Riezlern Zernez. Lana Tschierv

Transcriptie

1 Riezlern Zernez Lana Tschierv WEGWIJZER NAAR DE BERGEN 2010 Oostenrijk Zwitserland Kleinwalsertal Zernez 24 september 2 oktober 3 9 oktober Italië Zwitserland Lana oktober Tschierv oktober

2 UW VAKANTIE-ADRESSEN: Tijdens onze najaarsvakantie verblijven we dit jaar: Vrijdag 24 september: Stadscamping Den Driesch Heunsbergerweg BN Valkenburg Zondag 26 september: Alb-Camping Westerheim Feldstetterstr. 56 (in TomTom) Westerheim Duitsland Vanaf maandag 27 september: Camping Jochum Walserstr. 10 (in TomTom: Schmiedebachweg 2) 6991 Riezlern Oostenrijk Vanaf zondag 3 oktober: Camping Cul Via da Cul Zernez Zwitserland Vanaf zaterdag 16 oktober: Camping Arquin Feldgatterweg Lana (BZ) Italië Vanaf zaterdag 23 oktober: Campingplatz Staila Via Muglin Tschierv Zwitserland 1

3 Algemeen noodgevallen nummer ( s avonds - mobiele telefoon van Ton): (0) in week 1 en in week 3 (dus tijdens verblijf in Oostenrijk en in Italië) (0) in week 2 en 4 (let op: dit is een Zwitsers telefoonnummer, dus incl kiezen) Hulp bij pech onderweg: Wegenwacht in NL: ANWB Alarmcentrale: 0031 (0) ADAC wegenwacht (Duitsland): ÖAMTC wegenwacht (Oostenrijk): 120 TCS wegenwacht (Zwitserland): 140 ACI Automobile Club d'italia (Italië) mobiel (0039) Hulp bij (berg-)ongelukken in Oostenrijk: 140 eventueel 144 Hulp bij (berg-)ongelukken in Italië: 118 Hulp bij (berg-)ongelukken in Zwitserland: landelijk politie noodnummer: 117 (tegenwoordig ook: 112) helikopter REGA: 1414 eventueel 144 Bureau NCC 0031 (0) Secretaris NCC Rally Cie (0) Els Posch 2

4 I N H O U D belangrijke telefoonnummers... 2 inhoud... 3 voorwoord... 4 Kleinwalsertal, Zernez, Lana, Tschierv... 6 aanrijroutes... 9 uitrusting auto & caravan verzekering hoogtevrees duizeligheid reisprogramma tochten trainen persoonlijke uitrusting praktische tips kleding als airconditioning eten en drinken bergwandelen en gevaren hulp-alarmering bij bergongelukken meeneemvel voor onderweg Waarschuwing over gevaren bij bergsport en uitsluiting van aansprakelijkheid. De reiscommissie waarschuwt allen die zich bezighouden met bergsport en andere activiteiten in de bergen, dat hieraan risico s verbonden zijn. Ondanks alle veiligheidsmaatregelen, kunnen die risico s leiden tot blessures of, in het ergste geval, tot de dood. Deelnemers aan, onder verantwoordelijkheid van de NCC en de reiscommissie georganiseerde activiteiten, dienen zich van deze risico s bewust te zijn en deze te aanvaarden en deze deelnemers worden geacht verantwoordelijk te zijn voor hun eigen gedrag en betrokkenheid in dit opzicht. De NCC en uw reisleiding spannen zich tot het uiterste in om de activiteiten op een veilige en verantwoorde manier te organiseren; iedere aansprakelijkheid voor schade, die desondanks kan ontstaan, wordt uitgesloten. De NCC en de voor haar optredende personen zijn nimmer aansprakelijk en nemen geen verantwoordelijkheid op zich voor de gevolgen van eventuele onjuistheden of schade, die uit de gegeven aanwijzingen kunnen voortvloeien. 3

5 Voorwoord 40 keer een NCC bergsportreis Dat konden we niet voorzien toen we in 1988 de eerste NCC zomerbergsportreis organiseerden. Maar het was meteen leuk en het smaakte naar meer, niet alleen bij de deelnemers, ook bij ons. Na die zomerreis van 1988 in het Engadin, kwam er een herfstreis in 1989 in Tschierv en toen waren we pas echt verkocht: wat zijn die bergen mooi in de herfst, wat kleuren die lariksen prachtig oranje en wat laten de dieren zich goed zien. We werden verliefd op Tschierv en kwamen er met de NCC nog tien keer! Niet alleen in de herfst, ook in de zomer en zelfs in de winter. Dat hebben we inmiddels wel geleerd: de bergen zijn altijd mooi en de natuur is altijd fascinerend. Zowel bij +30C als bij 25C! In de loop der jaren ontstond er een groep trouwe inschrijvers, waar gelukkig ook altijd weer nieuwe aanwas bijkomt. Helaas vielen er mensen af door ziekte en dood. Trouwe bergvrienden moeten we missen en nieuwe kameraden krijgen we erbij. Zelf kregen we ook het een en ander voor onze kiezen waardoor we niet in elk jaar een reis konden organiseren. Ons doel was en is altijd: delen. Laten zien hoe mooi de bergen zijn in alle jaargetijden en hoe je daarvan kan genieten. Het is nooit om de prestatie gegaan: Der Weg war immer das Ziel m.a.w. het ging om het onderweg zijn in de bergen. Soms haalden we de top niet en we weten: ook het besluit om om te keren is een belangrijke beslissing in het leven van een bergsteiger. Er waren hoogte- en dieptepunten, er was geluk en verdriet, net zoals in het gewone leven! We keren nog vaak terug naar het Engadin waar we in Zernez naast zomer- en herfstreizen ook 10 keer een sneeuwschoenenreis hadden, we blijven Oberiberg trouw, vroeger in de winter en nu regelmatig nog in de herfst: lieve mensen in een lief dorp. Hoewel we onze voorkeur uitgaat naar de Zwitserse bergen, kwamen we ook in de Franse Alpen en komen we nog steeds in de Italiaanse Dolomieten. We hopen dat we nog lang samen en met u van die wonderschone natuur mogen genieten en wie weet, maken we het getal 50 wel vol! We wensen alle deelnemers aan deze 40-ste jubileumreis een fijne bergbelevenis toe, zo één waar je nog lang aan terug denkt en die je gretig doet uitzien naar meer. Anneke & Ton 4

