Good practices Jongeren centraal

Transcriptie

1 Good practices Jongeren centraal

2 inhoudsopgave Lessen in geluk 3 les(s) & more 6 puberspreekuur en de gezondheidstest 9 can you fix it? 12 zelfvertrouwen en eetgedrag 15 peervoorlichters over het CJG in capelle a/d ijssel 18 wat jij doet telt! 21 vrijlekker.nl 24 mijn id 27 happyles 30 drinkt het door? 33 villa pinedo 36

3 Gelukkige mensen voelen zich fijner, zijn prettiger gezelschap, leren sneller, zijn gezonder en leven langer. Welke betere les kunnen jongeren krijgen dan de les hoe je gelukkig kunt zijn? Dit was de beweegreden van Jacqueline Boerefijn, docente biologie aan een middelbare school, om Lessen in Geluk te ontwikkelen. Het Verwey-Jonker Instituut heeft samen met Jacqueline Boerefijn en Ad Bergsma en met ondersteuning van het Instituut voor de Lerarenopleiding van Amsterdam een lespakket ontwikkeld over geluk. Praten over geluk in de klas De serie Lessen in Geluk bestaat uit zes lessen die gebaseerd zijn op wetenschappelijke bevindingen uit de positieve psychologie. Ze zijn gemaakt voor de tweede klas vmbo(-t), maar door docenten aan te passen aan andere niveaus. De lessen zijn via internet te downloaden, net zoals de uitvoerige docentenhandleiding. De verwachting is dat deze positieve lessen een effectief middel kunnen zijn tegen gevoelens van angst en depressiviteit. lessen in geluk Dromen realiseren Met Lessen in Geluk krijgen jongeren een aantal handvatten waarmee ze leren hun mogelijkheden en talenten beter in te zetten. Door te ervaren wat het is om iets voor een ander te doen en door op een waarderende en constructieve manier over je eigen toekomst na te denken, samen met anderen, is het makkelijker om (realistische) dromen te realiseren. Door de leerlingen te stimuleren om vanuit intrinsieke motivatie bereikbare doelen na te streven, leveren de lessen een bijdrage aan het geluk van deze jongeren vanuit een waarderende en positieve insteek. Jongeren leren zo op praktische manier te oefenen met optimistisch denken. In de lessen wordt onder meer aandacht besteed aan wat de leerlingen zelf gelukkig maakt, optimisme versus pessimisme, het benutten van je sterken kanten, dankbaarheid, goede sociale relaties en het maken en uitvoeren van realistische toekomstplannen. Het gaat nu eens over mij Jongeren zijn over het algemeen positief verrast over de Lessen in Geluk en beoordelen de serie met een gemiddeld rapportcijfer van bijna een acht. Ze geven daarbij aan eigenlijk nog nooit zo over geluk te hebben gesproken. Een paar reacties van jongeren: Ik kreeg een kaartje waarop stond dat ik leuke kleren aan had en dat ik aardig was. Dat vond ik heel leuk. Een opdracht was om een kaartenhuis te bouwen en in je hoofd na te gaan wat er gebeurde. Ik dacht vooral: dat gaat niet lukken, en ik moest heel hard lachen omdat het telkens in elkaar stortte. Ik denk niet dat ik gelukkiger ben geworden door de lessen, maar je weet wel beter hoe je er weer bovenop kunt komen. Ik ben er meer over gaan nadenken en je herkent het veel beter. Lessen in Geluk is een soort basis van het gelukkig worden. Het heeft mij wel geholpen. 3

4 Buffereffect en toename groepsveiligheid De Lessen in Geluk lijken een buffereffect te hebben op het gemiddelde ervaren geluk van de leerlingen die de lessen hebben gevolgd. De hypotheses dat de lessen zouden leiden tot een verbetering van zelf gerapporteerd geluk en gezondheid zijn nog niet bevestigd in onderzoek. Verwacht wordt dat de lessen een positieve invloed op de schoolprestaties hebben. Dit omdat in de lessen aandacht wordt besteed aan het maken van positieve keuzes. Wanneer leerlingen kiezen om meer tijd aan hun schoolwerk te besteden, kan dit gezien worden als een positieve keuze. Daarnaast blijkt uit de ervaringen van de leerkrachten dat de Lessen in Geluk een positief effect hebben op de groep en dan met name op het gevoel van veiligheid in de groep. Er wordt minder gepest en de leerlingen zijn vriendelijker naar elkaar. De lessenserie heeft als het ware een bindend effect. De Lessen in Geluk leveren voor de school en met name voor de docenten en leerlingen een positieve ervaring op. De leerlingen vinden de lessen leuk, gaan nadenken over wat echt belangrijk is en het groepsgevoel wordt versterkt. lessen in geluk Kansen voor de jeugdgezondheidszorg In het voortgezet onderwijs wordt veel aandacht besteed aan allerlei onderwerpen, zoals pesten, faalangst, roken, drugs, drinken, soa s, loverboys, overgewicht, tienerzwangerschappen en agressie. Vaak gebeurt dat op verzoek van de GGD. De onderwerpen zijn vaak probleemgericht, sterk negatief geladen en gericht op de gevaren van de maatschappij. Met de Lessen in Geluk is gekozen om leerlingen te leren hoe ze naar geluk kunnen streven, goede en gezonde keuzes leren maken en risico s uitsluiten. Voor leerlingen is het belangrijk om te leren gaan met positieve en negatieve ervaringen. Als zij hun leven benaderen vanuit een positieve grondhouding en met een besef dat ze zelf invloed hebben op de manier waarop hun leven zich ontwikkelt, dan zijn zij weerbaar en treden zij het leven zelfbewust tegemoet. Geluk heeft vaak ook een positieve invloed op de gezondheid. Als jongeren inzicht hebben in wat hen gelukkig maakt, hoe zij dat kunnen nastreven en het belang van gelukkig in het leven staan omarmen, hebben zij handvatten om als het een keertje minder goed gaat sneller uit het dal te kunnen klimmen. JGZ-organisaties kunnen in hun aanpak van jongeren aansluiten bij de Lessen in Geluk en deze op scholen stimuleren. Maar de relatie met de JGZ kan ook verdergaan. Het is de uitdaging om in het reguliere werk van de JGZ, maar ook in het CJG, meer uiting te gaan geven aan het gedachtegoed van de positieve psychologie en op die manier ouders, kinderen en jongeren te prikkelen bewust te kijken naar geluk en wat gelukkig maakt. Alle lessen zijn gratis verkrijgbaar via de website: 4

