De Voorzitter van de vergadering is de heer H. Koorstra, voorzitter van de raad van commissarissen van de vennootschap.

Transcriptie

1 1 Notulen van de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders van de naamloze vennootschap DOCDATA N.V., gehouden op dinsdag 12 mei 2015, om uur in Hotel NH Waalwijk (Sprang- Capelle), Bevrijdingsweg 1 te Waalwijk. De Voorzitter van de vergadering is de heer H. Koorstra, voorzitter van de raad van commissarissen van de vennootschap. Agendapunt 1, opening. De Voorzitter opent de vergadering en heet de aandeelhouders van harte welkom. De Voorzitter deelt vervolgens het volgende mede: - de voertaal van de vergadering is Nederlands; - van de vergadering worden notulen opgemaakt door de heer J.H.J. Preller; van de vergadering wordt een bandopname gemaakt; - degenen die een exemplaar van de notulen wensen te ontvangen worden verzocht na afloop van de vergadering hun naam en adres bij de registratietafel op te geven; - de aandeelhouders zijn voor deze vergadering bijeen geroepen door middel van een advertentie, die op 31 maart 2015 is verschenen in Het Financieele Dagblad; - de notulen zullen zoals gebruikelijk binnen drie maanden verschijnen op de website van DOCDATA N.V. ( - de agenda, de jaarstukken en de overige vergaderstukken van deze vergadering hebben bij de vennootschap ter inzage gelegen en konden eveneens kosteloos worden verkregen bij de ABN AMRO Bank aan de Gustav Mahlerlaan in Amsterdam of via de corporate site van ABN AMRO op te vragen. Inzage en verkrijging van de documenten was tevens mogelijk via de corporate website van DOCDATA N.V., alsmede via de website en Bij de registratietafel zijn de vergaderstukken eveneens verkrijgbaar; - zodra de gegevens van de presentielijst beschikbaar zijn, zal de vergadering op de hoogte worden gesteld van het aantal aanwezige of vertegenwoordigde aandeelhouders en het aantal stemmen. De Voorzitter gaat vervolgens over naar agendapunt 2, verslag van de directie over het boekjaar 2014 en geeft het woord aan de CEO, de heer Michiel Alting von Geusau, voor zijn presentatie. De heer Alting von Geusau heet alle aanwezigen van harte welkom en het is goed om te zien, dat er weer veel aandeelhouders aanwezig zijn, die van hun belangstelling in het bedrijf blijk geven. DOCDATA N.V. als geheel heeft over het jaar 2014 een beperkte omzetgroei gerealiseerd, ondanks het feit dat de omzet van klant Zalando bij het e-commerce servicebedrijf Docdata ( Docdata ) met circa 22 miljoen is afgenomen. DOCDATA N.V. is een mooi bedrijf en heeft ook het boekjaar 2014 goed afgesloten. Een belangrijk kenmerk van ons bedrijf is, dat er sprake is van een stabiel management team binnen bijna alle bedrijven in de groep. Het is ook belangrijk, dat medewerkers graag en lang bij de onderneming werken, want dat is een key element in het kunnen leveren van de beste service aan klanten. Een aantal van de directieleden van de groep is aanwezig in deze vergadering. Docdata heeft in 2014 met name in de Benelux en Duitsland een groei laten zien. Ook het

2 2 technologiebedrijf IAI ( IAI ) heeft in 2014 een mooie groei doorgemaakt. Helaas is de order intake bij IAI op dit moment te laag en op dit punt zal later in de vergadering worden teruggekomen. Er is heel hard gewerkt aan de Visie 2020: "Smart Growth" en ter uitvoering daarvan zijn investeringen gedaan, zowel bij IAI, als in met name de IT-systemen van Docdata. Voor de brutowinstmarge geldt, dat deze met 1% punt is afgenomen. Daarvoor zijn verschillende redenen aan te wijzen. IAI heeft systemen afgeleverd met een beperkte marge. Daarnaast is Docdata met een nieuwe klant, ASOS, begonnen op basis van het "cost-plus" model, hetgeen een effect heeft op de marge. Daarbij speelde bovendien, dat in de opstart de groei van de activiteiten van ASOS langzamer verliep dan verwacht. Op dit moment is echter sprake van een verbetering van deze groei en ASOS behoort inmiddels tot de top 10 klanten van Docdata. De verwachting is dat de activiteiten van ASOS ook de komende tijd verder zullen groeien. Ondanks het feit dat de marge in totaal enigszins is afgenomen, realiseren de verschillende bedrijven zeker efficiency verbeteringen. Factoren zoals een verandering in de omzetmix en aanzienlijke kosten van verhuizingen in de magazijnen hebben een negatief effect op de margeontwikkeling. De verhuizingen zijn het gevolg van klanten waarvan de activiteiten harder groeien dan was verwacht, als een gevolg waarvan capaciteitsproblemen ontstaan die moeten worden opgelost. Een ander aspect is de volatiliteit van het orderpatroon bij de internet activiteiten die enorm aan het toenemen is en tot gevolg heeft dat binnen één werkdag in een korter tijdsbestek veel meer orders moeten worden afgewikkeld om de toegezegde uitlevering te realiseren. Uitgangspunt is, dat de bestelling van vandaag, morgen bij de klant in huis is. In de markt is te zien dat als een gevolg van het feit dat het niveau van de service zo hoog is, de klanten op een steeds later tijdstip op de dag gaan bestellen. In het verleden was het patroon van de bestellingen eenvoudig. Klanten bestelden in principe in de ochtend, tijdens de lunchpauze en voordat zij van hun werk naar huis gingen. Dit was voor Docdata het ideale patroon. Momenteel is het zo dat de klanten met name vanuit huis bestellen en dan vooral in de avond. Het gevolg is, dat steeds meer bestellingen in een beperktere periode van de werkdag moeten worden afgewikkeld. Dit heeft een kostenverhogend effect en daarmee een effect op de marge. Het ontwikkelen van "smart solutions" is dan ook noodzakelijk om nog efficiënter te werken in de magazijnen. Deze efficiency leidt tot echte verbeteringen binnen het bedrijf, maar zijn nog niet direct in de marges zichtbaar. Zoals aangegeven, is de omzetmix veranderd. De zogenaamde "retourenomzet" is toegenomen, maar dit betreft voor een gedeelte omzet die via lokale partners wordt uitgevoerd, zoals in Zwitserland. Dit leidt tevens tot een daling van de marge. Tenslotte heeft de groei van de organisatie als geheel een toename van de kosten met zich meegebracht. Deze toename van kosten heeft een directe invloed op de EBIT. De toename in kosten ziet met name op de uitbreiding van de organisatie binnen IAI en een toename van de IT-kosten binnen Docdata. Het IT-systeem moet permanent up-and-running zijn en daarom worden complete IT-systemen op verschillende externe locaties aangehouden. Uitgangspunt is, dat het systeem nooit "down" is, anders kan er in de magazijnen niet worden gewerkt met alle daaraan verbonden kosten. In de afgelopen jaren was er een grote bereidheid om internet bedrijven te financieren, maar deze bereidheid is niet meer onbegrensd. In 2014 zijn bij ons twee wat grotere klanten failliet gegaan, met de daaraan verbonden financiële gevolgen. De financiële status van klanten is dan ook meer een aandachtspunt geworden en kan er zelfs toe leiden, dat besloten wordt een contract met een klant niet te verlengen.

3 3 Ten aanzien van de kasstroomontwikkeling, kan worden geconstateerd, dat DOCDATA N.V. uit de gewone bedrijfsactiviteiten een hele mooie kasstroom van bijna 15 miljoen heeft gerealiseerd. Van deze kasstroom is een belangrijk gedeelte in het bedrijf van zowel Docdata als IAI geïnvesteerd. Binnen Docdata is een bedrag van 6,7 miljoen geïnvesteerd, onder meer voor het inrichten van een extra magazijn in Waalwijk voor bol.com. Het lokale magazijn beslaat nu circa vierkante meter aan opslagruimte, verdeeld over vijf verdiepingen. Daarnaast is een aanzienlijk bedrag geïnvesteerd in de IT-systemen van het e-commerce bedrijf. Voor IAI geldt, dat aanzienlijke bedragen zijn geïnvesteerd in een programma van twee jaar, met als doel om IAI weer goed te positioneren voor de toekomst waarop later in de AVA wordt teruggekomen. Van de kasstroom is voorts een bedrag van circa 5 miljoen betaald aan dividend aan de aandeelhouders. Tenslotte is een gedeelte van de geldmiddelen aangewend voor de inkoop van eigen aandelen voor het afdekken van het aandelenprogramma. Belangrijk is dat de onderneming operationeel veel kasmiddelen genereert die kunnen worden gebruikt voor het zelfstandig financieren uit eigen middelen van de investeringen in het bedrijf en voor het betalen van dividend. De balans van DOCDATA N.V. laat een solide beeld te zien. Voor wat betreft de post geldmiddelen geldt, dat deze voor een belangrijk gedeelte verband houden met de geldmiddelen van Stichting foundation docdata payments. Deze geldmiddelen zijn niet meegenomen in het hiervoor besproken kasstroomoverzicht, omdat deze geldmiddelen niet aan DOCDATA N.V. toekomen. Het betreft betalingen die door de Stichting worden geïnd van consumenten voor klanten en die vervolgens moeten worden doorbetaald aan deze klanten. Per de balansdatum wordt het bedrag van nog niet afgehandelde doorbetalingen weergegeven. Door één van de aandeelhouders is voor de vergadering een vraag gesteld over de met de banken overeengekomen convenanten. Op dit moment is sprake van bank convenanten met één bankier, waarbij de voorwaarde is, dat de gerealiseerde EBITDA hoger is dan 10 miljoen en dat de solvabiliteitsratio meer dan 30% bedraagt. Aan deze beide convenanten wordt ruimschoots voldaan. Docdata voert een groot aantal transacties uit. Een transactie is hetzij een uitlevering, een retourenverwerking of een betaling. In de afgelopen jaren is het aantal transacties sterk afgenomen. Dit houdt voornamelijk verband met de klant Zalando. In de eerste zes maanden van 2014 werden de outbound transacties voor Zalando nog uitgevoerd. In de tweede helft van 2014 was hier geen sprake meer van, aangezien Zalando deze activiteiten zelf is gaan uitvoeren. In de tweede helft van 2014 werden voor Zalando op basis van het internationale retourencontract, de retouren voor Zalando afgehandeld. Daarnaast beheert Docdata voor Zalando de outlet shops. Het gedeelte van het magazijn dat voorheen voor Zalando activiteiten werd gebruikt, is momenteel in gebruik voor de ASOS activiteiten. De ontwikkelingen in Polen zijn belangrijk voor de verdere ontwikkeling van Docdata. In het bedrijf in Polen worden voornamelijk de retouren uit Europa voor fashion klanten verwerkt. Er werken inmiddels circa 600 mensen. Voor een overzicht van de groei van Docdata is een grafiek opgesteld, exclusief de Zalando omzet over de afgelopen jaren. In de periode was de focus met name gericht op het realiseren van de groei van Zalando. Dit heeft tot gevolg gehad, dat er minder aandacht was voor het werven van nieuwe klanten en de groei van bestaande klanten. Vervolgens is te zien, dat de activiteiten van Zalando afnemen en dat de groei van andere bestaande klanten toeneemt. Docdata levert een fantastische service, maar daarnaast speelt natuurlijk dat de klanten het in de markt erg goed doen. Dit houdt tevens verband met het feit, dat in de internetmarkt het uitgangspunt "the winner takes

