Bananen in je oren: van papier naar praktijk
|
|
- Mathilda Cools
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Bananen in je oren: van papier naar praktijk Kathleen Collijs Steunpunt Nederlands als Tweede Taal Werkgroep Anderstalige Nieuwkomers Leerlingen van de onthaalklas en juf Saskia over het eindresultaat van een uitgevoerde activiteit 'Bodo en het oerwoudconcert: een luisterspel maken op cassette'. ' Weten jullie nog waarvoor we die cassette gemaakt hebben?' Ja, wij hebben dat gemaakt voor kinderen die niet kunnen lezen'. 'Maar juf, wij kunnen dat ook gebruiken voor als je een boek wil lezen en de bibliotheek is dicht'. Juf, wij kunnen een winkel beginnen.' 'Een winkel? Met één cassette?' 'Nee, we kopen cassettes en dan maken wij die één voor één en dan kunnen wij die verkopen.' (euro-tekentjes in pretoogjes) Als materiaalontwikkelaar probeer je bij het uitwerken van activiteiten altijd zo goed mogelijk je doelen en je doelgroep voor ogen te houden. Je probeert te anticiperen op de moeilijkheden en mogelijkheden opdat je project de toets van de praktijk kan doorstaan. Toch is het altijd een belevenis om papier praktijk te zien worden. In dit geval een plezierige '(h)aha beleving'. Begeleidster Gerda Broekmans bezorgde ons een video-opname met beelden van een onthaalklas in actie. Zo kregen we te zien hoe juf Saskia met haar klasje aan de slag ging met enkele activiteiten uit 'Goochelen met Woorden', een serie bronnenboeken voor de opvang van anderstalige nieuwkomers in het basisonderwijs. Activiteiten in beeld gebracht De video toont ons fragmenten van activiteiten uit 'Goochelen met woorden 3', met name: 'Bodo en het oerwoudconcert: een luisterspel maken' en 'Geurenlotto'. De thema's van 'Goochelen met woorden 3' werden mee bepaald door leerkrachten van onthaalklassen. Zo zijn er een aantal taken die verband houden met dieren en de natuur, een thema dat volgens de ervaring van onthaalleerkrachten veel respons uitlokt bij de leerlingen. Verder signaleerde men de behoefte aan activiteiten rond delicatere thema's als 'lichaam' en 'gevoelens'. Dit vanuit de constatatie dat een aantal onthaalleerlingen emotioneel en fysiek 'niet goed in hun vel zitten' en daar niet altijd uiting aan kunnen geven. Voornoemde activiteiten kaderen in het blok 'Lichaam en zintuigen', waarin enerzijds zintuiglijke ervaringen aan bod komen en anderzijds via activiteiten zoals 'tekenen op de rug' en 'eenvoudige massagetechnieken' op een niet-bedreigende manier rond lichaam en lichamelijk contact wordt gewerkt. Hieronder bespreken we kort enkele opdrachten (opbouw en achterliggende principes) zoals die door ons op papier werden gezet. Analoog verwijzen we telkens naar de praktijk die uit de video van juf Saskia en haar leerlingen blijkt. 1. Bodo en het oerwoudconcert: een luisterspel maken op cassette Het maken van het luisterspel wordt voorafgegaan door allerhande activiteiten rond geluid. De leerlingen voeren een klasgesprek en experimenteren met het nabootsen van geluiden. Daarna leren ze werken met een cassetterecorder en onderzoeken ze hoe je een index bij een cassette maakt. Vervolgens gaan ze in groepjes geluiden opnemen in en rond de school en doen ze hier een kwis mee. In de loop van deze activiteiten wordt het taalgebruik maximaal uitgebuit: leerli ngen bespreken welke geluiden plezierig zijn en welke niet, leggen aan elkaar uit hoe een cassetterecorder werkt, lezen de woordjes op het toestel, maken lijstjes voor een index, werken samen voor een geluidsopname en voor het maken van de kwis. In een volgende fase maken de leerlingen kennis met het verhaal 'Bodo en het oerwoudconcert'. Aan de hand van de prenten uit het boek en ondersteund door vragen van de leerkracht reconstrueren de leerlingen het verhaal. Voortbouwend op de vooractiviteiten legt de juf uit