5 Titel Lessen in Geluk. Project Lessenserie van zes lessen in geluk. Doel jongeren ervan bewust maken dat geluk voor een deel maakbaar is en dat ze daar zelf een rol in spelen. Jongeren handvatten meegeven voor een duurzame verhoging van hun eigen geluk. Doelgroep de Lessen in Geluk zijn gemaakt voor leerlingen van de tweede klas vmbo-t maar eenvoudig aan te passen voor andere leerjaren. Partners de Stichting Lessen in Geluk voert projecten uit voor gemeenten, scholen en andere instanties die actief zijn in het onderwijs. Rol van jongeren jongeren zijn tijdens de pilotfasegevraagd naar wat ze van onderdelen van de lessen vonden, waarop het lespakket is aangepast. Daarnaast hebben zij een essentiële interactieve rol tijdens de lessen. Aanpak Het lespakket bestaat uit een docentenhandleiding en een werkboek voor leerlingen. De lessenserie omvat zes lessen met daarbij thuisopdrachten voor de leerlingen. Hierbij wordt uitgegaan van 1 les per week. Les 1 Hoe gelukkig ben jij en wat is dat precies: geluk? Les 2 Wat maakt je gelukkig? Les 3 Is geluk belangrijk? Les 4 Gelukkig zijn, kun je dat leren? Les 5 Wees lief voor elkaar. Les 6 Benut je sterke kanten. Toetje voor thuis. In het toetje voor thuis staat een manier beschreven (met een voorbeeld) hoe de leerlingen een goed plan in praktijk kunnen brengen. Resultaat Verwacht wordt dat de lessen een positieve invloed op de schoolprestaties hebben. Daarnaast blijkt uit de ervaringen van de leerkrachten dat de Lessen in Geluk een positief effect hebben op de sociale interactie in de groep en dan met name op het gevoel van veiligheid in de groep. Projectinfo lessen in geluk 5

6 De GGD van Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden en het roc Rijn IJssel de Pasvorm hebben gezamenlijk onderzocht hoe zij studenten op het roc (mbo-niveau 1 en 2) het beste passende zorg kunnen bieden. Deze doelgroep is nogal eens lastig te bereiken en heeft meestal weinig positieve ervaringen met de zorg. Om deze jongeren goed te kunnen ondersteunen is in samenwerking met het onderwijs het programma Les(s) & More ontwikkeld. Binnen het project wordt een gezondheidsspreekuur aangeboden op school, gekoppeld aan een gezondheidsvragenlijst en een lessenserie over gezondheid, genotsmiddelen, relaties en seksualiteit. De lessenserie Seksualiteit & Genotsmiddelen De lessenserie wordt uitgevoerd door docenten van het roc, die voorafgaand zijn getraind door medewerkers vanuit de JGZ en Soa/Sense van de GGD. In de lessenserie wordt gewerkt met stellingen waarop de leerlingen kunnen reageren en waarover ze kunnen discussiëren. Ook worden het stoplichtenspel en krasloten ingezet om op een speelse wijze de kennis van de leerlingen te testen. LES(s) & MORE Gezondheidsvragenlijst en zorgbehoefte Jongeren vullen na de lessenserie een gezond-heidsvragenlijst in, waarop zij hun gezondheidsvragen, problemen en zorgbehoeften kunnen invullen. Deze vragenlijst is ontwikkeld samen met de jongeren van het roc en de JGZ. De vragenlijst bevat onder andere vragen uit Test je leefstijl en het onderzoek Seks onder je 25e. Gezondheidsspreekuur Op basis van de vragenlijst kunnen leerlingen gebruik maken van het gezondheidsspreekuur op school. Dit wordt uitgevoerd door verpleegkundigen van de jeugd gezondheidszorg en Soa/Sense en gesuperviseerd door een JGZ-/Sense-arts. Via deze spreekuren krijgen jongeren ondersteuning bij al hun gezondheidsvragen en worden ze, als dat nodig blijkt, doorverwezen naar de hulpverlening. Jongeren denken mee De jongeren zijn intensief betrokken bij de ontwikkeling van Les(s) & More. Er heeft een behoefteonderzoek onder de jongeren plaatsgevonden en zij hebben actief meegedacht bij het opstellen van de gezondheidsvragenlijst. Bovendien geven jongeren zelf in de vragenlijst aan of ze gebruik willen maken van het spreekuurcontact. Hun voornaamste punt van kritiek was de manier waarop ze voor het spreekuur uitgenodigd werden. Dit moest beslist binnen school plaatsvinden, omdat hun thuissituatie soms niet veilig genoeg was. Ook hadden zij bij de vragenlijst verschillende suggesties om de leesbaarheid en begrijpelijkheid te vergroten. 6

