IJsseldelta-Zuid. PlanMER partiële provinciale planherzieningen Startnotitie besluitmer. Provincie Overijssel. Maart 2008 Definitief

Transcriptie

1 IJsseldelta-Zuid PlanMER partiële provinciale planherzieningen Startnotitie besluitmer Provincie Overijssel Maart 2008 Definitief

2

3 IJsseldelta-Zuid PlanMER partiële provinciale planherzieningen Startnotitie besluitmer dossier : B registratienummer : ON-D versie : 2 Provincie Overijssel Maart 2008 Definitief DHV B.V. Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van DHV B.V., noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitssysteem van DHV B.V. is gecertificeerd volgens ISO 9001.

4

5 INHOUD BLAD 1 PLANMER Aanleiding Werkingssfeer Procedure en betrokken partijen Leeswijzer 7 2 HET VOORNEMEN Gebiedsontwikkeling IJsseldelta-Zuid Het gebiedsproces in vogelvlucht Beschrijving Masterplan Probleemschets en ambitie: nut en noodzaak van de planelementen Bypass Woningbouw Recreatie Infrastructuur N307/N Te nemen besluiten Relatie met ander beleid Te nemen besluiten in het vervolgtraject 35 3 DE BESTE LOCATIE De bypass De woningbouw N307/N ALTERNATIEVEN Inrichting van de bypass De groene bypass (B1) Bypass volgens Masterplan (B2) Blauwe bypass met Vossemeerdynamiek (B3) Blauwe bypass met maximale dynamiek (B4) Samenvatting alternatieven bypass Woningbouw in Oksel Hanzelijn Waterkering en kunstwerken Jachthaven N307/N Overzicht te beoordelen alternatieven Alternatieven planelementen Integrale gebiedsontwikkeling Het nulalternatief Niet verplicht, wel onderdeel van planmer: meest milieuvriendelijk alternatief 68 5 SAMENVATTING EFFECTEN EN VERGELIJKING VAN ALTERNATIEVEN Effecten IJsseldelta-Zuid in groter verband Effecten samengevat Samenvatting effecten nulalternatief Water Bodem Natuur Landschap en cultuurhistorie Milieu Verkeer en vervoer Ruimtegebruik 80 Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid 4 maart 2008, versie 2 ON-D

6 5.4 Alternatiefvergelijking Water Bodem Natuur Landschap en cultuurhistorie Milieu Verkeer en vervoer Ruimtegebruik 90 6 MEEST MILIEUVRIENDELIJK ALTERNATIEF Ontwikkeling MMA Combinatie van bypass met maximale dynamiek, binnendijkse woningbouw, beperkt aantal ligplaatsen en natuurontwikkeling Effecten MMA Water Bodem Natuur Landschap en cultuurhistorie Milieu Verkeer en vervoer Ruimtegebruik VOORKEURSALTERNATIEF Afweging voorkeursalternatief Combinatie van bypass met maximale dynamiek, binnendijks en buitendijks wonen met privé ligplaatsen en natuurontwikkeling Effecten voorkeursalternatief Water Bodem Natuur Landschap en cultuurhistorie Milieu Verkeer en vervoer Ruimtegebruik MATE VAN DOELBEREIK EN VERGELIJKING MMA EN VKA Toets voorkeursalternatief op doelbereik Masterplan Veiligheid en watersysteem Natuur Ruimtelijke kwaliteit Leefbaarheid Doelbereik VKA samengevat Samenvatting effectbeoordeling inclusief VKA en MMA LEEMTEN IN KENNIS, MONITORING EN DOORKIJK NAAR HET VERVOLG Leemten in kennis en monitoring Doorkijk naar het vervolg - besluitmer 130 COLOFON maart 2008, versie 2 Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid ON-D

7 1 PLANMER 1.1 Aanleiding Project IJsseldelta behelst een integrale gebiedsontwikkeling voor het stedelijk netwerk Zwolle - Kampen. IJsseldelta bestaat uit twee deelprojecten: IJsseldelta-Noord voor de versterking van het Nationaal Landschap IJsseldelta en IJsseldelta-Zuid met als doel de integrale stedelijke ontwikkeling van Kampen in combinatie met hoogwaterbescherming. Voor IJsseldelta-Zuid is een Masterplan opgesteld. Dit Masterplan Veilig wonen, werken en recreëren in IJsseldelta Zuid is in het najaar van 2006 door de gemeenteraden van Kampen, Zwolle, Oldebroek en Dronten, Provinciale Staten van Overijssel en het algemeen bestuur van Waterschap Groot Salland vastgesteld. Belangrijk onderdeel van het Masterplan is de versnelde aanleg van een bypass tussen de IJssel en het Drontermeer en de daarmee samenhangende mogelijkheden voor de woningbouwontwikkeling ten zuiden en ten westen van Kampen. De bypass is nodig om de verwachte hogere afvoeren van de IJssel in de toekomst veilig te kunnen verwerken. In het basispakket van de PKB Ruimte voor de Rivier (hierna: PKB) is de maatregel zomerbedverdieping opgenomen. Voor de lange termijn opgave van de hoogwaterafvoer (na 2015) zal zomerbedverdieping niet toereikend zijn. Daarom is in de PKB voor een ruim gebied ten zuiden en westen van Kampen een planologische reservering opgenomen voor een nader te begrenzen bypass. Bij een verdere verhoging in de toekomst van de maatgevende afvoer op rivier zal dan alsnog een bypass aangelegd kunnen worden. De bij het project IJsseldelta betrokken overheden hebben met het Masterplan de intentie uitgesproken om nu al te komen tot een concreet begrensde bypass als klimaatbestendige oplossing voor de hoogwaterafvoer en als onderdeel van een integrale gebiedsontwikkeling. Hierdoor kan voor de periode tot 2015 worden afgezien van de maatregel zomerbedverdieping. Om die intentie tijdig, dat wil zeggen uiterlijk in 2015, te kunnen realiseren dient de ruime planologische reservering te worden vervangen door een definitief begrensde bypass ten zuiden van Kampen. Daarmee ontstaat ook de ruimte voor onder andere woningbouw in het gebied ten westen van de bebouwde kom van Kampen. Een van de voorwaarden daarvoor is dat in 2008 het Streekplan Overijssel en het Provinciaal Omgevingsplan Flevoland 2006 worden herzien. In 2009 moeten vervolgens bestemmingsplannen worden vastgesteld en dijkverleggingsplannen/waterkeringsplannen worden goedgekeurd. Het planmer vormt tevens de startnotitie voor het besluitmer dat voor het bestemmingsplan en dijkverleggingsplan wordt opgesteld. Herziening Streekplan Overijssel De integrale gebiedsontwikkeling IJsseldelta-Zuid wordt meegenomen in de integrale herziening van het Streekplan Overijssel 2000+, die eind 2009 is voorzien in de vorm van de op te stellen Omgevingsvisie. Op grond van de PKB Ruimte voor de Rivier moet vóór 1 januari 2009 een Omwisselingsbesluit genomen zijn, waarvoor onder andere een herziening van de streekplannen nodig is. Gezien de samenhang en vervlechting van het realiseren van de bypass en de woningbouw ten westen van Kampen wordt voor beide functies de ruimtelijke reservering in 2008 vastgelegd in een partiële herziening van het Streekplan Overijssel In paragraaf 1.2 wordt nader ingegaan op de activiteiten die worden vastgelegd. Bypass Bypasses zijn bedijkte gebieden die aftakken van een rivier om een deel van het water via een andere route af te voeren. Ze kunnen zowel gelegen zijn in landelijk als in stedelijk gebied. Bypasses worden ook wel aangeduid met de begrippen hoogwatergeulen, 'groene of blauwe rivieren'. Een bypass biedt uitkomst wanneer er opstuwing en vertraging optreedt in de waterafvoer als gevolg van een vernauwing van de rivier. De bypass takt af van een bestaande rivierloop en staat benedenstrooms weer in verbinding met deze of een andere rivier. In dit planmer wordt consequent gesproken over bypass. Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid 4 maart 2008, versie 2 ON-D