4 4 it all" geldt. De top 100 spelers in de markt realiseren veruit het grootste gedeelte van de omzet. Daarbij kan worden gedacht aan partijen als bol.com, Bijenkorf en ASOS. Doelstelling is om ieder jaar tenminste één grote klant te werven en te implementeren. Dit lijkt weinig, maar de implementatie van een klant vergt aanzienlijke werkzaamheden op het gebied van onder andere IT-integratie en kost veel tijd. De nieuwe "Docdata Connect" service is belangrijk voor de verdere ontwikkeling van Docdata. Deze service maakt het mogelijk dat klanten hun producten automatisch op verschillende platforms kunnen plaatsen, zoals Zalando, marktplaats of ebay. De kleinere klanten van Docdata worden op deze wijze gekoppeld en gebonden aan de grote internet marktplaatsen en realiseren omzet via deze marktplaatsen. In de toekomst zal verder worden geïnvesteerd in de interne transportsystemen in de magazijnen en in de uitbreiding van de capaciteit van de automatische verpakkingsmachines. Een aandeelhouder heeft de vraag gesteld of het de bedoeling is dat robots zullen worden ingezet in de magazijnen. Wij verwachten niet dat robots zullen worden ingezet bij het selecteren en ophalen van de producten uit de magazijnen. In de verpakkingsmachines is wel robottechnologie verwerkt voor bepaalde handelingen en toepassingen. Voor het selecteren en ophalen van producten in het magazijn is de robottechnologie echter niet geschikt. Het aantal verschillende producten dat in zeer korte tijd moet worden verwerkt is zodanig groot, dat dit voor een robot feitelijk te ingewikkeld is. Wel worden voor de orderafhandeling in de IT-systemen steeds betere oplossingen toegepast, zodat de medewerkers efficiënter orders kunnen afhandelen. Vervolgens wordt een korte filmpresentatie over "Docdata Connect" getoond. De heer Alting von Geusau vervolgt zijn presentatie en geeft aan dat één van de aandeelhouders heeft gevraagd om een toelichting op het verdienmodel van "Docdata Connect". Docdata rekent per transactie een fee aan de klant, voor de juiste plaatsing van het product op het juiste platform, de juiste productpresentatie en de juiste prijs. Dit moet automatisch gebeuren en Docdata beschikt over de benodigde systemen daarvoor. Binnen Docdata zijn verschillende business modellen te onderscheiden, afhankelijk van de specifieke klanten. De General Resellers, zoals ASOS en Zalando, lijken in de toekomst niet meer alle diensten af te nemen, maar een gedeelte van de diensten. Daarnaast is de tendens dat deze partijen willen werken met het "cost-plus" model. Dit geldt voor ASOS en ook met bol.com wordt vanaf 1 januari 2015 met het "cost-plus" model gewerkt. Dit heeft uiteraard een effect op de te realiseren EBITDA en de brutowinstmarge, maar het is wel een methode om die klanten voor langere tijd aan de onderneming te binden. Voor het middensegment, het omni-channel segment is het "Docdata Click & Collect" model van belang. Dit speelt overigens ook bij de General Resellers, omdat met die partijen wordt gesproken over het koppelen van de kleinere klanten aan de platforms van de grote General Resellers. Het segment van de Specialized Resellers ziet op specifieke meer hoogwaardige producten van een aantal merken. Binnen dit model vinden ook verzendingen plaats naar bedrijven en niet alleen consumenten. In deze markt beginnen de Business-to-Consumer en de Business-to-Business verzendingen in elkaar over te lopen. Op deze manier krijgt Docdata ook toegang tot de Business-to-Business markt. Dit speelt niet alleen binnen de foodproducten, maar ook in het omni-channel segment, bij bijvoorbeeld de warenhuizen. Docdata is in alle segmenten continu bezig om nieuwe ideeën en innovaties uit te werken en toe te passen en ook de daaruit voortvloeiende leerervaringen zijn zeer nuttig. Voor de omvang van de verschillende markten geldt dat de foodmarkt

5 5 zeer groot is. Het echte supermarktaandeel daarin blijkt heel moeilijk in het online systeem te krijgen. Fashion is een andere belangrijke markt en daarin is Docdata sterk vertegenwoordigd. De verwachting is dat in deze markt de internet activiteiten nog verder zullen toenemen. Docdata probeert alle relevante markten te bedienen en voor iedere specifieke markt unieke oplossingen te bieden. De fashionmarkt heeft als voordeel dat deze markt veel retourleveringen kent en deze vervolgens ook kunnen worden afgehandeld. Het systeem van retouren in de fashionmarkt is goed mogelijk, omdat deze markt ruime winstmarges kent, waaruit de kosten van de retouren kunnen worden voldaan. Het is een feit, dat fashionproducten vaak tot wel drie keer worden geleverd, voordat het product bij de uiteindelijke klant is. Deze productstromen worden door Docdata afgehandeld en daarmee is deze markt zeer interessant. Kijkend naar de toekomst voor Docdata, dan kan in de eerste plaats de verlenging van het contract met bol.com voor een periode van vijf jaar vanaf 1 januari 2015 worden gemeld. Deze nieuwe overeenkomst is gebaseerd op het "cost-plus" model, hetgeen afwijkt van het huidige contract met bol.com en dit heeft een aantal consequenties. Zo zal het waarschijnlijk zo zijn, dat indien voor bol.com een nieuw magazijn dient te worden ingericht, bol.com zelf het huurcontract zal afsluiten en een gedeelte van de investeringen zal doen. Ook het contract met Bijenkorf is verlengd en heeft nu een looptijd van ruim vier jaar tot juli Feit is, dat ieder jaar een aantal contracten met klanten afloopt en op dit moment is de onderneming in bespreking over verlenging van contracten die volgend jaar zullen aflopen. Een belangrijk onderdeel in deze besprekingen is natuurlijk de prijs voor de diensten. Duidelijk is, dat onze klanten zelf ook winst moeten gaan maken en om dat te realiseren moet de hele keten worden geoptimaliseerd. Dit heeft absoluut een effect op de prijzen. Een ander element is de beschikbare capaciteit en de inschatting van de groei die de klant zal doormaken en de daarbij behorende noodzakelijke capaciteit. Een heel belangrijk element vormt het niveau van de services en met name de eindtijd die geldt voor bestellingen die absoluut de volgende dag bij de consument moeten zijn afgeleverd. Dit element is een belangrijk onderdeel van de besprekingen en van het vinden van oplossingen in de toekomst voor onze klanten. De focus is uiteraard ook gericht op het winnen van nieuwe klanten, waarbij met name echt grote klanten het meest interessant zijn. Een beperking daarbij is wel, dat feitelijk maar één grote nieuwe klant per jaar kan worden aangesloten op de systemen. Voor de investeringen blijft gelden, dat investeringen in de IT-systemen essentieel zijn en ook in 2015 zullen plaatsvinden. De investeringen in 2015 zullen waarschijnlijk op een lager niveau uitkomen dan over 2014 voor Docdata, maar één en ander is wel afhankelijk van het al of niet kunnen aansluiten van nieuwe klanten. De geldmiddelen voor de investeringen zijn beschikbaar als op basis van nieuwe klantcontracten investeringen noodzakelijk zijn. IAI heeft in 2014 een toename van de omzet gerealiseerd. Daarnaast is in 2014 begonnen met een tweejarig investeringsprogramma. Geconstateerd was, dat er sprake was van achterstallig onderhoud in de systemen, als een gevolg waarvan besloten is om additioneel te investeren in 2014 om de productiesystemen up to date te brengen naar de huidige technologische standaarden. IAI heeft in 2014 een testsysteem geleverd aan China voor de perforatie van bankbiljetten. Er volgt nu een langdurig testprogramma. Wij hopen dat er vervolgens in de toekomst meer systemen kunnen worden verkocht in China, want het is in potentie een grote markt. Dit zal echter niet op hele korte termijn kunnen worden gerealiseerd. De order voor de paspoortsystemen in Algerije is afgeleverd. Daarnaast is in 2014 gewerkt aan het intensiveren van de relatie met de klanten, door samen met de klanten nieuwe ontwikkelingen te doen. De salesorganisatie van IAI is gegroeid, onder meer door het opzetten van een sales organisatie in Singapore. Het orderboek van IAI is echter onvoldoende gevuld en was op 31