7 Roc erkent complexe gezondheidsproblematiek Les(s) & More is in een pilot uitgevoerd op de Pasvorm bij 138 mbo-leerlingen van niveau 1 en 2. Uit de gezondheidsvragenlijst bleek dat veel van deze jongeren overbelast zijn en te kampen hebben met meervoudige problematiek. Zo liet een groot deel van de groep (de helft met een allochtone achtergrond en gescheiden ouders) een ongezonde leefstijl zien en rapporteerden zij meerdere gezondheids problemen. Het bleek dat meer dan de helft van de leerlingen rookt en 70% alcohol drinkt. Ook gebruikt 29% van de leerlingen drugs, waarvan 47% zowel in het weekend als doordeweeks en 58% blowt in combinatie met alcohol. Slechts 27% van de leerlingen vrijt met condoom en 65% van de seksueel actieve meisjes gebruikt een anti-conceptiemiddel. Van de vrouwelijke deelnemers had 23% al te maken gehad met een onbedoelde zwangerschap. De docenten en het management van het roc (h)erkenden deze complexe gezondheidsproblematiek en de noodzaak om hier iets aan te doen. Les(s) & More beoordelen zij als een interventie om de risicojongeren op een laagdrem-pelige manier te bereiken en te ondersteunen. LES(s) & MORE Uitkomsten Na de lessen en de triage via de vragenlijst is voor de gecombineerde JGZ-Sensespreekuren de helft van de leerlingen uitgenodigd voor een contact met de verpleegkundige. De leerlingen kwamen met complexe zorgvragen en bleken vaak overbelast op verschillende thema s. Ook specifieke cultureel gerelateerde vragen over meisjesbesnijdenis, maagdenvliesherstel en eerwraak kwamen aan bod. Studente wil graag een maagdenvliesherstel na een verkrachting. Zij komt uit een islamitisch gezin, waar eerwraak een rol speelt. Studente drinkt dagelijks. Soms al vanaf de ochtend. Ze merkt dat ze er regelmatig agressief van wordt en vertelt tussen neus en lippen door dat zij weleens een meisje heeft mishandeld. Ze heeft dit nog nooit besproken op school. Student komt op het spreekuur omdat hij wil stoppen met roken. Tijdens het gesprek blijkt dat hij ook dagelijks blowt om een beetje rustig te zijn. Ook is zijn vriendin zwanger. Hij heeft geen idee hoe lang al. Beiden zitten nog op school. De jongen heeft het nog met niemand besproken. Hij wil wachten met het vertellen van zijn verhaal aan zijn ouders tot hij een baan en een huis voor hen beiden heeft geregeld. Fijn dat je op school terechtkunt De leerlingen zijn erg enthousiast over het project, beoordelen het spreekuur met een 8,6 en vonden het erg prettig dat zij op school terechtkonden. Ik vond het een heel goed gesprek en vond het heel belangrijk dat ik alles kon uitleggen. Ik vond het best vreemd om over sommige dingen te praten. Ik vond het heel fijn dat ik de soa-test heb kunnen doen en vind het heel goed dat ze het via school doen. 7

8 lessen Kansen voor in geluk de jeugdgezondheidszorg Het programma Les(s) & More biedt kansen voor de JGZ, omdat via deze interventie een moeilijke doelgroep wordt bereikt en zij vaak voor het eerst een (positieve) kennismaking hebben met de zorg. De jongeren denken actief mee, worden op hun eigen kracht aangesproken en krijgen vertrouwen in de professionals. Dit draagt eraan bij dat deze jongeren in de toekomst mogelijk sneller naar de hulpverlening stappen. Bovendien biedt het project ook kansen om de samenwerking te versterken tussen JGZ, Sense en het roc, waar door er combinaties ontstaan van selectieve en geïndiceerde preventie. Het spreekuur kan vanuit elke GGD uitgevoerd worden door JGZ-/Sense-verpleegkundigen en/of -artsen. LES(s) & MORE Titel Les(s) & More. Pproject Lessenserie, vragenlijst en spreekuur gericht op het bereiken van (risico)jongeren. Doel Het bereiken van (risico)jongeren, het signaleren van problemen bij hen, het bieden van ondersteuning en zo nodig het toeleiden naar benodigde zorg van deze groep jongeren met gezondheidsproblemen. Doelgroep Jongeren van het roc, niveau 1 en 2. Partners Het roc, JGZ en Sense-verpleegkundigen. Rol van jongeren Jongeren hebben meegedaan aan het behoefteonderzoek en zij hebben actief meegedacht bij het opstellen van de gezondheidsvragenlijst en de wijze van uitnodigen voor het spreekuur Aanpak Er is een gezondheidspreekuur aangeboden op school door de JGZ, gekoppeld aan de vragenlijst en lessen serie. Docenten hebben een training ontvangen van de GGD en de JGZ-verpleeg kundige en JGZ-arts zijn specifiek geschoold voor seksualiteitsproblematiek (Sense-opleiding). De lessenserie gaat in op gezondheid, genotsmiddelen, relaties en seksualiteit. Resultaat Na de lessen en de triage via de vragenlijst heeft de helft van de leerlingen het spreekuur bezocht. Hierin zijn complexe zorgvragen besproken. GGD Gelderland- Midden heeft een subsidie gekregen van ZonMw om verder onderzoek te doen naar deze interventie. Vanuit deze subsidie wordt het project uitgevoerd op Rijn IJssel de Pasvorm. Ook zullen de effecten van het programma Les(s) & More gemeten worden. Projectinfo 8

