IN DE INDUSTRIE. Special edition. De feiten op een rij

Transcriptie

1 IN DE INDUSTRIE Special edition De feiten op een rij

2 2

3 Beste lezer Voorwoord Asbest is hittebestendig, isolerend en niet-geleidend. Dat maakt dat dit natuurproduct in het verleden veelvuldig is toegepast in de industrie. Een groot deel van de huidige plants en installaties in Nederland stamt van voor 1994: het moment dat asbest verboden werd. Medewerkers in de industrie hebben daardoor dagelijks kans om met asbest in aanraking te komen. Tijdens gepland onderhoud, of in het geval van onvoorziene omstandigheden of een calamiteit. De asbestbranche slaat met verschillende initiatieven de handen ineen met de industrie, om de wet- en regelgeving beter toepasbaar te maken op deze specifieke sector. Elke minimale verstoring van het productieproces, kost een industriële organisatie grote sommen geld. Tegelijk staat veiligheid voorop. Factoren als hitte en chemicaliën vragen binnen de industrie om een specifieke aanpak van asbest. Ervaringen van woningbouwverenigingen en andere vastgoedeigenaren zijn niet altijd één-op-één te vertalen. De asbestbranche slaat met verschillende initiatieven de handen ineen met de industrie, om de wet- en regelgeving beter toepasbaar te maken op deze specifieke sector. Daarnaast wordt er dagelijks gewerkt aan innovaties op het gebied van saneren, om het verwijderen van asbest sneller én veiliger te maken. Het asbestvraagstuk leeft binnen de industrie. Veranderingen in wet- en regelgeving zetten de branche op scherp. Wij informeren u graag over de laatste ontwikkelingen; op het kennisplatform asbest, in diverse rondetafelbijeenkomsten door het land en in deze publicatie. Trends, cijfers en gesprekken met collega s in de branche, geven u inzicht in wat er speelt. Wij geloven dat het onvoorwaardelijk delen van kennis onze leef- en werkomgeving veiliger maakt. Door te focussen op de feiten, scheiden we de zin en onzin op het gebied van asbest. Zeker nu de veranderingen in wet- en regelgeving elkaar in hoog tempo opvolgen, is het belangrijk om met elkaar in gesprek te blijven. Laat ons vooral weten welke onderwerpen u aanspreken en deel deze kennis gerust met anderen! 3 Udo Waltman Bedrijfsdirecteur Search Laboratorium, Opleidingen en Consultancy

4 1 Asbest in de industrie 4 Wat is asbest? Asbest is de verzamelnaam voor een aantal in de natuur voorkomende silicaatmineralen met een vezelstructuur. De naam asbest komt van het Griekse woord asbestos dat onverwoestbaar of onvergankelijk betekent. Asbest is een sterk, flexibel en goedkoop materiaal en is bestand tegen hoge temperaturen, zuren en logen. Asbest kan onderverdeeld worden in twee groepen: de serpentijn- en de amfiboolgroep. Daarnaast kunnen we asbest inrichten in twee structuren; hechtgebonden asbest, waarbij de asbestvezels sterk verankerd zijn in het product en niet-hechtgebonden asbest, waarbij de vezels nauwelijks zijn verankerd. Deze laatste variant draagt de grootste risico s met zich mee, omdat de vezels makkelijk vrij komen. Prima te beheersen In de industriële sector is van oudsher veelvuldig asbest toegepast. In gebouwen, maar vooral ook in technische installaties. Deze toepassingen zijn vandaag de dag vaak nog volop aanwezig. De asbesttoepassingen in de industrie vragen om een specifieke aanpak; desondanks is asbest ook in deze sector prima te beheersen. In deze publicatie zetten we de feiten voor u op een rij en vertellen koplopers in de industrie hoe zij omgaan met asbest. Figuur: Aantal blootstellingen per branche ( ) Bouw en installatie Industrie Handel en diensten Transport Energie Defensie Zeker blootgesteld Delfstoffen Misschien blootgesteld In welke sectoren hebben IAS-aanvragers gewerkt sinds 1950? Bron: Instituut Asbestslachtoffers, IAS Monitor, Industrie risicovolle sector Het inademen van asbestvezels is schadelijk voor de gezondheid. De industrie is, na de bouw- en installatiebranche, de meest risicovolle sector als het gaat om asbestblootstellingen. Dat blijkt uit blootstellingscijfers van het Instituut Asbestslachtoffers (IAS). Medewerkers in de industrie lopen daarmee een verhoogd risico op de ontwikkeling van mesothelioom*. Feit: Bij het bewerken of slopen van asbest komen asbestvezels vrij. Maar ook tijdens meer regulier werk kan asbest vrij komen, bijvoorbeeld door trillingen in installaties of bij verweerde toepassingen. Deze vezels dringen diep in de longen door en kunnen leiden tot mesothelioom (longvliestumor) of andere vormen van kanker.