8 Herziening Omgevingsplan Flevoland 2006 De gebiedsontwikkeling IJsseldelta-Zuid maakt het ook nodig dat het Omgevingsplan Flevoland 2006 wordt herzien. Dit omdat deze ontwikkeling de Ecologische Hoofdstructuur van Flevoland beïnvloedt en doorsnijdt met infrastructuur. Even ten zuiden van het eiland Reve in het huidige Drontermeer zal een nieuwe schutsluis worden gerealiseerd en in de directe omgeving van de huidige Roggebotsluis is een stormvloedkering voorzien. De Roggebotsluis zal hiermee komen te vervallen en de bestaande oeververbinding van de N307 zal eveneens moeten worden aangepast. Dat houdt in dat een nieuwe locatie voor de oeververbinding ter hoogte van de huidige Roggebotsluis globaal moet worden bepaald. Hiermee wordt het tracé tussen Kampen en Dronten (de toekomstige N23) en de oeververbinding vastgelegd. Afbeelding 1 Situering plangebied IJsseldelta-Zuid ten opzichte van de omgeving Kampen IJsselmuiden Overijssel Zwolle Flevoland Gelderland Hattem Wezep 1.2 Werkingssfeer Om IJsseldelta-Zuid te ontwikkelen, moeten de voorgenomen ontwikkelingen planologisch worden vastgelegd. Op grond van artikel 7.2 en 7.2a van de Wet milieubeheer en het Besluit tot wijziging van het Besluit milieueffectrapportage 1994 moet ten behoeve van de besluitvorming over de partiële planherzieningen in Overijssel en Flevoland een planmer (hierna te noemen MER) worden opgesteld. Dit omdat de partiële planherzieningen het kader scheppen voor een aantal m.e.r.- (beoordelings)plichtige activiteiten (zie paragraaf 1.3). Bovendien zijn deze activiteiten voorzien in of in de nabijheid van Natura 2000-gebieden (Drontermeer, Ketelmeer en Vossemeer, IJsseluiterwaarden) en kunnen significante effecten niet op voorhand worden uitgesloten. Het opstellen van het planmer dient ertoe om het milieu een volwaardige plaats te geven bij de besluitvorming door de provincies Overijssel en Flevoland over de partiële planherzieningen. 4 maart 2008, versie 2 Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid ON-D

9 In de Notitie Reikwijdte en Detailniveau Partiële Provinciale planherzieningen IJsseldelta-Zuid is door beide provincies informatie gegeven over de reikwijdte en het detailniveau voor het planmer ten behoeve van de partiële planherzieningen. Op 15 mei 2007 hebben Gedeputeerde Staten van de Provincie Overijssel en de Provincie Flevoland de concept-notitie Reikwijdte en Detailniveau IJsseldelta-Zuid vrijgegeven voor inspraak en advies. De notitie geeft naast de beoogde reikwijdte en het beoogde detailniveau van het op te stellen planmer een toelichting op het voornemen van Gedeputeerde Staten van Overijssel en Flevoland. Tevens hebben Overijssel en Flevoland in deze notitie aangegeven welke alternatieven, varianten en aspecten worden onderzocht. In essentie gaat het binnen het plangebied om alternatieven voor de verschillende planonderdelen: bypass; woningbouw; jachthaven; N307/N23. De concept-notitie Reikwijdte en Detailniveau heeft vanaf 24 mei 2007 gedurende een periode van vier weken ter inzage gelegen. Ook is deze gelijktijdig voor advies toegezonden aan de wettelijke adviseurs. In totaal zijn zestien adviezen en zienswijzen binnengekomen. Tevens heeft de Commissie voor de milieueffectrapportage op 12 juli 2007 haar advies uitgebracht. Met inachtneming van de inspraakreacties en adviezen hebben Gedeputeerde Staten van Overijssel en Flevoland de definitieve Notitie Reikwijdte en Detailniveau voor het planmer IJsseldelta-Zuid vastgesteld op 11 september 2007, respectievelijk 2 oktober PlanMER vormt tevens startnotitie voor besluitmer Het planmer IJsseldelta-Zuid vormt tevens de start van de procedure voor de besluitm.e.r.-procedure. Deze is noodzakelijk voor de vaststelling van het bestemmingsplan en dijkverleggingsplan. Het planmer wordt hiermee tevens als startnotitie besluitmer aangemerkt. Het planmer / startnotitie besluitmer wordt ter inzage gelegd, waarbij direct wordt aangegeven wat in het besluitmer nader wordt onderzocht op inrichtingsniveau. Dit houdt in dat tijdens de inspraakperiode kan worden ingesproken op de volledigheid en objectiviteit van het planmer, maar ook kan worden ingesproken op de nadere onderzoeken die voor het besluitmer noodzakelijk zijn (startnotitie besluitmer). De commissie voor de m.e.r. wordt gevraagd om naast het uitbrengen van een toetsingsadvies over het planmer ook te adviseren over de Richtlijnen voor het besluitmer. In hoofdstuk 9 paragraaf 9.3 van onderhavig MER wordt een doorkijk gegeven naar het vervolg, de besluit-m.e.r. Plan- en studiegebied Het plangebied voor het planmer is het gebied waarover de partiële planherzieningen van het Streekplan Overijssel en het Omgevingsplan Flevoland 2006 uitspraken doen voor zover het gaat om de realisatie van het Masterplan IJsseldelta-Zuid. Het plangebied voor de beoogde herzieningen beslaat het gebied dat is weergegeven in afbeelding 1. Het totale plangebied beslaat ongeveer 1600 ha, inclusief circa 170 ha van het Drontermeer binnen het plangebied. Toets op milieueffecten De met de partiële planherzieningen beoogde ontwikkelingen worden op hun milieueffecten getoetst. Dit gebeurt aan de hand van twee verschillende soorten toetsingscriteria: 1. criteria die inzicht geven in de milieueffecten die als gevolg van de ontwikkelingen, voorzien in de partiële planherzieningen, worden verwacht; 2. criteria die inzicht geven in de mate waarin met de partiële planherzieningen de doelen van het Masterplan worden gehaald. Deze toetsingscriteria zijn in de Notitie Reikwijdte en Detailniveau aangegeven. Bij de effectbeschrijvingen in hoofdstuk 6 en de toets aan het doelbereik in hoofdstuk 8 wordt hier nader op ingegaan. Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid 4 maart 2008, versie 2 ON-D