9 GGD Amsterdam biedt jongeren uit de vierde klas van het voortgezet onderwijs een gezondheids-onderzoek. Dit onderzoek bestaat uit een gezondheidstest (E-MOVO) die de jongeren van tevoren invullen en op basis daarvan een pubergesprek. Als jongeren weten wat hen te wachten staat, zijn de meesten van hen positief over de test en het puberspreekuur. Flyer en communicatie Alle jongeren ontvangen een uitnodiging met een flyer, waarin uitleg wordt gegeven over het komende gezondheidsonderzoek door de JGZ. Deze informatie is gericht op zowel de ouders als de jongeren. Beiden kunnen via een antwoordstrook aangeven bezwaar te hebben tegen deelname aan het onderzoek. Introductiefilmpje Voordat de jongeren de E-MOVO-test invullen, krijgen ze klassikaal een introductiefilmpje van vijf minuten te zien. Het filmpje laat zien waar de test over gaat, hoe ze feedback krijgen en hoe er omgegaan wordt met de gegevens. Ook wordt toegelicht waar de jongeren terechtkunnen als ze naderhand nog vragen hebben. Meten en wegen De jongeren worden vervolgens op school gemeten en gewogen door een assistent. Op een kaartje ontvangen de jongeren de eigen gegevens, met tevens handige URL s van een aantal betrouwbare sites met informatie over gezonde voeding en gewicht. Op basis van deze gegevens kunnen jongeren bijvoorbeeld hun BMI berekenen. Voor vmbo-leerlingen vindt het wegen en meten plaats tijdens het consult. jouw.ggd.amsterdam.nl De jongeren worden verwezen naar de site jouw.ggd.amsterdam.nl. De site is tot stand gekomen in samenspraak met jongeren. Op basis van de uitkomsten van focusgroepen met jongeren is inhoud en invulling aan de site gegeven. Belangrijk voor jongeren was onder meer dat zij willen weten of de site en de informatie betrouwbaar zijn. Ook de thema s zijn in samenspraak met de jongeren gekozen. Risicotaxatie De risicotaxatie wordt uitgevoerd door de verpleegkundigen op basis van drie informatiebronnen: de E-MOVO-test, het meten en wegen, een verzoek tot consult vanuit de school of de jongeren zelf. Hieruit komt een groep jongeren die uitgenodigd worden voor een persoonlijk gesprek. Aanvullend aan het reguliere face-to-facecontact wordt de mogelijkheid geboden om contact te onderhouden via de chat. puberspreekuur en de gezondheidstest 9

10 Face-to-facegesprek en chat Jongeren boven de 16 jaar die uitgenodigd worden voor een face-to-facegesprek ontvangen een uitnodigingsbrief. Zijn zij onder de 16 jaar, dan worden ook de ouders geïnformeerd. Tijdens dit persoonlijke gesprek worden de resultaten van de E-MOVO besproken en worden jongeren soms doorverwezen. Onderwerp van gesprek is vaak het risicogedrag ten aanzien van onbeschermde seks, depressie en alcohol. De chatgesprekken worden gevoerd door een team van jeugdverpleegkundigen en artsen, die getraind zijn in online hulpverlening volgens de vijffasenmethode. Deze methode wordt ook gehanteerd door de Kindertelefoon. Ouders worden eenmalig middels een brief geïnformeerd over de gezondheidstest en het puberspreekuur. Zijn de jongeren onder de 16 jaar, dan worden ouders op de hoogte gesteld van vervolgconsulten. Jongeren waarderen persoonlijk contact De meeste jongeren waarderen het face-to-facecontact dat is aangeboden door de JGZ. Zij zijn positief over het gesprek met de jeugdverpleegkundige of de arts en beschouwen hen als geïnteresseerd, betrouwbaar en deskundig. De chatgesprekken worden minder goed gewaardeerd. Een deel van de jongeren is blij met de keuzemogelijkheid, maar er wordt relatief weinig gebruik van gemaakt. Eigenlijk gaat het alleen om een groepje jongeren dat specifieke vragen heeft over taboeonderwerpen. Doordat uit de praktijk blijkt dat bij een kleine groep jongeren de thematiek dusdanig ernstig kan zijn, blijft de mogelijkheid van een chatfunctie wel degelijk haar waarde hebben. Inzicht in leefstijl op school Scholen staan in het algemeen open voor de afname van de gezondheidstest en de mogelijkheid van het puberspreekuur voor 15- en 16-jarigen. Zij geven aan het belangrijk te vinden om resultaten/ opbrengsten teruggekoppeld te krijgen. Vanaf 2013 zijn gegevens uit de E-MOVO daarom voor de scholen op schoolniveau inzichtelijk (alleen toegankelijk voor de scholen). Daarmee krijgt de school inzicht in de mate van gezondheids- en leefstijlproblematieken. De resultaten per stadsdeel zijn openbaar via: Kansen voor de jeugdgezondheidszorg Uit de pilot is naar voren gekomen dat het goedkoper is om alle jongeren van het vmbo face to face te zien. Het bleek dat na het wegen en meten en het uitvoeren van een risicotaxatie alsnog een grote groep uitgenodigd werd. Voor havo/vwo ligt deze verhouding anders en blijft de risicotaxatie gehandhaafd. Door de jongeren zelf wordt er belang gehecht aan het meten en wegen. Ook in het kader van de hardnekkigheid van het probleem van overgewicht bij jongeren. Echter bij het deel van de jongeren dat op basis van het risico op alcoholgebruik was geselecteerd, bleek de problematiek mee te vallen. De afkapwaarden voor alcohol kunnen daarom minder streng worden afgesteld. Daarbij werkten de chatgesprekken op uitnodiging niet goed, maar de mogelijkheid van een vrije chat wordt wel gewaardeerd en is voor een specifieke doelgroep zeer relevant. puberspreekuur en de gezondheidstest 10

11 Titel Puberspreekuur en de gezondheidstest. Project Periodiek gezondheidsonderzoek met risicotaxatie in de vierde klas van het voortgezet onderwijs. Doel De gezondheid van jongeren bevorderen, risicogroepen signaleren en informeren over de gevolgen van een ongezonde leefstijl. Doelgroep Jongeren in de leeftijd van 15 en 16 jaar die in de vierde klas van het voortgezet onderwijs zitten. Partners GGD Amsterdam, scholen voortgezet onderwijs. Rol van Er zijn focusgroepen gehouden onder jongerenjongeren om jouw.ggd.amsterdam. nl goed in te richten en om de resultaten van de werkwijze pilot PGO 15 en 16 jaar verderdoor te spreken. Aanpak Er wordt gewerkt met een digitale E-MOVOtest en risicotaxatie onder jongeren in de vierde klas van het voortgezet onderwijs. Jongeren met een (verhoogd) risico op gezondheidsproblemen worden uitgenodigd voor een face-to-faceconsult of een chatconsult en zo nodig doorverwezen naar hulpverlening. Resultaat Het PGO heeft een groot bereik en signaleert ook leerlingen die niet eerder bij de JGZ in beeld waren. Jongeren zelf reageren positief op een extra contactmoment in de vierde klas, maar geven wel aan het consult laagdrempelig te willen houden; zij worden hier niet graag voor uitgenodigd (na het gesprek waarderen ze het gesprek zelf wel heel positief). Dit geldt ook voor de chatgesprekken op afspraak, terwijl de vrije anonieme chat wel meerwaarde heeft. Projectinfo uitvoering-jgz/publicaties/publicatie/ watch?v=8o27fu9-y2q puberspreekuur en de gezondheidstest 11