5 Een extra uitdaging Bij gepland onderhoud aan een oudere installatie, houden industriële organisaties vaak rekening met de eventuele vondst van asbest. Saneringen kunnen dan tijdig ingepland worden. Maar wat als bij een calamiteit asbest wordt ontdekt? Het stilleggen van het productieproces kost een organisatie grote sommen geld. Tegelijk staat - zeker in de industrie - veilig werken voorop. Dit maakt het beheersbaar maken van asbest voor deze sector een extra uitdaging. Een goede grip op asbest start bij het in kaart brengen van de toepassingen en de risico s. Een overzicht van installaties waarin asbest is verwerkt, zorgt ervoor dat organisaties de juiste voorzorgsmaatregelen kunnen nemen in het geval van onderhoud of een calamiteit. Door inventarisatierapporten te delen met onderhoudsmonteurs, contractors en andere betrokkenen, zijn ook zij altijd voorbereid op wat ze kunnen aantreffen. Een complete inventarisatie van een plant is praktisch niet altijd haalbaar - zo leest u ook in het interview met Adri van den Bosch, Subject Matter Expert (Asbest en Gasdetectie) bij Dow Benelux, op pagina 10. Veel industriële organisaties laten installaties daarom inventariseren als er vermoedens zijn van asbest bij geplande werkzaamheden. 5 Feit: 68 procent van de industriële organisaties in Nederland geeft aan asbest binnen hun gebouwen en installaties in kaart te hebben gebracht. Bron: Nationale AsbestEnquête Drie jaar antwoorden uit de praktijk (download gratis op De feiten op een rij

6 Ketenintegratie Asbest slim in kaart brengen en snel schakelen: dat vraagt om flexibele en betrouwbare partijen om mee samen te werken. Bijvoorbeeld voor snelle inventarisaties, eindcontroles en monsteranalyses. In Nederland zijn verschillende inspectiebureaus, saneerders en laboratoria te vinden die erin gespecialiseerd zijn om te werken voor de industrie. Industriële organisaties kunnen deze strategische partners vroegtijdig betrekken in de planning van onderhoud, om zo een korte stop van het productieproces, een veilige werkomgeving en zo min mogelijk faalkosten te realiseren. Met de juiste afspraken kunnen zij ook snel handelen in het geval van een calamiteit. Hoe dat in de praktijk efficiënt te organiseren is, vertelt Van den Bosch van Dow Benelux op pagina Beleid helpt Om asbest op korte en op lange termijn beheersbaar te maken, helpt een gedegen beleidsplan. Door risicogebieden binnen plants in kaart te brengen, kan een organisatie een langetermijnplanning vormen op het gebied van asbest. Het aantal ad-hoc situaties kan daarmee omlaag gebracht worden. Daarnaast is het beleid een handvat voor medewerkers: wat moeten zij doen in het geval van een asbestvondst? Woningcorporaties zetten met hun jarenlange ervaring met asbestvraagstukken steeds meer in op een beleidsmatige aanpak van asbest. Ze brengen het preventief in kaart, maken het onderdeel van de reguliere onderhoudsplanning, hebben een calamiteitenplan op de plank liggen en bereiden communicatiemiddelen voor. In de industrie is het opstellen van asbestbeleid ook steeds gebruikelijker: in de Nationale AsbestEnquête 2014 geeft 68 procent van de industriële organisaties aan beleid te hebben opgesteld. Als we dat vergelijken met de 53 procent in 2013, zien we dat asbestbeleid stijgt op de agenda in de industrie. Toch is het in de industrie nog niet vanzelfsprekend om een draaiboek voor een asbestcalamiteit op te stellen: slechts 31 procent geeft in 2014 aan een plan klaar te hebben liggen.

