven een advies op maat, immers elk persoon en iedere organisatie is uniek. Of bent u op zoek naar een dealer van onze producten? Bel ons (03-472) of stuur een korte (info@bakkerelkhuizen.nl), en wij nemen binnen 24 uur contact met u op voor het juiste advies. 13

14 Bronnen Wetgeving Arbeidsomstandighedenbesluit. Datum van inzage: type_wetten+amvb+ministeries/titel_bevat_arbo/ datum_ /uitklappen_08/pagina_1#08 Europese richtlijn beeldschermwerkplek. Datum van inzage Uitleg stoelnormen NEN en NPR, gaan alleen over maatvoering: do?uri=celex:31990l0270:nl:html Werkplaatsnormen: Stoel kan bijdragen aan hoger werkcomfort: Toetsenborden Rempel