12 Jongens en meisjes zeggen over het aangeven van grenzen vaak makkelijk: als het me te ver gaat, zeg ik dat gewoon, of: mij overkomt dat niet! Maar de praktijk blijkt vaak anders. Het is niet zo makkelijk om te zeggen dat je niet verder wilt gaan dan zoenen. Of om nee te zeggen tegen je nieuwe vriend als hij zegt dat seks er gewoon bij hoort. Daarom is het belangrijk dat jongeren niet alleen praten over wat ze zouden kunnen doen, maar hier ook (virtueel) mee oefenen. De game Can You Fix It? is ontwikkeld voor jongeren van 13 tot en met 16 jaar om vaardigheden te trainen op het gebied van seksueel gedrag. Met de game Can You Fix It? is de SpinAward in 2011 in de wacht gesleept en is de Esprix Award (brons) ontvangen voor de campagne Maak seks lekker duidelijk. Serious game: Can You Fix It? Tijdens het spelen van de game komen jongeren in situaties terecht waarin ze (tijdig) moeten aangeven wat ze wel en niet willen als het gaat om seks. Het is niet slim te wachten tot je allebei naakt bent met zeggen dat je geen zin hebt. Door het spelen van de game worden vaardigheden getraind en krijgen spelers meer zelfvertrouwen dat ze iets aan een situatie kunnen veranderen (self-efficacy). Can You Fix It? bestaat uit twaalf korte films over realistische situaties, allemaal met een slechte afloop. De spelers krijgen de opdracht die te veranderen: Can You Fix It? Onderdeel van het spel is om op het juiste moment in te grijpen, een andere keuze te maken, zodat het verhaal wél goed afloopt. De speler verandert daarmee het scenario. Hij of zij fixt de situatie. can you fix it? Kies je eigen perspectief De twaalf filmscenario s zijn gebaseerd op de meest voorkomende situaties van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Deze situaties zijn naar voren gekomen uit onderzoek en gekoppeld aan verschillende profielen, zoals de relatiegerichte jongen, het afwachtende meisje of de player 1. Door het spelen van de game kunnen verschillende perspectieven worden gekozen, zowel die van het meisje als die van de jongen. Een lovecoach staat de spelers bij met adviezen, aan hem kunnen zij op elk moment feedback vragen. Door het spelen van deze game leren zij online wat de effecten zijn van verschillende handelingen en worden hen vaardigheden aangeleerd waarmee ze situaties beter kunnen aanpakken. De game is kort en boeiend, op deze manier wordt de aandacht van de jongeren goed vastgehouden. Er zijn 74 diepte-interviews gehouden onder jongeren op basis waarvan de profielen zijn opgesteld. Jonge studenten van het Mediacollege Amsterdam (mbo) onder leiding van Hugo Metsers spelen als acteurs in de game en de game is uitgetest onder vmbo- en roc-leerlingen. Weten is iets anders dan doen Benjamin (15) zegt over het spel Can You Fix It? : De filmpjes laten zien hoe het er in het echt aan toegaat, waardoor je zelf dus ook beter weet hoe je in situaties moet reageren. Door de filmpjes weet je hoe het minder leuk kan aflopen Benjamin legt uit: Om een hoge score te halen in het spel, moet je uitzoeken wanneer je moet ingrijpen 1 Cense, M., & van Dijk, L. (2010). Niet zomaar seks. Jongeren over seks en grenzen. Utrecht: Rutgers WPF. 12

13 in een situatie en dus voorkomen dat iets uit de hand zal lopen. Bij een chatgesprek voordat iemand op enter drukt (no big deal) of bijvoorbeeld voordat iemand een leugentje om bestwil vertelt (slaande ruzie). Het ene filmpje was moeilijker dan het andere. Ik vond het een origineel spel. Benjamin geeft aan dat hij wel wist wat hij in de meeste situaties moest doen. Toch leer je door deze filmpjes wel wat er kan gebeuren en dus ook dat je sneller je grens aan moet geven. Je hebt zelf in de hand hoe iets loopt: je moet jezelf op de eerste plaats zetten als je iets niet wil en dat duidelijk maken naar de ander. Ook moet je kijken of de ander er net zo over denkt om misverstanden te voorkomen..., aldus Benjamin. Wensen en grenzen De game Can You Fix It? is onderdeel van de campagne Maak seks lekker duidelijk. Jongeren worden uitgedaagd om bewust na te denken over hun wensen en grenzen en die van anderen op seksueel gebied. De algemene boodschap voor jongens is: let op signalen die meisjes geven en vraag naar wensen. Voor meiden is het advies: durf aan te geven wat je wensen en grenzen zijn. De campagne is ingezet op Hyves, met posters in bushokjes, op scholen en door middel van online banners. can you fix it? Uw kind en seks De campagne: Maak seks lekker duidelijk richt zich ook op ouders en docenten. Zij kunnen tieners ondersteunen bij de seksuele opvoeding en het weerbaar worden. Daarvoor hebben Soa Aids Nederland en Rutgers WPF de website gelanceerd. Op deze site kunnen ouders informatie vinden over de seksuele ontwikkeling van jongeren, bekijken welke opvoedingsstijl ze hebben en digitaal oefenen met het voeren van een gesprek over seksualiteit. Onderzoek naar effecten game De Universiteit van Maastricht heeft onderzoek verricht naar het effect op de vaardigheden van de jongeren van de game. Door middel van een voor- en nameting bleek dat de game een positief effect heeft op de vaardigheden bij 14- tot 16-jarigen. Voor de jongere kinderen geldt dit effect niet, het kan zijn dat deze kinderen nog te weinig inlevingsvermogen voor zulke situaties hebben. Verder onderzoek is nodig voor de jongere doelgroep. Kansen voor de jeugdgezondheidszorg In deze nieuwe vorm van voorlichting wordt er niet langer verteld hoe het moet, zoals in de klassieke variant, maar zoeken jongeren zelf uit wat ze willen en hoe ze dat het beste kunnen doen. Juist ook in the heat of the moment. Deze manier van voorlichting kan op verschillende onderwerpen toegepast worden en biedt mogelijkheden voor de JGZ. Soa Aids Nederland heeft inmiddels samen met Rutgers WPF met middelen van ZonMw het format ontwikkeld. Het omzetten van het format naar andere thema s komt dan qua kosten binnen handbereik. Bovendien kan de JGZ-professional de jongeren wijzen op de game en later, indien relevant, het gesprek erover aangaan. 13

