BOUWHISTORISCHE INVENTARISATIE

Transcriptie

1 BOUWHISTORISCHE INVENTARISATIE Beschermd dorpsgezicht Moddergat

2 colofon Opdrachtgever: Projectleiding: Projectbegeleidingsgroep: Uitvoering: Veldwerk: Gemeente Dongeradeel E. Dijkstra (gem. Dongeradeel) W.T. Steneker (provincie Fryslân) D. van WeezelErrens (provincie Fryslân) J. van der Hout (gemeente Dongeradeel) M. Post (gemeente Dongeradeel) A. Reinstra (Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed) S. van Seijen (Adema Architecten) C. Thé (Adema Architecten) R. de Vries J. Schiphof (schiphof bouwhistorie) C. van Wieren (burovanwieren) Samenstelling: S. van Seijen Uitgave: Gemeente Dongeradeel, juli 2012 TRESOAR

3 inhoud Inleiding 5 kader het onderzoek invulling begrenzing leeswijzer Samenvatting 7 Werkwijze 9 selectie archieven veldwerk waardering renovaties structuur resultaten Resultaten 15 situering tov belendingen hoofdvorm/bouwvolume gevels Interieurs/indeling Kelders Bijzondere elementen Kappen Aanbevelingen 21 Literatuur en afbeeldingen 23 Bijlagen: 25 1 Reductiekaart 2 Voorbeelden waarderingen 3 Waarderingskaart TRESOAR

4 Begrenzing onderzoeksgebied (luchtfoto 2011) Atlas Schotanus, 1718 Atlas Eekhoff, 1850 Kadastrale minuut, 1832

5 inleiding Kader De gemeente Dongeradeel heeft het project Experiment Duurzame Beschermde Dorpsgezichten Dongeradeel opgestart om aantrekkelijke woonmilieus in en rond de vier beschermde dorpsgezichten (Holwerd, Moddergat, Metslawier en Ee) in stand te houden en te versterken. In eerste instantie door de kwaliteiten en kansen in beeld te brengen en vervolgens samen met het dorp hier vorm aan te geven. Via drie onderzoeken worden op verschillende niveaus de karakteristieken en de kracht van de dorpen en de bewoners gezocht. Het onderzoek In dit rapport wordt het derde onderdeel van het onderzoek de Bouwhistorische Inventarisatie (of bouwhistorische verkenning BV) behandeld. Daarvoor zijn alle bestaande panden binnen de grenzen van het beschermde dorpsgezicht onderzocht op de historische waarden van in- en exterieur. Hoe oud is een pand, welke bouwgeschiedenis laat het zien, en wat is de waarde voor het dorpsbeeld. Deze kennis helpt de eigenaren en de beleidsmakers de kwaliteiten in beeld te krijgen, en is van belang voor de toekomstvisie van het dorp. Invulling De gemeente heeft Adema Architecten in Dokkum gevraagd de inventarisatie in te vullen. In overleg met de Provincie Fryslân en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is een model ontwikkeld voor selectie en opname van de panden, en samen met de gemeentelijke afdelingen is bepaald in welke vorm de uitkomsten beschikbaar moeten komen. Uiteindelijk is ervoor gekozen niet alleen de bouwhistorische waarden te inventariseren, maar ook de waarden die betrekking hebben op de gebruiksgeschiedenis, de plek in het dorp, de ontwerpkwaliteiten ed. Begrenzing In dit rapport staat het dorp Moddergat centraal, en wel het deel van De Oere wordt genoemd. Moddergat ligt westelijk van de rivier de Paesens welke de grens vormde van de gemeentes Oost- en West-Dongeradeel. Vanuit het dorp Paesens is het visserwijkje Moddergat ontstaan, wat uit twee delen bestaat: De Kamp direct aan de Paesens en De Oere. Het onderzoek beperkt zich tot het gebied binnen de grens van het beschermde dorpsgezicht. Noordelijk is een grens getrokken langs de weg aan de voet van de zeedijk, maar de andere grens loopt voor een groot deel door het omliggende open gebied. De Oere wordt door een open zone gescheiden van Moddergat De Kamp, welke is veroorzaakt door een dijkdoorbraak in De samenhang met De Kamp en Paesens zou in het kader van het totale project ook moeten worden meegenomen. Ook in De Kamp en Paessens staat immers historisch waardevolle bebouwing die een integraal onderdeel vormen van de historische kern van Paesens-Moddergat. In de door de RCE opgestelde CV is die samenhang overigens al aangegeven. Leeswijzer Na de inleiding volgt eerst een samenvatting van het onderzoek en de resultaten. Vervolgens wordt de werkwijze uit de doeken gedaan, waarna de resultaten worden toegelicht. Aanbevelingen en aandachtspunten zijn aangegeven, en na de litteratuur en archiefbronnen volgen een aantal bijlagen in de vorm van kaartmateriaal en een toelichting op hoe de waardestellingen tot stand zijn gekomen.