10 1.3 Procedure en betrokken partijen Op grond van het Besluit m.e.r vormt de aard en omvang van de voorgenomen activiteiten juridische aanleiding voor het doorlopen van de procedure voor milieueffectrapportage voor plannen (planm.e.r. 1 ). Het is verplicht om voorafgaand aan besluiten door een overheid over bepaalde plannen een planm.e.r.-procedure uit te voeren. Het gaat daarbij om plannen die (uiteindelijk) kunnen leiden tot concrete projecten of activiteiten met mogelijk belangrijke nadelige effecten voor het milieu. Meer concreet geldt de planm.e.r.-plicht ingeval van wettelijk of bestuursrechtelijk verplichte plannen: die het kader vormen voor toekomstige besluitm.e.r.(beoordelingsplichtige) besluiten, en/of; waarvoor een passende beoordeling nodig is op grond van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn en de Natuurbeschermingswet. De partiële planherzieningen van de provincies Overijssel en Flevoland zijn planm.e.r.-plichtig, omdat deze als wettelijk verplicht plan (art 4a WRO) het kader vormen voor toekomstige besluiten over een aantal m.e.r.-(beoordelings)plichtige activiteiten (zie kader). Het planmer vormt tevens de start voor de procedure voor besluitm.e.r. voor het bestemmingsplan en dijkverleggingsplan voor IJsseldelta-Zuid. M.e.r.-(beoordelings)plicht: De inrichting van het landelijk gebied. Omdat sprake is van een beoogde functieverandering van meer dan 250 ha geldt voor deze activiteit een m.e.r.-plicht. De bouw van woningen. Omdat sprake is van de beoogde bouw van meer dan 2000 woningen buiten de bebouwde kom in de planperiode geldt voor deze activiteit een m.e.r.-plicht. De aanleg van een primaire waterkering. Omdat de planherzieningen ruimte reserveren voor nieuwe waterkeringen langs de bypass geldt voor deze activiteit een m.e.r.-plicht. De aanleg, wijziging of uitbreiding van een jachthaven. Omdat in de partiële planherzieningen ruimte wordt gereserveerd voor in totaal meer dan 100 ligplaatsen geldt voor deze activiteit een m.e.r.-beoordelingsplicht. De wijziging of uitbreiding van een zee- of deltadijk of een rivierdijk. Omdat de dijken langs het Vossemeer en het Drontermeer worden aangepast (onder meer door middel van aanpassing aan kunstwerken) geldt voor deze activiteit een m.e.r.-beoordelingsplicht. De wijziging of uitbreiding van een autosnelweg of autoweg, voor zover dit het tracé voor de toekomstige autoweg N23 met 2 x 2 banen op Flevolands grondgebied tussen Dronten en de provinciegrens betreft. Bij een tracélengte van 10 kilometer geldt hiervoor de m.e.r.-plicht, bij een tracélengte van 5 kilometer, een m.e.r.-beoordelingsplicht. Het tracé Dronten-Roggebotsluis is circa 8 kilometer, daarmee geldt voor deze activiteit een m.e.r.-beoordelingsplicht. De winning van oppervlaktedelfstoffen. Indien sprake is van meer dan 100 ha grond die vrij komt bij de aanleg van de bypass en wordt gebruikt bij woningbouw of aanleg van dijken, geldt een m.e.r.-plicht. Naast de Provincies Flevoland en Overijssel zijn de volgende partijen betrokken bij de planvorming: Gemeenten Kampen, Zwolle, Oldebroek en Dronten; Rijkswaterstaat IJsselmeergebied en Oost-Nederland; Projectbureau Ruimte voor de Rivier; Ministeries van LNV, VROM en OCW (Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten); Staatsbosbeheer; Waterschappen Groot Salland, Zuiderzeeland en Veluwe; Provincie Gelderland; 1 m.e.r.= de procedure voor milieueffectrapportage MER= het milieueffectrapport planm.e.r.= m.e.r.-procedure voor plannen (partiële provinciale planherzieningen) besluitm.e.r. = m.e.r.-procedure voor besluiten (bestemmingsplan en dijkverleggingsplan) 4 maart 2008, versie 2 Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid ON-D

11 Klankbordgroep IJsseldelta-Zuid; Eigenaren/bewoners in en aan de rand van het plangebied. 1.4 Leeswijzer Het MER bestaat uit twee rapporten: planmer/startnotitie besluitmer IJsseldelta-Zuid; bijlagenrapport. Alle bijlagen behorende bij het planmer/startnotitie besluitmer IJsseldelta-Zuid (hierna te noemen MER) zijn opgenomen in een separaat bijlagenrapport. Onderstaand wordt kort beschreven hoe het hoofdrapport van het MER is opgebouwd. Voornemen Na dit inleidende hoofdstuk wordt in hoofdstuk 2 ingegaan op het voornemen. Hier wordt kort de voorgeschiedenis van het gebiedsproces en het Masterplan beschreven. Tevens wordt ingegaan op de probleemanalyse en doelstellingen van het MER en de besluiten die in de planherzieningen worden genomen. Beste locatie planelementen Hoofdstuk 3 geeft een weergave van de planelementen bypass, woningbouw en N23 en geeft een onderbouwing van de keuzen voor de beste locatie van de elementen. Een globale effectbeschrijving op locatieniveau is hier per planelement opgenomen. Te beschouwen alternatieven In hoofdstuk 4 worden voor de planelementen bypass, woningbouw in de oksel van de Hanzelijn, waterkering en kunstwerken, de jachthaven en N307/N23 de te beschouwen alternatieven beschreven. Eveneens wordt ingegaan op de drie alternatieven voor de integrale gebiedsontwikkeling en het nulalternatief (zomerbedverdieping IJssel). Referentiesituatie en effecten In hoofdstuk 5 is een samenvatting van effecten van de integrale gebiedsontwikkelingen weergegeven. Op de effecten van het nulalternatief wordt in dit hoofdstuk kort ingegaan. Tevens worden de integrale gebiedsontwikkelingsalternatieven op hoofdlijnen met elkaar vergeleken. De huidige milieusituatie en autonome ontwikkeling dienen als referentiesituatie voor de milieugevolgen en deze is opgenomen in bijlage 6 waarna in bijlage 7 de milieueffecten van de integrale gebiedsontwikkelingen, de alternatieven per planelement en het nulalternatief worden beschreven. Meest milieuvriendelijk alternatief Het meest milieuvriendelijk alternatief wordt ontwikkeld in hoofdstuk 6. Tevens wordt ingegaan op de effecten van het meest milieuvriendelijk alternatief. Voorkeursalternatief In hoofdstuk 7 wordt de afweging gemaakt wel alternatief nu de voorkeur heeft van de initiatiefnemers. Hier worden ook de effecten van het voorkeursalternatief toegelicht, waarbij vooral het verschil wordt aangegeven tussen de effecten van het meest milieuvriendelijke alternatief en het voorkeursalternatief. Toets op doelbereik Het voorkeursalternatief wordt in hoofdstuk 8 getoetst op het doelbereik van het Masterplan. Hier wordt specifiek ingegaan op de veiligheid en het watersysteem, natuur, de ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid. In een afsluitende paragraaf worden de drie onderzochte alternatieven voor de integrale gebiedsontwikkeling en het nulalternatief afgezet tegen het voorkeursalternatief en meest milieuvriendelijke alternatief. Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid 4 maart 2008, versie 2 ON-D

