ESTHETISCHE ENDOSCOPISCHE CHIRURGIE VAN HET GELAAT. Dr. Marc Depoorter Plastisch Chirurg

Transcriptie

1 ESTHETISCHE ENDOSCOPISCHE CHIRURGIE VAN HET GELAAT Dr. Marc Depoorter Plastisch Chirurg 1

2 Het doel van de esthetische chirurgie is enerzijds mooi maken en anderzijds verjongen door een correctie van de ouderdomsverschijnselen. Mooi maken is streven naar een norm en een uiterlijk welke algemeen aanzien wordt als zijnde ideaal. Deze ouderdomsverschijnselen uiten zich in een uitzakken van de weefsels en een verandering in de textuur van de huid. A. Het ouder wordende gelaat Het uitzakken van de weefsels gebeurt door een cranio-caudale verplaatsing. 1) uitzakken van het voorhoofd en de wenkbrauwen 2) uitzakken van de bovenste oogleden 3) uitzakken van de weefsels ter hoogte van de jukbeenderen, "pommettes", met daardoor ontwikkelen van walletjes en uitpuilen van het orbitale vet 4) uitzakken van de wangen met de typische hondse uiterlijk.(dogface) 5) uitzakken van de kin 6) verslappen van de halsspier (platysma) met verouderen van de hals en koordvorming. 2

3 B. De ouder wordende huid Veranderen van de textuur en het verjongen van de huid is voornamelijk het gebied van de cosmetica en kan best aangevuld worden door chemische peeling, dermabrasio, laserbehandeling, collageenbehandeling. Histologische veranderingen in de ouder wordende huid. Alhoewel de mechanismen van de veroudering nog niet echt doorgrond zijn, onderscheidt men toch duidelijk twee verschillende processen. 1. Het intrinsieke of chronologisch verouderingsproces 2. De omgevende extrinsieke factoren zoals zonlicht of cigaretten. De verouderingsverschijnselen uiten zich door degeneratieve veranderingen in de weefsel-structuur van de opperhuid, de dermis en de huidaanhangsels. - Vermindering van het aantal en de grootte van de elastine vezels. - Verminderde aanmaak van collageen - Willekeurige orientatie en verminderde densiteit van de collageen vezels Deze dermale veranderingen resulteren in een afvlakken van de dermo-epidermale junctie met de vorming van broos weefsel welke minder resistent is ten opzichte van de inwerkende krachten. Het esthetische gelaat Wat is een mooi gelaat? Welke zijn de normen? Mooi kan men zien als een persoonlijke evaluatie, wat je erzelf van verwacht en wat je zelf mooi vindt. Onze persoonlijke smaak wordt echter sterk beinvloed door omgevende factoren. Fotografie, cinema, televisie, modebladen, tijdschriften en noem maar verder op. De buiten-wereld beinvloedt onze visie sterk en bepaalt ook onze normen qua schoonheid. Welke zijn de bronnen voor de benadering van het esthetische gelaat? 1) de klassieke kunst 2) de make-up 3) fashion modellen 4) antropometrische metingen 5) de vergelijking tussen jong en oud In de esthetiek van het gelaat is de kunst en keuze van de maquillage en de make- up rondom de ogen van enorm belang. The look staat centraal 3