6 6 maart van dit jaar op een veel te laag niveau. Dit is momenteel nog steeds het geval. IAI maakt het middels een KGI-persbericht van DOCDATA N.V. in bekend als een order voor een systeem met een waarde van meer dan 1 miljoen is ontvangen. In de afgelopen week is een dergelijke order gemeld, te weten de levering van een systeem aan Zuid-Afrika. Dit alles is echter onvoldoende om de omzet voor 2015 op peil te brengen. De pijplijn is echter wel goed gevuld, maar het blijkt momenteel echt moeilijk om de pijplijn om te zetten in orders. Feit is ook, dat er op dit moment geen orders zijn voor het lopende jaar, het extreem moeilijk is om orders die dit jaar nog worden verkregen in dit jaar daadwerkelijk af te leveren, zodat er absoluut sprake zal zijn van een negatief effect op de omzet en de resultaten over In het verleden is het wel vaker voorgekomen, dat de ontwikkeling van de orderportefeuille tegen viel en dat het niveau van het orderboek laag was. Het grote verschil met de huidige situatie is dat in 2014 een aanzienlijk investeringsprogramma is ingezet en dat de organisatiekosten enorm zijn verhoogd om groei te kunnen realiseren. Eén en ander zal derhalve een effect hebben op de resultaten in Als trend in de Security Printing markt is te onderkennen dat het een markt is waar een groot gedeelte van de orders vervanging van systemen betreft, een vervangingsmarkt. In Europa bijvoorbeeld zijn de meeste e-paspoorten inmiddels ingevoerd en als er orders worden geplaatst, dan betreft het vervanging van systemen. Van nieuwe grote projecten is niet echt sprake meer. Deze nieuwe projecten zijn in andere gebieden, zoals Azië en de Amerika s aan de orde. Daarbij speelt natuurlijk, dat deze projecten relatief kostbaar zijn, onder meer omdat de afstanden groot zijn. Het product portfolio van IAI is goed en daarmee kan de onderneming in alle markten in het paspoort segment actief zijn. Een andere ontwikkeling in de markt is, dat twee grote concurrenten van IAI, te weten Mühlbauer en Datacard zich steeds meer als System Integrator profileren, waarmee zij feitelijk concurrent worden van de klanten van IAI. Klanten van IAI, zoals Gemalto en 3M, zijn System Integrators en het zou in het voordeel van IAI moeten zijn, dat de concurrenten van IAI steeds meer concurrenten worden van deze partijen. IAI heeft besloten om een machinebouwer te blijven en samen met de System Integrators te werken. In het DOCDATA N.V. eerste kwartaalbericht hebben wij gemeld, dat wij niet het idee hebben dat IAI orders verliest aan andere partijen, maar dat de orders op dit moment niet worden geplaatst. Dit raakt ook de concurrenten van IAI. Zij kiezen ervoor, om door de rol van System Integrator te gaan uitvoeren bij het verkrijgen van een order, een groter gedeelte van het project zelf te kunnen uitvoeren dan alleen het leveren van het systeem. IAI investeert in haar systemen en deze zijn daarmee veel toekomstbestendiger gemaakt, onder meer door het vervangen van verouderde componenten en het vernieuwen van de software platforms. Daarnaast zijn binnen dit investeringsprogramma ook nieuwe features aan de machines toegevoegd, onder meer in samenwerking met System Integrators. Deze samenwerking met System Integrators vindt steeds vaker plaats, waarbij de System Integrator het feature ontwikkelt en IAI zorgt dat deze in het systeem kan worden ingepast. Het product portfolio van IAI wordt uitgebreid, onder meer met desktop modellen van paspoort machines, die voor een decentrale markt erg belangrijk zijn. Daarnaast is de nieuwe CardMaster One in ontwikkeling. Deze CardMaster One is geschikt voor het produceren van kaarten in andere segmenten dan het zogenaamde hoogste segment. Deze machine is een hoog volume ID-kaarten machine die in alle segmenten van de kaarten productie kan worden ingezet. Op dit moment is nog geen sprake van een order, maar er lopen gesprekken met diverse partijen. De verwachting is, dat in de toekomst op ID-kaarten verschillende functies zullen worden samengebracht, maar er zullen altijd

7 7 beperkingen en afzonderlijke kaarten blijven bestaan, zoals bijvoorbeeld de bankpassen. Het is technisch mogelijk om verschillende chips op één kaart te plaatsen, maar veel bedrijven vinden het nog belangrijk om een eigen herkenbare kaart te hebben. De gedachte is dan ook niet dat het aantal kaarten zeer substantieel zal afnemen in de toekomst. De belangrijkste producten van IAI zijn MicroPerf, de CardMaster One en de BookMaster One en BookMaster Pro. Een aandeelhouder heeft de vraag gesteld of IAI haar systemen zelf ontwikkelt en produceert. Uitgangspunt is, dat de ontwikkeling door IAI zelf wordt uitgevoerd en het initiële systeem door IAI wordt gebouwd. Bij grotere volumes vindt vervolgens de assemblage door derden in opdracht van IAI plaats, dan wel de volledige bouw van kleinere systemen in grotere volumes. Het testen van een systeem vindt vervolgens altijd door IAI plaats. IAI heeft haar scope uitgebreid en richt zich op de wereldmarkt. Dit heeft uiteraard een effect op de kosten. IAI dingt mee in tenders in bijvoorbeeld de Amerika s en Azië, met de daarbij behorende kosten. Een ander onderdeel van het business model van IAI is het verlenen van service. Een belangrijk gedeelte van de omzet wordt verkregen uit het verlenen van service aan klanten. De doelstelling ligt op circa 10% tot 15% van de omzet. Het is echter niet mogelijk om bij alle geleverde systemen de serviceverlening als dienst te verkopen. Sommige landen staan niet toe, dat IAI mensen in hun productiefaciliteiten aanwezig zijn. In het algemeen is het verlenen van service een strategische groeisector. IAI streeft naar het behouden van een hele goede positie bij haar bestaande klanten en daarnaast naar het winnen van marktaandeel in de wereldmarkt. Daarbij streeft zij er naar om de beste leverancier te zijn, onder meer door het uitbreiden van het product portfolio. Een aandeelhouder heeft de vraag gesteld op welke wijze de kosten van ontwikkeling worden verwerkt. De ontwikkelkosten die specifiek voor de ontwikkeling van een systeem zijn gemaakt, worden geactiveerd en vervolgens op basis van de inschatting ten aanzien van het te verwachten aantal systemen in de daarop volgende vijf jaar afgeschreven. Een ander onderdeel van IAI betreft FEHA LaserTec, een bedrijf dat door IAI destijds is aangekocht omdat het lasers produceerde die specifiek nodig waren voor de MicroPerf machines. Deze laser heeft hele specifieke kenmerken die uitsluitend door FEHA kon worden geproduceerd. Bij FEHA zijn twee programma's in gang gezet, te weten een redesign van de bestaande laser en een innovatie in de markt, te weten de Q-Switch-laser. Deze Q-Switch-laser maakt het door middel van speciale optica mogelijk om de puls van de laser enorm te vergroten. Deze Q-Switch is momenteel geplaatst bij drie kennisinstituten in de markt, met het doel om samen met deze kennisinstituten een applicatie te ontwikkelen en nieuwe toepassingen te genereren. Het is de bedoeling om de redesigned lasers en de Q-Switch in juni tijdens de Laserbeurs in München te introduceren, met het doel om deze lasers in de markt te gaan verkopen. In het eerste kwartaalbericht is gemeld, dat IAI in het eerste kwartaal een substantieel verlies heeft geleden. Dit houdt verband met alle kosten die worden gemaakt en het lage niveau van de orderportefeuille. Daarnaast geldt, dat als nu orders worden verkregen, het extreem moeilijk zal zijn om deze orders nog in 2015 uit te leveren. Het feit dat er momenteel geen orders zijn, zal absoluut een negatief effect hebben op de omzet en de resultaten die in 2015 door IAI worden gerealiseerd. Omzet wordt door IAI financieel geboekt op het moment, dat het systeem is afgeleverd en geaccepteerd door de klant. Het op dit moment niet beschikken over orders, maakt dat het extreem moeilijk zal zijn om de te verkrijgen orders nog in 2015 af te leveren en de omzet te kunnen boeken. Dit zal dan ook direct