2 dat ze dit verhaal met de klas tot een luisterspel gaan verwerken. De leerlingen zoeken uit hoe ze dit gaan aanpakken, wat resulteert in het maken van een draaiboek. Daarna volgt de eigenlijke opname van het luisterspel op cassette. Op video zien we hoe de leerlingen na afloop de activiteit nabespreken en samen het eindresultaat beluisteren. Op ontdekkingsreis in een prentenboek De activiteit is opgehangen aan het verhaal van 'Bodo en het oerwoudconcert' van Hans de Beer en Serena Romanelli (1995. Uitgave De vier windstreken). Werken met verhalen kan erg motiverend zijn en biedt veel mogelijkheden. Zo kunnen via verhalen impliciet moeilijke thema's als eenzaamheid (Goochelen met woorden 3: Kleine Bever en de echo) of heimwee (Goochelen met woorden 3: Afrika achter het hek) aan bod komen. Verhalen bieden een goed uitgangspunt voor boeiende gesprekken of creatieve vormen van verwerking. Verder is het werken met boeken een kans om de leerlingen leesplezier bij te brengen en eventueel het alfabetiseringsproces te stofferen. De meeste nieuwkomers hebben echter nog veel visuele ondersteuning nodig. Zo komen we terecht bij het gebruik van rijk geïllustreerde prentenboeken. Daarbij moet wel goed worden nagedacht over de keuze van het boek. Sommige prentenboeken zijn te kinderachtig voor de doelgroep, de thema's lenen zich niet altijd voor gebruik in de onthaalklas en de illustraties zijn niet altijd verhelderend voor een goed begrip van het verhaal. 'Bodo en het oerwoudconcert' is een eenvoudig en grappig verhaal over een aapje dat muziek leert maken als hij toevallig een viool vindt in het woud. Het verhaal sluit goed aan bij de thema's 'geluiden' en 'dieren' en bevat duidelijke illustraties. Zo te zien slaat het ook effectief aan bij de leerlingen: de passage waarin mama aap omwille van het kabaal in het woud bananen in haar oren heeft gestoken is duidelijk in het geheugen van de leerlingen blijven hangen... Bij de nabespreking van de activiteit vraagt de juf aan de leerlingen of zij het verhaal heeft voorgelezen. 'Nee juf', antwoorden de leerlingen haast beledigd. jij hebt gewoon dat boek laten kijken. Wij hebben dat zelf gemaakt dat boek'. Leerlingen aan de hand van prenten en ondersteund door open of gesloten vragen een verhaal laten reconstrueren, biedt inderdaad veel kansen
3 tot taalgebruik en taalverwerving. De leerkracht onderhandelt met de leerlingen en prikkelt de nieuwsgierigheid van de kinderen om het vervolg van het verhaal te achterhalen. De prent op de kaft van het boek vormt een eerste aanwijzing: waarover zou het verhaal gaan, waar zou het zich afspelen, wie speelt er een rol in? Kan er al iemand de titel ontcijferen? Wie is Bodo en wat zou een oerwoudconcert zijn? Samen met de leerlingen gaat de leerkracht op ontdekkingstocht in de wereld van het boek. De leerlingen leren hoe je zonder dat je alle woorden snapt toch heel wat kunt afleiden over het verhaal. Misschien proberen ze hier en daar ook al eens een woordje te ontcijferen of zijn de meer taalvaardigen voldoende gemotiveerd om zelf al eens zo'n verhaal te lezen. Onderhandelen over aanpak en rolverdeling Een volgende stap in de activiteit is het