4 a. De oogleden De esthetiek van het ooglid wordt ook beinvloed door de plooi van het ooglid, de hoeveelheid aan pretarsale huid en de preseptale vulling (Flowers). Hoe kan het accent gelegd worden? Hoe worden de ogen een blikvanger? 1) wimpers, mascara, eyeliner of eventueel permanente make-up. 2) de ooglidplooi en het palpebrale gedeelte van het ooglid. 3) oogschaduw op de rest van het ooglid, tussen het bovenste ooglid en de wenkbrauw b.de wenkbrauwen Het is voornamelijk in het gebied van de fotografie en de fashion dat de modellen de tendens bepalen van de huidige vorm van de wenkbrauwen en de oogleden. Onder invloed van de fashion en de mode kende men in 1930 de hoge, potlood dunne wenkbrauwen, in 1980 de laag, vrij dikke horizontale wenkbrauw met Brooke Shields en in 1990 is het een totale willekeur waarbij men de wenkbrauw kan hebben als: 1) recht (straight) 2) gebogen (curved) 3) haakvormig (arched) Al naar de periode of heden ten dage verschilt de vorm van de wenkbrauw en de daaruit voortvloeiende "look". De "new look" is een catslook (katteblik). Deze look is voornamelijk het resultaat van "make-up" en fotografie. Het zijn vrij zware wenkbrauwen, vrij horizontaal met een lagere binnenste ooghoek waarbij het accent (hook) ongeveer 1 cm lateraal van de oogpupil ligt. De fotografische houding van het hoofd is een licht gebogen gelaat met een opwaartse blik. Deze modellen beantwoorden eigenlijk niet aan de klassieke esthetische normen, want zo is het neerhalen van de wenkbrauwen een uitdrukking van triestige stemming. De morfologie van de wenkbrauw Maatstaven zijn: 1) hoogte van de wenkbrauw 2) de vorm van de wenkbrauw 3) peri-orbitale esthetiek 4) de esthetiek van het voorhoofd In de medische literatuur zijn enkele normen vastgelegd door : 4

5 1) Tolleth Voor Tolleth is de wenkbrauw ideaal als de boogvormige piek zich situeert 1 cm lateraal van de iris. 2) Westmore Westmore propageert als ideaal een wenkbrauw die boogvormig is met de piek van de boog aan de buitenrand van de iris en verder loopt op dit niveau of lichtjes naar beneden buigen. 3) Het orbitale ovaal. Men spreekt al vaak van een orbitaal ovaal, de wenkbrauw moet als een ingebeeld ovaal verder lopen in de infra-orbitale rand. Indien de mediale zijde van de wenkbrauw laag is geeft dit een trieste blik. De positie van de wenkbrauwen moet symmetrisch zijn. De wenkbrauw heeft een invloed op de blik. Uitzakken van het laterale gedeelte van de wenkbrauw geeft het gelaat een uitdrukking van veroudering, vermoeidheid en misnoegdheid. Een uitzakken van het laterale gedeelte van de wenkbrauw geeft ook de indruk van een teveel aan huid ter hoogte van het bovenste ooglid. De zenuwen in het gelaat De Nervus Trigeminus De nervus trigeminus geeft drie hoofd-takken af: de nervus opthalmicus, de n.maxillaris en de n.mandibularis. a) de n.opthalmicus: Een der uitlopers van deze zenuw is de n.frontalis welke zich splitst in de n. supratroclearis en de n.supraorbitalis die door de incisura supraorbitalis loopt en die beiden de innervatie verzorgen van de conjunctiva, het bovenste ooglid en de voorhoofds-huid tot aan de kruin. b) de n.maxillaris: in de fossa pterygo-palatina splits deze zenuw zich in de n.zygomaticus, de nn.pterygopalatini en de n.infraorbitalis. De nervus zygomaticus deelt zich in een ramus zygomatico-temporalis ( slaapstreek) en in de ramus zygomaticofacialis (huid over het juk-been). De n.infra-orbitalis gaat door de canalis infra-orbitalis naar de wang. Hier innerveert hij de huid tussen het onderste ooglid en de bovenlip. De n.infraorbitalis geeft bijkomende takken af voor de sensiebele bezenuwing van de bovenste tandenrij. ( nn.alveolares). c) de n.mandibularis: de huidtak van deze zenuw, de n.mentalis loopt door het foramen mentale en verzorgt sensiebel de kin, de onderlip en de huid over het corpus mandibulare. De Nervus Facialis De nervus facialis is de VII van de craniale- of hersenzenuwen en bevat motorische vezels voor de mimische musculatuur van het aangezicht en in een aparte zenuwbundel, de n.intermedius, smaakvezels en secretorische vezels. 5