14 Titel Can You Fix It? Project Serious game: Can You Fix It? Doel Het weerbaar maken van jongeren ten aanzien van ongewenst seksueel gedrag door hen te laten oefenen met het aangeven van de eigen grenzen. Zodat ze vervolgens in het echte leven het gedrag gaan vertonen dat ze zelf gewenst vinden, met respect voor de grenzen van de ander. Doelgroep Jongeren van 14 tot en met 16 jaar. Partners Soa Aids Nederland, Rutgers WPF, ZonMw en Sense.info. Rol van jongeren Jongeren zijn geïnterviewd voor het opstellen van de verschillende scenario s. Jonge acteurs spelen in de game om het zo aansprekend mogelijk te maken. Aanpak Kern van de problemen rondom seksuele wensen en grenzen zijn de misvattingen in communicatie tussen jongens en meisjes. Dat wordt inzichtelijk gemaakt in de game, waardoor jongeren meer in staat zullen zijn situaties in hun eigen leven te begrijpen en te veranderen. Op de site staan twaalf scenario s waarmee geoefend kan worden. De scenario s geven jongeren de mogelijkheid te leren in te grijpen in risicovolle situaties. Resultaat De game heeft een positief effect op de vaardigheden van 14- tot en met 16-jarigen. Voor het resultaat van de game bij jongere kinderen is meer onderzoek nodig. Projectinfo can you fix it? 14

15 In Nederland lijden ongeveer mensen aan een eetstoornis. Van alle 15- tot 29-jarige vrouwen heeft 0,3% een eetstoornis. Voorlichting over eetstoornissen aan ouders, mentoren en leerlingen is de basis van preventie van eetstoornissen. Als jongeren in een vroeg stadium de juiste steun krijgen, kan worden voorkomen dat zij wegglijden in een eetstoornis. Dat betekent dat het herkennen van kinderen en jongeren met symptomen van een eetstoornis essentieel is. Het voorlichtingspakket eetstoornissen helpt hierbij. Vroeg signalen opvangen Tijdens de voorlichting wordt ingegaan op het omgaan met emoties en een negatief zelfbeeld. Onzekerheid, weinig vertrouwen, angst om dikker te worden en veel bezig zijn met eten en je gewicht leiden regelmatig tot een eetstoornis. Bij het opvangen van signalen heeft iedereen een verantwoordelijkheid. Bijvoorbeeld docenten, mentoren, zorg - pro fessionals en ouders, maar ook klasgenoten. Klasgenoten worden tijdens het programma gemotiveerd om hun vaak ondraaglijke geheim te delen en zo hulp voor hun klasgenoot in nood in te schakelen. De kans dat iemand zonder hulp van een eetstoornis af kan komen is namelijk vrij klein. Het is het mooiste als ouders en professionals op scholen eerst voorlichting krijgen. Als de leerlingen het programma na hen volgen en zij na de voorlichting bij een ouder of docent het gesprek aandurven, krijgen zij een luisterend oor en de juiste steun. Veiligheid in de klas Bij voorkeur wordt de les gegeven aan een klas met de eigen mentor erbij. Het is belangrijk dat er een veilige sfeer gecreëerd wordt, zodat leerlingen vrijuit kunnen spreken. Ervaringsdeskundige voorlichters De voorlichters zijn ervaringsdeskundige professionele voorlichters. Zij gebruiken hun eigen ervaringen om vragen uit de klas te beantwoorden. Doordat de voorlichter zich zo kwetsbaar opstelt, wordt de drempel voor anderen lager om ook iets over zichzelf te vertellen. Delen van je verhaal Leerlingen die nog nooit iemand over hun probleem hebben verteld, herkennen zich regelmatig in het verhaal en hebben uiteindelijk de moed om ook hun verhaal te vertellen. Uit de praktijk blijkt dat kinderen die zelf rommelen met eten of een ander probleem hebben, dit regelmatig door deze les kenbaar durven te maken. zelfvertrouwen en eetgedrag Signalen verzamelen Jongeren die in de klas iets van een eetstoornis bij zichzelf herkennen, geven dit vaak aan op het evaluatieformulier. Dit formulier, waar de jongeren hun naam op schrijven, wordt aan het eind van de les uitgedeeld. Het formulier biedt leerlingen die tijdens de les niets hebben durven zeggen de mogelijkheid om hun eetprobleem en vaak ook andere 15