bedenken en maken van een script. Hoe doe je dat nu, een luisterspel maken van een boek? Hoe vertel je het verhaal? Wat zijn passende geluiden bij het verhaal? Hoe produceer je die geluiden? Wie doet wat, hoe verdelen we de taken? Bij dit proces komt nogal wat kijken. Heel wat stof voor gesprek dus. De leerkracht speelt de rol van begeleider en onderhandelaar, maar de oplossingen en suggesties komen van de leerlingen zelf. De beelden van de nabespreking tonen ons waartoe dit resulteerde in de klas van juf Saskia. De klas heeft het verhaal niet letterlijk overgenomen. Hun eigen vondsten en grapjes werden in het luisterspel verwerkt. Zo worden in de kelder naast een 'muziekding' voor het aapje Bodo plots ook andere schatten gevonden zoals koekjes en geld. Bij de rolverdeling werd rekening gehouden met de verschillende karakters en capaciteiten van het heterogene groepje. Na overleg werd voor iedereen een passende taak gevonden: technicus, spreker, geluidenmaker... De ene bediende de cassetterecorder, een ander imiteerde een knabbelende krokodil door een stuk papier te verfrommelen, de jongste liet horen hoe het klinkt als Bodo het aapje hartverscheurend huilt en de extraverte komiek van de klas vervormde zijn stem tot 'mama - aap - met - bananen - in - de -oren'. Het is duidelijk een intensieve en geanimeerde brainstorm geworden. Een eindproduct om trots op te zijn Dit proces is niet vrijblijvend geweest: het heeft geleid tot enkele concrete eindproducten, met name het script en de cassette. In het script konden de leerlingen bladzijde per bladzijde aangeven wat er op cassette zou worden verteld (met woorden of korte zinnen), welke geluiden er zouden gebruikt worden en hoe de rolverdeling is. Naargelang de schrijfvaardigheid en geletterdheid van de kinderen kan men hier differentiëren: gevorderde leerlingen kunnen met meer tekst werken, anderen kunnen zich beperken tot het overnemen van enkele eenvoudige woorden of het invullen van namen. Wie nog niet veel kan schrijven, mag ook tekenen. Juf Saskia heeft met kleurig papier een mooi script gemaakt waarin de leerlingen vanalles genoteerd hebben en waar ze altijd naar kunnen teruggrijpen. Concrete eindproducten zijn niet alleen motiverend voor de leerlingen, ze bieden hen ook kansen om met tastbare resultaten naar buiten (ouders, school...) te treden. In 'Goochelen met woorden 3' werden een aantal activiteiten opgenomen waarbij de reguliere klassen met de onthaalklas in contact kan worden gebracht. Een fotoreportage met een zelfgemaakte camera is zo'n activiteit waarin letterlijk en figuurlijk aan positieve beeldvorming kan worden gewerkt. De nieuwkomers krijgen de kans om ook eens als experten uit de hoek te komen en te tonen wat ze kunnen. In het geval van 'Bodo en het oerwoudconcert' is de cassette met het luisterspel een mooi product om mee uit te pakken. Aan het eind van de cassette wordt nog eens expliciet vermeld wie heeft meegeholpen bij het totstandkomen van dit product. De leerlingen van juf Sas hebben de cassette laten horen aan de lagere klassen van de basisschool en werden daar op positieve commentaar en bewondering onthaald. Duidelijk erg fier op het eindresultaat plannen ze gelijk een heel handeltje met nog zo'n cassettes. Wordt vervolgd? 2. Geurenlotto Na 'horen' komt de zintuiglijke waarneming 'ruiken' aan bod. In een klassikaal voorgesprek praten de leerlingen over prettige en minder prettige geuren. Daarna krijgen ze een blad met genummerde afbeeldingen. De afbeeldingen stellen achttien geurige voorwerpen voor. De leerkracht heeft kleine doosjes bij waarin fragmenten van deze voorwerpen zitten. Door aan de doosjes te ruiken moeten de leerlingen in paren de geuren proberen te identificeren. Vervolgens maken ze hun eigen geurenlotto. De gebruikte voorwerpen behoren tot zes categorieën: geuren uit het bos, bakgeurtjes, kruidige geurtjes, bloemengeuren, fruitgeuren en groentengeuren. Per categorie