6 1) Centraal gedeelte: In de brughoek verlaten de nn.faciales(vii) en vestibulocochlearis (VIII) de medulla. De smaakvezels van de nervus facialis lopen in een zelfstandige zenuw, de nervus intermedius. De n.facialis en de n.vestibilocochlearis gaan gezamelijk op de facies posterior van het rotsbeen de meatus acusticus internus binnen. 2) Intratemporaal gedeelte: Binnen de canalis facialis splitsen zich de nervus petrosus superficialis major, de nervus stapedius en de chorda tympani af. De eerste tak van de nervus facialis ( Nervus petrosus superficialis major) verlaat het ganglion geniculatum om de parasympatische secretoire vezels te brengen naar de neus, mond en traanklier, alsook de sensitieve gevoelsvezels naar het verhemelte ( palatum). De zenuw naar de musc. Stapedius in het middenoor, de n. stapedius, ontspringt in het proximale gedeelte van het mastoid. De Chorda tympani verlaat de zenuw eender waar met parasympatische secretoire vezels naar de submandibulaire, sublinguale speekselklieren en gevoels-takken ( smaakvezels) naar de voorste twee derden van de tong. Eens de zenuw het Foramen stylomastoideum verlaat kent hij een extratemporaal verloop. 3) Extratemporale gedeelte:voor het binnengaan in de parotis geeft de n.facialis de n.auricularis posterior af. Hij geeft ook takken af naar de achterste buik van de m.digastricus en naar de m.stylo-hyoideus. Het verloop van het extra temporale 6

7 gedeelte kent een variabel verloop ( Shapiro en Davis indeling ). We onderscheiden vanuit de plexus parotideus, de verschillende takken naar het voor-hoofd ( ramus frontalis), naar de oogleden, naar de mond, naar de kin en hals.( Rami temporales, rami zygomatici, rami buccales, ramus marginalis mandibulae en de ramus colli voor het platysma) De Nervus facialis ( VII) bezenuwt 18 gepaarde spieren en 1 sfincterspier ( de Orbicularis oris) die de subtiele motoriek en mimiek van het gelaat verzorgen. 7

8 De gelaatsverjonging en de wisselwerking van de spieren. Het basisconcept van de correctie van het voorhoofd is een dynamische, functionele repositie van de wenkbrauw door de frontalis spier nadat de depressoren van de wenkbrauwen werden behandeld, hetzij door modificatie van de spier, hetzij door een verzwakken van de spiertjes. 1. De frontalisspier hyperactiviteit Frontalis spier hyperactiviteit is secundair aan een ptosis van de wenkbrauw of ptosis van de bovenste oogleden. Deze hyperactiviteit resulteert in horizontale rimpels ter hoogte van het voorhoofd alsook een hoge supratarsale plooi. 2. Orbicularis oculi spier hyperactiviteit De Orbicularis oculi spier hyperactiviteit is primair en resulteert in een uitzakken van de gehele wenkbrauw, een lage supra -tarsale ooglidplooi, kraaiepootjes en de vertikale rimpels doorheen de wenkbrauw. 3. De Procerus spier hyperactiviteit De Procerus spier hyperactiviteit is primair en resulteert in een lage mediale supra-tarsale ooglidplooi en dwarse, horizontale rimpels ter hoogte van de basis van de neus. 8