6 Waardenkaart Moddergat Blauwe lijn: -Grens beschermd dorpsgezicht Zwart: - rijksmonumenten Rood: -Panden met bouw- en/of Architectuurhistorische waarde Geel: -Panden met ensemblewaarde Grijs: - panden zonder bovengenoemde waarden

7 Samenvatting In opdracht van de gemeente Dongeradeel heeft Adema Architecten uit Dokkum de hier besproken Bouwhistorische Inventarisatie uitgevoerd. De afdeling Romte van de Provincie Fryslân en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed hebben het project inhoudelijk ondersteund. Het veldwerk in de dorpen is uitgevoerd door drie jonge Friese bouwhistorici, en de verwerking van de data is in handen van de gemeente Dongeradeel. Binnen de grens van het beschermde dorpsgezicht zijn alle panden aan een onderzoek onderworpen en gewaardeerd volgens de landelijke richtlijn bouwhistorisch onderzoek. Via een reductiekaart is een selectie gemaakt van panden die grondig zijn bekeken. Het beeld van de bebouwing in Moddergat wordt vooral bepaald door de karakteristieke vissershuisjes. Als eenvoudige woningen opgetrokken, vrijstaand gebouwd, en veelal haaks op de straat en de stegen. De oudste dateren uit het midden van de 18 e eeuw, maar rond 1800 zijn de meeste gebouwd toen de visserij vanuit de Oere zijn hoogtepunt beleefde. Een viertal huisjes zijn tussen 1960 en 1995 gerestaureerd en gereconstrueerd en vormen nu de kern van het Museum It Fiskershúske. Over het algemeen zijn de panden in redelijk tot goede staat van onderhoud. Veel panden zijn door de ligging aan de kust regelmatig in delen vernieuwd zodat er veel bouwfasen herkenbaar zijn. Alleen bij de gerenoveerde panden* is een gaaf (oorspronkelijk) beeld gereconstrueerd, wat de museale sfeer in het dorp goed ondersteund. De enige echte nieuwbouw is Fiskerspaad 8a, als bijgebouw voor het museum. De openbare ruimte wordt nog steeds vooral bepaald door de in de jaren 70 ingezette romantische inrichting met historische lantaarns, gebakken klinkerbestrating en houten hekwerken. Sinds de jaren 60 heeft het dorp een steeds groener aanzien gekregen, waardoor de band met het omringende landschap wat is vervaagd. Hiernaast en in bijlage 3 is de met de gemeente ontwikkelde Waardenkaart weergegeven. Hierin zijn een tweetal voor bebouwing belangrijke waarden aangegeven (bouwhistorie en architectuur-historie), samen met de panden die voor de samenhang van het dorp van belang zijn. De gemeente is bezig met het toegankelijk maken van de verzamelde data en overige archiefgegevens voor bewoners en gebruikers. *De Oere 36, Fiskerspaad 4, 6 en 8, Reddingboatsreed 2, 4 en 6 GVH

8 Reductiekaart Moddergat De bouwvlakken van voor 1832 zijn rood aangegeven, en de panden die tussen 1832 en 1887 zijn gebouwd in het blauw. De grijze panden zijn na 1887 gebouwd. Zwart met een gele stip zijn de aangewezen Rijksmonumenten, en een rode stip hebben de panden die in het Monumenten Inventarisatie-project rond 1990 zijn geselecteerd. De panden met een zwarte stip zijn recent grotendeels opnieuw gebouwd, al dan niet met gebruik van de oorspronkelijke bouwmaterialen.