16 problemen kenbaar te maken. Op basis van deze formulieren wordt voor de afdelingsleiders en zorgteams een uitgebreide rapportage opgesteld. Dit biedt scholen de mogelijkheid om met de leerlingen waar zorgen of signalen over zijn in gesprek te gaan. Ouderavonden: liefde door de maag Tijdens ouderavonden wordt vaak een heftig beeld gepresenteerd van het leven van iemand met een eetstoornis. Het is goed dat ouders zich bewust worden van de gevolgen van een eetstoornis, zodat ze alert zijn op signalen. Deskundigheidsbevordering eetstoornissen Naast de voorlichtingsles wordt er ook een training aangeboden aan bijvoorbeeld zorgcoördinatoren, docenten, vertrouwenspersonen, leerlingbegeleiders, schoolmaatschappelijk werkers en JGZ-professionals. De training is bedoeld om jongeren met een (beginnende) eetstoornis sneller te leren herkennen. Binnen de training is tevens aandacht voor hoe de juiste hulp geboden kan worden. De deelnemers krijgen een uitgebreide werkmap en de handleiding Wat als mijn leerling een eetstoornis heeft? Anders kijken naar eetgedrag Leerlingen zijn enthousiast over de voorlichtingsles en bijna alle leerlingen vinden de les leerzaam of interessant (93%). Vanuit scholen worden er reacties gegeven zoals: Het geeft een nieuwe kijk op de problemen van een kind en ik begrijp beter waarom kinderen niet aan de bel trekken. Dat een eetstoornis zo goed te verbergen is. Vooral de voorbeelden spraken mij aan. Iemand van de GGD reageerde als volgt: Ik dacht al redelijk veel kennis te hebben van eetstoornissen, maar ben tijdens de training nog veel meer hierover te weten gekomen. Ik begin binnenkort weer met de onderzoeken van de leerlingen van het vo en zal wat ik geleerd heb in deze training zeker meenemen. Rommelen met eten De voorlichtingsles in de klas als onderdeel van het gehele programma is een goede manier voor vroegsignalering. De ervaring is dat leerlingen die aan het rommelen zijn met eten dat tijdens de voorlichtingsles indirect of direct aangeven. Uitgangspunt is om zoveel mogelijk signalen hiervan op te pikken en te melden. Echte effecten moeten nog worden onderzocht. zelfvertrouwen en eetgedrag Kansen voor de jeugdgezondheidszorg De preventie van eetstoornissen stopt niet na het verzorgen van een voorlichtingsles aan ouders, professionals en jongeren. Alle jongeren die een signaal geven, moeten geholpen worden. Want alleen zo kunnen eetstoornissen echt aangepakt worden. De jeugdgezondheidszorg kan ingeschakeld worden om op basis van de gemaakte rapportages extra gesprekken met de jongeren en mogelijk hun ouders te voeren. Dit om samen tot een juiste hulpaanpak gekomen en wellicht om door te verwijzen. 16

17 Titel Zelfvertrouwen en eetgedrag. Project Voorlichtingspakket eetstoornissen. Doel Het vroegtijdig herkennen van eetstoornissen door ouders en professionals op school en leerlingen kennis laten maken met de psychische stoornis eetstoornissen en symptomen van eetstoornissen vroegtijdig leren herkennen. Doelgroep Docenten, mentoren, zorgprofessionals verbonden aan scholen, ouders, leerlingen van de middelbare school. Partners Buro PUUR, scholen en GGD en. Aanpak Interactief, werken met oefeningen, gebruik van beeld- en filmmateriaal zijn kernelementen van de voorlichting. Door de les en bijbehorende rapportage worden kinderen in de knel zichtbaar, ook als het om iets anders gaat dan een eetstoornis. Tijdens de voorlichting komen globaal de volgende onderdelen aan bod: 1 Introductie ervaringsdeskundige welke vragen hebben leerlingen 2 Van onzeker naar zelfvertrouwen gedachten en gevoelens jij en je zelfbeeld (oefening) de ontwikkeling van zelfvertrouwen 3 Eetstoornis wat is een eetstoornis soorten eetstoornissen wat zijn de gevolgen hoe kun je het signaleren hoe help je 4 Evaluatie en afsluiting Resultaat De evaluatieformulieren die de leerlingen invullen zorgen voor zicht op de risicovolle leerlingen. De echte effectiviteit moet nog worden onderzocht. Bijzonderheden Kosten voor het programma, bestaande uit een voorlichtingsavond voor ouders, een training (dagdeel) voor docenten en professionals verbonden aan de school en de voorlichtingsles aan de leerlingen inclusief rapportage bedragen circa E 1000,- exclusief reiskosten en btw. Projectinfo zelfvertrouwen en eetgedrag 17

18 18 lessen in geluk Er is niemand die beter kan vertellen waarmee jongeren geholpen kunnen worden en op welke manier dan de jongeren zelf. Het Centrum voor Jeugd en Gezin in Capelle aan den IJssel werkt daarom met peervoorlichters om het CJG en aanverwante thema s onder de aandacht te brengen van jongeren. Capelle aan den IJssel was een van de vijf pilotgemeenten waar is gestart met het project Jongerenparticipatie binnen het CJG. Dit is met subsidie van ZonMw geïnitieerd door CNV Jongeren en Kennisnetwerk Centra Jeugd en Gezin. Jongerenparticipatie in Capelle Capelle aan den IJssel heeft in 2011 de Jong Lokaal Bokaal in de wacht gesleept, dé prijs voor de gemeente die zich inzet voor positief jeugdbeleid en jongerenparticipatie. De gemeente ondersteunt het initiatief dan ook van harte, waardoor het CJG middelen in de begroting heeft kunnen opnemen voor de uitvoering en coördinatie van dit project. Het IJsselcollege is verantwoordelijk voor de werving van de jongeren, die de peervoorlichting binnen hun maatschappelijke stage kunnen uitvoeren. Het jongerenwerk ten slotte heeft de taak om de training aan de peervoorlichters te verzorgen en hen gedurende het traject te coachen. Peervoorlichters De tien jongeren van het IJsselcollege (havo en vwo) zijn getraind en vormden een hechte groep. Voor de continuïteit van het project is het van groot belang dat er cohesie ontstaat en jongeren zich aan elkaar verbinden. De jongeren hebben in overleg met het CJG zelf het thema gekozen waar zij voorlichting over willen geven. Op deze manier staat het onderwerp dicht bij hen en komt hun verhaal het beste bij de andere jongeren over. Zo is er onder meer gekozen voor thema s als huiselijk geweld, het voorkomen van tienerzwangerschappen, het CJG, een laag zelfbeeld en alcohol. De jongeren zijn vervolgens zelf verantwoordelijk voor het werven van de scholen en klassen waar zij hun voorlichting kunnen geven. Hier worden op directieniveau wel afspraken over gemaakt en vervolgens wordt het pad geëffend. Sommige jongeren kiezen ervoor om de voorlichting in havo klassen aan te bieden, terwijl anderen er juist voor kiezen de voorlichting ook bij het praktijkonderwijs (vmbo-niveau 1 en 2) aan te bieden. Interactieve voorlichting Belangrijk is dat de lessen interactief zijn en de jongeren zelf nadenken over de invulling van de training qua werkvormen. Zo wordt er veel gebruik gemaakt van korte filmpjes en laten de voorlichters bijvoorbeeld met Google Street View zien waar het CJG staat en hoe het eruitziet. peervoorlichters over het cjg in capelle a/d ijssel