4 wordt met de afbeeldingen een lottobord gemaakt. Iedere speler krijgt één of meer lottoborden. Als de geurdoosjes worden doorgegeven, moeten de leerlingen aangeven of de geuren overeenkomen met een afbeelding op hun bord. Op de video zien we hoe juf Saskia in haar klas de activiteit inleidt en hoe de leerlingen per twee de herkomst van de geuren in de doosjes proberen te achterhalen. Betekenisonderhandeling in een klasgesprek Juf Saskia heeft de activiteit 'Een luisterspel maken' afgerond. Om de taken rond geuren in te leiden, heeft ze een geurverstuiver meegebracht waarmee ze de klas opfrist. De aandacht van de leerlingen is gewekt: Wat is dat? Hoe ruikt dat? Door deze concrete opstap wordt het onderwerp voor de klas meteen bevattelijk. Er ontspint zich een gesprek over lekkere en minder lekkere geuren. De leerlingen brengen eigen voorbeelden aan. Soms ontbreekt hen de woordenschat om een voorwerp exact te benoemen. Dan gebruiken ze andere middelen om zich duidelijk te maken. Ze wijzen concrete dingen in de klas aan of maken gebruik van prenten die in het lokaal hangen. Of ze proberen iets duidelijk te maken door het te omschrijven, er gebaren bij te maken, te tekenen... Zo gaat het gesprek op een gegeven moment over geurige thee. Adam wil iets uitleggen: 'Het is zoals kersen maar kleiner. Dezelfde kleur: rood. Het is zo (hij gebaart een klein rondje) en als dat geel of groen is, is het nog niet goed - als het rood is wel. En dat prikt. Dat wat prikt moet je er af doen. Je moet het goed proper maken en dan thee van maken.' Hij maakt een tekening op het bord om zijn uitleg te illustreren. Juf Saskia heeft het begrepen: rozenbottelthee bedoelt Adam. Een andere jongen wil ook iets vernoemen dat lekker ruikt: 'Juf dat is zoals je choco zo op brood doet (gebaart smeren van boterham) maar dan met kersen.' Aha, kersenconfituur. Samir wil ook iets inbrengen. Hij wil iets aangeven dat niet lekker ruikt. Het heeft te maken met schapen en een winkel maar hij raakt er niet echt uit. Na kort overleg in de eigen taal vult zijn klasgenoot de uitleg aan. Zo wordt duidelijk wat Samir bedoelt: in de buurt is een slagerij waar karkassen van schapen hangen, en dat stinkt. Iets later legt hij aan de juf in het Nederlands uit waar een andere winkel is met lekker ruikende braadkippen.
5 Wat wordt verworven en de transfer naar andere situaties Ondertussen ligt er in de klas een papier klaar met een lachend gezichtje en een boos gezichtje. Deze symbolen en de begrippen van afkeuring en instemming waarnaar ze verwijzen worden in de context van de taken rond lichaam en zintuigen meermaals gebruikt (in een afsluitende taak 'zelf een snoezelruimte maken' worden zoveel mogelijk bronnen van aangename zintuiglijke waarnemingen verzameld; voor de taak rond 'massage' geven de leerlingen aan welke oefeningen ze prettig vonden). Juf Saskia vraagt zich hardop af waarom het papier met de gezichtjes daar nu zou liggen. De jongens leggen gemakkelijk zelf de link: 'Juf, dat (wijst naar lachend gezichtje) is wat goed ruikt en dat (wijst naar boos