9 Werkwijze Selectie In verband met de beschikbare tijd is er een voorselectie gemaakt van panden die moesten worden verkend. Allereerst is bepaald dat rijksmonumenten niet worden meegenomen, omdat deze al een eigen procedure kennen bij plannen tot verandering. Vervolgens zijn de nauwkeurige kadastrale kaarten van 1832 en 1887 vergeleken met de huidige, zodat duidelijk werd welke percelen in die periodes al bebouwd waren. In overleg met de provincie zijn daar de panden uit de periode aan toegevoegd die geselecteerd zijn in het kader van het Monumenten Inventarisatie Project (MIP: Tot 1990 stonden op de rijksmonumentenlijst alleen panden van voor 1850, en het MIP is de landelijke inventarisatie van panden uit de periode , die resulteerde in een lijst van potentiële monumenten). Deze vergelijking resulteerde in een zogenaamde Reductiekaart (hiernaast en bijlage 1). Alle ingekleurde panden op deze kaart binnen de grens van het beschermde gezicht zijn geselecteerd voor een uitgebreide bouwhistorische verkenning. Archieven Van deze panden zijn vervolgens in het gemeentelijk archief de bouwdossiers bekeken: vanaf ca 1900 is de bouwgeschiedenis van de panden te volgen, en waar mogelijk zijn de bijbehorende tekeningen verzameld. Ter ondersteuning van het veldonderzoek is daarnaast van de geselecteerde panden zoveel mogelijk archiefmateriaal gezocht. Daarbij is dankbaar gebruik gemaakt van de twee belangrijkste overzichtswerken op monumentengebied van Herma vd berg en Ronald stenvert e.a.. Veel beeldmateriaal en kaarten zijn van de diverse internetsite s gehaald, waarbij vooral die van Tresoar (tresoar.nl) veel foto s en topografische kaarten bevat. Een belangrijke bron was verder de pandsgewijze bewonersstudie van Paul Hillebrand uit In Moddergat heeft tussen 1963 en 1973 een bescheiden rehabilitatieslag plaats gevonden, vooral doordat de gemeente West-Dongeradeel geen noodzaak zag tot ingrijpen. In 1975 werd evenwel een groot aantal panden rijksmonument, en in 1977 werd De Oere vanwege de relatieve gaafheid een beschermde dorpsgezicht. TRESOAR

10 Renovaties RCE RCE Beeld van de gedemonteerde staat van Fiskerspaad 6 en 8 in 1971 Rechts in 1981 na de herbouw Links Reddingboatsreed in 1978 (alleen nr 4 gerenoveerd) En vlak na de renovatie van nr 2 (1979). RCE Tresoar

11 Veldwerk De lijst van te onderzoeken panden in Moddergat is in maart en april 2012 door bouwhistoricus Jacob Schiphof aan onderzoek onderworpen. De gevels en daken zijn kritisch bekeken en beschreven, en waar mogelijk ook de interieurs. Bovendien is van de panden een fotoreportage gemaakt. Schiphof heeft bovendien de basis aangeleverd van de omschrijvingen in het hoofdstuk resultaten. Waardering De panden zijn door hem vervolgens beoordeeld op de vijf waarden uit de landelijke richtlijnen voor bouwhistorisch onderzoek. De niet geselecteerde panden zijn vervolgens op één onderdeel gewaardeerd: de architectuurhistorische waarde. Zo is voor het hele beschermde gebied een totaalbeeld van alle panden gevormd. In bijlage 2 zijn de verschillende waarden aan de hand van voorbeelden verduidelijkt. Renovaties Vanaf de jaren 50 strijken er vakantiegangers neer in Moddergat. De relatief goedkope woningen worden vaak door duitse families gekocht en bescheiden opgeknapt. In 1962 koopt het Streekmuseum in Dokkum Fiskerspaad 4 om het te restaureren en als museum in te richten. De waarde van de pandjes wordt dan al ingezien, maar pas rond 1973 worden een drietal panden (Fiskerspaad 6 en 8 en Reddingboatreed 4) onder supervisie van de gemeente West-Dongeradeel gerestaureerd, waarbij deels wordt gereconstrueerd naar het oorspronkelijke beeld. Het reddingboothuis is in 1981 in het Zuiderzeemuseum nagebouwd. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Zoutkamp, waar na het verdwijnen van de visserij naar Lauwersoog een groot deel van de woningen is verplaatst naar het Zuiderzeemuseum, is in Moddergat het grootste deel van het dorpsgezicht gehandhaafd. Structuur Aan de hand van de archiefgegevens zijn de opnames en dateringen van de meeste panden goed te plaatsen. Vooral de uitgebreide studie van Paul Hillebrand heeft veel gegevens van de bewoners en de bouwgeschiedenis toegankelijk gemaakt. Moddergat De Oere heeft zuidelijk van de weg ( de Oere )zijn oorspronkelijke eind 18 e eeuwse structuur behouden. De bebouwing aan de voet van de dijk is door het geweld van de zee en vervolgens door de noodzakelijke dijkverzwaring verdwenen. De Oere36 in 1981 (RCE) en na de renovatie in 1994 (GM)