6 Waarom traagheid soms zo goed is: je krijgt meer om van te genieten! In het najaar komt er opnieuw een groepje NCC-ers bij elkaar in de bergen. Alle seizoenen zijn we graag onderweg in de bergen. De herfst belooft ons echter het beste van verschillende seizoenen: mooi zonnig weer maar niet zo heet als in de zomer. Misschien al sneeuw maar niet zo veel als in de winter. Volop kleur maar dan niet het frisse groen van het voorjaar maar wel het goud van de herfst. Dat alles wordt gecombineerd met heldere frisse lucht waardoor we optimaal van de natuur om ons heen kunnen genieten. Bij het klimmen worden we geconfronteerd met traagheid en dat heeft een slechte naam bij ons westerlingen, die gespitst zijn op snelheid en efficiëntie. Maar juist de traagheid geeft ons mogelijkheden om eens ergens letterlijk en figuurlijk bij stil te staan. Soms word je gedwongen pas op de plaats te maken: je moet overdenken hoe de volgende stap of handeling zal zijn. Je wilt een mooie foto maken, je moet wachten op de ander. Als je in je leven ergens stil bij kunt staan, geeft dat mogelijkheden om voluit te leven en te groeien. Als je je in de bergen niet laat opjagen, leer je dat dat in het gewone leven ook zijn voordelen heeft. We willen u tijdens onze bergreizen laten genieten van de natuur, we willen met u delen in de vreugde van het zijn in de bergen, in die wondermooie wereld. Daarom hebben we 20 jaar geleden de eerste herfstreis georganiseerd: omdat we wilden dat wat wij ervaarden een ander ook deelachtig zou worden: gewoon eens even op de rem trappen en de stilte van de natuur tot ons door laten dringen. Zo kunnen we weer verkwikt het alledaagse leven in. En als we dan met moderne jachtigheid geconfronteerd worden, kunnen we met een glimlach constateren dat het ook anders kan. Wij wensen u een fijne tijd toe. Mocht er iets zijn, kom dan naar ons toe of laat u horen tijdens het mekkerkwartiertje. We doen ons best alles zo goed mogelijk te laten verlopen maar een ongeluk(je) ligt in een klein hoekje. (Het geluk ligt overigens in de rest!) Er kan dus wel eens iets fout gaan. Aarzel dan niet en maak het bespreekbaar. We hechten er erg aan de sfeer in de groep goed te houden. Laten we daar allemaal ons best voor doen. Een goede reis en een fijne tijd in de bergen, Anneke en Ton Berg-en-ziel Wie zijn ziel en zaligheid in iets steekt, is enthousiast bezig en heeft er alles voor over om datgene waar hij mee bezig is tot een goed einde te brengen. Ons doel is om het moois van de bergwereld met u te delen. Samen genieten van de flora en fauna en het op een verantwoorde manier buiten bezig zijn in de bergen. WEGWIJZER NAAR DE BERGEN Die langzaam gaat, gaat zeker, die zeker gaat, komt ver 5 Chi va piano va sano Chi va sano va lontano

7 KLEINWALSERTAL Het Kleinwalsertal bestaat uit de dorpen Riezlern, Hirschegg, Mittelberg en Baad en is te verdelen in drie hoogtes. In het dal zijn mooie, vlakke wandelpaden langs riviertjes. Op de hoogte van m zijn panorama-wandeltochten met prachtige uitzichten op het berglandschap. Tenslotte zijn er bergwandeltochten mogelijk tot zo n m, al dan niet m.b.v. één van de vele liften. Het Kleinwalsertal hoort bij Oostenrijk (Vorarlberg), maar is alleen via Duitsland (Oberstdorf) bereikbaar. Hierdoor behoort het tot het Duitse douanegebied (Zoll Anschluss Gebiet). Samen met de bergen rondom Oberstdorf (810 m) vormen de bergen van het het Kleinwalsertal de zgn. Allgäuer hoofdkam. ZERNEZ Midden in het Engadin, daar waar de Spöl in de Inn uitmondt en de weg over de Ofenpass het Engadin met het Münsterdal verbindt, ligt Zernez. Het dorp kan op een indrukwekkende geschiedenis terug blikken. In 1872 werd het door een grote brand geteisterd. Gespaard werden de barokke kerk (uit 1609) en een Middeleeuwse kapel, beide gelegen op een heuvel, even buiten het dorp. Aan de voet van die heuvel ligt Schloss Wildenberg, de stamburcht van de Planta's. Het is een Middeleeuws kasteel, dat in de 17-de eeuw werd herbouwd en uitgebreid. De afgebrande huizen werden vervangen en er werden ruime pleinen aangelegd. 6

8 Bijna niemand kon bij de oprichting van het National Park in 1914 voorzien, welke betekenis dit voor de gemeente Zernez zou hebben. Met een oppervlak van 168,7 km 2 - waarvan 68% op het gebied van Zernez - biedt het een natuurlijke bescherming van flora en fauna, evenals de mogelijkheid tot wetenschappelijk onderzoek van de natuur. Zernez is bovendien uitgangspunt voor uitstapjes, zowel richting Unterengadin (Scuol) als richting Oberengadin (St. Moritz, Pontresina), over de Flüelapas naar Davos of over de Ofenpas het Münsterdal in. Bij Zernez overtuigt het dorpje Susch met mooi versierde Engadiner huizen. Populaire bestemming voor een uitstapje is ook het Italiaanse belastingvrije dorp Livigno met zijn voordelige winkelmogelijkheden. Zernez beschikt bovendien over een moderne vrijetijdsinfrastructuur met sportcentrum, beachvolleybalveld, midgetgolf etc. MERAN De omgeving van Meran is rijk aan contrasten. Südtirol is ontstaan uit vele wortels, zowel wat geschiedenis, geografie als kultuur betreft. Dit mengsel verleent het gebied grote charme. Het gebiet strekt zich vanaf Meran stervormig alle kanten uit en biedt zonnige hellingen, goede alpenweiden en alpiene landschappen. Wie zich interesseert voor geschiedenis, komt hier aan zijn trekken: talrijke kastelen, burchten, kapelletjes en ruïnen nodigen tot een tijdreis uit. De kastelen Tirol, Juval, Schenna en Lebenberg behoren tot de kern van de geschiedenis van Südtirol. 7

9 In de voetsporen van keizerin Sissi Een wandeling is de mooiste manier om een plaats te leren kennen. Ontdek de dorpskernen rondom Meran/Merano, waar u het contrast van de culturen bij elke stap voelt. Langs alpine en mediterrane architectuur, door levendige straatjes en naar stille pleinen. In Meran leidt de bewegwijzerde Sisiweg u in de voetsporen van keizerin Sisi van het centrum van de stad naar haar residentie kasteel Trauttmanssdorff, tegenwoordig een botanische tuin. Maak ook een wandeling door de wijn- en boomgaarden buiten de plaatsen; zij zijn bepalend voor de cultuur van de regio. Het submediterrane klimaat aan de zuidkant van de Alpen zorgt voor heerlijke zomers, heldere herfstdagen en milde winters. De stad is een mengsel van de gemoedelijkheid van de bergen en de flair van de Mediteranee. Een van de toeristische trekpleisters is de Laubengasse: als sinds de 13 de eeuw zorgen galerijen voor de nodige schaduw. Vanaf de Rennweg in het westen loopt de Laubengasse door het centrum tot aan de Pfarrplatz in het oosten. Hiervandaan klim je snel naar de Pulverturm met een prachtig uitzicht over de stad. Op de Passerpromenade staat het Kurhaus uit 1874 en 150 m verder staat het stadtheater uit 1900 in Jugendstil. LANA Een dorp dat veel oude winkeltjes en mooie gebouwen heeft bewaard. Een wandeling door dit dorp is een indrukwekkende ervaring. Overal vind je verborgen hoekjes, oude fonteinen, fascinerende zitjes, kasteeltjes en huizen, kerken en kapelletjes die door de Jugendstil zijn beïnvloed. Die gemeentes Lana, Tscherms, Burgstall en Gargazon liggen in het klimatologisch gunstige dal van de Etsch tussen Meran und Bolzano. Omdat de bodem in het dal moerassig was, speelde het leven zich eeuwenlang af op de berghellingen. Voor de aanleg van een spoorbaan van Bolzano naar Meran in de tweede helft van de 19-de eeuw, moest de rivier de Etsch gereguleerd worden. Hierdoor veranderde het hele dal in een unieke boomgaard. Opgravingen hebben aangetoond, dat de omgeving al jaar voor Chr. Bewoond werd! TSCHIERV Tschierv (1.664 m) is de nederzetting in het Val Müstair die het dichtst bij de Ofenpass ligt. Het dorp bestaat uit verschillende delen: Ourasom, Plaz en Aintasom, die als een lint aan de hoofdstraat liggen; een deel - Chasuras - ligt verder bij de weg vandaan. De camping bevindt zich tussen de weg en Chasuras. Vlak over de Ofenpass kan men ook hier het Nationaal Park in. 8