gezichtje) is wat niet goed ruikt.' Eén jongen weet er zelfs onmiddellijk termen aan te koppelen: 'Dat is positief en dat is negatief'. Op zulke momenten merk je dat deze manier van werken binnen de onthaalklas niet vrijblijvend is en hoe er wel degelijk aan belangrijke doelen wordt gewerkt. Toen de beelden van deze activiteiten in de school aan de reguliere leerkrachten werden getoond, werd ook voor hen duidelijker waar juffrouw Saskia en haar leerlingen mee bezig waren en tot welke resultaten dit op langere termijn kon leiden. Binnen de context van de opdrachten verwerven de leerlingen begrippen en vaardigheden die ook in andere situaties kunnen worden toegepast. Een ander voorbeeld hiervan binnen dezelfde activiteit is het per categorie (bos / groenten / fruit...) indelen van afbeeldingen in het kader van het lottospel. Op meerdere momenten in de video zie je hoe de leerlingen met succes door een geduldige juf Saskia worden aangemoedigd tot zelfredzaamheid en zelfstandig denken: ze leren strategieën om iets uit te leggen, vinden verbanden, ontdekken zelf hoe ze een opdracht kunnen aanpakken. Zo laat de juf hen ook achterhalen wat er van hen verwacht wordt in het vervolg van de opdracht. De jongens komen er achter dat ze de geurtjes in de potjes moeten identificeren en met een genummerde afbeelding moeten linken: Je moet ruiken, denken - dat zoeken en de nummer schrijven: wat is dat'. Zo gezegd, zo gedaan: aan het slot van de video zien we de leerlingen alweer in geanimeerde discussies verwikkeld. Ik denk dat juf Saskia na zo'n dag ook wel eens bananen in haar oren wil steken... Tot slot De video toont hoe in dit geval de weg van papier naar praktijk succesvol verliep. Hierbij willen we de onmisbare rol van de onthaalleerkracht nog eens in de verf zetten. Juf Saskia voelt heel goed aan waar het papier naar toe wil en past aan waar nodig in functie van de klas die ze zo goed kent. Ze weet haar leerlingen uitstekend te begeleiden in hun leerproces door hun nieuwsgierigheid te prikkelen, geduldig te luisteren en in te pikken op wat de kinderen aanbrengen zonder het uiteindelijke doel uit het oog te verliezen. Het begeleiden en organiseren van bovenstaande activiteiten vergt best veel van de leerkracht: er kruipt nogal wat voorbereiding in en vraagt om heel wat dynamisme en een constante alerte houding. Gelukkig hebben juf en leerlingen de uitdaging aangenomen om er een positief proces van te maken. In haar getuigenis vertelt juf Saskia dat de stralende gezichten van de leerlingen een motivatie vormen om op de ingeslagen weg verder te gaan. Voor ons als materiaalmakers geldt eigenlijk hetzelfde: het plezier van de leerlingen en de resultaten op vlak van taalvaardigheid (zie voorbeeld aan begin van het artikel) werken alleszins inspirerend. Terug naar het papier dus. Suggesties en voorbeelden uit de praktijk altijd welkom. Bronvermelding Collijs, K., M. Goethals, G. Ramaut, M. Sterckx, T. Verheyen (2001). Goochelen met woorden 3. Verdere opvang in de onthaalklas basisonderwijs. Leuven: Steunpunt NT2. De Beer, H. & S. Romanelli (1995). Bodo en het oerwoudconcert. Amsterdam: De vier windstreken.
6.3 GEURENLOTTO. basistaak DOEL MATERIAAL ORGANISATIE VERLOOP. intro. intro
6.3 GEURENLOTTO basistaak MATERIAAL ORGANISATIE - luisteren: begrijpen van vragen, opmerkingen en reacties over een handelingsopdracht - instructies begrijpen over de uitvoering van een handelingsopdracht
Nadere informatieNAAR EEN EFFICIENTER ONTHAALONDERWIJS, EEN GOOD PRACTICE!