12 Uiterst links: Kadastrale situatie in 1887 met bebouwing aan de voet van de dijk. Links: Verbouwplan uit 1969 van Fiskerspaad 10: van twee kleine woningen wordt een recreatiewoning gemaakt. Links: Verbouwplan uit 1980 van Reddingsboatreed 3: gevelbeeld blijft gelijk, maar interieur geheel vernieuwd tbv recreatieve bewoning. Onder: Verbouwplan voor een hok (ca 1960): reddingboatsreed 10 TRESOAR

13 Resultaten De opnamegegevens zijn verzameld in een database die per pand bij de gemeente opvraagbaar is. Het is de bedoeling deze op den duur digitaal toegankelijk te maken. Per pand zijn ook de foto s en overige archiefgegevens gekoppeld. Om de resultaten leesbaar en toepasbaar te maken is in overleg met de gemeente een kaart samengesteld waarop de drie waardes zijn aangegeven die vooral van belang zijn bij planvorming: de bouwhistorische en de architectuurhistorische waarden van de gebouwen en hun waarde voor het ensemble. De kaart geeft aan waar de waardes liggen en geeft bij planvorming een indicatie van aandachtsgebieden. Panden die niet aangegeven zijn op deze kaart hebben wellicht wel één van de andere twee waardes, zodat altijd het dossier van het betreffende pand zal moeten worden bekeken. Het is van belang dat deze zo spoedig mogelijk goed toegankelijk worden gemaakt. Waarderingskaart Moddergat De Oere RCE

14 Hoofdtypen Uiterst links rond 1961: Links: De Oere 52A, een mini versie van de visserswoning. Midden: Fiskerspaad 10 archetypisch vissershuis. Rechts: De Oere 38, waarvan dan net de voorgevel is vervangen, maar nog wel in de karakteristieke vorm. PH Hiernaast de losse voorzetgevel anno nu. De Oere 32: winkelhuis gebouwd rond 1900 en tot 2000 in gebruik als winkel Fiskerspaad 10: eenvoudige detaillering, en ook in de topgevel steens metselwerk.

15 Resultaten Situering tov belendingen De oudste bebouwing bevindt zich op de lichte verhoging aan de oostzijde van De Oere en op de hoek van de Reddingboatreed en De Oere. Van hieruit is de bebouwing uitgegroeid tot wat het nu is. Er is in het recente verleden overigens al veel bebouwing gesloopt. Een aantal huizen aan de Reddingboatreed zijn Rijksmonument en dit deel van Moddergat dateert uit eind 18 e eeuw. Veel huisjes zijn in de jaren 60 en 70 gekocht door voornamelijk Duitsers die er vakantiewoningen van maakten. Deels is dit het behoud gebleken van dit stuk Moddergat. Er komen in de Oere twee overwegende typen bebouwing voor: -visserswoningen: kleine woningen (vaak met boetschuur, soms met schuur gedeelte tbv vee) met een zadeldak tussen twee topgevels, vaak met een delwège (aankapping) - middenstandswoningen: grotere woningen met een bedrijfsgedeelte gericht op de lokale bevolking (winkeltjes, smederij ed), veelal van na Hoofdvorm/bouwvolume Het merendeel van de gebouwen bestaat uit traditionele eenlaagse woningen met veelal een zadeldak. De meeste woningen staan met de nok haaks op de straat. De dakbedekking is grotendeels traditioneel en bestaat uit diverse soorten rode dakpannen. Vooral Oude Holle en Friese gegolfde komen met regelmaat voor. Naast de geheel gerenoveerde panden zijn van veel panden in de loop van de tijd delen van de gevels of de kozijnen vernieuwd. Over het algemeen is de hoofdverschijningsvorm overeind gebleven, deels door de bescherming van het dorpsgezicht, maar ook doordat veel panden bijtijds een extensieve recreatieve functie hebben gekregen. RCE