10 AANRIJROUTES Stadscamping Den Driesch Heunsbergerweg BN Valkenburg Autoweg A2 volgen richting Maastricht. Neem ter hoogte van Maastricht afslag Valkenburg-Cauberg Volg de borden richting Valkenburg (N590) Neem de afslag naar Sibbe/Margraten Bij rotonde volg bord Valkenburg 250 meter voorbij de Steenkolenmijn gaat u rechts naar Camping Den Driesch Alb-Camping Westerheim Feldstetterstr. 56 (in TomTom) Westerheim Duitsland Rij via Heerlen, Aken richting Keulen (A4) en dan richting Koblenz A61 (de zgn. Links- Rheinische Autobahn). U volgt deze weg richting Karlsruhe tot Autobahnkreuz Walldorf. Hier gaat u richting Karlsruhe/Basel de Autobahn nr. 5 op gedurende ca. 38 km. Bij Karlsruhe neemt u de Autobahn nr. 8 (= E52), richting Stuttgart/Pforzheim/München. Deze weg verlaat u na 108 km bij de afslag Mühlhausen (afrit 59). Volg de borden via Mühlhausen en Wiesensteig naar Westerheim. De camping staat met borden aangegeven. Totaal 490 km. Camping Jochum Kleinwalsertal Camping Jochum Walserstr. 10 (in TomTom: Schmiedebachweg 2) 6991 Riezlern Oostenrijk Het beste rijdt u via Laichingen, Machtolsheim en Merklingen terug naar de A8. Deze volgt u richting Ulm. Voorbij Ulm neemt u de A7 richting Memmingen Kempten tot Autobahndreieck Allgäu ten zuiden van Kempten. Dan over de A980 naar Waltenhofen en over de B19 naar Oberstdorf en het Kleinwalsertal. Totaal 190 km. Camping Cul Via da Cul 1 CH-7530 Zernez Zwitserland U rijdt terug via Oberstdorf naar Sonthofen; doorrijden richting Immenstadt en dan naar Nesselwang. Hier gaat u richting Füssen Reutte. In Sonthofen kunt u ook al richting Reutte, maar dan gaat u over het Oberjoch: 7-9% m en af te raden voor caravans! Bij Reutte gaat u over de Fernpass (1.209 m, 9%) naar Imst. Dan over de parallelweg nr. 171 naar Landeck (zo heeft u geen Oostenrijks Autobahnvignet nodig). Volg verder borden Prutz Ried Tösens Pfunds naar Zwitserland. U vervolgt de weg richting St. Moritz en komt zo in Zernez waar camping borden staan. Totaal 230 km. 9

11 Camping Arquin Feldgatterweg Lana (BZ) Italië Als uw vakantie hier begint, rijdt via Duitsland richting Koblenz A61 (de zgn. Links- Rheinische Autobahn). U volgt deze weg richting Karlsruhe tot Autobahnkreuz Walldorf. Hier gaat u richting Karlsruhe/Basel de Autobahn nr. 5 op gedurende ca. 38 km. Bij Karlsruhe neemt u de Autobahn nr. 8 (= E52), richting Stuttgart/Pforzheim/München. Voorbij Ulm neemt u de A7 richting Memmingen Kempten via Autobahndreieck Allgäu; Bij Autobahndreieck Allgäu is een goede overnachtingsmogelijkheid: u rijdt over weg nr. 980 richting Lindau/Oberstdorf. Na 2,5 km verlaat u deze weg bij de afrit Durach/Sulzberg en volgt borden Sulzberg. Na ca. 1,2 km ziet u dan rechts een camping: Camping Oeschlesee Sulzberg / Oberallgäu Herr Hans Dopfer +49 (0) De volgende dag heeft u dan niet zo'n lange rit meer voor de boeg: terug naar de Autobahn en verder richting Füssen Reutte. Bij Reutte gaat u over de Fernpass (1.209 m, 9%) naar Imst. Dan over de parallelweg nr. 171 naar Landeck (zo heeft u geen Oostenrijks Autobahnvignet nodig). Volg verder borden Prutz Ried Tösens Pfunds. Na Pfunds volgt u borden Nauders Reschenpass (1.510 m, 10%). Verder richting Meran (Bozen). Neem de afslag Lana-Burgstall en dan meteen rechts. Na ca m rechts en volg dan bordjes "Camping ARQUIN". Campingplatz Staila Via Muglin Tschierv Zwitserland Als uw vakantie hier begint, volgt u dezelfde route als hiervoor beschreven naar Camping Arquin in Italië. Ook nu gaat u dus over de Reschenpas een stukje door Italië. Het beste kunt u in Málles met auto+caravan NIET de borden naar Zwitserland volgen: smal dorpje Laatsch! U rijdt beter door tot Sluderns en volgt daar de borden naar Glorenza (ook niet in Málles al borden naar Glorenza volgen: heel smal poortje!) en naar Taufers (=Tubre). Dan rijdt u via Müstair, Sta. Maria en Fuldera naar Tschierv. Terug naar Nederland vanuit Zernez U heeft twee keuzes om terug naar Nederland te rijden: door Zwitserland en Duitsland, waarbij u in Zwitserland 2 Autobahnvignetten nodig heeft; of door Zwitserland, Oostenrijk en Duitsland, waarbij zowel in Zwitserland als in Oostenrijk zonder vignetten kunt rijden. 1. Vanuit Zernez gaat u naar Klosters (of over de Flüelapass m en 10-12%) of met de autotrein (max. afmetingen caravan b x h = 2,55m x 3,30 m) door de Vereinatunnel (op de camping kunt u goedkope treinkaartjes kopen: 2 x Zw.Fr. 19,00 i.p.v. normaal 2 maal Zw.Fr. 27,00. Verder rijdt u richting Landquart Zürich Basel. Bij Rheinfelden volgt u de borden naar Duitsland. 2. Vanuit Zernez rijdt u richting Scuol Landeck. Na Landeck blijft u 15 km op de parallelweg nr. 171 tot aan Imst (niet de A12 = vignettenplicht). Verder gaat u over de Fernpass en Z.-Duitsland. 10