NAAR EEN EFFICIENTER ONTHAALONDERWIJS, EEN GOOD PRACTICE! Tom Verheyen 1 Inleiding Onthaalleerkrachten die voor het eerst geconfronteerd worden met anderstalige nieuwkomers weten niet altijd wat er van
Nadere informatieLes 17 Zo zeg je dat (niet)
Blok 3 We hebben oor voor elkaar les 17 Les 17 Zo zeg je dat (niet) Doel blok 3: Leskern: Woordenschat: Materialen: Leerlingen leren belangrijke communicatieve vaardigheden, zoals verplaatsen in het gezichtspunt
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieJuf Sabine en juf Maaike
Je moet daar heel wat voor kunnen: - Je moet goed kunnen lezen - En ook goed begrijpen wat je leest - Je moet goed kunnen opzoeken - En goed kunnen kiezen wat je wel en niet nodig hebt. - Je moet je verhaal
Nadere informatieLEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT: ZEG HET MET EEN T- SHIRT
LEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT: ZEG HET MET EEN T- SHIRT Omschrijving van de activiteit De leerlingen bedrukken een T-shirt met een eigen tekst op basis van instructies. Fase Overgang fase alfabetisering
Nadere informatieLEERKRACHTGEDEELTE: LETTERS MET JE LIJF
LEERKRACHTGEDEELTE: LETTERS MET JE LIJF Omschrijving van de activiteit De leerlingen geven elkaar mondelinge instructies om met hun lichaam letters en korte woordjes te vormen; andere leerlingen moeten
Nadere informatieLEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT HOE-FILE: HOE MAAK IK HET UIT? VAN LIEF NAAR EX.
LEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT HOE-FILE: HOE MAAK IK HET UIT? VAN LIEF NAAR EX. Omschrijving van de activiteit De leerlingen lezen tips over correct handelen als je het uitmaakt met je lief. Ze bespreken
Nadere informatieLEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT: EEN GROEPSTEKST MAKEN
LEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT: EEN GROEPSTEKST MAKEN Omschrijving van de activiteit De leerlingen brengen met ondersteuning van de leerkracht zinnen aan om vanuit hun beleving en ervaring een eenvoudige
Nadere informatie8-10-2015. Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Modelen. Contactgegevens
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Modelen WWW.CPS.NL Contactgegevens Willem Rosier w.rosier@cps.nl 06 55 898 653 Hoe ziet het modelen er in de 21 ste eeuw uit? Is flipping the classroom dan
Nadere informatieSOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN
SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatielesmateriaal Taalkrant
lesmateriaal Taalkrant Toelichting Navolgend vindt u een plan van aanpak en 12 werkbladen voor het maken van de Taalkrant in de klas, behorende bij het project Taalplezier van Stichting Wereldleren. De
Nadere informatieA. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door
A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Respecteer de stille periode van kinderen. Geef kinderen die het nodig hebben, meer tijd om een luisteropdracht
Nadere informatieLEERKRACHTGEDEELTE HOE-FILES: HOE ZIE IK ER SEXY UIT?
LEERKRACHTGEDEELTE HOE-FILES: HOE ZIE IK ER SEXY UIT? Omschrijving van de activiteit De leerlingen lezen een lijst met tips over hoe je er goed kan uitzien en wat je zeker niet mag doen als je er goed
Nadere informatieHuiswerk Spreekbeurten Werkstukken
Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.
Nadere informatieLiefde, voor iedereen gelijk?
Seksuele diversiteit graad 2 Lesvoorbereiding Liefde, voor iedereen gelijk? Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les: Print de verhalen 'Het geheim van Mirjam'
Nadere informatieogen en oren open! Luister je wel?
ogen en oren open! Luister je wel? 1 Verbale communicatie met jonge spelers Communiceren met jonge spelers is een vaardigheid die je van nature moet hebben. Je kunt het of je kunt het niet. Die uitspraak
Nadere informatieWielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting
Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor
Nadere informatieNAAM ORGANISATIE: KDV DE KNUFFEL ACTIVITEIT:
ADRES: Kinderopvang Knuffel Machteld Versweyveld Columbiastraat 231 2030 Antwerpen NAAM ORGANISATIE: KDV DE KNUFFEL CONTACTGEGEVENS: 035413154 KDV.knuffel@stad.antwerpen.be ACTIVITEIT: TREFWOORDEN: VOORTDUREND
Nadere informatieonderwerp: Ik ruik mensenvlees ( drama- beweging)
onderwerp: Ik ruik mensenvlees ( drama- beweging) -lln. kn. zich soepel bewegen op de muziek; -lln. kn. sprookjesfiguren uitbeelden met de nadruk op één zintuig; -plezierbeleving; -lln. durven expressief
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieTijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.
Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven
Nadere informatiet Vuil Reclametruukske
t Vuil Reclametruukske Reclame graad 2 Lesvoorbereiding Toon de oproep van José op het smartboard. Voorzie twee dozen (schoendoos, andere kartonnen doos met deksel,...) Print informatieflarden opdracht
Nadere informatieAanvulling Woordenschat NT2
Aanvulling Woordenschat NT2 Woordenschat Kinderen die net beginnen met Nederlands leren, moeten meteen aan de slag met het leren van woorden. Een Nederlandstalig kind begrijpt in groep 1 minimaal 2000
Nadere informatieBegrijpend luisteren. Annemarieke Kool. CPS Onderwijsontwikkeling en advies WWW.CPS.NL
Begrijpend luisteren Annemarieke Kool CPS Onderwijsontwikkeling en advies WWW.CPS.NL Programma 1. Welkom 2. Doelen van workshop 3. Strategieën en voorbeelden 4. Differentiëren mbv taxonomie 5. Oefening
Nadere informatieNederlands in Uitvoering
Nederlands in Uitvoering Leerjaar 1 Toekomst Een interview houden Algemene modulegegevens Leerjaar: 1 Taaltaak: Een interview houden Thema: Toekomst Leerstijlvariant: BEKIJK - DENK - DOE - ERVAAR Beschrijving
Nadere informatieBijlage Stoere Schildpadden
Bijlage Stoere Schildpadden Deze bijlage hoort bij de beschrijving van de interventie Stoere Schildpadden, zoals die is opgenomen in de databank Effectieve Jeugdinterventies. Meer informatie: www.nji.nl/jeugdinterventies
Nadere informatieTussendoelen Taal: Spraak- Taalontwikkeling
Tussendoelen Taal: Spraak- Taalontwikkeling 0 1;6 2 2;6 3 3,6 4 4;6 1. Praat in één-woordzinnen ( bal? betekent bijvoorbeeld: ik wil de bal hebben). 2. Kent de betekenis van ongeveer 70 3. Kan woorden
Nadere informatie3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?
Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat
Nadere informatieLESBRIEF. Grote Anna leert lezen en rekenen. Digibordles lezen : Digibordles rekenen : Wij maken kinderdromen waar www.clavisbooks.
Samenvatting: Grote Anna heeft een bijzondere dag vandaag! Ze gaat voor het eerst naar de grote school. Anna heeft er veel zin in. Ze heeft zelfs een nieuwe boekentas en schrijfspulletjes gekregen! Het
Nadere informatieOp welke manier spelen jullie in op de interesses van de leerlingen? Hoe komen afspraken en regels bij jullie in de klas en de school tot stand?
Vraag Afspraken maken Beter samen leven in de klas en in de school. Samen leven en samen leren kan niet zonder de nodige afspraken en regels. Ook hier zijn er tal van mogelijkheden om leerlingen inspraak
Nadere informatieMaak zelf geld. Lesvoorbereiding. Verwondering. Kennis
Geld graad 1 Lesvoorbereiding Maak zelf geld Print 1 keer het verhaal Isaura s droom, Toon Isaura's foto op het smartboard Print de Braziliaanse munt, de real uit. Verwondering Lees het verhaal Isaura
Nadere informatieDe olifant die woord hield
De olifant die woord hield Een voorstelling van verhalenverteller Peter Faber www.peterfaber.eu Inleiding Aan het eind van haar leven las Annie MG Schmidt al haar sprookjes nog eens door. Genadeloos streepte
Nadere informatieLou en Lena: NEE tegen geweld!