12 Doorkijk naar het vervolg noodzakelijke onderzoeken voor besluitmer In het afsluitende hoofdstuk 9 wordt ingegaan op leemten in kennis, monitoring en evaluatie. Tevens wordt hier een doorkijk gegeven naar het vervolg waarbij nadrukkelijk wordt ingegaan op de noodzakelijke onderzoeken voor het besluitmer. Het besluitmer wordt in een volgende procedurestap opgesteld voor de vaststelling van het bestemmingsplan en dijkverleggingsplan waarin de inrichting van IJsseldelta-Zuid wordt vastgelegd. Passende beoordeling De passende beoordeling maakt onderdeel uit van het MER. Dit is een zelfstandig leesbaar document en is als aparte rapportage in de bijlagen opgenomen (bijlage 16). 4 maart 2008, versie 2 Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid ON-D

13 2 HET VOORNEMEN 2.1 Gebiedsontwikkeling IJsseldelta-Zuid Het project kent al een korte maar rijke geschiedenis. IJsseldelta-Zuid is één van de twee deelprojecten van het gebiedsontwikkelingsproject IJsseldelta. In het najaar van 2004 is gestart met de voorbereiding. In IJsseldelta-Zuid spelen meerdere ontwikkelingen, zoals de hoogwaterproblematiek, de Hanzelijn, de aanleg van natuur en ontwikkelen van nieuwe natuurwaarden, de opwaardering van de N307 tot de N23, de uitbreiding van Kampen en de verbreding van de N50, versterking van de toeristische infrastructuur en agrarische structuurversterking. De initiatiefnemers streven naar het op elkaar afstemmen van deze ontwikkelingen, zodat er een meerwaarde ontstaat. Als hoogwatermaatregel bij Kampen is in de PKB Ruimte voor de Rivier voor de korte termijn een zomerbedverlaging van de IJssel en voor de lange termijn een ruime planologische reservering voor een bypass opgenomen (zie afbeelding 2). De verschillende ontwikkelingen in IJsseldelta-Zuid vormden de aanleiding om de bypass al op korte termijn te realiseren. De regio heeft in samenwerking met VROM, V&W en LNV een Masterplan opgesteld waarin de intentie is vastgelegd om nu al te komen tot een concreet begrensde bypass als oplossing voor de hoogwaterafvoer en daarmee af te zien van de maatregel zomerbedverlaging. Afbeelding 2 Planologische reservering bypass Kampen (bron: Masterplan) In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de achtergronden van IJsseldelta-Zuid. In paragraaf 2.2 wordt kort het doorlopen gebiedsproces geschetst. In paragraaf 2.3 wordt het Masterplan van 2006 toegelicht, evenals de doelstellingen die hierbij zijn geformuleerd. In paragraaf 2.4 wordt vervolgens de nut en noodzaak voor de verschillende planonderdelen van IJsseldelta-Zuid onderbouwd. Hierbij wordt al zoveel mogelijk onderscheid gemaakt tussen de planelementen (bypass, woningbouw, jachthaven en de N307/N23) en de opgave die er ligt voor Kampen en de regio. Ten slotte gaan paragrafen 2.6 en 2.7 in op de relatie van het MER met ander beleid en de te nemen vervolgbesluiten. 2.2 Het gebiedsproces in vogelvlucht In de PKB Ruimte voor de Rivier is een ruim gebied ten zuiden en westen van Kampen begrensd voor een toekomstige bypass. Een bypass is hier nodig om de verwachte hogere afvoeren van de IJssel in de toekomst veilig te kunnen verwerken. In het basispakket van de PKB is op korte termijn de maatregel zomerbedverlaging opgenomen. De ruimte voor de toekomstige bypass is in de PKB gereserveerd voor de lange termijn opgave van de hoogwaterafvoer (na 2015). De bij het project IJsseldelta-Zuid betrokken overheden hebben de intentie om nu al te komen tot een concreet begrensde bypass als oplossing voor de hoogwaterafvoer. Hierdoor kan de maatregel zomerbedverlaging, indien noodzakelijk, naar de langere termijn worden doorgeschoven. Door de bypass te beschouwen als onderdeel van een integrale gebiedsontwikkeling ontstaan kansen voor Kampen en de regio en ontstaat de mogelijkheid om ontwikkelingsplanologie te voeren. Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid 4 maart 2008, versie 2 ON-D

14 Water is de bindende kracht binnen het project. De doelstelling duurzame veiligheid van een groot gebied tegen wateroverlast staat centraal in de gebiedsontwikkeling. De principekeuze voor een bypass als oplossing voor hogere rivierafvoeren kan op verschillende manieren worden ingevuld. Om deze bandbreedte te verkennen zijn in de scenariostudie van maart 2005 (bron: provincie Overijssel) vijf verschillende scenario s ontworpen (zie ook afbeelding 3): Scenario 1: bypass ten zuiden van Kampen; Scenario 2: bypass gebundeld met infrastructuur; Scenario 3: de groene Bypass; Scenario 4: bypass als nieuwe rivier; Scenario 5: bypass als randzone. Afbeelding 3 De vijf scenario s (bron: Scenariostudie, provincie Overijssel, 2005) 4 maart 2008, versie 2 Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid ON-D

15 Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid 4 maart 2008, versie 2 ON-D