7 Feit: Asbest hoeft niet altijd verwijderd te worden om een gebouw of installatie veilig te maken. Er bestaan goede beheerstechnieken en maatregelen, zoals periodieke luchtmetingen, het maken van een gebruikersinstructie en het duurzaam afschermen van de toepassing. Scherpere wet- en regelgeving In 2010 concludeerde de Gezondheidsraad dat asbest gevaarlijker is dan we tot dan toe dachten. Op basis van die conclusies heeft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid besloten tot het verlagen van de grenswaarden: de maximale concentratie vezels waar asbestprofessionals tijdens het werk aan blootgesteld mogen worden. Deze wetswijziging heeft impact op alle betrokken partijen, ook op de industrie. Het saneringsproces kan in de toekomst bijvoorbeeld langer duren, doordat het opleveringsniveau strenger wordt en dit vervolgens wordt getoetst in de verplichte extra maatregelen bij de eindcontrole. Met natuurlijk uiteindelijk maar één doel voor ogen: een veiligere werkomgeving voor asbestprofessionals. 7 Om er, ook met de nieuwe grenswaarden, voor te zorgen dat de productieprocessen binnen de industrie zo min mogelijk verstoord worden, is de markt druk bezig om voorbereidingen te treffen. Innovaties brengen nieuwe mogelijkheden voor saneren en er ontstaan nieuwe initiatieven en samenwerkingsverbanden om asbestvraagstukken het hoofd te bieden. Er blijven genoeg uitdagingen overeind, maar tegelijkertijd wordt er pragmatisch invulling gegeven aan deze vragen. In de dagelijkse praktijk kunnen asbestprofessionals binnen de industrie hun organisatie ook goed voorbereiden. Bijvoorbeeld door onderhoud nog beter te plannen en door heldere afspraken te maken met ketenpartners, zoals de asbestinventariseerder en het laboratorium. Zodat zij samen met u snel kunnen schakelen in het geval van een calamiteit. De feiten op een rij

8 Feit: - De grenswaarde voor wit asbest (chrysotiel) is per 1 juli 2014 verlaagd naar vezels per kubieke meter lucht (in plaats van ). - De grenswaarde voor bruin en blauw asbest (amfibool) wordt naar verwachting in 2015 verlaagd naar 300 vezels per kubieke meter Alternatieve saneringstechnieken De ontwikkelingen op het gebied van wet- en regelgeving vragen meer dan ooit om innovatie. Nieuwe technieken moeten ervoor zorgen dat er minder vezels vrijkomen met saneren en dat de nieuwe grenswaarden bereikt worden. Enkele technieken worden momenteel getest of al toegepast binnen de industrie: 8 Nat saneren Met speciale injectienaalden wordt asbesthoudend materiaal ingespoten met vloeistof. Als het door en door natte materiaal daarna gesaneerd wordt, komen er minder vezels vrij. Spuiten met bolletjes In deze techniek worden speciale bolletjes met flinke kracht op een asbesthoudend oppervlak gespoten. Deze bolletjes nemen het asbesthoudend materiaal op en het oppervlak blijft schoon achter. Couveusezak en couveusebak Voor het verwijderen van asbest rond leidingen, wordt gebruik gemaakt van een couveusezak: een zak die het te saneren deel hermetisch afsluit, waardoor er geen vezels vrijkomen. De saneerder kan met 2 handschoenen in de zak werken. Naast deze techniek wordt er ook steeds vaker gewerkt met de couveusebak, gemaakt van dun metaal. Deze is in tegenstelling tot de zak bestendig tegen hoge temperaturen en dus geschikt voor veel industriële toepassingen.