16 Specifieke onderdelen Uiterst links: De Oere 34: zijgevel ca 1900, voorgevel ca 1930 ( amsterdamse school ), Geglazuurde verbeterde friese golfpan. Links: De Oere 2: detail voordeur ca Uiterst links: De Oere 28 en Reddingboatsreed 10: herplaatste jaartalankers. Midden: De Oere 38: detail kapspant. Reddingboatsreed 7: detail oorspronkelijk raam met moeten van verwijderde doken voor de raamluiken. Fiskerspaad 10: detail schouw

17 Gevels Alle gevels van de onderzochte panden zijn van rode bakstenen opgetrokken in traditionele metselverbanden. Een heel enkele keer is afgeweken van rode baksteen door okergele bakstenen te gebruiken (De Oere 28) Opvallend is dat er veel strengpersteen is toegepast. Veel kozijnen, ramen en deuren zijn al vervangen door moderne uitvoeringen. Veelal is isolerende beglazing geplaatst. Hier en daar hebben kunststof kozijnen hun intrede gedaan (De Oere 40) Achtergevels zijn zoals verwacht meer aan verandering onderhevig. Opvallend is de toepassing van kunststof bakgoten (voorbeeld De Oere 18, 20, 26 en 40). Interieurs/indeling Het bezochte interieur is gemoderniseerd en aan de eisen van de tijd aangepast, maar duidelijk met respect voor authentieke elementen gebeurd (De Oere 38); De oude indeling van de woning is ook nog goed herkenbaar. Een aantal overige interieurs zijn via de ramen bekeken of met behulp van foto s via verkoopsites (Funda en Regiomakelaar). Hieruit kan geconcludeerd worden dat de interieurs vrijwel volledig zijn gemoderniseerd. (Voorbeelden De Oere 26, Reddingboatreed 3) Kelders De bezochte kelder is nog in behoorlijk authentieke staat (De Oere 38). Bijzondere elementen Hoewel de verwachting was dat er veel bijzondere elementen zouden worden aangetroffen viel dit tegen. Schouwpartijen en balklagen zijn in een aantal gevallen de overgebleven bijzondere elementen. Mogelijk dat achter voorzetwanden nog tegelwerk bewaard is gebleven, maar dat is bij de opnames niet geconstateerd. In Reddingboatreed 3 zijn een recente schouw waargenomen en oude bloemtegels (datering ). Kappen De verwachting is dat oorspronkelijke kapconstructies nog wel aanwezig zijn. In de bezochte kap van De Oere 38 is geconstateerd dat oude constructies (gespijkerde zwaluwstaartverbindingen) en materialen (grenen A-spanten) nog oorspronkelijk zijn. Via de ramen van Reddingboatreed 18 is een sporenkap waargenomen. TRESOAR

18 De Oere 24, 26, 30 en 32 in 1905 (links, zie ook pagina 2) en PH nu (onder): De bebouwing aan de voet van de dijk is verdwenen MG