16 De scenario s zijn op hoofdlijnen op hun (milieu)effecten verkend. In het voorjaar van 2005 is er een intensief participatietraject geweest met bewoners, natuurorganisaties en ondernemers over de scenario s. Met name de bewoners van Kamperveen kwamen met een eigen variant voor het tracé van de bypass voor het gedeelte van de IJssel tot en met de Molenkolk. Dit scenario kon rekenen op brede maatschappelijke steun (het wordt ook wel het bewonersscenario genoemd). Ook dit scenario is getoetst aan het Tracébesluit Hanzelijn, meegenomen in de vrijwillige milieubeoordeling en op diverse andere aspecten onderzocht. Dit voorkeursscenario, scenario 6, vormde mede de basis voor de invulling van de bypass in het Masterplan (en daarmee van het Masterplan als geheel). Afbeelding 4 geeft scenario 6 weer. Afbeelding 4 Scenario 6 In de onderstaande tabel worden de kenmerken van de zes scenario s, zoals deze zijn beschreven in de scenariostudie en de vrijwillige milieubeoordeling bij het Masterplan, bondig beschreven. Voor een uitgebreide beschrijving wordt verwezen naar de betreffende studies. 4 maart 2008, versie 2 Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid ON-D

17 Tabel 1 Kenmerk/ scenario Tracé bypass Aanwezigheid open water in bypass Grondgebruik in bypass In/uitstroom Veluwerandmeren In/uitstroom IJsselwater Relatie met functies buiten bypass Kenmerken scenario s bypass een zuidelijk tracé van de Zande naar het Verlengde Vossemeer een tracé met minimaal ruimtebeslag tegen de westrand van Kampen van De Zande tot in het verlengde Vossemeer een breed tracé tegen de westrand van Kampen van De Zande naar het Vossemeer een lang tracé van het Onderdijks naar het Vossemeer Een lang tracé van het Onderdijks naar het Vossemeer via de oevers van het Drontermeer ja ja nee ja ja ja 85% natuur, 15% diep water, wonen Instroom in verlengde Vossemeer met nieuwe Roggebotsluis Alleen instroom bij hogere afvoeren Woningbouw, natuur randmeren 70% natuur ondiep water, 30% diep water vrije in- en uitstroming Vossemeer instroom via sluis, 80% landbouw, 20% natuur en ondiep water, alleen bestaand wonen Alleen bij maatgevende omstandigheden in- en uitstroming Vossemeer Alleen instroom bij maatgevende afvoeren Bundeling met infrastructuur Landbouwgebruik polders, scheiding tussen oud en nieuw Kampen 70% natuur, 30% diep water, wonen vrije in- en uitstroming Vossemeer Maximaal mogelijke instroom t.b.v. rivierkarakter, sluis Tweezijdig woningbouw aan het water 90% natuur, 10% diep water vrije in- en uitstroming Vossemeer Alleen instroom bij maatgevende afvoer Natuur Vossemeer, woningbouw Een kort tracé van het Onderdijks naar het Verlengde Vossemeer 30% water, 70% natuur, wonen Instroom in Verlengde Vossemeer met nieuwe Roggebotsluis Instroom via sluis Natuur randmeer, woningbouw Op basis van het gebiedsproces is voor het Masterplan een voorkeur uitgesproken voor scenario 6, waarvan het bewonerscenario een belangrijk onderdeel is. Het combineert sterke positieve punten (ambities voor versterking Natura 2000 en de EHS, alsmede natuurlijke peildynamiek) met relatief beperkte negatieve effecten, vergeleken met de andere scenario s. Daarnaast brengt de bypass het historische beeld terug van de meerarmige IJsseldelta. Hiermee wordt respect betoond aan de historische kwaliteit van het landschap. Het ontwerp van de bypass heeft veel gemeen met het landschap in In afbeelding 5 is het kaartbeeld opgenomen van de IJsseldelta zoals het in 1724 eruit zag. In de inzet is het tracé zichtbaar van de bypass zoals dat in scenario 6 is gekozen. Scenario 6 heeft mede de basis gevormd voor het voorkeursscenario en de verdere uitwerking. In afbeelding 4 is scenario 6 weergegeven. De Masterplankaart (afbeelding 7) is daardoor ook een directe afgeleide van het 6 e scenario. Het ontwerp gaat uit van de kernkwaliteiten van deze regio. Deze liggen verankerd in het unieke karakter van dit gebied ten opzichte van de rest van Nederland. Ook volgt de bypass grotendeels het traject van De Reeve, een voormalige kreek vanuit de Zuiderzee (zie afbeelding 5). Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid 4 maart 2008, versie 2 ON-D

18 De basis voor deze kernkwaliteiten wordt gevormd door het deltalandschap. Het blauwgroene netwerk vormt de continuïteit in het gebied en biedt vooral ruimte voor ecologische ontwikkelingen. Het netwerk in de IJsseldelta bestaat onder andere uit deels afgedamde rivierlopen en hun uiterwaarden, de Veluwerandmeren en het Vossemeer. Het ontwikkelingsperspectief voor de delta is gebonden aan beperkingen. In IJsseldelta Zuid vormt de bypass een heldere structuurgrens tussen het zuidelijk gelegen landbouwgebied en de stad Kampen, waar alle opgaven een plek vinden. Daarmee wordt de definitieve contour van Kampen en de bijbehorende stedelijke invloedssfeer bepaald. Afbeelding 5 De IJsseldelta in 1724 (bron: Masterplan, 2006) Het scenario maakt optimaal gebruik van de al aanwezige kernkwaliteiten in het gebied. Zo ontstaat een combinatie waar water, natuur en infrastructuur integraal worden ingezet om een hoogwaardig milieu te scheppen voor wonen, werken en recreëren. In het eindresultaat kan de waarde voor de regio Dronten, Kampen en Zwolle worden uitgedrukt in een unieke variatie van eigenschappen, zoals van sterk stedelijk naar landschappelijk, van nat naar droog, van intensieve bedrijvigheid naar extensieve landbouw, van stad naar natuur. Deze zorgen gezamenlijk voor een integrale kwaliteit. Er ontstaat een historische schakel tussen de oude Hanzesteden Zwolle en Kampen aan de ene kant, en Dronten en het nieuwe land anderzijds. Deze karakteristieken vormen de basis voor een zeer aantrekkelijk gebied voor wonen, werken en recreëren. 2.3 Beschrijving Masterplan Onder regie van de provincie Overijssel is het Masterplan tot stand gekomen in een intensief, tot op individueel niveau, uitgevoerd participatietraject. Het Ministerie van VROM wees de IJsseldelta in 2004 aan als landelijk voorbeeldproject ontwikkelingsplanologie in de Nota Ruimte. 4 maart 2008, versie 2 Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid ON-D