9 De VIA Verschillende industriële organisaties hebben hun krachten gebundeld in de VIA (Verenigd Industrie-overleg Asbest); een speciaal overleg over asbest in de industrie. Leden van de VIA zijn vertegenwoordigd in de Werkkamer Asbest en het Centraal College van Deskundigen binnen Ascert. Het doel? De wetten, regels en normen op het gebied van asbest beter toepasbaar maken voor industriële installaties. Organisaties als Tata Steel, Shell, Dow Benelux en Nuon maken zich hier in de VIA hard voor. Het streven is om tegelijk met de aanpassing in de grenswaarden in 2015 enkele aanvullingen en verduidelijking met betrekking tot asbest in de industrie door te voeren. De juiste kennis op de juiste plek Steeds meer industriële organisaties stellen een intern verantwoordelijke aan voor het thema asbest. Hij of zij is volledig op de hoogte van de gevaren van asbest en de laatste ontwikkelingen op het gebied van wet- en regelgeving. Maar hoe staat het met de medewerkers die dagelijks aan (oudere) installaties werken? Ook voor hen is het belangrijk om te weten hoe je asbest kunt herkennen en wat je moet doen als je verdacht materiaal tegenkomt. Zij zijn vaak niet specifiek opgeleid tot asbestprofessional, maar werken op basis van ervaringen uit het verleden. In dat geval is het zeker met de snel veranderende wet- en regelgeving belangrijk om deze kennis op basis van ervaring regelmatig te toetsen en up-to-date te houden. AkzoNobel koos er bijvoorbeeld voor om al het technisch personeel op te leiden om asbest te herkennen. Hans Vollenbroek, Groepsleider Techniek bij AkzoNobel, vertelt hierover op pagina 11. Bij industriële organisatie Sulzer volgen de komende tijd 45 medewerkers de training E-learning Asbest; een laagdrempelige manier om de basis over asbest te leren. 9 Feit: 50 procent van de organisaties in de industrie heeft haar medewerkers opgeleid om asbest te herkennen. 31 procent geeft aan dit niet te doen, omdat hun medewerkers asbest herkennen op basis van ervaring. Bron: Nationale AsbestEnquête Drie jaar antwoorden uit de praktijk (download gratis op De feiten op een rij