9 4. De Depressor supercilii spier hyper-activiteit De Depressor supercilii spier hyperactiviteit is primair en resulteert in een lage mediale supratarsale ooglidplooi, vertikale primaire rimpels in de glabella en primaire rimpels rondom de kop van de wenkbrauw ( omgekeerde parenthesis ) 5. Corrugator spier hyperactiviteit De corrugator spier hyperactiviteit is meestal primair en resulteert in een opgetrokken kop van de wenkbrauw, een uitgezakte staart van de wenkbrauw, mediaal hoge en lateraal lage supratarsale ooglidplooi en horizontale rimpels centraal op het voorhoofd. Er vormt zich ook een massa mediaal en boven de kop van de wenkbrauw. 6. Chirurgische benadering van de spieren. De verschillende spieren in het gelaat kunnen op drie verschillende manieren benaderd worden: myotomie, myectomie of een losmaken van de spieren. - de frontalisspier: er wordt best geen modificatie of wijziging uitgevoerd van deze spier. We hebben de actieve werking van deze spier nodig voor de elevatie van de wenkbrauwen als actieve tegenpool van de depressoren van de wenkbrauwen. - het orbitale gedeelte van de Orbicularis oculi spier moet verzwakt worden op twee niveaus, mediaal en lateraal om zodoende een globale elevatie van de wenkbrauw te bekomen. Dit verzwakken gebeurt door myotomies - de werking van de depressor supercilii spier wordt verzwakt door een myotomie of elongatie van de spier in de glabella streek. Deze myotomie veroorzaakt een elevatie van de kop van de wenkbrauw. - de horizontale myotomie van de Procerusspier aan de basis van de neus corrigeren de horizontale rimpels ter hoogte van de neusbasis en veroorzaken een uitstrekken van de huid en een elevatie van de kop van de wenkbrauw. 9

10 De myotomie, gedeeltelijke myectomie of elongatie van de corrugator supercilii heeft voornamelijk een effect op de rimpel-vorming. De Endoscopische Chirurgie De endoscopie vraagt een aangepaste en vrij dure uitrusting van: 1) camera 2) endoscoop 3) videorecorder 4) aangepast instrumentarium De vraag die zich stelt is of er werkelijk nood is aan endoscopie in de plastische chirurgie. Niettegenstaande endoscopen reeds gekend zijn sinds ongeveer 100 jaar is de chirurgische endoscopie voornamelijk door de gynaecologen in de jaren '70 en '80 ontwikkeld en verfijnd. De abdominale chirurgie kende verder een explosie in 1987 waarbij in Frankrijk de eerste endoscopische galblaasverwijdering werd uitgevoerd. De introductie van de endoscopische technieken of van kijkoperaties in de plastische chirurgie is eerder traag geweest. Het is pas sinds eind 1992 dat de endoscopie zijn toepassing gevonden heeft in de verjonging van het gelaat. INSTRUMENTARIUM 1.Het camera-videosysteem Bij de endoscopie of de kijkoperatie wordt gebruik gemaakt van een kleine camera welke verbonden is met een videorecorder en een monitor. 2. De endoscoop De endoscoop is een rigiede glasvezel buis welke met de camera verbonden is.deze endoscoop vormt de visuele en optische verbinding tussen de chirurg en het operatieveld 3. De lichtbron De lichtbron is van hoge Xenon-kwaliteit en is via een flexibele glasvezelkabel met de scoop verbonden. Een betere kwaliteit van licht is noodzakelijk gezien de eerder kleine caviteit of holte waarin wordt gewerkt. 4. Het instrumentarium Het endoscopisch instrumentarium is aangepast aan de vorm van de schedel en de gelaatsbeenderen. Voor elke handeling bestaat een aangepast intrument. 10