19 Met het Masterplan IJsseldelta-Zuid moeten de kansen worden gegrepen die zich nu voordoen om deze impulsen te realiseren. Zoals onder paragraaf 2.3 is beschreven geeft het Masterplan richting aan een aantal opgaven om de doelstellingen te behalen. Deze opgaven zijn meerledig en zijn onderverdeeld in de diverse ontwikkelingen die in het gebied op stapel staan. In afbeelding 6 zijn de verschillende opgaven gevisualiseerd. Deze opgaven worden doorvertaald naar het MER. Afbeelding 6 Opgaven uit het Masterplan Het Masterplan laat zien op welke wijze de partners deze doelstellingen denken te halen. De volgende elementen zijn integraal ingepast in het Masterplan Nu de kansen grijpen: De aanleg van een bypass, die de veiligheid voor een groot gebied duurzaam waarborgt. De aanleg maakt deel uit van de invulling van de Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier, de Nederlandse uitwerking van internationale afspraken over de omgang met het stijgende waterpeil van de Rijn. De bypass past bovendien in het Klimaat voor Ruimteprogramma, dat de hotspots inventariseert die zijn aangewezen om ons land klimaatbestendig te maken. De bypass is een schoolvoorbeeld hoe een regio duurzaam bestand kan worden gemaakt tegen de gevolgen van klimaatsverandering. Ruimte voor de rivier zorgt ervoor dat de toename van de neerslag- en waterafvoerpieken als gevolg van de klimaatverandering wordt opgevangen. Infrastructuur: de Hanzelijn wordt aangelegd en de N307 en N50 opgewaardeerd. Daarmee vormt het gebied een belangrijke schakel in de Nederlandse infrastructuur. De opwaardering van de N307 tot N23 versterkt de verbindingen met Noord-Holland (Alkmaar) en Flevoland (met name met Dronten en Lelystad). Woningbouw: Kampen krijgt de kans hier een hoogwaardig woonmilieu te vestigen dat de woonopgave van Netwerkstad Zwolle Kampen combineert met de voordelen van de bypass. Natuur: de bypass wordt aangegrepen voor de ontwikkeling van een groot areaal nieuwe natuur. De bypass wordt een nieuwe schakel in de Ecologische Hoofdstructuur tussen de IJsseluiterwaarden en de Veluwerandmeren. Economische ontwikkeling: de stationsomgeving van Kampen Zuid is het brandpunt van nieuwe bedrijvigheid. Daarnaast zorgt de bypass voor watergebonden werk. Agrarische structuur: onderdeel van de gebiedsontwikkeling is dat tevens een impuls wordt gegeven aan de versterking van de agrarische structuur. Recreatie: een bevaarbare nieuwe IJsselarm en de ontwikkeling van nieuwe natuur openen perspectieven voor de recreatie. Recreatie en natuur gaan prima samen, zoals blijkt uit ervaringen in de randmeren. Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid 4 maart 2008, versie 2 ON-D

20 Er ontstaan nieuwe kansen voor de watersport en de verbinding van Kampen aan de waterrecreatiegebieden van de Randmeren, IJsselmeer en de Friese meren. De integrale inpassing van deze elementen zorgt ervoor dat er een uniek en waardevol gebied ontstaat, met optimale ontwikkelingskansen voor veilig en hoogwaardig wonen, werken en recreëren. Samengevat zorgt het Masterplan voor bescherming tegen hoogwater in de toekomst (door de bypass). De bypass wordt daarnaast een belangrijke natuurschakel en het Masterplan biedt perspectieven voor wonen en werken. De betere infrastructurele verbindingen tussen Dronten, Kampen en Zwolle komen tot stand door de Hanzelijn en de opwaardering van N50 en N307. Zorg, midden- en kleinbedrijf, onderwijs en cultuur kunnen profiteren van de integrale ontwikkeling. In afbeelding 7 is het gewenste eindbeeld van de integrale gebiedsontwikkeling volgens het Masterplan weergegeven. Het Masterplan wordt in fasen uitgevoerd. De planning is dat de Hanzelijn in 2013 in gebruik komt, dat de bypass in 2015 inzetbaar is en dat tussen 2012 en 2030 de woningbouw en de aanleg van nieuwe natuur plaatsvinden (waar de natuur als mitigatie wordt ontwikkeld moet deze echter vooraf aan de schade zijn gerealiseerd). Afbeelding 7 Masterplankaart De deelnemende partners hebben het Masterplan bestuurlijk onderschreven. Op 18 januari 2007 hebben 11 overheidspartijen, waaronder ook de Ministeries van VROM, V&W en LNV, een intentieovereenkomst ondertekend om de realisatie van de integrale gebiedsontwikkeling zoals vastgelegd in het Masterplan IJsseldelta-Zuid mogelijk te maken en gezamenlijk te zoeken naar de hiervoor benodigde middelen. Daarmee is het project IJsseldelta-Zuid de volgende fase ingegaan. Het Masterplan wordt ingebed in de provinciale plannen van Overijssel en Flevoland en in de structuurvisie van de gemeente Kampen. Ook wordt het plan in vervolgfasen in gedetailleerde plannen uitgewerkt. In de afbeelding is schematisch weergegeven hoe het voorkeurscenario uit het Masterplan tot stand is gekomen. Deze vormt het uitgangspunt voor de verdere uitwerking in dit MER. 4 maart 2008, versie 2 Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid ON-D

21 Afbeelding 8 Van PKB Ruimte voor de Rivier tot voorkeurscenario Masterplan en planelementen voor het MER 2.4 Probleemschets en ambitie: nut en noodzaak van de planelementen Bypass Achtergrond De verwachting is dat in de toekomst de waterafvoeren van de rivieren zullen gaan stijgen. Volgens berekeningen kunnen de rivieren op termijn de hogere waterafvoeren niet meer accommoderen. Het Waterbeleid 21 e eeuw laat een trendbreuk zien in de omgang met water in Nederland. Er moet ruimte worden gegeven aan water. Het verhogen en versterken van dijken langs waterlopen is een vicieuze cirkel. Om deze reden is de beleidslijn Ruimte voor de Rivier in het leven geroepen en later ook de PKB Ruimte voor de Rivier opgesteld. Langs de grote rivieren moet een duurzame veiligheid worden gecreëerd door middel van ruimtelijke maatregelen. Tot 2015 moeten piekafvoeren in de Rijn tot maximaal m 3 per seconde bij Lobith veilig afgevoerd kunnen worden. De verwachting is dat de maatgevende afvoer mogelijk verder kan toenemen tot m 3 per seconde. De IJssel (een Rijntak) moet een deel van dit extra water van de Rijn af gaan voeren. Hierbij is ook van belang dat in de PKB Ruimte voor de Rivier een aantal strategische beleidskeuzen zijn gemaakt. Eén daarvan is, dat bij een verdere toename van de maatgevende rivierafvoer boven de m 3 de extra afvoer wordt verdeeld over de IJssel en de Waal. De Lek doet dan niet meer mee. Het programma Klimaat voor Ruimte noemt de IJsseldelta als zogenaamde hotspot (een gebied waar maatregelen noodzakelijk zijn om ons land klimaatbestendig te maken). Het gebied ten zuidwesten van Kampen biedt goede mogelijkheden om een ruimtelijke maatregel te treffen tegen hoogwater in de vorm van een bypass. Deze is opgenomen in het breedgedragen Masterplan IJsseldelta-Zuid. Naast het borgen van duurzame veiligheid, heeft de bypass nog andere voordelen. Het nut en de noodzaak van de bypass worden in het navolgende toegelicht. Probleemstelling In het basispakket van maatregelen in de PKB Ruimte voor de Rivier is ter hoogte van Kampen de maatregel zomerbedverlaging (met gemiddeld 1 meter) opgenomen over een lengte van 22 kilometer tussen Hattem en het Ketelmeer. Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid 4 maart 2008, versie 2 ON-D