12 Terug naar Nederland vanuit Lana en/of Tschierv U rijdt terug zoals u bent gekomen over de Reschenpass richting Landeck.. LET OP: na Prutz splitst de weg: u moet via Nesselgarten en Urgen naar Landeck (tolvrij). Als u echter op de hoofdweg blijft rijdt u via een tunnel waarvoor wel een Oostenrijks vignet noodzakelijk is. Hier wordt veelvuldig gecontroleerd! Zonder dit vignet riskeert u een boete 440,- plus dat u hierbij alsnog het vignet moet aanschaffen tegen het verhoogde tarief van 120,-. Na Landeck blijft u 15 km op de parallelweg nr. 171 tot aan Imst (niet de A12 = vignettenplicht). Verder gaat u over de Fernpass en Z.-Duitsland. Wir haben kein Problem, wir sind es! AUTO-UITRUSTING Zorg dat uw auto goed is voorbereid op een reis waar het er al weer winters kan toegaan. Dit houdt onder meer in, dat uw banden nog een goed profiel moeten hebben. CARAVAN Naast uw standaard uitrusting kunt u gemak hebben van de volgende zaken: - voldoende elektriciteitskabel; in Tschierv voor het bovenveld: meter kabel nodig! - voldoende stophout! (zeker in Tschierv!!) - wintertentje als tochtsluis bij de deur - afdekplaten voor de koelkastroosters VERZEKERING: Het is van groot belang, dat u een goede verzekering afsluit. Deze moet de risico s dekken tijdens de tochten die we maken. Denk er daarbij ook aan om u aan te melden voor een IRK+ van de ANWB en zorg dat u een EHIC kaart (European Health Insurance Card) bij u heeft. Deze vraagt u aan (gratis) bij uw ziektekosten verzekeraar. 11

13 HOOGTEVREES - DUIZELIGHEID: In de bergen mogen mensen zonder hoogtevrees zich gelukkig prijzen. Er is echter maar een kleine minderheid onder ons, die helemaal vrij zijn van hoogtevrees. Van nature heeft de mens de eigenschap het onaangenaam te vinden als de afstand te groot wordt tussen zijn ogen en het dichtstbijzijnde vaste object. Dit is een basisbescherming van lijfsbehoud: instinctief doen we een stap terug naar een zekerder omgeving. Dit heet in de volksmond hoogtevrees. Medisch gezien is het de angst om controle te verliezen. In het zicht van een afgrond is het niet abnormaal om te denken: ik zou kunnen vallen of ik zou mijn controle kunnen verliezen en naar beneden springen. Vaak is het dan voldoende om een stapje terug te doen, waarna de rust weer terugkeert. Problematisch wordt het pas als deze gedachten de overhand nemen of overdreven nadrukkelijk aanwezig zijn. Mensen die hier last van hebben, kunnen zelfs angst hebben om een brug over te steken, laat staan op een trapje te klimmen. Deze mensen mijden meestal de bergen. Mensen met evenwichts-angst wandelen wel in de bergen. Dit onaangename fenomeen ontstaat door de positie van het lichaam in zijn omgeving en heeft dus niets te maken met het evenwichtsorgaan in het oor! Iedereen die staat, schudt zijn hoofd onzichtbaar om zijn positie in de ruimte bepalen. Als er geen vaste objecten in de nabijheid zijn, neemt dit schudden toe met duizelingen als gevolg. Een mens gebruikt zijn ogen voor stabiliteit, niet het centrale deel, maar juist het zijdelingse blikveld. Daarom vinden we het prettiger als hier een vast object zichtbaar is, in plaats van een afgrond. Naast de angst om te vallen, ontstaan er ook lichamelijke klachten : transpireren, hartkloppingen en snellere ademhaling. Men kan zich hiertegen wapenen door te trainen: steeds een stukje hoger gaan. Houd altijd je eigen grenzen in het oog, anders versterk je de problemen alleen maar. TIPS: - houd je altijd ergens aan vast - let op de rand (van een afgrond): probeer altijd zo te staan, dat er vaste objecten uit de ooghoeken zichtbaar zijn - kijk steeds slechts kort naar beneden; duizeligheid treedt pas na enige seconden op - kijk niet omhoog: duizeligheid wordt verstrekt door voortbewegende wolken - probeer steeds in een stabiele houding te staan: met de voeten plat op de grond en vermijd extreme lichaamsposities - meld duizeligheid aan de (bege)leiding of aan tochtgenoten in de nabijheid 12

14 REISPROGRAMMA: Niet eerder dan vrijdag 24 september: zaterdag 25 september: zondag 26 september: maandag 27 september: dinsdag t/m zaterdag: zondag 3 oktober: maandag t/m vrijdag: vrijdag 8 oktober: zaterdag 16 oktober: zondag 17 oktober: maandag t/m vrijdag: vrijdagavond 22 oktober: zaterdag 23 oktober: zondag 24 oktober: maandag t/m vrijdag: vrijdagavond 29 oktober: aankomst deelnemers in Valkenburg vanaf uur. Komt u hier a.u.b. beslist niet eerder aan i.v.m. onze organisatorische planning uur: opening van de reis tijdens het diner. reisdag naar Alb-camping Westerheim; om uur gezamenlijk diner reisdag naar camping Jochum in het Kleinwalsertal s middags gezamenlijk op de foto voor het abonnement lift en bus tochten! We kunnen kiezen uit een aantal mogelijke tochten. Welke tocht we gaan lopen, is o.a. afhankelijk van het weer. We beslissen 's avonds na informatie over het weer welke tocht er de volgende dag uitgevoerd gaat worden. Elke avond om uur bij het "mekker"- kwartiertje houden we "Touren-besprechung". Uiteraard bent u vrij om uw eigen dagprogramma te kiezen. reisdag naar camping Cul in Zernez tochten! uur gezamenlijk diner en sluiting van de reis aankomst deelnemers in Lana vanaf uur. Komt u hier a.u.b. beslist niet eerder aan i.v.m. onze organisatorische planning uur opening tochten! We kunnen kiezen uit een aantal mogelijke tochten. Welke tocht we gaan lopen, is o.a. afhankelijk van het weer. We beslissen 's avonds na informatie over het weer welke tocht er de volgende dag uitgevoerd gaat worden. Elke avond om uur bij het "mekker"- kwartiertje houden we "Touren-besprechung" uur gezamenlijk diner en sluiting van de reis aankomst deelnemers in Tschierv vanaf uur. Komt u hier a.u.b. beslist niet eerder aan i.v.m. onze organisatorische planning uur opening tochten! We kunnen kiezen uit een aantal mogelijke tochten. Welke tocht we gaan lopen, is o.a. afhankelijk van het weer. We beslissen 's avonds na informatie over het weer welke tocht er de volgende dag uitgevoerd gaat worden. Elke avond om uur bij het "mekker"- kwartiertje houden we "Touren-besprechung" uur gezamenlijk diner en sluiting van de reis 13