19 Aanbevelingen -Nader bouwhistorisch onderzoek laten uitvoeren tijdens verbouwwerkzaamheden in panden waar dat nodig is. (Hoog of Positief gewaardeerd) - Bouwhistorische documentatie van gebouwen die in aanmerking komen voor sloop. - Opzetten cartotheek/panddosier. -Cultuurhistorisch onderzoek uit laten voeren naar locaties bij ingrepen in het beschermde dorpsgezicht. - Draagvlak en affiniteit met cultureel erfgoed creëren in de regio en met name in de beschermde dorpsgezichten. Veel van de gesproken bewoners/eigenaren ervaren het beschermde en museale karakter teveel als een beperking. De internetsite van het dorp kan hier een prima podium voor bieden. Mogelijk kan een locale historicus hier een belangrijke rol spelen. Dhr. Hillebrand van De Oere 10 heeft al een mooi boekwerk geschreven over De Oere en zijn bewoners. - Inventarisatie bomen en overige begroeiing -Inventarisatie Inrichting openbaar gebied, met name de hekjes en heggen. -Het voegwerk is op een aantal plaatsen (onoordeelkundig) vervangen; waar mogelijk deels nog te herstellen voordat er grotere schade aan de baksteen ontstaat door vocht en zouten. -Kozijnen lijken over het algemeen nog in hout aanwezig; het verdiend aanbeveling bewoners hierin te ondersteunen ter voorkomen van vervanging in onderhoudsvrije materialen. Overigens geldt dat ook voor de fraaie pannendaken. -Het reddingboothuis verdient een herstelbeurt en een functie binnen de (museale) dorpsstructuur. -Het is aan te bevelen de overige in redelijke staat verkerende woningen vooral zorgvuldig (en minimaal) te herstellen om het historische beeld te kunnen handhaven. Daarbij is vooral aandacht voor het voegwerk, maat en detaillering van kozijnen en de historische dakbedekking van belang. TRESOAR

20 Literatuur en afbeeldingen Literatuur Noordelijk Oostergo, De Dongeradelen, Herma M. van den Berg, Rdmz, 1983 (internet: www. dbnl.org ). Monumenteninventarisatieproject Regio Noord, Dongeradeel, Marijke Fermo e.a., Provinsje Fryslân, Monumenten in Nederland, Fryslan, Ronald Stenvert e.a., Rdmz, 2000 (internet: www. dbnl.org ). Een bouwhistorische waardenkaart voor de stadskern van Amsterdam, Ronald Glaudemans, Gemeente Amsterdam, Bouwhistorische waardenkaart Nijmegen, gemeente Nijmegen, dec 2009 Bouwhistorische verwachtingskaart Leiden, gemeente Leiden, 2009 Het ene gebied is het andere niet, Marijke Beek e.a., Architecture & Natura, Bouwhistorie en gemeentebeleid, Gerard Eshuis, RCE, Richtlijnen Bouwhistorisch Onderzoek, Leo Hendriks e.a., RCE e.a., Bestemmingsplan binnenstad Utrecht, architectuur- en bouwhistorische waardenkaart blad 8, gemeente Utrecht, febr 2010 Bouwhistorisch Onderzoek Werkt! Koost Steehouwer e.a., RCE, Moddergat De Oere,veertig huizen en hun verleden, Paul Hillebrand, 2011 (PH) Cultuurhistorische Verkenning Krimpdorpen in Dongeradeel, P. Timmer e.a., febr Bouwhistorische waardenkaarten, G. van Tussenbroek e.a., artikel KNOB bulletin , febr 2012 Symposium Purisme en Pragmatisme, verslag bouwhistorische waardenkaarten in Nieuwsbrief SBN nr 52, mei 2012 Internet beeldbank en kaartmateriaal (TRESOAR) topografische kaarten (WWW) beeldbank en omschrijvingen monumenten en beschermde dorpsgezichten (RCE) eigenaren in 1832 (HISGIS) beeldbank met oude foto s (GVN) oa streefview (GM) site van Historische Vereniging Noordoost-Friesland, beeldmateriaal en achtergronden(hvnf) algemene informatie over Ee (EE) algemene informatie over Metslawier (MW) algemene informatie en historisch beeldmateriaal (PM) algemene informatie (HW) beeldmateriaal met name vanwege interieurs (FUNDA) Afbeeldingen Kantlijn: panoramio / don w Historische afbeeldingen en kaartmateriaal: zie verwijzingen hierboven Kaartmateriaal: Adema Architecten Luchtfoto: gemeente Dongeradeel Overige foto s: Jacob Schiphof Overig Streekarchief Noord-Oost Friesland, GemeenteArchief afdeling bouwen, digitale bouwtekeningen vanaf ca 1900 PH