8 8 een effect hebben op de winstgevendheid van IAI. De pijplijn van mogelijke orders is echter goed en wij hebben niet het idee dat orders aan concurrenten worden verloren. Er wordt heel hard binnen IAI gewerkt aan het omzetten van de pijplijn in daadwerkelijke orders, maar er kan zeer weinig invloed worden uitgeoefend op tendertrajecten bij overheden. Daarnaast is het zo, dat er momenteel een paar tendertrajecten lopen die zeer kostbaar zijn, bijvoorbeeld omdat afstanden groot zijn, of omdat er binnen een tendertraject een proof of concept machine moest worden gerealiseerd en worden geplaatst. Voor dit jaar zullen dan ook de omzet van IAI substantieel lager zijn en daarmee ook de winstgevendheid substantieel lager zijn dan de over 2014 gerealiseerde omzet en winst. Kijkend naar het totaal van DOCDATA N.V., dan geldt dat de omzetontwikkeling er voor het totaal goed uitziet. Ook over het eerste kwartaal van 2015 is een toename van de omzet gerealiseerd, die voor het grootste gedeelte afkomstig is uit Docdata. Docdata laat een sterke groei zijn, ondanks het feit dat Zalando in de eerste zes maanden van vorig jaar nog een belangrijke klant was. Daarnaast zullen, zoals ook al eerder gemeld twee klanten in Duitsland Docdata rond juli gaan verlaten. Aan de andere kant kan worden geconstateerd, dat de bestaande klanten zeer goede groeicijfers laten zien en dat wij in staat zijn om nieuwe klanten en daarmee nieuwe omzet toe te voegen. Eén van de aandeelhouders heeft de vraag gesteld, of wij actief op het overnamepad zijn. Dit is niet het geval. Wij denken, dat wij het beste in staat zijn om een bedrijf te ontwikkelen als wij het bedrijf zelf opstarten, zoals in Polen. Het samen met een klant, die in het buitenland activiteiten gaat ontwikkelen, opzetten van een bedrijf, met onze eigen cultuur, onze eigen IT-systemen en manier van werken is het meest succesvol. Het bedrijf groeit sterk autonoom en dit is de manier waarop wij verder willen groeien binnen Europa. Mocht een concrete kans voor een overname zich voordoen, dan zullen wij deze uiteraard beoordelen. Tot zover de presentatie van de CEO met een verslag van de directie over het boekjaar De Voorzitter dankt de heer Alting von Geusau voor diens presentatie en deelt de vergadering vervolgens mede, dat ter vergadering aandelen vertegenwoordigd zijn, vertegenwoordigende 56,01% van het geplaatste kapitaal. Vervolgens geeft de Voorzitter de gelegenheid tot het stellen van vragen. De heer Van der Burg vraagt om een nadere toelichting op de werkzaamheden in Polen. Als hij het goed begrijpt, worden retouren uit Duitsland naar Polen gebracht, daar weer opnieuw ingepakt, waarna de producten weer naar Duitsland worden verzonden. De vraag is of Polen ook een eigen verzendmodel heeft. De tweede vraag betreft de zogenaamde "winkeldochters". Klanten zullen moeten betalen voor de hoeveelheid ruimte in de magazijnen die wordt aangehouden. Wie houdt in de gaten of sprake is van "winkeldochters", producten die niet worden verkocht. De laatste vraag betreft de retouren in het algemeen. Worden deze producten zodanig opnieuw ingepakt dat het lijkt alsof zij nieuw zijn? De heer Alting von Geusau antwoordt, dat in Polen inderdaad de retouren van de activiteiten in Duitsland worden afgewikkeld. Voor een partij als DHL maakt het niet uit of de producten in een magazijn in Duitsland, of in een magazijn in Polen moeten worden afgeleverd. Alle producten worden vervolgens gecontroleerd, schoongemaakt, waar nodig gewassen en/of gestreken en vervolgens opnieuw in plastic ingepakt. Vervolgens worden de dozen gesorteerd op de verdieping in het betreffende magazijn van de klant waar het product naar toe verzonden wordt. De activiteit in Polen heeft momenteel met name betrekking op het afhandelen van retouren en minder op de zogenaamde

9 9 outbound activiteiten. Het is wel de bedoeling om in de toekomst in Polen een echte faciliteit voor Poolse internetklanten te realiseren. De "winkeldochters" zijn een onderdeel van de inkomstenbron voor Docdata, omdat er wordt betaald voor het aanhouden van de voorraad. Het heeft echter geen toegevoegde waarde om producten lang in voorraad te hebben omdat met name de turnaround in de magazijnen van belang is. Daarom worden rapportages bijgehouden, op basis waarvan kan worden vastgesteld wat de doorloopsnelheid van producten is. De klanten hebben eigen programma's om vervolgens die producten op een andere manier te verkopen. Daar bestaan per klant hele programma's voor. De heer Van Meeuwen constateert, dat er geen prognose voor het resultaat over het lopende boekjaar is uitgesproken. Hij gaat er vanuit dat de directie pessimistisch is ten aanzien van het resultaat en vraagt zich af, op welk moment duidelijk werd, dat de omzetontwikkeling binnen IAI stagneert. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat ten aanzien van IAI op de gebruikelijke wijze als in het verleden openbare mededelingen zijn gedaan, onder meer ten aanzien van het orderboek. Ten aanzien van de pijplijn is het vanwege alle onzekere factoren waarop weinig invloed kan worden uitgeoefend heel moeilijk in te schatten, wanneer daadwerkelijk een order wordt verkregen. Wij proberen daar zo transparant mogelijk in te zijn en daarnaast wordt ieder kwartaal melding gemaakt van het orderboek. Duidelijk is nu wel, dat omdat de orders op dit moment nog niet zijn verkregen, het extreem moeilijk zal zijn om in 2015 nog orders uit te leveren en dit zal invloed hebben op de winstgevendheid van IAI. Er worden in het algemeen echter nooit uitspraken gedaan over de winstverwachting van DOCDATA N.V.. Duidelijk is wel, dat het ontbreken van een orderportefeuille een groot effect zal hebben op de winst van IAI over 2015, zoals ook in het persbericht over de eerste kwartaalcijfers is aangegeven. De heer Stevense vertegenwoordigt de Stichting Rechtsbescherming Beleggers en hij geeft aan, dat in de afgelopen periode er problemen zijn geweest rond V&D, zoals algemeen bekend is. De vraag is, of Docdata heeft deelgenomen aan deze besprekingen. Een eventueel faillissement zou verschillende partijen geld hebben gekost. De verhuurders van de winkelpanden hebben meestal een gedeelte van de huur vooruit laten betalen, maar dit geldt niet voor andere dienstverleners. De vraag is of een faillissement van V&D invloed zou hebben gehad op Docdata. Docdata Payments heeft een online betaalsysteem voor innovatieve parkeeroplossingen in Kortrijk geleverd. Nederland heeft ook een bedrijf dat parkeergarages inricht. De vraag is of er contacten bestaan met dat bedrijf om samen te werken. In Nederland is vorig jaar een bedrag van circa 14 miljard besteed aan aankopen via het internet. Dit is een stijging van 8,4% vergeleken met het jaar De helft van het bedrag wordt uitgegeven aan producten die via webwinkels zijn besteld, zoals kleding, elektronica en speelgoed. De andere helft betreft online diensten zoals verzekeringen en reizen. De vraag is, of Docdata ook dergelijke online diensten gaat aanbieden. Van de internetomzet komt 3% voor rekening van webshops in het buitenland, zoals Chinese en Duitse webwinkels. Biedt dit kansen en een markt voor u voor het uitvoeren van de distributie voor deze aanbieders? "Click & Collect" is per 1 maart bij Bijenkorf ingevoerd. Gaan andere ketens hier ook gebruik van maken? Naast Zalando hebben drie andere grote klanten in Duitsland aangegeven de afhandeling van bestellingen zelf te willen gaan uitvoeren. Hoe verlopen de gesprekken met deze klanten? Zou er nog een verdere toelichting kunnen worden gegeven op het nieuwe product "Docdata Connect"? De heer Alting von Geusau geeft ten aanzien van de vraag over V&D aan dat niet op individuele klanten wordt ingegaan. Wel is het zo dat uiteraard de positie van V&D goed wordt gevolgd om daar