10 2 Uit de praktijk 10 Dow Benelux Snel schakelen is ongelooflijk belangrijk in onze branche Adri van den Bosch is Subject Matter Expert (Asbest en Gasdetectie) bij Dow Benelux; een organisatie die specialistische chemicaliën en geavanceerde materialen en kunststoffen produceert. De op één na grootste productielocatie van Dow wereldwijd staat in Terneuzen. Korte lijnen met ketenpartners en opleidingen op maat voor de medewerkers zorgen ervoor dat asbest in de plants van Dow goed beheersbaar is. Op onze hoede In de oudere fabrieken houden wij standaard rekening met de mogelijke aanwezigheid van asbest, vertelt Van den Bosch. Het tot op detail in kaart brengen van waar het asbest zit, is voor ons een enorme klus, die ontzettend veel tijd kost. Sommige leidingen zitten zo diep weggewerkt in een installatie, dat deze vrijwel onbereikbaar zijn. Wij kiezen ervoor om in het geval van onderhoud of een calamiteit extra op onze hoede te zijn bij de oudere plants en installaties. Een calamiteit; en dan? Wat gebeurt er in het geval van een calamiteit? Dow heeft zelf een aantal Deskundig Toezichthouders Asbest in dienst. Komt een medewerker asbestverdacht materiaal tegen - bijvoorbeeld bij een procesonderbreking-, schakelt hij direct de DTA er in. Vanaf dat moment neemt de DTA er het project over en wordt het proces van inventariseren, saneren en eindcontroles in gang gezet. Op ons terrein in Terneuzen zitten drie gecertificeerde partijen die asbest mogen verwijderen, waar we 24 uur per dag een beroep op mogen doen. Een laboratorium in de buurt kan binnen een kwartier ter plaatse zijn en heeft binnen twee uur het rapport klaar. Dit snelle schakelen is ongelooflijk belangrijk binnen onze branche. Niet alleen vanwege economische belangen, maar ook voor de veiligheid van onze medewerkers. Blik op de toekomst Als het aankomt op asbest, vraagt de industrie dus om een specifieke aanpak. Van den Bosch: We merken dat de huidige wet- en regelgeving niet altijd eenvoudig te vertalen is naar onze sector. Sinds kort is de industrie, verenigd in de VIA (Verenigd Industrieoverleg Asbest), ook vertegenwoordigd in landelijke asbestoverleggen. Zo hopen we in de toekomst beter de vertaalslag te kunnen maken, om de wetten en regels ook in onze sector goed toepasbaar te maken.

11 AkzoNobel Een goed plan van aanpak zorgt voor betere bewustwording AkzoNobel is een internationaal vooraanstaande verf- en coatingsonderneming en een belangrijk producent van specialistische chemicaliën. Dat deze industriële onderneming ook een van Nederlands grootste zoutwinners is, is bij minder mensen bekend. Het verwerken van dit zout gebeurt in fabrieken en met installaties die in sommige gevallen meer dan twintig jaar oud zijn. Hans Vollenbroek, Groepsleider Techniek bij AkzoNobel in Hengelo, vertelt welke rol asbest speelt in hun dagelijkse praktijk. Een poos terug hebben we een asbestincident gehad bij AkzoNobel; bij de sloop van een machine hebben we een stuk asbestkoord over het hoofd gezien. Gelukkig is de gezondheid van onze medewerkers niet in gevaar geweest, maar het heeft ons wel doen besluiten om al het technisch personeel van AkzoNobel op te leiden om asbest te herkennen. Om zo de veiligheid van onze medewerkers te waarborgen. Groei in bewustwording Iedereen die werkzaam is binnen onze plants, weet hoe asbest eruit ziet. Als ze verdacht materiaal tegenkomen, is hun opdracht helder: het werk neerleggen. In dat geval wordt de beslissingsboom ingezet, die duidelijk aangeeft wie we wanneer moeten waarschuwen. Dit plan van aanpak heeft gezorgd voor een verbetering in de bewustwording bij de medewerkers van AkzoNobel. Bij twijfel over asbest, weten ze mij direct te vinden, aldus Vollenbroek. 11 Twijfel? Geen risico AkzoNobel heeft overwogen om ook medewerkers op te leiden om het asbest zelf te kunnen verwijderen. Vollenbroek: Met gemiddeld twee asbestvondsten per jaar, bleek dat niet rendabel. We werken nu met een aantal partijen in de regio, waar we snel mee kunnen schakelen. Intern hebben we naast de training Asbest Herkennen voor iedereen drie medewerkers opgeleid tot Asbestdeskundigen. Hiermee treffen we alle reële voorzorgsmaatregelen om asbestincidenten in de toekomst te voorkomen. Met als uitgangspunt: waar twijfel is, nemen we geen risico. De feiten op een rij