11 De chirurgische behandeling De huidige esthetische chirurgie beoogt een repositie van de weefsels. Toepasselijk op het gelaat kan dit gebeuren: 1) door een voorhoofdslift (frontal lift) al dan niet geassocieerd aan een blepharoplastie 2) door een volledige (full) facelift A: De endoscopische voorhoofdslift Door de voorhoofds- en browlift kan een correctie uitgevoerd worden van de rimpelvorming en van de positie van de wenkbrauw. De mimiek en dus ook de rimpelvorming worden beinvloedt door de onderliggende spieren, De verticale rimpels ter hoogte van de glabellastreek worden veroorzaakt door de Musculus corrugator. Het is immers zo dat de rimpel zich vormt loodrecht op de tractie van de kleine spier, loodrecht op de spierbeweging. De musculatuur van het voorhoofd bestaat voornamelijk uit de Musculus frontalis, de Musculus corrugator en de Musculus procerus. Er zijn twee belangrijk zenuwstructuren: de nervus supra-orbitalis en de nervus supratrochlearis. De nervus supratrochlearis is meestal gelocaliseerd op 1,7 cm van middellijn, terwijl de nervus supra-orbitalis op 2,7 cm ligt. Deze zenuwen zijn voornamelijk sensiebel. De nervus supratrochlearis bevat meerdere bundels, terwijl de nervus supra-orbitalis meestal één enkele bundel heeft. Er moet een evaluatie gebeuren van de positie van de wenkbrauw waarbij een correctie kan uitgevoerd worden op verschillende niveaus, zijnde de mediale hoek, de globale boog, de arcuspiek en de laterale staart. De frontale lift beoogt enerzijds het repositioneren van de wenkbrauw met daardoor ook een beperkte maar toch een belangrijke correctie van het bovenste ooglid. Anderzijds wordt door een myotomie of myectomie van de musculus corrugator de rimpelvorming verminderd. De patiënte met de ideale indicatie is die waarbij het voorhoofd 5 à 6 cm hoog is. Door de browlift kan een elevatie van de wenkbrauw bekomen worden waarbij de gemiddelde elevatie aan de mediale hoek 7 mm meet en ter hoogte van de pupil 5 mm. Deze elevatie brengt een verlenging van het voorhoofd met zich mee, wat echter in de postoperatieve periode ietwat terugzakt. De indicatie van browlift zonder huidresectie wordt ook beïnvloedt door het kapsel welke de patiënte gewoonlijk draagt. Vele vrouwen met reeds een hoog voorhoofd camoufleren dit door vooruitgekamde haren en zullen dan ook nooit een op het voorhoofd opgestoken kapsel dragen. 11

12 Om tot een ideale positie van de wenkbrauw te komen kan de tractie in verschillende richtingen gebeuren al naar gelang de plaats van de incisies. De chirurgische techniek: Na het tekenen van de incisies worden de haren gevlochten en wordt het voorhoofd en de lijnen van incisie geinfiltreerd met een oplossing Xylocaine 1% met adrenaline. De chirurgische incisies in het behaarde hoofd zijn zeer kort, ongeveer 1,5 cm, liggen op de mediaanlijn, 3,5 à 5 cm paramediaan naar lateraal. De incisie ter hoogte van de temporaal-streek verloopt schuin en is 3 cm lang. De dissectie met de endoscoop en het endoscopische instrumentarium gebeurt onder het periost tot aan de rand van de orbita. Het periost ter hoogte van de overgang van de orbitarand wordt gekliefd en de individuele kleine zenuwen van de nervus supratrochlearis en de nervus supra-orbitalis worden gelocaliseerd. Indien er zich een rimpelvorming heeft voorgedaan dan worden grote stukken uit de Musculus corrugator verwijderd ( myectomie) of gebeurt er enkel een elongatie van de kleine spieren. De dissectie via de temporale incisies gebeurt boven de fascia temporalis en heeft voornamelijk zijn invloed op de correctie van de staart van de wenkbrauw. Nadat alles is vrijgemaakt en gemobiliseerd wordt het ganse voorhoofd selectief opgehangen aan kleine schroefjes. De schroefjes blijven behouden gedurende 10 à 14 dagen. Deze endoscopische browlift vergt ook geen grote verbanden en daags na de ingreep kunnen de haren reeds worden gewassen. Het grote voordeel van een dergelijke browlift is het vermijden van de bicoronale incisie welke al vaak problemen gaf met de sensiebele bezenuwing voorbij het grote litteken met vermindert gevoel en voorkomen van een hinderende jeuk Een bicoronale incisie kan ook vaak alopecie veroorzaken met verbrede littekens, wat na een endoscopische ingreep nagenoeg onbestaande is. B. De volledige endoscopische Facelift De endoscopische face lift is meer ingrijpend en vergt wel een algemene verdoving maar met een vrij korte hospitalisatie. De geschiedenis van de facelift In de geschiedenis van de facelift is er een vrij grote ommekeer gekomen in het concept rond de jaren '70 met de Zweed Tord Skoog. Tot de periode van Skoog was de facelift een subcutane, onderhuidse ondermijning boven de oppervlakkige spierfascias en boven 12