21 Bijlage 1 Reductiekaart Moddergat

22 Bijlage 2 Toelichting verschillende waardes Algemene historische waarden Voorbeeld: Reddingboatsreed 7 CH Gaafheid: CH Zeldzaamheid: hoog hoog Reddingsbootstalling. Speciale voorziening in kleine dorpsgemeenschap. Qua exterieur redelijk gaaf voorbeeld van een reddingsboothuis (gereconstrueerd in het Zuiderzeemuseum), met veel oorspronkelijke details. Volgens richtlijn bouwhistorisch onderzoek: - Belang van het object/complex als uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomische en/of geestelijke ontwikkeling(en); - Belang van het object/complex als uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of bestuurlijke ontwikkeling(en); - Belang van het object/complex als uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en); - Belang van het object/complex wegens innovatieve waarde of pionierskarakter.

23 Ensemble waarde Voorbeeld: De Oere 2 Ensemble Gaafheid: Ensemble Zeldzaamheid: hoog hoog Begin van de lintbebouwing Ligging op markante plaats aan open veld grenzend Beeldbepalend pand fungerend als poort van het dorp. Samen met de bijschuren een bijzonder ensemble. Volgens richtlijn bouwhistorisch onderzoek: - Belang van het object/complex als essentieel onderdeel van een groter geheel dat cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig van (inter)nationale betekenis is; - Belang van het object/complex wegens de situering, verbonden met de ontwikkeling/uitbreiding van een streek, stad of wijk; - Belang van het object/complex wegens de wijze van verkaveling/inrichting/voorzieningen; - Belang van het object/complex voor het aanzien van een streek, stad, dorp of wijk; - Belang van het object/complex wegens de hoge kwaliteit van de bebouwing en de historisch- ruimtelijke relatie met groenvoorzieningen, wegen, wateren en/of de bodemgesteldheid. MG

24 Architectuur-historische waarden Voorbeeld: De Oere 32 AH Gaafheid: AH Zeldzaamheid: hoog positief Schiphof omschrijft de waarde van dit pand als Afwijkend bouwtype voor dit dorp Winkelfunctie. Er is relatief weinig veranderd aan het gevelbeeld sinds de bouw. Volgens richtlijn bouwhistorisch onderzoek: - Belang van het object/complex voor de geschiedenis van de architectuur; - Belang van het object/complex voor het oeuvre van een bouwmeester of architect; - Belang van het object/complex wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp; - Belang van het object/complex wegens de ornamentiek; -Belang van het object/complex wegens de interieurafwerking (in samenhang met het exterieur). MG Vooruitspringende positie

25 Bouwhistorische waarden Voorbeeld: De Oere 20 BH Gaafheid: BH Zeldzaamheid: hoog hoog Gelaagdheid goed afleesbaar. Verwachting dat er veel gelaagdheid in de gebouwen zit Bijzonder door het grote aantal bouwfasen, terwijl de hoofdopzet nog herkenbaar is als traditioneel vissershuis. Volgens richtlijn bouwhistorisch onderzoek: - Belang van het object/complex voor de geschiedenis van de bouwtechniek; - Belang van het object/complex vanwege de afleesbaarheid van de bouwgeschiedenis (historische gelaagdheid); -Belang van het object/complex wegens het materiaalgebruik.

26 Gebruikshistorische waarden Voorbeeld: Reddingboatsreed 18 GH Gaafheid: GH Zeldzaamheid: positief positief Schiphof omschrijft deze waarde met Gebruik woning als schuur. Een boethuisje zou bijvoorbeeld ook hoog scoren als karakteristiek bouwwerk gekoppeld aan de visserijfunctie in De Oere. Volgens richtlijn bouwhistorisch onderzoek: - Belang vanwege de ordening, samenhang of inrichting van gebouwen of ruimten, passend bij een (historische) functie, gebruik of productie in het object/complex; - Belang vanwege een (historische) functie, gebruik of productie in het object/complex; - Belang van het object/complex als herinnering aan een historische gebeurtenis of prominente bewoner/gebruiker/ opdrachtgever. Boethuisje bij De Oere 36 (Klaskes húske)

27 Bijlage 3 Waardekaart Moddergat Impressie

28 BOUWHISTORISCHE VERKENNING DONGERADEEL