12 Tata Steel Geld mag nooit een issue zijn als het gaat om de veiligheid van mensen Als Projectleider Sloop en Asbest is Jos van Kaam één van de aanspreekpunten voor zijn collega s bij Tata Steel als zij vragen hebben over asbesthoudende toepassingen in gebouwen en installaties. Samen met onder andere collega Dick van der Lugt, die gespecialiseerd is in werktuigbouwkundige toepassingen, leidt hij alle asbestvraagstukken in goede banen. Tata Steel is één van de grootste staalconcerns in Europa en werkt veel met hittebestendige installaties. Toepassingen bij uitstek waar tot twintig jaar geleden asbest in verwerkt werd. 12 De omgang met asbest in de industrie vraagt om een specifieke aanpak. Het is bijvoorbeeld niet altijd mogelijk om het asbest volgens de normen te verwijderen. Dat is geen geldkwestie; het is fysiek onmogelijk, vertelt Van Kaam. Denk aan het plaatsen van een containment, wat verplicht is bij sommige saneringen. Wij werken met installaties die zo heet zijn, dat een containment spontaan wegsmelt. In dat soort gevallen moet je kunnen aantonen dat je op een andere, veilige manier saneert. De juiste partners Om flexibel te kunnen reageren op asbestvraagstukken, is samenwerking met de juiste partijen een must. Het inventarisatiebureau waar wij mee werken, moet verstand hebben van de industrie. Op het moment dat zij het rapport schrijven, moeten ze de wijze van saneren al in hun hoofd hebben. Een goede bouwkundige achtergrond bij de inventariseerder helpt enorm. Als je inzicht hebt in de constructie van een gebouw of installatie, heb je de helft al gewonnen. Een veilige werkplek Het asbestbeleid binnen Tata Steel wordt steeds meer helder. We werken momenteel met een aantal Deskundig Toezichthouders Asbest binnen de organisatie. Op onze speciale Health & Safety site zijn deze mensen te vinden. Net als een stroomschema waar duidelijk in staat hoe medewerkers moeten handelen in het geval van een calamiteit. Het belangrijkste doel van deze aanscherping in beleid? Een veilige werkplek. Natuurlijk is het financieel gezien belangrijk om snel en correct te handelen bij een asbestcalamiteit. Maar geld mag nooit een issue zijn als het gaat om de veiligheid van mensen.

13 3 Vijf tips voor de industrie 1. Weet waar asbest zit Met behulp van inventarisatierapporten of een goed overzicht van plants en installaties van voor Haal kennis in huis Wet- en regelgeving verandert, nieuwe saneringstechnieken volgen elkaar op. Houd asbestkennis up-to-date met (herhalings)trainingen. 3. Maak beleid Beleid helpt om asbest op korte en lange termijn beheersbaar te maken en geeft medewerkers handvatten hoe te handelen bij een asbestvondst. 4. Zorg voor korte lijnen met ketenpartners Zodat u in het geval van een calamiteit direct kunt schakelen met partijen die verstand hebben van de industrie. 13 Samenwerkingsverbanden als de VIA dragen een belangrijk steentje bij aan het vertalen van asbestwetgeving voor de industrie. 5. Bundel krachten Samenwerkingsverbanden als de VIA dragen een belangrijk steentje bij aan het vertalen van asbestwetgeving voor de industrie. De feiten op een rij

14 4 Kennis basis asbestveilige werkomgeving Op leest u meer over de specifieke trainingen! 14 Welke training helpt wie? Operators Monteurs Beveiliging Veiligheids- Werk- Projectleiders Teamleiders/ coördinatoren/ voorbereiders managers KAM/SHEQ E-learning Asbest X X X X Asbestdeskundige X X Asbest herkennen (dagtraining) X X X X X Asbest herkennen (halve dagtraining) X X X Instructie verwijderen van flenspakkingen X X Begrijpend lezen en implementeren asbestinventarisaties X X X Asbesttrainingen in combinatie met VCA/BHV/ATEX X X X X X X X DAV training om in asbestverontreinigde ruimtes te kunnen werken X Een training staat of valt met een goede docent. Elk van deze opleidingen wordt geleid door een ervaren docent met ruime kennis van de industrie, wet- en regelgeving en de laatste ontwikkelingen. Zij geven de training in een van onze trainingscentra in Amsterdam, Heeswijk, Rotterdam, Groningen, Amersfoort, Sneek, Utrecht, Zeewolde, Nuth of Elburg. Of komen bij uw bedrijf langs voor een incompany training. Vragen? Heeft u vragen over deze publicatie? Neem dan contact op met een van onze adviseurs op of via opleidingen@searchbv.nl of laboratorium@searchbv.nl. E-learning Asbest: bekijk de demo op