10 10 in goed overleg op de best mogelijke manier mee om te gaan. De suggestie van een overleg met het bedrijf dat parkeergarages inricht zal worden doorgegeven aan Docdata Payments. Voor wat betreft online diensten zoals reizen en verzekeringen geldt dat Docdata Payments voor deze diensten betaaloplossingen aanbiedt. Voor het logistieke bedrijf heeft deze activiteit niet veel toegevoegde waarde. In China is de situatie momenteel zo, dat de Chinese post de verzending van producten naar Europa subsidieert en dat betekent dat degene die de producten vanuit China verzendt daarvoor niet hoeft te betalen. Dit systeem zal niet eindeloos kunnen voortduren, maar op dit moment is het wel de situatie. Gevolg is dat er geen verzendkosten voor de consument aan verbonden zijn en als de bestelling een bedrag van minder dan circa 30,-- betreft, behoeven ook geen invoerrechten te worden betaald. "Docdata Click & Collect" is een nieuwe ontwikkeling die wij aan verschillende partijen die "bricks" in de markt hebben, aanbieden. Op dit moment neemt alleen Bijenkorf deze dienst af, maar er wordt aan gewerkt om andere klanten te werven. Het vragen van vooruitbetalingen aan klanten is meestal niet mogelijk, omdat er contractuele afspraken zijn over betaaltermijnen en deze kunnen niet eenzijdig wordt gewijzigd. De heer Diazz spreekt namens de Vereniging van Effectenbezitters en bedankt de directie voor de toelichting op het directieverslag. In de jaarvergadering van vorig jaar is gesproken over de positie van Docdata in Engeland, waarbij is aangegeven, dat in 2014 de positie zou worden geëvalueerd. Er zou een herstructurering plaatsvinden. Uit de media is op te maken, dat het Docdata Payments Response bedrijf is verkocht als onderdeel van deze herstructurering. De vraag is, wat de uitkomsten van deze evaluaties zijn geweest en of de herstructurering inmiddels is afgerond. Uit de jaarrekening is op te maken dat de post herstructureringsvoorziening inmiddels is uitgeput. Deze had betrekking op herstructureringen in Nederland en Groot-Brittannië. De vraag is, of als de herstructurering van de activiteiten in Groot-Brittannië nog niet is afgerond, daar nog kosten aan verbonden zijn. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat de herstructurering in de UK volledig is afgerond. Dat wil niet zeggen, dat de activiteit op dit moment winstgevend is, maar er zijn geen herstructureringskosten te verwachten. De heer Diazz vraagt wat de herstructurering in hield, bijvoorbeeld ten aanzien van de verkoop van Docdata Payments Response Ltd. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat het Payments Response bedrijf diensten levert specifiek voor charity en geen verband hield met het Docdata Payments bedrijf in Nederland. Dit onderdeel is inderdaad verkocht en voor het overige is het bedrijf geherstructureerd. Er is een nieuwe managing director benoemd en er is een programma gestart om tot winstgevende activiteiten te komen. De focus van de activiteiten in Groot-Brittannië is gericht op internetlogistiek. De heer Diazz verwijst naar pagina 8 van het jaarverslag waar staat vermeld dat de focus nog steeds is gericht op internationale expansie, maar dat nog geen sprake is van winstgevendheid, onder meer in Italië en dat aanvullende investeringen noodzakelijk zijn. Kan worden aangegeven, wat de omvang van deze investeringen is en wat de verwachtingen zijn ten aanzien van het bereiken van winstgevendheid? De heer Alting von Geusau antwoordt, dat voor Italië geldt, dat met name het marktaandeel als zodanig bepalend is. Het bedrijf is op dit moment nog te klein en er zullen voldoende klanten met

11 11 massa moeten worden verkregen. Zodra deze grotere klanten inderdaad worden verkregen, zal worden geïnvesteerd om deze klanten op de systemen aan te sluiten. Het is dus niet zo, dat er moet worden geïnvesteerd om te verbeteren. Wij zijn in gesprek met een aantal grotere klanten, maar er zijn nog geen contracten getekend. De heer Diazz gaat vervolgens in op IAI en geeft aan, dat in de vorige jaarvergadering gesproken is over IAI en het Visiedocument. Er was een nieuwe algemeen directeur aangetrokken en er waren grote groei ambities. Er zouden harde targets worden geformuleerd en nu kan worden geconstateerd, dat de omzet tegenvalt. De heer Diazz zou graag willen vernemen in hoeverre de achterblijvende omzet structureel is. Er is aangegeven, dat bij een gedeelte van de markt van IAI sprake is van een vervangingsmarkt. Zijn er niet ook andere risico's, zoals het gebruiken van telefoons voor betalingen en het feit dat de geldigheidsduur van paspoorten is toegenomen. De vraag is, of de markt voor IAI niet structureel kleiner is geworden. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat inderdaad de geldigheidsduur van paspoorten specifiek in Nederland is verlengd en in zijn algemeenheid kan worden geconstateerd dat paspoorten langer meegaan, omdat de kwaliteit en de beveiliging beter is. Dit heeft echter geen structureel effect op IAI. Het feit is, dat IAI op dit moment niet beschikt over orders. De heer Diazz vraagt, of daarmee wordt gezegd dat het incidenteel en niet structureel is. De heer Alting von Geusau geeft aan, dat dit niet zo te zeggen is. De pijplijn voor orders is goed, maar ook moet worden geconstateerd, dat de pijplijn niet wordt omgezet in orders. Daarnaast kan worden geconstateerd, dat orders niet worden verloren aan concurrenten. Het is moeilijk om te komen tot een analyse of sprake is van een incidentele aard of een structurele aard. De heer Diazz geeft aan, dat investeringen worden gedaan, uitgaande van een in de toekomst te verwachten te realiseren omzet. Als sprake is van een incidentele terugval, dan zijn de investeringen logisch, maar als de markt structureel kleiner wordt is dat de vraag. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat de aanname is, dat het een incidentele terugval is, maar dat geen zekerheid kan worden gegeven. De pijplijn is goed gevuld met mooie kansen. In theorie kunnen op ieder moment orders worden verkregen, maar het feit is, dat deze op dit moment nog niet zijn verkregen en het onzeker is of de orders worden verkregen. In ieder geval kan worden gezegd, dat het jaar 2015 voor IAI daarmee geen goed jaar gaat worden. De verwachting op dit moment is echter wel, dat de orders uiteindelijk zullen komen en dat ze in de toekomst kunnen worden afgeleverd. De Voorzitter geeft vervolgens aan, dat hij zich kan voorstellen dat er veel vragen over IAI zijn en hij zou het graag in een breder perspectief plaatsen. Stel, bij wijze van voorbeeld, dat de investeringsbase bij IAI "oude stijl" 10 was, met een marktpotentie van 100 en een trefkans van 5. IAI was als bedrijf redelijk uitgehold en het besluit is genomen om de investeringsbase van 10 te verhogen naar 20, met een marktpotentie van 400 en een trefkans van 8. Er is geïnvesteerd in de potentie van de markt. Een belangrijke karakteristiek van deze markt is dat deze voor een gedeelte overheid gedreven is. De pijplijn aan mogelijke orders is er, maar er kan weinig invloed worden uitgeoefend op het tijdstip van de feitelijke beslissingen. Belangrijk is, dat gezegd is dat er geen tenders en orders door IAI verloren zijn aan concurrenten. Dat is toch een belangrijke indicatie, dat IAI meedraait in de top van de markt.

12 12 De systemen van IAI behoren tot de top categorie producten, maar uiteindelijk zal een betrokken ambtenaar, minister of tenderinstituut een beslissing moeten nemen. De geluksfactor speelt daarbij eveneens een rol. Er wordt structureel bekeken of er sprake is van "bad luck" en of er principieel iets verandert in de markt. Mocht dat het geval zijn, dan zullen vervolgens de daarbij behorende besluiten genomen worden, maar daar is op dit moment geen aanleiding toe. De heer Snoeker heeft een vraag over de uitgesproken verwachtingen voor dit jaar. In het persbericht staat dat de trend voor het gehele jaar hetzelfde zal zijn als in het eerste kwartaal. Als deze zin slaat op IAI, bij welk bedrijf de omzet tegenvalt, dan begrijpt hij het. Zou het echter slaan op de combinatie, dat het bedrijfsresultaat in het geheel lager is, dan zou dat betekenen dat het bedrijfsresultaat over het hele jaar fors lager zou zijn. Dat zou een somberdere conclusie zijn dan hetgeen vandaag wordt medegedeeld. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat in het persbericht gerefereerd wordt aan twee effecten. Aan de ene kant laat Docdata een netto groei zien en aan de andere kant wordt geconstateerd, dat IAI te weinig orders verkrijgt. Deze trend ten aanzien van beide bedrijven wordt gezien voor het gehele jaar. De heer Snoeker geeft aan, dat het dus niet gaat om de trend van DOCDATA N.V. zelf. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat het vanzelfsprekend een feit is, dat indien IAI geen orders verkrijgt, dit direct invloed heeft op het resultaat van IAI. De heer Snoeker formuleert het anders, door te zeggen dat het bedrijfsresultaat van DOCDATA N.V. lager was in het eerste kwartaal en dat IAI geen orders heeft. Zal de trend ten aanzien van het bedrijfsresultaat doorzetten of heeft de uitspraak alleen betrekking op IAI. De heer Alting von Geusau herhaalt de tekst uit het persbericht. Het eerste kwartaal in 2015 laat twee verschillende beelden zien. Enerzijds een sterke groei in onze dienstverlening aan e-commerce klanten binnen Docdata. Anderzijds zijn de verkopen door IAI veel te laag. Dit zal naar verwachting, dus voor beide beelden, de trend voor het hele jaar zijn. Dit heeft dus zowel effect op de dienstverlening aan de e-commerce klanten, als op het lage niveau van de orders van IAI. De heer Snoeker geeft aan, dat dit zou betekenen dat het bedrijfsresultaat fors lager zal zijn dit jaar. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat de consequentie van het feit dat de omzet bij IAI veel te laag is, is dat het resultaat van IAI substantieel lager zal zijn. De heer Snoeker vult aan, dat dit dan ook geldt voor het bedrijf als geheel als hij het goed begrijpt. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat IAI vanzelfsprekend een belangrijk effect heeft op het geheel. De tekst moet worden gelezen vanuit IAI, die dat effect heeft en dus niet vanuit Docdata, want daar is de trend een mooie groei. De heer Snoeker geeft aan, dat het heel positief is dat de contracten met Bijenkorf en bol.com zijn verlengd. Hij vraagt zich af, wat nu de positie is ten aanzien van Zalando. Hij begrijpt, dat 17% van de omzet afkomstig is van Zalando en dat dit met name retourenomzet betreft. Bestaat er een grote kans,

