Inventarisatie, beschrijving, waardering en beleidsrichting - bouwkundige objecten 2017

Transcriptie

1 Beleidsnota Cultuurhistorie Inventarisatie, beschrijving, waardering en beleidsrichting - bouwkundige objecten 2017 Gemeente Bodegraven-Reeuwijk 1 Toelichting op de werkwijze bouwkundige objecten 1.1 Kader De achtergrond voor de inventarisatie van cultuurhistorisch gewaardeerde bouwkundige objecten in Bodegraven Reeuwijk ligt in het voornemen van de gemeente om te komen tot een beleidsnota cultuurhistorie. Het doel van de beleidsnota is om de bescherming van cultuurhistorische waarden in bestemmingsplannen nader te verankeren. Bij deze verankering in bijvoorbeeld een paraplubestemmingsplan 1 zal ook advies worden ingewonnen bij de gemeentelijke erfgoedcommissie. De erfgoedcommissie zal aan de hand van de beschrijvingen in de inventarisatie advies uitbrengen over de vraag of een vergroting of verandering geen afbreuk doet aan de cultuurhistorische waarde van het gebouw of bouwwerk. Ook de waardering van de objecten zal bij de adviesvraag een grote rol gaan spelen. Een van de verantwoordelijkheden van een gemeente is het maken van een goede afweging van belangen. Hierbij dient een goed evenwicht te worden gezocht tussen de belangen van pandeigenaren en het algemene cultuurhistorische belang. Met de inventarisatie, waardering en beleidsrichting wordt aangegeven op welke wijze de gemeente hieraan vorm wenst te geven. Om eigenaren van de objecten financieel te stimuleren wordt in het beleid een voorstel gedaan voor subsidie voor onderhoud en korting op de bouwleges. 1.2 Basismateriaal De inventarisatie, beschrijving en waardering van de bouwkundige objecten is gebaseerd op drie bronnen: - de inventarisatie van de toenmalige gemeente Reeuwijk uit 1990, uitgevoerd in het kader van het Monumenten Inventarisatie Project jongere bouwkunst en stedebouw (M.I.P); - het rapport Waardevolle panden Concept Gemeentelijke Monumentenlijst Gemeente Bodegraven, samengesteld door de stichting Dorp, Stad & Land in samenwerking met de gemeente in 1999, met als basis de inventarisatie van de toenmalige gemeente Bodegraven uit 1991, uitgevoerd in het kader van het Monumenten Inventarisatie Project jongere bouwkunst en stedebouw (M.I.P); - de aanvullende Groslijst met bijkomende objecten, opgesteld door lokale erfgoedverenigingen in Met elkaar bevatten deze bronnen tegen de 400 objecten en ensembles: woonhuizen, boerderijen, kaaspakhuizen, winkelpanden enzovoorts. Een aantal van deze objecten dateren uit de 17de-eeuw, veel objecten dateren uit de 19de en begin van de 20ste eeuw en enkele uit de Wederopbouwperiode van na Een paraplubestemmingsplan is en herziening van alle bestemmingsplannen binnen de gemeente voor een of meerdere specifieke onderdelen 1