15 Alle aangegeven tijden zijn in principe "zuivere" wandeltijden: u moet hier alle rustpauzes nog bij optellen! De tijden zijn wel ruim gecalculeerd. Afhankelijk van de omstandigheden, kunnen we ook andere tochten inplannen. TOCHTEN in het Kleinwalsertal: Breitachklamm-runde: een tocht door een diepe kloof (niet gratis!), die jaar geleden is ontstaan door het wegsmelten van de Breitachgletscher. Sinds 1905 is de kloof toegankelijk. Uitgangspunt is Oberstdorf-Tiefenbach. Duur circa 2 uur; hoogteverschil 100 m lichte tocht. Sturmannshöhle: gegidste tocht door een 120 miljoen jaar oude grot, die sinds 1906 toegankelijk is gemaakt. Uitgangspunt is Obermaiselstein, ten N van Oberstdorf. Langs de brandweerkazerne en de sportwinkel in een half uur naar de grot (is gemarkeerd). Rondleidingen elk uur van uur. Naar Oberstdorf, dan richting Schattenbergschanze = Nebelhornbahn en P bij Oybelehalle. Over een goed gemarkeerde route het Trettachtal in naar de schilderachtige Christlessee (5 km). Hier vandaan na 10 min. linksaf over de Rautweg naar Gerstruben (1.154 m - 1,8 km). Dit is een schilderachtige nederzetting met meer dan 400 jaar oude houten huizen. Terug door de Hölltobel langs de Trettach. Duur circa 5 uur; hoogteverschil 350 m. Met de auto naar Oberstdorf, dan richting Fellhornbahn Renksteg. Hier P (820 m), dan naar de Freibergsee 950 m. Zwemmogelijkheid en bootverhuur. Duur circa 2 uur; hoogteverschil 100 m. Met de auto naar Oberstdorf, dan richting Söllereckbahn. Vanaf het bergstation voert het pad over de graat en de Schlappoltkopf (1.968 m) richting Fellhorn (2.039 m). Duur circa 3 uur; hoogteverschil 330 m. Met de auto naar Riezlern en dan borden Ifen-Bergbahn. P bij de Auenhütte = dalstation Ifen-Bergbahn (1.273 m). a. Lichte tocht: via Melköde (1.352 m) naar de Schwarzwasserhütte (1.620 m). Zelfde weg terug. Duur circa 4 uur; hoogteverschil 520 m. b. Zwaardere tocht: met de lift naar het bergstation (1.586 m). Via de top van de Hoher Ifen (2.230 m) afdalen naar de Ifertsgundalp (1.751 m) en de Schwarzwasserhütte (1.620 m) waar de lichtere tocht ook naar toe gaat. Duur circa 5 uur; hoogteverschil 700 m. De Hoher Ifen is een van de meest bijzondere bergen in de noordelijke Kalkalpen. Dat komt door het 9 km2 grootte Gottersacker plateau: een reusachtige Karst -wildernis. Karst bestaat uit een ondergrond van gips of kalksteen. Normaliter wordt het geërodeerde gesteente door water afgevoerd. Bij Karst echter wordt het oppervlak op een chemische manier weggevreten en wordt de 14

16 bovenlaag steeds verder uitgespoeld en afgevoerd. Hierdoor ontstaan (diepe) voren, de zgn. Karren. Het water sijpelt weg in het poreuze gesteente en zo ontstaan diepe gangen en grotten, die enige kilometers lang kunnen zijn. Zo n plateau ziet er bovenop uit als een levens-vijandig maan-landschap. 7. Met de bus naar de Söllereckbahn en met de gondel omhoog (1.350 m). Over de kam met mooie uitzichten langs de Fellhornbahn (2.038 m) naar de Kanzelwandbahn en daarmee terug naar Riezlern. Hoogteverschil 700 m; duur circa 4 uur. 8. Met de bus via Oberstdorf naar Fastenoy (dalstation Fellhornbahn). Vandaar lopen via Ringang en Schwand naar de Freibergsee (930 m). Vanaf hier de keuze klimmen naar het bergstation van de Söllereckbahn (1.350 m - hoogteverschil 400 m), met de gondel naar beneden en met de bus terug naar de camping of verder lopen naar het dalstation van de Söllereckbahn (1.013 m - hoogteverschil 100 m) en met de bus terug naar de camping. Duur circa 4 uur. TOCHTEN vanuit Zernez: 1. Met de auto naar P1 in het Nationaal Park (1.840 m). Lopen naar Alp Grimmels (2.050 m). Hoogteverschil 250 m; duur circa 4 uur. 2. Met de auto naar Scuol - Tarasp (1.450 m). Lopen naar een prachtig meer en door een indrukwekkende kloof terug. Hoogteverschil 100 m; duur circa 4 uur. 3. Vanaf de camping (1.470 m) lopen naar Sivü (1.775 m). Hoogteverschil 300 m; duur circa 4 uur. 4. Vanaf de camping (1.470 m) lopen naar Murtaröl (2.580 m) waar veel gemzen leven. Hoogteverschil m; duur circa 7 uur. 5. Vanaf de camping (1.470 m) lopen naar de Macun Seen (2.650 m). Afdalen naar Lavin en met de trein terug. Hoogteverschil m; duur circa 7 uur. 6. Met de auto naar Val Susauna (1.640 m). Lopen door dit mooie ongerepte dal tot Alp Funtauna (2.190 m). Hoogteverschil 550 m; duur circa 6 uur. 7. Met de auto naar de ingang van Val Trupchun (1.665 m). Door dit wildrijke dal in het Nationaal Park lopen tot Alp Trupchun (2.040 m). Hoogteverschil 400 m; duur circa 6 uur. 8. Vanaf de camping lopen naar Blockhaus Cluozza (1.882 m). Hoogteverschil 740 m; duur circa 6 uur. 9. Met de auto naar P4 in het Nationaal Park (1.705 m). Klimmen naar Alp la Schera (2.090 m). Via Il Fuorn (1.800 m) terug naar P4. Hoogteverschil 350 m; duur circa 5 uur. 10. Met de auto naar La Punt Chamues-ch (1.710 m). Lopen in Val Chamuera tot Serlas (2.017 m). Hoogteverschil 300 m; duur circa 4 uur. 11. Met de auto naar Samedan (1.795 m betaald parkeren) en klimmen naar Piz Padella (2.884 m). Hoogteverschil m; duur circa 6 uur Met de auto naar Samedan (1.795 m betaald parkeren) en klimmen naar Piz Ot (3.246 m). Hoogteverschil m; duur circa 7 uur TOCHTEN vanuit Lana: Waalwege im Vinschgau: Der ost-west ausgerichtete Vinschgau ist außerordentlich sonnig und umringt von hohen Gebirgsketten: im Süden die Ortlergruppe, im Norden die Ötztaler Alpen und im Westen die Sesvennagruppe, die das Tal vor Wind und Wetter schützen. Die vergletscherten Berggipfel welche den Vinschgau umrahmen sind geprägt von ausgedehnten Gletschern und Schneehängen, von Gebirgsseen, die von jährlichen Niederschlägen über 3000 mm gespeist werden. Im Talboden zwischen Kastelbell und Mals hingegen ist das Klima sehr trocken, mit einer jährlichen Niederschlagsmenge von durchschnittlich nur 500 mm. 15