13 13 dat ook deze omzet geleidelijk zal verdwijnen. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat het contract met Zalando verschillende onderdelen kent, waaronder het onderdeel internationale retouren. De onderdelen van het contract lopen op verschillende momenten af en vervolgens wordt bekeken of het onderdeel wordt verlengd of niet. De verwachting is dat voor een aantal landen Zalando mogelijk de retouren zelf zal gaan afhandelen. Het is niet de verwachting dat zij retouren in bijvoorbeeld Italië, Frankrijk of Spanje zelf gaat afwikkelen. Het is wel mogelijk dat Zalando in het kader van haar eigen efficiency meer retouren via haar eigen magazijnen zal laten verlopen. De contacten met Zalando zijn goed en het zou ook kunnen dat bijvoorbeeld meer retouren via Polen zullen gaan lopen omdat de kosten daar lager zijn. De heer Snoeker geeft aan, dat het ook zo zou kunnen zijn dat Zalando de gebieden waar zij de grootste omzet realiseert en daarmee de grootste hoeveelheid retouren, zelf zal gaan bedienen en de andere gebieden zal gaan uitbesteden. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat Zalando in Duitsland de hoogste omzet realiseert en het grootste gedeelte van de retouren wordt in Polen afgewikkeld, omdat de kosten daar lager zijn. Daarnaast maakt de Zalando Lounge activiteit onderdeel van de contracten uit. Een aantal van de contracten loopt in 2016 af en op dit moment worden de onderhandelingen over het al of niet verlengen daarvan gevoerd. De heer Snoeker geeft aan, dat Amazon op dit moment nog niet actief is in de Nederlandse markt. Het uitgangspunt "the winner takes it all" geldt zoals gezegd nadrukkelijk voor de internetmarkt. Als Amazon de Nederlandse markt betreedt, zal zij dat in een combinatie gaan aanbieden voor bedrijven die van hun marketing daarvan afhankelijk gaan worden. Als dit inderdaad de verwachting is, heeft Docdata voldoende verdedigingsmogelijkheden om zich goed te handhaven? De heer Alting von Geusau geeft aan, dat deze vraag moeilijk te beantwoorden is. De ontwikkelingen binnen Amazon worden nauwlettend gevolgd en de verwachting was circa vijf jaar gelden al dat zij de Nederlandse markt zouden betreden. Feit is, dat Amazon momenteel de markt digitaal aan het betreden is en zij biedt allerlei digitale services aan. Voor de fysieke markt is het nog onduidelijk. Het is met name voor de klanten van Docdata, zoals bol.com belangrijk om te bezien hoe zij op een eventueel door Amazon betreden van de markt zullen reageren. De heer Snoeker geeft ten aanzien van "Click & Connect" aan, dat het voor de klant met name van belang is, dat hij niet meer in de rij hoeft te staan als een pakje wordt afgehaald. Dit is natuurlijk niet iets wat Docdata kan beïnvloeden, maar dat ligt bij bijvoorbeeld Bijenkorf. Heeft Bijenkorf hiervoor een speciale afhaalbalie? De heer Alting von Geusau antwoordt, dat hij mogelijk niet helemaal duidelijk is geweest. "Docdata Click & Collect" betreft software die is geleverd aan Bijenkorf voor het eigen afhaalpunt van Bijenkorf, waardoor zij eenvoudiger kunnen vaststellen waar het product ligt als een klant het komt afhalen. Het is software, waarmee als het ware een klein magazijn in het afhaalpunt wordt gecreëerd, met een code en scan. Daarnaast wordt via de software het vervoer van onze magazijnen naar het afhaalpunt georganiseerd.

14 14 De heer Diazz geeft aan, dat wanneer er wordt gekeken naar de meerjarige ontwikkeling van de brutowinst en de jaarrekening, dat feitelijk sprake is van een structurele daling. In de presentatie is aangegeven dat de consument steeds veeleisender wordt. De bestellingen worden op een later moment gedaan, maar de aflevering moet toch de volgende dag plaatsvinden, waardoor aanvullende investeringen nodig zijn. Aan de andere kant richten de internetwinkels zich niet meer uitsluitend op groei, maar ook op winstgevendheid, hetgeen onder meer leidt tot contracten op "cost-plus" basis. Dit alles leidt tot een druk op de brutowinstmarge. De vraag is hoe u tegen deze ontwikkeling aankijkt en is dit een structurele trend, of kan de brutowinstmarge groeien naar bijvoorbeeld 25%? De heer Alting von Geusau antwoordt, dat een dergelijk percentage niet waarschijnlijk is. Uiteraard is de onderneming steeds bezig met de verbetering van de brutowinstmarge. Zoals aangegeven, is de omzetmix van belang voor de brutowinstmarge. De vergelijkingen moeten op een veel dieper niveau worden gemaakt, dan waarop je deze op basis van het jaarverslag zou kunnen doen. Voor ons zijn twee zaken van belang, te weten de verbetering van de efficiency en de effecten van de omzetmix. Het is moeilijk om daarvoor specifieke targets te bepalen. De heer Diazz geeft aan, dat dan de keuze is hetzij omzet, hetzij marge. De Voorzitter geeft aan, dat dit niet zo kan worden gesteld. Als bijvoorbeeld in de markt meer pieken op bepaalde momenten gaan ontstaan, dan zal Docdata als dienstverlener met de klant gaan praten, die de piek veroorzaakt. Het is geen éénrichtingsverkeer. De heer Diazz geeft vervolgens aan, dat DOCDATA N.V. door verschillende banken wordt genoemd als een goede overnameprooi. Staat DOCDATA open voor een overname of wil zij zelfstandig blijven en hebben zich in de praktijk in dit verband geïnteresseerden gemeld? De Voorzitter antwoordt, dat deze vraag ook in de jaarvergadering van vorig jaar is gesteld en het antwoord van vorig jaar zoals genotuleerd geldt nog steeds. DOCDATA N.V. is een beursgenoteerd bedrijf dat open staat voor alle serieuze suggesties. Er is geen uitgangspunt dat DOCDATA vanwege DOCDATA steeds DOCDATA zal moeten blijven. Dat verhoudt zich niet tot het zijn van beursgenoteerd in deze markt. De vennootschap is niet actief op pad. Onze verwachting is dat het profiel van de vennootschap steeds interessanter wordt, gegeven ook bepaalde marktontwikkelingen, zoals consolidatie en partijen die op hun eigen manier strategische keuzes gaan maken. De heer Van der Burg vraagt, of het bij een voortdurende tegenzittende markt voor IAI mogelijk is om werktijdverkorting aan te vragen. Het is uiteraard niet mogelijk om de markt te dwingen en als er geen markt is, dan is dat op dit moment niet anders. De vraag is echter, of het mogelijk is om voor werknemers werktijdverkorting aan te vragen. De heer Alting von Geusau geeft aan, dat hij deze suggestie zal meenemen. De heer Witteveen spreekt namens Kempen Orange Fund en Kempen Oranje Participaties en heeft een vraag over IAI. Natuurlijk is er begrip voor het feit dat omzet niet kan worden gepland en niet afdwingbaar is. Daar staat tegenover dat een onderneming kosten kan plannen en het moet gezegd, dat een ongelukkige timing is gekozen voor het inzetten van het investeringsprogramma en de verhoging van de kosten. De kosten zijn toegenomen vanwege de uitbreiding van de sales force en om bepaalde

15 15 producten conform de huidige standaard te maken. Daarnaast is fors geïnvesteerd in nieuwe producten, gericht op de lange termijn. Op zich zijn al deze investeringen begrijpelijk, maar de timing tussen kosten en opbrengsten is een groot goed voor de aandeelhouder. De vraag is, hoe wordt gekeken naar de kostenontwikkeling in de komende jaren en is het de bedoeling om de kosten en de opbrengsten meer in balans te brengen. Het kan niet zo zijn, dat Docdata het andere bedrijf IAI moet subsidiëren. De Voorzitter antwoordt, dat dit zeker niet de bedoeling is. Daarbij moet overigens worden bedacht, dat de groei van Docdata in eerste instantie mogelijk is geworden door de resultaten van IAI. Deze zaken moeten uiteraard niet worden gekoppeld. Er is uitgelegd in welke context de investeringen in IAI zijn gedaan. Mocht op enig moment worden vastgesteld, dat de markt structureel is gewijzigd, dan zal er moeten worden ingegrepen en dat zal ook zeker gebeuren. U heeft aangegeven, dat de timing ongelukkig is, maar aan de andere kant loopt er momenteel een aantal grote potentiële trajecten, die tot substantiële omzet zouden kunnen leiden. De investeringen zijn tevens gedaan om het profiel van IAI te verbreden en daarmee de afhankelijkheid van het onderdeel Secured Printing te verminderen. De ontwikkelingen worden nauwlettend gevolgd en hoewel dit niet onmiddellijk zijn weerslag heeft in de winst- en verliesrekening, is er wel degelijk waarde gecreëerd. De heer Stevense geeft aan, dat in de presentatie onder andere is gesproken over producten in de beauty. L'Oréal is een groot concern op het gebied van beauty. Hij vraagt zich af, of deze partij als klant kan worden verkregen. De heer Alting von Geusau geeft aan, dat L'Oréal op dit moment al klant is, voor het afhandelen van de internetlogistiek voor een paar van haar "brands". De heer Stevense geeft vervolgens aan, dat in de presentatie is aangegeven, dat in steeds kortere tijd steeds meer orders moeten worden verwerkt en dat dit leidt tot een toename in de kosten. Omgekeerd zou er dan toch efficiënter kunnen worden gewerkt en daarmee meer geld kunnen worden verdiend. De Voorzitter geeft aan, dat dit, hoewel niet zo bedoeld, bijna een belediging is richting het management van de onderneming. Het management is bij uitstek geschikt om door middel van spreiding de beste efficiency te bereiken. De experts binnen het bedrijf zijn steeds bezig om methoden te veranderen en te verbeteren om de efficiency te verhogen en er zijn allerlei methoden om dat te meten. Dit is een continu proces. De heer Stevense geeft aan, dat de machine er staat en efficiënter wordt gebruikt, doordat er meer producten worden verwerkt. Het enige wat nodig is, is extra handen om de machine gevuld en gelost te krijgen. De heer Alting von Geusau geeft aan, dat het niet zo eenvoudig ligt. Een machine heeft een bepaalde capaciteit om orders te verwerken. In de absolute piekuren gaat het aantal orders de capaciteit van de machine te boven en dat zou betekenen, dat extra moet worden geïnvesteerd in een machine voor bijvoorbeeld effectief 1 uur per dag. Dit maakt het complexer dan alleen het inzetten van extra medewerkers. De Voorzitter bedankt de aandeelhouders voor de vragen en gaat over naar agendapunt 3, bezoldigingsbeleid voor de directie.