2 In de loop van het proces is een aantal objecten afgevallen. Enkele objecten bleken niet op grondgebied van Bodegraven-Reeuwijk, maar net in een buurgemeente te liggen, andere waren inmiddels gesloopt of totaal vernieuwd. Uiteindelijk zijn er 299 objecten overgebleven. In de inventarisatie zijn Rijks- en gemeentelijke monumenten niet opgenomen, omdat deze al een beleidsmatig vastgestelde bescherming hebben. 2 Inventarisatie, beschrijving en waardering 2.1 Opzet In een eerste stap zijn de bouwkundige objecten uit de M.I.P.-lijst Reeuwijk en het rapport Waardevolle panden op uniforme wijze beschreven. Dit houdt in dat de informatie uit beide bronnen is overgenomen en in een nieuw inventarisatieformulier is verwerkt. Het inventarisatieformulier is opgesteld volgens een gangbare opzet met onder andere rubrieken met betrekking tot bouwtype, datering en bouwstijl, gevolgd door een waardering. De beschreven objecten van de Groslijst zijn eveneens hierin opgenomen en verder uitgewerkt. De informatie uit de M.I.P.-lijst Reeuwijk en het rapport Waardevolle panden is bij het invullen van het inventarisatieformulier zo veel mogelijk geactualiseerd. Tijd en middelen ontbraken echter om alle objecten 'in het veld' na te lopen. Daardoor kunnen gegevens in sommige gevallen niet geheel correct zijn. In de beschrijving kan bijvoorbeeld staan dat een pand schuiframen heeft, terwijl die inmiddels vervangen zijn door een ander type raam. De inventarisatie, beschrijving en waardering heeft voor het grootste deel plaats gevonden in NB: - als in de beschrijving van gebouw sprake is van recent gewijzigde onderdelen of moderne toevoegingen, dan zijn deze op zichzelf niet van cultuurhistorische waarde. Wel kunnen dergelijke wijzigingen en toevoegingen van invloed zijn op de eindwaardering: de waardering wordt lager als het historisch karakter is aangetast. Dit houdt ook in dat bij de gemeentelijke beoordeling van bouwplannen ermee rekening wordt gehouden als onderdelen van een gebouw of complex niet van cultuurhistorische waarde zijn. - als een rubriek in de inventarisatie niet is ingevuld, houdt dat in dat er geen gegevens voor die rubriek voorhanden zijn (bijvoorbeeld als de ontwerper van een gebouw niet bekend is) of de rubriek voor het betreffende pand niet relevant is (bijvoorbeeld als er geen sprake is van historische waarde ). Het formulier volgt in 2.2, bij elke rubriek staat een korte toelichting. 2.2 Formulier inventarisatie, beschrijving en waardering bouwkundige objecten Beschrijving Code: Adres: Typologie: Beschrijving: Datering: Toelichting deze unieke code (ID: identificatie) is nodig om het object op te kunnen nemen in het Geografisch Informatiesysteem (GIS) van de inventarisatie. straat, huisnummer, stads- of dorpsgebied. Dit is de adresvermelding uit de Basisregistraties Adressen en Gebouwen (BAG). gangbare type-indeling in: woonhuis, bedrijfsgebouw, verdedigingswerk enz. Het gaat in principe om het oorspronkelijke bouwtype. Dat valt niet altijd samen met de huidige functie (bv. bij boerderijen waarin nu alleen gewoond wordt). de hoofdvorm van de bouwmassa staat beschreven, inclusief de dakvorm, maar ook de detaillering, bijvoorbeeld siermetselwerk. bouwjaar is het in de eerdere inventarisaties of in de BAG opgenomen jaar van totstandkoming. Ook plaatselijke informatie (gebiedskenners) is gebruikt. 2

3 Ontwerper: Bouwstijl: Gaafheid: de gegevens zijn ontleend aan de eerdere inventarisaties. Ook hier kan plaatselijke kennis (gebiedskenners) gebruikt zijn. gebruikelijke indeling, bv. renaissance, neogotiek, jugendstil e.d., zoals ook gebruikt door de Rijksdienst Cultureel Erfgoed (RCE). bekeken is in hoeverre het object aan de buitenkant nog in min of meer oorspronkelijke staat is. De gaafheid wordt uitgedrukt als: hoog - redelijk - laag (H, R, L). Afleesbaarheid: hierbij gaat het om de vraag of een object iets vertelt over de ontstaansgeschiedenis van de locatie/over zichzelf. Bijvoorbeeld in hoeverre de oorspronkelijke functie nog afleesbaar is aan het object en de onmiddellijke ruimtelijke context. De afleesbaarheid wordt uitgedrukt als: hoog - redelijk - laag (H, R, L). Uniciteit: de vraag wordt beantwoord in hoeverre een object binnen de gemeente bijzonder is qua voorkomen, (historische) functie, architectuur of als beelddrager van een historische ontwikkeling. De uniciteit wordt uitgedrukt in: hoog - redelijk - laag (H, R, L). Opmerkingen: hier kunnen opvallende aspecten of historische bijzonderheden genoemd worden. 2.3 Waardering Scores gaafheid, afleesbaarheid en uniciteit: dit zijn de scores uit de inventarisatie (H, R, L). Cultuurhistorische waarde: gekeken is in hoeverre het object van waarde is binnen een bredere context. Het gaat daarbij om: historische waarde / kenmerkendheid: het belang van het object als uitdrukking van een culturele, sociaaleconomische en/of geestelijke ontwikkeling van lokale schaal of hoger. Deze waarde is thematisch geoperationaliseerd. De thema s zijn: - waterbeheersing, met als objecten o.a. gemalen en molens; - vervening, met o.a. veenarbeiderswoningen; - weidebedrijf/kaasmakerij, met o.a boerderijen, boenhokken/-stoepen, kaaspakhuizen; - Oude Hollandse Waterlinie, met o.a. fort Wierickerschans; - ontwikkeling bedrijvigheid Oevers Oude Rijn na 1850 met bedrijfsgebouwen; - specifieke gebeurtenissen of plaatselijke ontwikkelingen, bv. eerste sociale woningbouw of arbeiderswoningbouw. De genoemde thema s zijn een uitwerking van de onderscheidende cultuurhistorische waarden die worden genoemd in de gemeentelijke Kadernota Erfgoed (par. 2.2 De focus). 3