22 Afbeelding 9 Maatregel zomerbedverdieping Beneden-IJssel en planologische reservering bypass (bron: PKB deel 4 Ruimte voor de rivier, kaart 5) Als deze maatregel wordt doorgevoerd ontstaat volgens de PKB een verlaging van de Maatgevende Hoogwaterstand op de rivier van ongeveer 24 cm bij Zwolle. Deze verlaging voldoet op de korte termijn. Bij eventuele verdere verhoging van de maatgevende afvoeren in de periode na 2015 is zomerbedverlaging niet meer toereikend. Op enig moment zullen aanvullende maatregelen noodzakelijk zijn. Een bypass ten zuiden van Kampen wordt dan alsnog noodzakelijk. Daarom is de aanleg van een bypass bij Kampen opgenomen in de PKB als oplossing voor de lange termijn. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft in de PKB een planologische reservering gelegd op een groot gebied in de zuidelijke IJsseldelta, ter voorkoming van grootschalige ontwikkelingen die een toekomstige aanleg van een bypass zouden blokkeren. Als de bypass nu wordt aangelegd, is zeker gesteld dat het hier niet bij een ruimtelijke reservering blijft, maar dat de rivier echt extra ruimte krijgt. De relatief eenvoudige zomerbedverlaging kan dan achter de hand worden gehouden voor het geval dat de maatgevende afvoer verder stijgt. Doelstellingen Veiligheid vormt samen met ruimtelijke kwaliteit in het rivierengebied de hoofddoelstelling van Ruimte voor de Rivier. Veiligheid Een bypass is een duurzame oplossing voor het blijvend garanderen van de veiligheid van Kampen, Zwolle en de wijde omgeving. Berekeningen uitgevoerd in het kader van de PKB Ruimte voor de Rivier (met het rekenmodel blokkendoos ) tonen aan dat er bij toenemende rivierafvoeren op termijn geen reëel alternatief is voor de bypass. Het is daarmee een onvermijdelijke ingreep. 4 maart 2008, versie 2 Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid ON-D

23 Ruimtelijke kwaliteit In de PKB zijn voor ruimtelijke kwaliteit de volgende doelen vastgelegd: vergroting van de ruimtelijke diversiteit tussen de riviertakken; handhaving en versterking van het open karakter van het rivierengebied met de karakteristieke waterfronten; behoud en ontwikkeling van de landschappelijke, ecologische, aardkundige en cultuurhistorische waarden; verbetering van de milieukwaliteit; versterking van het gebruik van de hoofdvaarwegen door beroeps- en pleziervaart. Zomerbedverlaging draagt nauwelijks bij aan het vergroten van de ruimtelijke kwaliteit van het gebied. De aanleg van een bypass biedt wel kansen voor het halen van deze doelen voor ruimtelijke kwaliteit. Door het aanleggen van de bypass wordt het beeld van een meerarmige rivierdelta versterkt. Dit biedt kansen voor de ontwikkeling van nieuwe natuur. In en in de nabijheid van het plangebied liggen waardevolle en beschermde natuurgebieden (De Enk, de IJsseluiterwaarden, Ketelmeer en Vossemeer, Drontermeer). Door de aanleg van de bypass te combineren met natuurontwikkeling ontstaat een vrijwel aaneengesloten areaal van nieuwe natuur. De bypass vormt een potentiële schakel in de Nationale EHS door te fungeren als de ontbrekende schakel tussen de Veluwerandmeren en de IJssel van Arnhem tot Kampen; twee gebieden die behoren tot de Nationale EHS. De bypass draagt hiermee sterk bij aan de verbetering van het natte ecosysteem. Er ontstaat een nieuwe natte verbinding met uitwisselingskansen voor zaden, vissen, amfibieën en watervogels. Tevens maakt een bypass in de zuidelijke IJsseldelta de ontstaansgeschiedenis van het landschap weer zichtbaar. Het water vormt een leidend principe in de IJsseldelta. Door de geschiedenis heen is de vormgevende invloed van het water op het landschap zichtbaar geworden in dijken, terpen, kolken en andere kenmerken. De historische structuur van een meerarmige IJsseldelta kan (deels) worden hersteld door de aanleg van de bypass bij Kampen. Het tracé van de bypass komt ongeveer overeen met de locatie van de vroegere Reeve. Daarmee wordt een relict uit de ondergrond benut als ruimtelijke drager voor het plan. Er komt een grotere variatie in soorten landschap (water, moeras, landbouwgrond) met dynamiek van de waterstand in een deel van het landschap. Afbeelding 10 Kolken in de IJsseldelta Economie Naast kansen voor natuur- en landschap biedt een bypass ook kansen voor de economie. De bypass zorgt voor watergebonden werk, zowel tijdens als na de aanleg. Door de aanleg van de bypass zal landbouwgrond verloren gaan. De aanleg kan door de noodzakelijke grondaankopen en het beschikbaar krijgen van ruilgronden ook bijdragen aan de versterking van de agrarische structuur (op dit moment vindt vrijwillige ruilverkaveling plaats). Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid 4 maart 2008, versie 2 ON-D