16 16 In 2014 zijn er geen wijzigingen doorgevoerd in het bezoldigingsbeleid in het algemeen. Er is een aanpassing doorgevoerd in de salarissen van de directie, die betrekking heeft op de bekende pensioenkwestie voor salarissen van meer dan ,--. Zoals bij de meeste bedrijven, is de consequentie daarvan verwerkt in het brutosalaris. De Voorzitter nodigt de vergadering uit tot het stellen van vragen. De vergadering heeft geen vragen. De Voorzitter gaat over naar agendapunt 4, vaststelling van de jaarrekening over het boekjaar De jaarrekening is opgesteld door de directie en voorzien van een goedkeurende verklaring van KPMG, de accountant van de vennootschap. Het voorstel is, om de door de directie opgemaakte jaarrekening over het boekjaar 2014 vast te stellen. De Voorzitter geeft het woord aan de heer John Verhoeven, eindverantwoordelijk accountant bij KPMG, om voor de laatste keer als accountant van de vennootschap, een toelichting te geven op de controle werkzaamheden. De heer Verhoeven is namens KPMG eindverantwoordelijk voor de controle van de jaarrekening van DOCDATA N.V. Hij zal aan de aandeelhouders het proces van de controle van de jaarrekening toelichten. De directie is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening en vervolgens wordt de jaarrekening door de raad van commissarissen als toezichthoudend orgaan goedgekeurd. Tenslotte wordt de aldus opgemaakte jaarrekening voorgelegd aan de algemene vergadering voor de vaststelling daarvan. De rol van KPMG is om de jaarrekening te controleren en bij akkoordbevinding te voorzien van een goedkeurende controleverklaring. De jaarrekening wordt door de directie opgemaakt met inachtneming van de wettelijke kaders. Voor beursgenoteerde vennootschappen is voorgeschreven, dat de jaarrekening conform EU IFRS wordt opgemaakt. Daarnaast is de jaarrekening opgemaakt met inachtneming van Titel 9 van Boek 2 BW. Voor KPMG gelden de controle standaarden in Nederland van de beroepsorganisatie. De verklaring van de accountant ziet op de jaarrekening als geheel en niet op individuele posten in de jaarrekening. Het controle proces bestaat uit twee hoofdonderdelen. In de loop van het boekjaar wordt een interimcontrole uitgevoerd, die met name gericht is op de interne beheersing van de processen, voor zover relevant voor de jaarrekening. Het tweede onderdeel betreft de jaarafsluiting, die ziet op de balansposities en de toelichting in de jaarrekening. Daarnaast beoordeelt de accountant of het directieverslag verenigbaar is met de jaarrekening en of het verslag de volgens de wet voorgeschreven onderdelen bevat. Het directieverslag wordt niet door de accountant gecontroleerd en de controleverklaring ziet niet op het directieverslag. Voor de controle werkzaamheden bij DOCDATA wordt ieder jaar gestart met een analyse of er bepaalde wijzigingen zijn in de organisatie of de omgeving en of er activiteiten zijn gewijzigd, dan wel nieuwe risico's zijn geïdentificeerd. Van belang daarbij is ook de vraag op welke wijze de organisatie is georganiseerd, te weten hetzij een centrale aansturing, dan wel een decentrale aansturing. Daarnaast is het IT-aspect bij DOCDATA belangrijk. De IT-accountants zijn dan ook een vast onderdeel van het controleteam. Daarnaast worden voor bepaalde meer complexe onderwerpen, zoals de waardering van de goodwill, specialisten ingeschakeld. De controleaanpak wordt afgestemd met de directie en gepresenteerd aan de audit commissie van de raad van commissarissen, die daarover verslag doet aan de raad van commissarissen. KPMG woont tweemaal per jaar een vergadering van de raad van commissarissen respectievelijk de audit commissie van de raad van commissarissen bij, waarin onder meer het accountantsverslag met de bevindingen van de accountantscontrole wordt besproken. In de controleverklaring is tevens de materialiteit opgenomen. De materialiteitsgrens is van belang om de omvang en de timing van de controlewerkzaamheden te kunnen vaststellen en is tevens van belang

17 17 voor de evaluatie van eventuele afwijkingen die tijdens de controlewerkzaamheden worden geconstateerd. Hierbij is niet uitsluitend het financiële bedrag van belang, maar tevens de kwalitatieve toets van een bepaalde afwijking. Zo kunt u zich voorstellen, dat bij het beoordelen van de beloning van de directie en de verwerking in de jaarrekening, de daadwerkelijke materialiteit lager is dan bij de beoordeling van de jaarrekening als geheel. Over het boekjaar 2014 is voor de gehele jaarrekening een materialiteitsgrens gehanteerd van ,--. Daarbij wordt als benchmark het resultaat vóór belastingen gehanteerd. DOCDATA N.V. is een beursgenoteerde onderneming, waarbij als profitorganisatie het resultaat vóór belastingen een belangrijke benchmark is. Het genoemde bedrag betekent feitelijk een materialiteit van circa 7% van het resultaat vóór belastingen. Dit percentage valt binnen de algemeen aanvaardbare norm van een te hanteren materialiteit. Bij het uitvoeren van de controlewerkzaamheden wordt de materialiteit toegedeeld aan de individuele groepsentiteiten. Dat betekent dat niet voor alle individuele onderdelen een zelfde materialiteit wordt gehanteerd. Deze zal in het algemeen lager zijn bij het controleren van individuele groepsentiteiten en dit is mede afhankelijk van een eventueel bestaande statutaire controleplicht van de betreffende groepsentiteit. Bij DOCDATA N.V. was de behandeling van de post "goodwill" die in de jaarrekening was opgenomen een belangrijk aandachtspunt, omdat bij deze post het inschattingselement een belangrijk onderdeel is. De goodwill heeft betrekking op het onderdeel Payments in Nederland. Voor de aandeelhouders is ook van belang om te weten wat de dekking is van de totale activa van de onderneming die onder de controle valt. Het percentage is bij DOCDATA N.V. 64% van de activa die onder de gehele controlewerkzaamheden vallen. Daarnaast is specifiek gekeken naar de post "kasmiddelen", omdat een belangrijk gedeelte daarvan verband houdt met de Stichting foundation docdata payments. Ten aanzien van een beperkt gedeelte van 17% van het totaal is niet een volledige controle uitgevoerd, maar een cijfer analyse. Hetzelfde geldt voor de omzet van de onderneming. Een groot aantal van de entiteiten binnen DOCDATA N.V. bevindt zich in Nederland. Bij de controle van deze entiteiten ben ik als partner direct betrokken. Daarnaast worden er bezoeken gebracht aan de andere accountants van KPMG, die onderdelen in het buitenland controleren. Gezien het belang van met name de Duitse fulfilment activiteiten, is een bezoek gebracht aan de onderneming in Duitsland en zijn gesprekken gevoerd met de lokale collega-accountants. Daarnaast hebben wij de slotbespreking bijgewoond die in Duitsland met de directie heeft plaatsgevonden. Het proces van de algehele aansturing was, dat op basis van de risicoanalyse de instructie is opgesteld voor de Duitse en Engelse KPMG collega's. Daarnaast is gedurende het gehele proces regelmatig contact geweest met de collega's over de voortgang van de controle werkzaamheden. De rapportages van de bevindingen in het buitenland maken onderdeel uit van het controle dossier. Een belangrijk aandachtspunt voor DOCDATA ligt op het gebied van de IT en wel met name ten aanzien van de e-commerce fulfilment activiteiten in Nederland. Bij deze activiteit, alsmede bij het Docdata Payments bedrijf in Nederland zijn de ITspecialisten van KPMG betrokken geweest bij de controle. Daarnaast zijn collega's van het corporate finance team betrokken geweest bij de toets ten aanzien van de waardering van de goodwill om te beoordelen of het model dat gehanteerd is bij het berekenen en contant maken van de toekomstige kasstromen aanvaardbaar is. Bij de jaarrekening is een uitgebreide controleverklaring gevoegd. Over het boekjaar 2013 was eveneens een uitgebreide controleverklaring gevoegd, als pilot voorafgaand aan de verplichte invoering daarvan. DOCDATA N.V. was één van de voorlopers in Nederland om een uitgebreide controleverklaring toe te passen. Deze verklaring is in de loop van 2014 geëvalueerd en op basis daarvan is een nieuw model controleverklaring tot stand gekomen. De controleverklaring begint met het eindoordeel van de accountant. Vervolgens wordt ingegaan op de onderdelen, te weten de materialiteit, de reikwijdte van de controle, de dekking en entiteiten die vallen onder de controle. Vervolgens wordt ingegaan op de selectie van de kernpunten van de controle, bijvoorbeeld in verband