13 het platysma. Het was een zuivere huidfacelift. De tractie was een huidtractie (Hollander Gonzales-Ulloa Conly 1968). Skoog (1969) was een pionier door het feit dat hij inzag dat tot dan niets werd gedaan om de diepere structuren te repositioneren of te re-adjusteren. De repositie van Skoog gebeurde door: 1) opspannen van de huid 2) dissectie en opspannen van de subcutane vetlaag en de fascia 3) opspannen van de huidspieren van de hals (platysma) Het was een duidelijke Two-Layer Shift met een afzonderlijk verschuiven van de huid en spierlaag. In 1972 was er onder impuls van Pennisi en Capozzi een kleine evolutie die echter geen doorgang heeft gevonden. Het was een opspannen van de vetlaag doch zonder ondermijnen. De skinfacelift was geschikt voor de "mooie, oudere patiënten" waarbij zeer dunne huidflappen werden opgespannen. Na Skoog kwam er in 1976 een totaal nieuw concept met Mitz en Peyronie die SMAS introduceerden, the superficial musculo aponeurotic system. Deze SMAS is een continue laag van spier en apo-neurose lopende vanuit de hals (platysma) tot in de temporaalstreek. Vanaf dan werden dus de duidelijk dikkere flappen gemobiliseerd. In de verdere evolutie komt dan de composite facelift van Hamra. Hamra mobiliseert ook de diepere vet-structuren en de verschillende gelaat-spieren. De diepe facelift en subperiostale facelift hebben aandacht voor het losmaken van de structuren tussen bot en bovenliggende weefsels. De endoscopische facelift is de meest recente evolutie. Deze laatste techniek beoogt vooral de mobilisatie van de dieper gelegen structuren. De incisies bij een facelift In vergelijking tot de klassieke facelift vermindert de endoscopische facelift de lengte van de incisies. De incisie voor het oor kan voor of achter de tragus gebeuren en de incisie in het postauriculaire gebied moet zo hoog mogelijk zijn om zo weinig mogelijk zichtbaar te zijn. Het concept van de huidige facelift met de repositie gebeurt door het losmaken van de verbindingen tussen de weke weefsels en het bot. De endoscopische facelift De endoscopische facelift is een uitbreiding van de voorhoofdslift. Via de temporale incisie wordt de endoscopische dissectie uitgebreid over de arcus zygomaticus naar het middenste derde van het gelaat. De overgang van bovenste naar middenste derde vergt enige voorzichtigheid. Immers de frontale takken van de Nervus facialis lopen vrij oppervlakkig thv de jukbeenboog. Beschadiging van deze frontale tak wordt voorkomen door een dissectie onder de oppervlakkige temporale fascia. 13