24 De aan te leggen geul en dijken hebben een enigszins isolerende werking van het platteland ten opzichte van Kampen. De bypass en de dijken vormen echter ook een barrière tegen de verdere verstedelijking vanuit Kampen. Dit gegeven biedt een duurzaam perspectief voor de landbouw. Agrariërs/eigenaren/bewoners/gebruikers worden goed gecompenseerd voor de eventuele nadelen die zij ondervinden van de aanleg van de bypass en andere werkzaamheden in verband met het project IJsseldelta-Zuid. Samenvatting Samengevat is de aanleg van een bypass in de zuidelijke IJsseldelta op termijn onvermijdelijk vanuit veiligheidsoogpunt en draagt het substantieel bij aan de ruimtelijke kwaliteit van het gebied door het combineren van stedelijke uitbreiding, recreatie en natuurontwikkeling met rivierverruiming. Een vroegtijdige aanleg (voor 2015) is erg belangrijk in verband met meekoppeling en integratie van de ontwikkelingen in het gebied Woningbouw De positie en betekenis van Zwolle Kampen Netwerkstad in Oost Nederland Zwolle Kampen Netwerkstad is in de Nota Ruimte aangewezen als bundelingsgebied voor verstedelijking. Eveneens is in de Nota Ruimte de polder Mastenbroek en het Kampereiland aangewezen als het Nationaal Landschap IJsseldelta met grote beperkingen voor stedelijke ontwikkeling. Zwolle Kampen Netwerkstad is concentratiegebied voor wonen, werken en voorzieningen. Het stedelijk netwerk ligt op het belangrijkste knooppunt van weg-, water- en spoorverbindingen in Noord-Oost Nederland. De netwerkstad heeft zich mede door deze ligging ontwikkeld tot één van de belangrijkste economische motoren van Noord en Oost Nederland en draagt substantieel bij aan welvaart en welzijn van dit gebied. De vooruitzichten zijn zeer positief, omdat die positie nog verder versterkt wordt door de aanleg van de Hanzelijn met een nieuw station in Kampen, de nieuwe Zuiderzeehaven in Kampen, de verbreding van de N50 en de ombouw van de N307 tot N23 Alkmaar Zwolle. Ook de grote diversiteit aan bijzondere landschappen in de directe omgeving onderscheidt Zwolle Kampen Netwerkstad van andere regio s en draagt bij aan een gezond vestigings-, woon- en werkklimaat. De ontwikkelingskansen van de netwerkstad worden gefaciliteerd door het bieden van voldoende kwalitatieve woon- en werkruimte alsmede voorzieningen. Dat gebeurt ten dele door middel van herstructurering en intensivering in bestaand stedelijk gebied. Zowel in Zwolle als in Kampen (Haatland) worden bedrijventerreinen geherstructureerd en worden plannen voor intensivering van stationsomgevingen met onder meer werkfuncties voorbereid. De gebiedsontwikkeling IJsseldelta-Zuid is één van de geselecteerde boegbeelden in de ontwikkeling van Zwolle Kampen Netwerkstad. IJsseldelta-Zuid is een integrale wateropgave, waarin een nieuw waterrijk woonmilieu met nieuwe vormen van waterrecreatie wordt toegevoegd. Het project is van grote betekenis voor de economische structuurversterking van Zwolle Kampen Netwerkstad en geeft een extra impuls aan het voorzieningenniveau. Beeld van de recente en de komende jaren te verwachten bevolkingsontwikkeling In de periode is het inwoneraantal van Kampen met mensen toegenomen, ondanks een relatief hoog vertrekoverschot van 667 mensen. Voor de komende periode ( ) is de prognose van het Centraal Planbureau/ Ruimtelijk Planbureau (CPB/RPB), dat het inwoneraantal met mensen zal toenemen bij een vertrekoverschot van 253 mensen. In tabel 2 en 3 zijn de feitelijke ontwikkeling tussen 2001 en 2006 en de prognose voor de periode weergegeven. Vergelijking tussen feitelijke ontwikkeling en de prognose van het CPB/RPB geeft een opvallend beeld. In vergelijking met de prognose voor heeft in de daaraan voorafgaande 6 jaar een relatief hoge groei van het inwoneraantal plaatsgevonden ondanks: hoger vertrekoverschot (667 mensen) in de 6 jaren dan in de CBS prognose voor de 6 jaren (253 mensen); een relatief lage woningproductie (gemiddeld 137 woningen per jaar tussen 2000 en 2004 die tussen 1995 en 1999 met 277 per jaar nog ruim het dubbele was). 4 maart 2008, versie 2 Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid ON-D

25 Belangrijke verklaring voor de dan toch hogere bevolkingsgroei is een beduidend hoger geboorteoverschot in de afgelopen 6 jaar dan de prognose voor de komende 6 jaar. Het geboorteoverschot was voor de periode circa 337 per jaar, terwijl dat in de CBS prognose voor de komende 5 jaar nog maar 230 zou zijn. Op grond van de CBS prognose zou sprake zijn van een grote trendbreuk in de vergelijking van de afgelopen jaren en de komende jaren. Momenteel wordt een nieuw prognosemodel door het CPB/RPB ontwikkeld om betere voorspellingen te kunnen doen. Tabel 2 Feitelijke bevolkingsontwikkeling in Kampen (Bron CBS 2007) Geboorteoverschot Migratiesaldo groei Totaal Tabel 3 Prognose bevolkingsontwikkeling in Kampen (Bron CPB/RPB) Geboorteoverschot Migratiesaldo groei Totaal Verschillende prognosemodellen In het model van het Centraal Planbureau zijn alleen prognoses van demografische ontwikkelingen opgenomen. Hierbij wordt niet gekeken naar beleidsafspraken met betrekking tot de ruimtelijke ontwikkeling van regio s of de verschillen in sociaal economische ontwikkeling van regio s, die mede van invloed zijn op die beleidsafspraken. Het bundelen van verstedelijking in de drie stedelijke netwerken in Overijssel, waaronder Zwolle Kampen Netwerkstad en de voortvarende economische ontwikkeling van Zwolle mede door de gunstige geografische ligging op een knooppunt van verbindingen is niet verwerkt in de CBS/RPB prognose. De provincies hebben zelf het IPB prognosemodel (Inter Provinciaal Bevolkingsontwikkelings model) ontwikkeld waarin dit soort aspecten wel meewegen. De uitkomsten van dit model - als uitwerking van het streekplanbeleid - zijn bepalend voor afspraken tussen gemeenten en provincie. Daarnaast hanteert het ministerie van VROM een eigen prognosemodel zogenaamde PRIMOS prognose. Deze prognose is mede gebaseerd op de door gemeenten opgegeven ambities en mogelijkheden voor de toekomstige woningproductie, die vaak als te hoog wordt ingeschat. Het in het provinciale prognosemodel verwerkte beleid In 2004 zijn als uitwerking van het streekplan op basis van het provinciale IPB prognosemodel door bureau Companen en ABF research prognoses voor bevolking en woningbehoefte gemaakt voor de periode tot Binnen Overijssel wordt in het IPB model alleen in Zwolle en Deventer rekening gehouden met een migratieoverschot en voor alle overige gemeenten een migratiesaldo nul. Voor Zwolle wordt een migratieoverschot van gemiddeld 800 mensen per jaar gehanteerd en voor Deventer van gemiddeld 600 mensen per jaar. Tussen 1990 en 2005 is het inwoneraantal van Kampen met 7% gegroeid en dat van Zwolle met 19%. Een groei van gemiddeld inwoners per jaar voor Zwolle Kampen Netwerkstad als geheel. Provincie Overijssel/IJsseldelta-Zuid 4 maart 2008, versie 2 ON-D