18 18 met een mogelijk verhoogd risico, of een onderdeel waar oordeelsvorming door het management een belangrijke rol speelt. In de rapportage aan de directie en de raad van commissarissen zijn de belangrijke kernpunten van de controle aangegeven. In de controleverklaring is opgenomen, dat de waardering van de goodwill en de waardering van de geactiveerde ontwikkelingskosten punten van bijzondere aandacht zijn geweest. Deze posten en de inschattingen van het management zijn uitgebreid met de directie besproken. De Voorzitter bedankt de heer Verhoeven voor zijn toelichting en geeft de gelegenheid tot het stellen van vragen. De heer Diazz heeft een vraag met betrekking tot de bijzondere waardevermindering die in de jaarrekening is toegepast met betrekking tot de activiteit in Duitsland. Er heeft een afwaardering van een bedrag van circa ,-- plaatsgevonden ten aanzien van de magazijninventaris. De vraag is, wat de grondslag voor deze afwaardering was en of dit te maken heeft met Zalando. Daarnaast is de vraag, of de inventaris nog in gebruik is en of de impairment eventueel nog zou kunnen worden teruggenomen. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat deze waardevermindering inderdaad grotendeels betrekking heeft op Zalando. De voorziening was al op een eerder moment genomen, als een gevolg van het feit, dat minder magazijnruimte in gebruik was. Deze post ziet op de daaraan gerelateerde stellingen. Deze stellingen zijn in opslag genomen en kunnen in principe gebruikt worden in andere organisaties en magazijnen. Daarmee zullen echter wel kosten zijn gemoeid. De afboeking zal niet meer worden gecorrigeerd. De heer Diazz geeft aan, dat bij het beoordelen van de jaarrekening opviel, dat met name de passiva kant van het werkkapitaal is verhoogd. De werkkapitaal faciliteiten zijn verhoogd en de vraag is wat de reden daarvoor is. De werkkapitaal faciliteit bij Deutsche Bank is met een bedrag van 2 miljoen verhoogd en er is een nieuwe faciliteit aangegaan met Commerzbank. De vraag is of er meer behoefte is aan werkkapitaal. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat er inderdaad meer behoefte is aan werkkapitaal in verband met de financiering van de groei en de investeringen. De heer Diazz vraagt vervolgens hoe de financiering is georganiseerd. Hij maakte uit de jaarrekening op dat er geen saldoregulering plaats vindt en vraagt zich af, of alle rechtspersonen een eigen faciliteit hebben. De heer Verstraeten antwoordt, dat tussen de verschillende landen geen saldocompensatie plaatsvindt. Binnen de landen wordt de financiering centraal aangestuurd en vindt saldocompensatie plaats. De heer Diazz vraagt zich af, of het niet mogelijk is om ook tussen de landen saldocompensatie te laten plaatsvinden. De heer Verstraeten antwoordt, dat dit momenteel wordt onderzocht. De heer Diazz geeft aan, dat bij de impairment test wordt gekeken naar de mate waarin de boekwaarde

19 19 kan worden terugverdiend en wat de verwachte toekomstige kasstromen zijn. Zijn vraag is op basis van welke gegevens de verwachte toekomstige kasstromen zijn gebaseerd. Is dit gebaseerd op een meerjarig businessplan, of wordt gekeken naar de groei over de afgelopen jaren. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat het model is gebaseerd op basis van het business plan voor de komende jaren. De heer Diazz vraagt hoe de kasstroomgenererende eenheden daarbij worden bepaald. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat ieder bedrijf volledig verantwoordelijk is voor de eigen winst- en verliesrekening en de impairment test betreft Docdata Payments, een eigen kasstroomgenererende eenheid. De heer Stevense vraagt zich af, of in het kader van financieringsmogelijkheden aan de banken meer informatie wordt verstrekt dan aan de aandeelhouders. De heer Alting von Geusau antwoordt, dat dit niet het geval is. De heer Stevense vraagt, of ook naar andere financieringsmogelijkheden dan bancaire financiering wordt gekeken. De onderneming lijkt vast te zitten aan de bank. De heer Verstraeten antwoordt, dat hij zich af vraagt waarop de heer Stevense dit baseert. Gedurende het jaar heeft de onderneming op bepaalde momenten een extra financieringsbehoefte die niet uit de operationele kasstroom kan worden gefinancierd. Dit is meestal rond het moment dat het dividend aan de aandeelhouders wordt uitbetaald. In deze periode heeft de onderneming een extra kredietbehoefte, die bancair wordt ingevuld. Dit is de reden, waarom bij Deutsche Bank de kredietverruiming van een bedrag van 12 miljoen naar 14 miljoen heeft plaatsgevonden. In de jaarrekening over 2013 was gemeld, dat de besprekingen met Commerzbank nog gaande waren en wij nog niet zeker wisten of wij de kredietlijn bij de Commerzbank wensten te continueren. Uiteindelijk is de overeenkomst met Commerzbank gesloten. De banken krijgen nooit meer informatie, dan de informatie die publiek bekend is gemaakt. De Voorzitter constateert, dat er geen verdere vragen zijn en brengt het voorstel tot vaststelling van de jaarrekening over 2014, zijnde de balans per 31 december 2014 en de winst - en verliesrekening over het boekjaar 2014 en de daarbij behorende toelichting in stemming en constateert, dat het voorstel met algemene stemmen is aangenomen. De Voorzitter gaat vervolgens over naar agendapunt 4.b., reserverings- en dividendbeleid. Het dividendbeleid van DOCDATA N.V. is gericht op het realiseren van een hoog dividend rendement, waarbij een pay out ratio van tenminste 50% uitgangspunt zal zijn. Hierbij wordt rekening gehouden met de liquiditeits- en solvabiliteitspositie van DOCDATA N.V. die vereist is voor het ten uitvoer brengen van de strategie. Het dividendbeleid kan mede omvatten een dividend naar keuze van de aandeelhouder geheel in contanten of een uitkering ten laste van de agioreserve in de vorm van aandelen in de vennootschap. De Voorzitter vraagt of één van de aandeelhouders het woord wenst te voeren over dit agendapunt.

20 20 De heer Witteveen van Kempen Orange Fund en Kempen Oranje Participaties heeft een vraag over het dividendbeleid voor de toekomst. In de vergadering zijn de "cost-plus" modellen die zijn afgesloten met klanten zoals bol.com aan de orde geweest. Deze nieuwe contracten hebben tot gevolg dat een kleiner gedeelte van de vrije kasstroom zou moeten worden besteed aan verplichte investeringen om de groei te financieren. Dit zou betekenen, dat een groter gedeelte van de vrije kasstroom in principe beschikbaar komt voor de aandeelhouders. De vraag is of in de toekomst bij de bepaling van het pay out percentage hiermee rekening kan worden gehouden en of wellicht het dividend in absolute termen stabiel kan worden gehouden. Hij zou graag in overweging willen geven om niet alleen een minimum van 50% pay out in het dividendbeleid op te nemen, maar tevens dat het dividend in absolute termen tenminste stabiel is. Gezien de financiële positie van DOCDATA N.V. zou dit mogelijk moeten zijn. De Voorzitter antwoordt, dat dit voorstel zal worden beoordeeld en meegenomen in de overwegingen. Vervolgens gaat de Voorzitter over naar agendapunt 4.c., bestemming van het resultaat en vaststelling van het dividendvoorstel. Ingevolge artikel 28 van de statuten van de vennootschap stelt de directie, onder goedkeuring van de raad van commissarissen, voor om uit de winst over het boekjaar 2014 een dividend uit te keren van 0,55 per uitstaand aandeel en de resterende winst toe te voegen aan de overige reserves. Indien de algemene vergadering van aandeelhouders instemt met het voorstel, zal op de door anderen dan de vennootschap gehouden aandelen in totaal een bedrag van ongeveer 3,8 miljoen uit de nettowinst als dividend worden uitgekeerd op 20 mei De Voorzitter brengt het voorstel in stemming en constateert, dat het voorstel met algemene stemmen is aangenomen. De Voorzitter gaat over naar agendapunt 4.d., kwijting van de directie voor het gevoerde bestuur. Voorgesteld wordt om aan de directie kwijting te verlenen voor het gevoerde bestuur. De Voorzitter brengt het voorstel in stemming en constateert, dat het voorstel tot het verlenen van kwijting aan de directie voor het gevoerde bestuur is aangenomen, waarbij er middels elektronische stemming met aandelen tegen het voorstel is gestemd. De Voorzitter gaat over naar agendapunt 4.e, kwijting van de raad van commissarissen voor het gehouden toezicht. De Voorzitter brengt het voorstel tot het verlenen van kwijting aan de raad van commissarissen voor het gehouden toezicht in stemming en constateert dat het voorstel is aangenomen, waarbij er middels elektronische stemming met aandelen tegen het voorstel is gestemd. De Voorzitter gaat over naar agendapunt 5, voorstel tot herbenoeming van de heer Schouwenaar tot lid van de raad van commissarissen. De raad van commissarissen heeft in de afgelopen twee jaar het rooster van aftreden van de leden van de raad van commissarissen zodanig gewijzigd, dat in het vervolg ieder jaar één vacature in de raad van commissarissen ontstaat. Op grond van het rooster van aftreden zal de heer A. Schouwenaar