17 Um das kostbare Nass von den Gebirgsbächen gleichmäßig auf die Talsole zu verteilen wurden bereits im frühen Mittelalter Bewässerungskanäle am Fuße der Vinschger Berge angelegt. Gleichzeitig wurde das Wasserrecht bereits sehr früh brieflich festgehalten und war in der Vergangenheit auch Grund von heftigen Auseinandersetzungen. Zu dieser Zeit entstand der offizielle Beruf des Waalers eine beauftragte Person die Tag und Nacht den Wasserfluss beobachten musste und auch das verbriefte Recht des Wasserrechtes kontrollieren musste. Die Waalwege haben auch in der heutigen Zeit immer noch die Aufgabe die Talsohle mit ausreichend Wasser zu versorgen. Spannende Einblicke in unsere Kultur- und Siedlungslandschaft mit ihren Almen, Berghöfen, Wasserwaalen und Naturdenkmälern bietet Ihnen beispielsweise der Meraner Höhenweg. Dieser 80 km lange Rundwanderweg bildet einen der landschaftlichen Glanzpunkte im Naturpark Texelgruppe, dem mit ha Fläche größten Südtirols. Entlang der Markierung Nr. 24 verläuft der Meraner Höhenweg auf verschiedenen Höhenlagen mal karg und trocken entlang des Sonnebergs, mal wasserreich entlang der Nordroute in Richtung Eisjöchl (2.900 m). Die mediterrane, leichte Küche vereint sich ganz selbstverständlich mit gehaltvollen Gerichten aus überlieferter Südtiroler und Österreichischer Genießer - Kultur. 1. Partschinser Waalweg: Partschins - Salten - gasthof Niedermair Partschins Een 1/2 uur lopen boven het centrum van Partschins (richting waterval) bij de Salten (bij de grote Saltensteen rechterhand) begint de Partschinser Waalweg. Deze loopt in oostelijke richting langs de stal van het kasteel en eindigt bij het gasthof Niedermair in de wijk Vertigen. Hoogteverschil 100 m; lengte 5 km, duur circa 3 uur. 2. Marlinger Waalweg: Töll - Marling - Tscherms Lana De Marlinger Waalweg is, net als de anderen, op verschillende plaatsen toegankelijk. De route begint bij de Töll, waar het water van de Etsch wordt afgeleid, loopt langs de helling van de Marlinger berg iets boven de plaatsen Forst, Marling en Tscherms, gaat voorbij kasteel Lebenberg en voert naar de Raffeinsloot bij Lana, waar de waterloop uitmondt in de Falschauer. Langs de weg staan rustbanken op mooie uitzichtpunten en onderweg kunnen we in verschillende restaurantjes iets gebruiken. De weg werd aangelegd in de eerste helft van de 18e eeuw. Hoogteverschil 120 m; lengte 13 km, duur circa 4,5 uur. 3. Tappeinerweg: Algund (stadhuisplein) Gratsch Küchelberg Merano Vanaf het stadhuisplein Algund over de oude landweg in oostelijke richting, naast de begraafplaats linksaf, de Brabbach oversteken en langs de Mühlbach naar Gratsch wandelen. Op de Valserstraße links omhoog naar de prachtige Tappeinerweg (mediterrane flora). We wandelen langs de Küchelberg naar Merano naar de Gilfkloof voor zomer- of winterpromenade, aansluitend naar beneden over de Passerpromenade naar de Theaterplatz. Vanaf het stadscentrum (Rennweg) rijden we met bus 11 of 13 of met de Vellauer bus terug naar Algund. Hoogteverschil 150 m; lengte 4 km, duur circa 2 uur. 4. Unterer Felsenweg - Hochmuter de Vellauer Felsenweg begint bij de kerk bij de Bergschule in Vellau. Via weg nr. 22 langs Eicherhof, verder door bos naar het Grabbachtal. Na de oversteek van de Grabbach wordt het steiler tot aan Hochmuter (1.361 m) hinauf. Hoewel het pad op sommige stukken met een ketting gezekerd is, is het minder geschikt voor mensen met hoogtevrees. Van Hochmuter nog ca. 100 m klimmen tot Steinegger (weg Nr. 24), daar links en over de Meraner Höhenweg naarr Leiter Alm in 3 kwartier. Terug met de lift of lopend over Oberplatzer-Kienegger naar Vellau (weg Nr. 26). Hoogteverschil 650 m; duur circa 5 uur. 5. Der PARTSCHINSER WASSERFALL ist einer der beeindruckendsten der Alpen. Seine Wassermassen schießen weit über eine freistehende Felswand hinaus und stürzen sich dann wie ein Wolkenbruch aus geöffneten Himmelschleusen in einer unablässigen 16

18 Folge von "Wasservorhängen" tosend in die Tiefe. Bei günstiger Sonneneinstrahlung schimmern Myriaden von Tröfpchen in allen Regenbogenfarben. Die Fallhöhe beträgt 97 m. Am mächtigsten ist der Wasserfall zur Zeit der Schneeschmelze (Mai bis Juli) oder nach heftigen Regenfällen (Wasserführung bis Liter pro Sekunde). Vom Dorfkern aus ist der Partschinser Wasserfall mit dem Gästebus oder zu Fuß (ca. 1,5 Std.) leicht zu erreichen. Ein gut gesicherter Steig führt zu einer Aussichtskanzel, von der man das imposante Naturschauspiel aus nächster Nähe bewundern kann. 6. Vigiljoch - Hochwart Vanuit Lana met de lift naar het Vigiljoch (1.486 m). Bij het bergstation met de stoeltjeslift naar Larchbühel (1.824 m). Lopen naar het kapelletje St.-Vigil en via weg nr. 9 links verder naar Rauhen Bühel (2.027 m) en naar Hochwart (2.608 m). Terug via weg nr. 9 tot Vigiljoch, dan naar rechts door het bos tot het bergstation van de lift naar Lana. Hoogteverschil 800 m; duur circa 5 uur 7. Vanuit Meran Kleiner Ifinger (2.552 m). Met de auto naar het dalstation van de Ifinger Seilbahn, daarmee omhoog naar Meran Vanaf het bergstation over weg nr. 17 bis naar Naifjoch, verder over weg Nr. 3 bis tot Waid- mann-alm. Daar gaat weg nr. 19 linksaf, via het Oswaldkerkje naar de Oswaldscharte (2.223 m). Weer links aanhouden naar Kuhleiten (2.360 m), over de kam tot Kleinen Ifinger (2.552 m). Een prachtig uitzicht is de beloning! Via dezelfde terug naar het bergstation van de Ifinger Seilbahn. Hoogteverschil 600 m; duur circa 5 uur. Er loopt ook nog een (klim)route van de Kleiner naar de Grosse Iffinger (2.581 m). 8. Gampenpass - Laugenspitze De Laugenspitze is het ideale doel voor een niet al te zware bergwandeling. Van Lana met de auto de Gampenstraße op tot Gampenpaß (P=1.518 m). Via weg 133, steil naar de Laugensee. Links daarvan over weg 10, stenig, naar de Laugenspitze (2.433 m) met een geweldig uitzicht. Terug via weg nr. 10 naar de Laugenalm (1.853 m) en door naar de Gampenpass. Hoogteverschil 915 m; duur circa 5 uur. 9. Therme Meran: zwemmen en relaxen met uitzicht op de bergen. Het buitengedeelte is zo groot als 5 voetbalvelden. U vindt er 25 pools, verschillende sauna s en stoombaden, een modern fitnesscentrum en een bistro. Open van uur. Toegang dagkaart 15,00 (in het weekend 17,00); 2 uur 10,50 (in het weekend 12,00). Preispeil Ötzi, de man uit de steentijd heeft nog steeds niet alle geheimen prijs gegeven. Zijn dood is de spannendste krimi uit het stenen tijdperk. In de herfst van 1991 werd zijn lijk op m in het Tisenjoch boven het Schnalstal gevonden. Het bleek om een jaar oude mummie te gaan. Mede door de pijlpunt in zijn schouder denkt men dat hij in een hinderlaag is gelopen. U kunt hem bezichtigen in het Archeologie-museum in Bolzano (30 km). Open van dinsdag t/m zondag van uur; toegang 9,00 (in 2009). 17