4 architectuurhistorische waarde: de kwaliteit van het ontwerp, het belang voor het oeuvre van een architect of aannemer, het bouwtype, bijzondere detaillering of materiaalgebruik, of vanwege een bijzondere bouwconstructie; stedenbouwkundige waarde of ensemblewaarde: de betekenis van het object in een groter ruimtelijk geheel, of vanwege de historischruimtelijke relatie met groen, wegen, water en/of bodemgesteldheid. De cultuurhistorische waarde wordt uitgedrukt als: hoog - redelijk - laag (H, R, L). Waardering: hier krijgt het object een totaalwaardering waarin de bovengenoemde deelwaarderingen zijn verdisconteerd plus de scores op gaafheid, afleesbaarheid en uniciteit (H, R, L). De totaalwaardering wordt uitgedrukt als: hoog plus - hoog - redelijk (H+, H, R). Objecten met een lagere waardering dan redelijk zijn in eerste instantie wel beschreven en gewaardeerd (als: laag), maar niet in de uiteindelijke inventarisatie opgenomen. De reden hiervoor is dat de lage cultuurhistorische waarde van deze objecten geen verankering in het ruimtelijk beleid, bijvoorbeeld een paraplubestemmingsplan (zie hierboven 1.1), vereist. De eindwaarde heeft de volgende betekenis: hoog plus : vanwege hoge ruimtelijke, historische en objectwaarden van wezenlijk en onlosmakelijk belang voor het gebied en de historisch-ruimtelijke gebiedskarakteristiek. Objecten hebben een hoge gaafheid en zijn verbonden aan een van de bovengenoemde thema s of hebben een hoge gaafheid en behoren bij een bijzonder bouwtype (bijvoorbeeld: kerk, kaaspakhuis of gemaal). hoog : vanwege hoge ruimtelijke, historische en objectwaarden van wezenlijk en onlosmakelijk belang voor het gebied en de historisch-ruimtelijke gebiedskarakteristiek. redelijk : vanwege met name ruimtelijke waarden van positieve betekenis voor het gebied en de historisch-ruimtelijke gebiedskarakteristiek. 3 Beleidsrichting De geïnventariseerde bouwkundige objecten zijn in de volgende 3 classificaties onder te verdelen, namelijk bouwkunst met de waarde hoog plus, hoog en redelijk. Hieronder de beleidsrichting per waardering. 3.1 Bouwkundige objecten met de waardering hoog plus Objecten met de waardering hoog plus worden aangewezen als gemeentelijk monument. - Aanwijzing als gemeentelijk monument. 3.2 Bouwkundige objecten met de waardering hoog Verankering van de bouwkundige objecten met de waardering hoog, vindt plaats in een paraplubestemmingsplan. In dit bestemmingsplan wordt een regeling opgenomen waarbij alle vergunningsplichtige activiteiten, dienen te worden voorgelegd aan de gemeentelijke erfgoedcommissie. Door 4

5 deze commissie wordt beoordeeld of de betreffende activiteit geen afbreuk doet aan de cultuurhistorische waarde van het gebouw of bouwwerk. Voor deze objecten worden in de welstandsnota specifieke welstandcriteria opgenomen. Deze specifieke criteria hebben betrekking op dat aanpassingen ondergeschikt zijn aan het object en waarbij de detailleringen zorgvuldig zijn afgestemd op de cultuurhistorisch waardevolle delen van het object. - Beschermingsregeling in een paraplubestemmingsplan met daarin vastgelegd dat alle vergunningsplichtige activiteiten aan de gemeentelijke erfgoedcommissie moeten worden voorgelegd; - Specifieke welstandscriteria voor deze panden in de gemeentelijke welstandsnota. Stimulering: - Eigenaren van deze objecten kunnen aanspraak maken op een korting van de leges voor een omgevingsvergunning en subsidie voor onderhoud van het betreffende pand. 3.3 Bouwkundige objecten met de waardering redelijk Verankering van de bouwkundige objecten met de waardering hoog, vindt plaats in een paraplubestemmingsplan. In dit bestemmingsplan wordt een regeling opgenomen waarbij alle vergunningsplichtige activiteiten, dienen te worden voorgelegd aan de gemeentelijke erfgoedcommissie. Door deze commissie wordt beoordeeld of de betreffende activiteit geen afbreuk doet aan de cultuurhistorische waarde van het gebouw of bouwwerk. - Beschermingsregeling in een paraplubestemmingsplan met daarin vastgelegd dat alle vergunningsplichtige activiteiten aan de gemeentelijke erfgoedcommissie moeten worden voorgelegd. Stimulering: - Eigenaren van deze objecten kunnen aanspraak maken op een korting van de leges voor een omgevingsvergunning. 5