19 19 lessen in geluk Eigen taal spreekt aan Elzelien Vermeijden (toenmalige coördinator van het CJG) geeft aan: Heel leuk om te merken is dat jongeren echt in hun eigen taal en woorden de boodschap overbrengen. Dat krijg je als volwassenen nooit op die manier voor elkaar. Alle leerlingen krijgen een evaluatieformulier, waaruit blijkt dat zij erg enthousiast zijn over de voorlichting. Dat iemand van mijn eigen leeftijd hierover komt vertellen, dat is toch wel heel bijzonder. Elzelien geeft aan erg onder de indruk te zijn van de reactie van de leerlingen. Je merkt echt dat via de peervoorlichters het onderwerp heel erg aankomt bij de leerlingen. Dat is een compliment voor de voorlichters. Tegelijkertijd toont het de kracht aan van het werken voor en door jongeren. Je verplaatsen in een ander Twee peervoorlichters uit Capelle vertelden: We gaven presentaties aan leerlingen uit de brugklassen van het IJsselcollege en het Comenius College. Het was fijn dat we dat in groepjes konden doen. Iedereen heeft zijn sterke punten en zo konden we goed op elkaar inspelen. We mochten zelf beslissen over welke thema s we voorlichting gaven. Met informatie die we van het CJG kregen of van internet haalden, maakten we de presentaties. En: Ik vind het bijzonder om te zien dat tijdens een discussie over abortus een leerling bij zijn standpunt bleef, ondanks dat de rest van de klas een heel andere mening had. Je leert ervan om je te verplaatsen in de ander. Het is voor iedereen die betrokken is een leerzame ervaring, waarin ook diversiteit en het omgaan met diversiteit een rol spelen. Actieve en verantwoordelijke voorlichters Naar aanleiding van het project is een aantal tips geformuleerd, zodat de peervoorlichting zo voorspoedig mogelijk kan verlopen. Om te zorgen dat de peervoorlichters zich op hun gemak voelen, kunnen ze van tevoren aangeven met wie ze de voorlichting willen geven. In de training wordt hier tijd voor ingeruimd. Ook mogen de jongeren meedenken over de locatie waar ze voorlichting gaan geven. Sommige peervoorlichters willen bijvoorbeeld liever geen bekenden tegenkomen, anderen vinden dit geen probleem. De jongeren wordt tevens aangeleerd om praktisch te denken; als er iemand ziek is, dan zorgen ze voor vervanging en geven ze de voorlichting met een andere partner. De leerkrachten van de groepen waar de jongeren voorlichting geven worden altijd gevraagd om feedback te geven. Zo kunnen de peervoorlichters steeds beter worden in wat ze doen. De peervoorlichters bleken in het begin van de training al te beschikken over veel vaardigheden, waardoor de training een volgende keer een verdiepingsslag kan krijgen en er meer ingegaan kan worden op de keuze voor verschillende werkvormen. peervoorlichters over het cjg in capelle a/d ijssel

20 20 lessen Kansen voor in geluk de jeugdgezondheidszorg De JGZ is op dit moment niet actief betrokken bij de organisatie van de peervoorlichting, maar zij maakt wel onderdeel uit van het CJG en zit in de stuurgroep. Vanuit praktische overwegingen is gekozen om het jongerenwerk de taak van de training en de coaching te geven, maar dit zou ook goed kunnen worden aangestuurd door de JGZ. De JGZ is aanwezig op de vo-scholen, zitten in de ZAT s en kennen daardoor de leerlingen. De JGZ zou een goede partij zijn om de training te verzorgen en de jongeren te begeleiden tijdens het traject. Op die manier wordt de JGZ er ook meer het verlengstuk en gezicht van het CJG. Titel Peervoorlichting over het CJG in Capelle aan den IJssel. Project Jongerenparticipatie binnen het CJG. Een CJG voor en door jongeren. Doel Het stimuleren van betrokkenheid en participatie van jongeren bij het CJG. Partners CJG, gemeente, IJsselcollege, jongerenwerk. Rol jongeren Peervoorlichting. Aanpak Binnen de gemeente Capelle aan den IJssel zijn 10 jongeren getraind tot peer-voorlichter voor het CJG. In het project is ingezet op de kracht van de jongeren zelf. Om het project mogelijk te maken zijn vijf stappen van belang: STAP 1 Beleidsmatige inbedding STAP 2 Jongerenwerving STAP 3 Training STAP 4 STAP 5 Voorlichting Evaluatie Resultaat Een laagdrempelige, persoonlijke, kennismaking voor jongeren met het CJG én de gemeente. Door peervoorlichting wordt preventief hulp en ondersteuning geboden aan jongeren. Jongeren zijn voorgelich over het CJG en verschillende thema s als tienerzwangerschap, discriminatie, zelfbeeld, sollicitaties, criminaliteit, alcohol en drugs. Dat wat jongeren beweegt is bij het CJG beter in beeld. Het CJG weet welke communicatiemiddelen aansluiten bij de leefwereld van de jongeren. Er is een methodeboek ontwikkeld. Bijzonderheden De geschatte kosten bedragen circa 9000 per jaar. Projectinfo vrijwillige-inzet.nl/brochures/methodiekboek.pdf peervoorlichters over het cjg in capelle a/d ijssel