19 TOCHTEN vanuit Tschierv: 1 Camping (1700 m) - Chasuras - Lü (1.920 m) - Alp Champatsch (2.136 m) - camping (hoogteverschil 450 m, duur ca. 4 uur) 2 Met de auto over de Ofenpass (2149 m) tot Buffalora (1973 m). Lopen naar Munt Buffalora (2630 m). Hoogteverschil 650 m; duur circa 5 uur. 3 Vanaf de kerk in Tschierv klimmen naar Piz Dora (2951 m). Hoogteverschil 1300 m, duur ca. 8 uur. 4 Met de auto over de Ofenpass (2149 m) naar het Nationaal Park - parkeren bij P7 (1878 m) - via Val dal Botsch tot 2200 m - klimmen naar 2328 m en terug via Val Stabelchod naar P9 (1906 m) - auto's poolen (hoogteverschil 450 m, duur ca. 5 uur) 5 Met de auto richting Valchava - parkeren op 1500 m - lopen naar Lai da Rims op 2400 m (hoogteverschil 900 m, totaal circa 7 uur) 6 Met de auto naar de Ofenpass (2149 m) - dan naar de top van Piz Daint op 2968,3 m: het laatste stuk mogelijk door de sneeuw! (hoogteverschil 800 m, duur ca. 7 uur) 7 Met de auto naar de Umbrailpass (2500 m, ruim 3 kwartier rijden vanaf de camping) - dan naar de top van Piz Umbrail op 3031 m: het laatste stuk mogelijk door de sneeuw! (hoogteverschil 500 m, duur ca. 5 uur) 18

20 TRAINEN Gezond trainen is aërobe trainen: d.w.z. het lichaam krijgt tijdens de training zoveel zuurstof toegevoerd als het ook nodig heeft. Er ontstaan dan geen afvalproducten die de stofwisseling belasten; vet is de voornaamste brandstof. Een anaërobe training met hoge polsslag heeft weinig positieve invloed op de gezondheid. Een anaërobe training kenmerkt zich door veel hijgen. Op zo n moment worden wel afvalproducten van de stofwisseling in het spierstelsel opgeslagen: we verzuren! In de spieren is onvoldoende zuurstof aanwezig voor de noodzakelijke verbranding en het hart wordt zwaar belast. Deze situatie komt bij veel bergsporters voor en veroorzaakt jaarlijks zo n 100 doden door een hartstilstand. Een goede training ontstaat wanneer het hart belast wordt tot 65% à 75% van de maximale frequentie. Deze is te berekenen uit 220 -/- leeftijd: Leeftijd Maximale hartslag 65% 75% Af en toe kun je best met een hogere hartslag onderweg zijn. Maar een continue overbelasting is slecht voor het lichaam: de prestatiecurve neemt af! Ons lichaam is gebouwd om actief te zijn. Spieren en bloedsomloop zijn dynamische systemen die zich laten beïnvloeden en daarom goed te trainen zijn. Omgekeerd neemt bij inactiviteit de belastbaarheid af. USE IT or LOSE IT. Voor een goede basisconditie is het nodig om 2 à 3 maal per week te trainen. Per week mag de belasting niet meer dan 10% toenemen; dat geldt voor de tijdsduur, het tempo en voor de afstand van de training. De basisregel luidt: belasting + rustperiode = conditieverbetering In de rustperiode krijgt het lichaam de kans zich aan de (nieuwe) vraag aan te passen. Een goede regeneratie helpt de belasting te verwerken en een maakt een komende belasting weer snel mogelijk. De regeneratietijd is voor de lichaamsfuncties heel verschillend. De hartslag komt al na 3 5 minuten op het uitgangsniveau terug; het herstel van de vochthuishouding duurt een dag, terwijl beschadigde spiereiwitten en de structuur van de brandstofcellen (mitochondriën) 3 tot 10 dagen nodig hebben voor hun herstel. Dit is afhankelijk van de intensiteit van de belasting. Vroeger dacht men, dat verzuring van de spieren door lactaat (afvalproducten van de verbranding) kwam. Door spierbiopten heeft men ontdekt, dat er door ongewone belastingen kleine spier- en celwandbeschadigingen ontstaan, die voor de zware benen verantwoordelijk 19

21 zijn. De grootste beschadigingen treden op bij belasting tegen de normale spiersamentrekking in. Voorbeelden hiervan zijn het lopen op een harde ondergrond en het bergaf lopen. Voor een goede regeneratie is voldoende slaap erg belangrijk. Tijdens de slaap worden de voor het herstel en de groei benodigde hormonen aangemaakt. Het immuunsysteem wordt ook tijdens de slaap versterkt, doordat virussen en bacteriën worden letterlijk verstikt. Een basisregel is, dat bij intensieve training het lichaam dagelijks 1 uur meer slaap nodig heeft. Onderstaand geven we u een lijstje met de uitrustingsstukken, die u beslist op elke tocht/wandeling mee MOET nemen, c.q. die u eventueel mee kunt nemen: PERSOONLIJKE UITRUSTING Kleding die prettig zit en die tegen een stootje kan Beter meerdere dunne laagjes, dan één dikke laag Altijd kleding voor warm én voor koud weer, voor nat weer én voor droog weer meenemen Zonnebescherming: crème, petje, lippencrème Zonnebril Eventueel een zweetbandje of doekje Jack, handschoenen, muts Echte bergwandelschoenen (geen streethikers, hoge sport- of andere schoenen). Goede bergschoenen zijn herkenbaar aan een Vibram profielzool (gekleurde sticker meestal geel onder op de zool). Zorg dat de schoenen goed waterafstotend c.q. waterdicht zijn! Eventueel stokken (geen langlauf- of Nordic walkingstokken: die zijn te lang) Een (dagtour)rugzak(je) per persoon: o Een advies over rugzakken is moeilijk eenduidig te geven. Het eerste dat je moet beslissen is het doel waarvoor je de rugzak gaat gebruiken. Een dagtoerrugzakje kan met een inhoud van 35 liter volstaan. o Een klim- en bergtoerrugzak kan volstaan met een inhoud van liter. Bij 35 liter heb je voldoende ruimte voor dagtochten, richting 50 liter moet goed zijn voor huttentochten, waarbij geen slaapzak e.d. wordt meegenomen. o Een trekking rugzak waarbij je ook tent, slaapzak, kookspullen e.d. mee wilt nemen, dient een inhoud te hebben van liter; er komt een gewicht in van kg en hij zal daarom ook perfect moeten passen. o Vroeger werd vooral canvas gebruikt; dat is wel sterk, maar neemt ook veel vocht op (extra gewicht) en blijft lang nat. Tegenwoordig gebruikt men moderne kunststoffen als Cordura met een coating voor de waterdichtheid. Lekken blijft altijd op de naden, vandaar is een regenhoes aan te raden. Een ander materiaal is Aztec (wordt gebruikt door merk Mac Pac). Dit weefsel van katoen en polyester is zo dicht geweven, dat het niet alleen zeer sterk is, maar ook nagenoeg waterdicht. o Let bij de aankoop ook vooral op de kwaliteit van de schouderbanden en de heupband: de pasvorm moet hier heel goed zijn en de kwaliteit van het foam moet lange en comfortabele draagtijd garanderen. Kijk goed of de zak op jouw (en andere) ruglengtes is in te stellen. Draag hem in de winkel langere tijd, liefst niet alleen opgevuld met een kussen o.i.d., maar met gewicht (minstens 10 kg rommel in de winkel erin laden en minstens 0,5 uur ermee blijven lopen). o Voor bergtoeren komen uiteraard alleen rugzakken met een inwendig frame in aanmerking, liefst zonder zijzakken. Afneembare zijzakjes zijn een aanrader: je kunt ze gebruiken als "spullenzakje" in de rugzak tijdens bergtoeren, maar ook aan de buitenzijde monteren bij ander gebruik van de rugzak. Hoe meer compartimenten een rugzak heeft, hoe prettiger en overzichtelijker hij is in te delen en hoe sneller je iets terug kunt vinden. 20