14 Via bijkomende incisies aan de onderste ooglidrand wordt het middenste derde van het gelaat vrij gemaakt. Belangrijke nerveuse structuur is de Nervus infra-orbitalis.de dissectie gebeurt tot in de alveolaire plooi met ook openen van de loge van Bichat. Via een submentale incisie wordt de mandibula en de lage wangstreek losgemaakt. Op dit niveau is het visualiseren van de Nervus Mentalis van groot belang. Na het losmaken van de verbindingen tussen bot en de weke weefsels wordt het gelaat vlot gemobiliseerd en kan een repositie van de weefsels gebeuren door suspensie aan de temporale fascia. Ophangen van de infra-orbitale weefsels.(soof suspensie). Bijkomend kan een canthopexie met ophangen van de buitenste ooghoek gebeuren. Is er na de ophanging een teveel aan huid thv het onderste ooglid en kan dit worden gecorrigeerd door de klassieke blepharoplastie techniek. Door de suspensie is er ook een repositie van de walletjes zodat vaak een bijkomende resectie van orbitale vetweefsel overbodig wordt. Ter hoogte van de temporale incisies wordt een driehoekige resectie van huid uitgevoerd met bijkomende fixatie en suspensie van de oppervlakkige fascia temporalis. Door deze resectie en suspensie wordt voornamelijk de staart van de wenkbrauw en de buitenste ooghoek gecorrigeerd. Correctie van de hals en de wang met eventuele resectie van de overtollige huid: Is er een teveel aan huid ter hoogte van de wang en de hals, dan wordt dit gecorrigeerd door de pre- en postauriculaire incisies met huidresectie. De behandeling van de veroudering van de hals gebeurt meestal nog op de klassieke manier met een subcutane dissectie en een opspannen van de oppervlakkige halsspier ( platysma). Heeft er zich echter onder de kin en mediaan in de hals een koordvorming voorgedaan dan kan door een incisie onder de kin een bijkomend opspannen van de hals gebeuren. 14

15 ( corset platysmoraphy) met approximatie en hechten van de koordvormige randen van het platysma. Postoperatieve verbanden postoperatieve verzorging. Een endoscopische facelift vergt meestal geen drainage noch drukverbanden. Ter hoogte van de oogleden wordt een antibiotische zalf aangebracht en wordt ook koude applicaties uitgevoerd ( cold-pack ). Ter hoogte van de frontale schroefjes wordt enkel antibiotische zalf aangebracht. Losse verbanden enkel ter hoogte van de incisies periauriculair. Op het einde van de ingreep worden de haarvlechtjes losgemaakt, de haren grondig gewassen en uitgekamd. Daags na de ingreep kan een stortbad genomen worden en worden de haren nogmaals gewassen. De hechtingen worden verwijderd over een periode van 4 tot 14 dagen. De schroefjes frontaal worden verwijderd na 14 dagen. Mogelijke complicaties bij de endoscopische facelift: Vergeleken met de klassieke facelift is de endoscopische benadering vrij veilig. 1) Mogelijks beschadigen van de frontale tak van de Nervus facialis. Deze parese is meestal tijdelijk, weinig frekwent en indien voorkomend is er een recuperatie te verwachten na een 4 à 5-tal weken. 2) Alopecia rondom de frontale incisie. Deze alopecie welke meestal tijdelijk is het gevolg van de manipulatie met de instrumenten eerder dan het gevolg van de tractie. Niet als een complicatie te beschouwen maar toch het vermelden waard is de kans op postoperatieve zwelling van het gelaat, de blauwverkleuring. Postoperatieve pijn is er ter hoogte van de hals en oorstreek enkel als het platysma wordt opgespannen. Sommige patiënten klagen kortstondig van een frontale hoofdpijn. Besluit Buiten de face en browlift vindt de endoscopie toepassing bij de borstaugmentatie met fysiologisch zout gevulde borst-prothesen, het herstellen van een diastasis recti. De endoscopische technieken vinden ook hun toepassing in reconstructieve procedures zoals het vrijmaken en preleveren van spierflappen, bvb de latissimus dorsi bij een Poland syndroom, de endoscopisch geassisteerde osteotomies van het gelaat en het plaatsen van tissue expanders. 15