15 5 Verder praten over asbest Online platform kennisdeling en ontwikkelingen. Hier leest u actuele berichten, achtergrondinformatie, interessante projecten en discussieert u mee over het onderwerp. Asbestfeiten Hét boek dat thuishoort in de kast van iedereen die beroepsmatig met asbest te maken heeft. Het boek neemt alle fasen in de keten stap voor stap op begrijpelijke wijze door. En biedt daarnaast handvatten voor de dagelijkse praktijk. Ook op staat veel van deze informatie. Nationale AsbestFeitenCongres Het grootste gratis congres op het gebied van asbest. Jaarlijks komen vertegenwoordigers uit de gehele keten samen om in één middag bijgepraat te worden. Naast inspirerende sprekers, presenteert Search ook de resultaten van de Nationale AsbestEnquête. Nationale AsbestEnquête Jaarlijkse enquête die de feiten in de asbestbranche onderzoekt. Deelnemers aan de enquête zijn afkomstig uit de industriële sector, gemeenten, saneringsbedrijven en woningcorporaties. Ze beantwoorden onder andere vragen over het (asbest)beleid van hun organisatie, hun kennis van wet- en regelgeving en dat van hun collega s, kansen en knelpunten op het gebied van asbest voor hun branche. Wilt u de uitslag van de enquête ontvangen? Vraag deze op via asbest@searchbv.nl. De feiten op een rij LinkedIn groep Asbestfeiten Word lid van de grootste LinkedIn-groep van Nederland over asbest. Asbestfeiten Twitter Volg ons: AsbestfeitenApp Bekijk de feiten over asbest op uw ipad of iphone. Quickscan keramische vezels In veel industriële toepassingen met hittebestendig isolatiemateriaal zijn ook keramische vezels verwerkt. Over het veilig werken met deze zogenaamde Man Made Mineral Fibers (MMMF) bestaat nogal wat onduidelijkheid. Bij wrijving, vervanging en onderhoudswerkzaamheden kunnen de vezels vrijkomen en langdurige blootstelling aan deze deeltjes kan schadelijk zijn voor de gezondheid. Ondanks dat er nog geen duidelijke arborichtlijnen zijn, heeft de Gezondheidsraad grenswaarden voor maximale blootstelling bepaald. Wilt u veilig werken met keramische vezels? Search heeft een quickscan ontwikkeld, waarmee u in een aantal stappen grip krijgt op dit vraagstuk. U kunt deze quickscan gratis aanvragen via laboratorium@searchbv.nl. Balance pure. 100% gerecycled papier. Chloorvrij geproduceerd onder ISO certificering. 15

16 de feiten op een rij IN DE INDUSTRIE I I Amsterdam I Petroleumhavenweg 8 I 1041 AC Amsterdam I Tel. +31 (0) I Fax +31 (0) I search@searchbv.nl Heeswijk (hoofdkantoor) I Meerstraat 7 I 5473 AA Heeswijk (N.Br.) I Tel. +31 (0) I Fax +31 (0) I search@searchbv.nl Groningen I Stavangerweg I 9723 JC Groningen I Tel. +31 (0) I Fax +31 (0) I search@searchbv.nl Rotterdam (SS Rotterdam) I 3e Katendrechtsehoofd 25 I 3072 AM Rotterdam I Tel. +31 (0) I Fax +31 (0) I search@searchbv.nl SGS Nederland I Malledijk 18 I 3208LA Spijkenisse I Tel. +31 (0) I Fax +31 (0) I sgs.nl@sgs.com