22 In uw rugzak hoort altijd: - proviand en eventueel een zakmes. (neem iets extra's voor onverwachte situaties mee: gedroogde vruchten, muesli-repen, chocola, liga-koeken e.d. voldoen erg goed). Eet niet alles onderweg op, maar bewaar het laatste tot bij de auto of de camping: er kan altijd nog iets gebeuren waardoor de tocht (veel) langer gaat duren! - drinken: 1 liter of meer in een goed afsluitbare veldfles. Een thermosfles met glazen binnenfles is NIET geschikt. Als inhoud kunt u denken aan rozenbottelthee (is zowel koud als warm lekker) of ijsthee (oplospoeder, soms bij Liddl en in Zwitserland te koop, aanmaken met koud water, maar ook met warm water erg lekker). Blikjes en pakjes fris, flessen en pakken melk zijn ONGESCHIKT om mee te nemen onderweg. - enige eerste hulp verbandmiddelen, waaronder zeker pleisters, "Second Skin", Leukoplast of iets dergelijks om uw eigen blaren onderweg te behandelen. - eventueel gamaschen - anti-zonnebrand middelen met een zo groot mogelijke beschermingsfactor. - zonnebril en zonnehoedje (saharapet met nekklep). - lippencrème. - wc-papier. - identiteitsbewijs (b.v. lidmaatschapskaart Alpenclub, paspoort) - regenkleding (géén paraplu of cape!). - regenhoes voor om de rugzak. - windjack. - handschoenen of wanten. - warme muts. - reserve droge sokken. U kunt bovenstaand lijstje naar wens aanvullen met o.a.: - foto-, film- en/of video-apparatuur. - verrekijker. - reddingsdeken. - reserve sokken. - reserve handdoek(je). - hoogtemeter. - kompas. - kaart van het gebied. - reserve veters. PRAKTISCHE TIPS - In de bergen waar wij kamperen, is de luchtdruk LAGER dan in Nederland op zeeniveau. Dit houdt in, dat water al kookt bij circa 95ºC (en het wordt ook nooit heter!). Het gaar worden van uw eten vergt dan ook meer tijd. Aardappelen b.v. 25 min. - Een goede oplossing is het gebruik van een snelkookpan. Daarin kunt u dezelfde tijden aanhouden als thuis. - Tussen uur en uur zijn de meeste winkels, postkantoren en banken gesloten. 21

23 KLEDING als airconditioning Door de enorme hoeveelheid producten op de markt voor buitensport raakt men het overzicht snel kwijt. Het is nauwelijks te onthouden welk materiaal welke eigenschappen bezit. Het uitgangspunt voor goede en vooral functionele kleding is het principe van laagjes, het zgn. uien-principe. Deze methode van kleden maakt een simpele aanpassing aan de weersomstandigheden en de lichamelijke inspanning mogelijk. Hierbij is elke laag van belang! De lagen moeten bovendien op elkaar zijn afgestemd. Als een tussenlaag ontbreekt, functioneert de rest ook niet meer. B.v.: een katoenen T-shirt wordt nat van het zweet en ondanks een ademend (Goretex) jack voelt het klam en kil. Het systeem bestaat in principe uit 3 lagen, maar kan ook uit meer lagen bestaan, b.v. als het zeer koud is. Laag 1: Deze heeft als taak vochtopname. Het lijkt vaak op een gewoon T-shirt, maar deze laag is enorm belangrijk voor een behaaglijk gevoel. De laag ligt direct op de huid en moet eigenlijk iets onmogelijks tot stand brengen: koelen als men transpireert en ons warm houden als het koud is. Er zijn dan ook verschillende kledingstukken voor laag 1 beschikbaar. Laag 1 anti-bacterieel: Zweet + kunststof (ongeacht welke!) onfrisse geurontwikkeling Veel fabrikanten voorzien hun weefsels daarom van een toevoeging die anti-bacterieel, antimicrobieel en/of bacteriestatisch werkt. De eerste twee doden bacteriën resp. microben en de laatste gaat bacteriegroei tegen. Dit werkt alleen langdurig als de toevoeging in de vezels ingebouwd is. Niet alle toevoegingen zijn zonder (gezondheids)bijwerkingen. Laag 1 katoen: Katoen is ongeschikt voor sporters als materiaal voor laag 1. Het neemt teveel vocht op, waardoor het nat en klam aanvoelt. Laag 1 elastan: Elastan (merknamen Lycra, Spandex, Spandura) is extreem rekbaar en toch tegelijkertijd vormvast. Kleding uit elastan kunt u vaak gewoon uitspoelen met lauwwarm water. Nu en dan stopt u de kledingstukken in de wasmachine bij maximum 60. U kunt de kledingstukken hangend of liggend drogen. Bij elastan moet u het wasetiket in de gaten houden voor het onderhoud. Vaak wordt elastan in combinatie met polyamide gebruikt om 22

24 maximum pasvorm en comfort te bieden; hierdoor droogt het echter langzamer. Zweten is een natuurlijk reactie waardoor het lichaam zichzelf afkoelt, als dat nodig is. Als men al het transpiratievocht van de huid zou afvoeren, kan er oververhitting ontstaan. Alleen het overtollige vocht mag worden afgevoerd. Laag 1 vochttransport: Dit transport gaat het best door kunststoffen met een groot oppervlak (b.v. Coolmax), door een hydrofiele (=water aantrekkende) kleding of door een bijzondere constructie van het weefsel: door een tweevoudig weefsel met capillaire werking. Laag 1 Merinoswol: Wol vinden veel mensen erg prettig, vooral koukleumen en mensen die niet erg transpireren, waarderen de eigenschappen van wol: goede isolatie en het neemt nauwelijks geurtjes op. Merinosschapen leveren de mooiste wol: de diameter is zó fijn dat het zeer zacht is, flexibel en langvezelig. Daardoor kriebelt of irriteert het niet op de huid. Er komen ook steeds meer weefsel uit een mengsel van merinoswol en kunststofvezels. Zo combineer je het beste uit twee werelden. Het eindproduct blijft echter ongeschikt als men erg transpireert, omdat de stof nog steeds niet genoeg vochtig kan opnemen en erg langzaam droogt. Laag 1 Polyamide (PA): Polyamide is een slijt- en scheurvaste kunstofvezel, niet zo UV-bestendig als polyester en houdt ook iets meer vocht vast. Nylon is trouwens een hoogwaardige polyamide. Laag 1 Polyester (PES): Polyester is de meest gebruikte kunststofvezel in de textielproductie. Het is eenvoudig te verven, UV- en kleurecht, snel drogend en goed recyclebaar. Het is echter minder slijt- en scheurvast dan polyamide. Laag 1 Polypropyleen (PP): Polypropyleen neemt bijna geen vocht op, rot niet en behoudt ook nat nog een goede pasvorm. Het gaat echter snel stinken en is niet UV-bestendig. Het is ongeschikt als men erg transpireert. Laag 1 pilling: Sommige vezels blijven niet goed in het materiaal zitten en vormen aan het oppervlak kleine knopen. Het ziet er niet mooi uit, maar het doet niets af aan de functionaliteit. Laag 1 sneldrogend: Kunststofvezels drogen het snelst, omdat vocht niet in de vezels opgenomen kan worden. Laag 1 pasvorm: Alleen als laag 1 direct op de huid ligt, kan het vochttransport goed werken. Wijde T-shirts van b.v. polyester zijn 23