Mijn prentenboek Prentenboek voor leerlingen 1 e en 2 e leerjaar Lou en Lena: NEE tegen geweld! Mijn naam:... Mijn klas:... Mondiale Vorming - Plan België Hallo, ik ben Lou. En dit is mijn zus Lena. We
Nadere informatieLucy heeft een ballon
Caro Kindercoach & begeleiding Maasdijk 16 4283 GA Giessen 0620380336 info@carokindercoach.nl www.carokindercoach.nl heeft een ballon Handleiding Doelgroep: Kinderen van 3 tot 6 jaar. Doel van het lezen
Nadere informatie2.5!"FAMILIETREKJES. # basistaak DOEL MATERIAAL ORGANISATIE VERLOOP
2.5!"FAMILIETREKJES # basistaak DOEL MATERIAAL ORGANISATIE VERLOOP - luisteren: begrijpen van instructies voor een zoekopdracht, in dit geval een stamboom samenstellen van een denkbeeldige familie - begrijpen
Nadere informatieLuisteren en samenvatten
Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister
Nadere informatieTaalstimulering voor kinderen en volwassenen. Taal en taalbeleid 3 februari 2014
Taalstimulering voor kinderen en volwassenen Taal en taalbeleid 3 februari 2014 Enkele stellingen Taalontwikkeling 1. Voortalige fase: van 0 tot 1 jaar 2. Vroegtalige fase: van 1 tot 2,5 jaar Eentalige
Nadere informatieHUISWERKGIDS SCHOOLJAAR 2011-2012
HUISWERKGIDS SCHOOLJAAR 2011-2012 1 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk bladzijde 1. Inleiding De huiswerkgids 3 2. Hoe maak en leer je huiswerk? 4 3. Het leren van woorden (spelling/engels) 5 4. Het leren van topografie
Nadere informatieInhoud Voor de leerling Voor de leraar Algemeen
Vogel ABC Inhoud Voor de leerling... 2 Inleiding... 2 Aanpak... 2 Opdracht... 3 Evaluatie-formulier (groep 3-4)... 4 Voor de leraar... 5 Instructie en feedback... 5 Verbinding met hele groep... 5 Beoordeling...
Nadere informatieZuivel is belangrijk. Melk is goed voor... ELK!
tweede leerjaar 2 Zuivel is belangrijk Melk is goed voor... ELK! Plaats de passende leeftijd bij elke tekening. Kies uit: 6 tot 12 jaar, 1 tot 3 jaar, 0 jaar, meer dan 60 jaar, 12 tot 18 jaar, 6 maanden
Nadere informatieTuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieLesbrief. Voetstappen Kader Abdolah
Lesbrief Voetstappen Kader Abdolah Doe meer met Leeslicht! Bij een aantal boeken in de serie Leeslicht kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze lesbrief staan vragen,
Nadere informatieOnlangs heeft u met uw klas een bezoek gebracht aan het Kinderboekenmuseum. Wij hopen dat u dit heeft ervaren als een leuk en leerzaam bezoek.
Beste docent, Onlangs heeft u met uw klas een bezoek gebracht aan het Kinderboekenmuseum. Wij hopen dat u dit heeft ervaren als een leuk en leerzaam bezoek. De leerlingen hebben in het museum onder andere
Nadere informatieDe leerlingen leren omgaan met gevoelens van zichzelf en anderen, met name gevoelens die horen bij hun leeftijd.
Les 24 Ik hou van.. Doel blok 4: De leerlingen leren omgaan met gevoelens van zichzelf en anderen, met name gevoelens die horen bij hun leeftijd. Leskern: De leerlingen onderzoeken het begrip houden van
Nadere informatieJe eigen nieuwjaarsbrief
Je eigen nieuwjaarsbrief Doelgroep Eerste, tweede, derde graad Aard van de activiteit De leerlingen schrijven zelf een nieuwjaarsbrief voor hun ouders. Vooraf Verzamel allerhande nieuwjaarsbrieven: tekstjes
Nadere informatieLessuggest. ties Tim. op de tegels voor groep
Lessuggest ties Tim op de tegels voor groep 1 2 Tips voor de vijf stappen van interactief voorlezen. 1. Voorbereiding Door het boek te lezen en de illustraties op u in te laten werken komt u in de sfeer
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatieWORKSHOP CREATIEF SCHRIJVEN: POËZIE
WORKSHOP CREATIEF SCHRIJVEN: POËZIE TIMING DOELEN STRATEGIE LEERSTOF - LEERINHOUD MEDIA 5 I. SFEERSCHEPPING: een vel en een vel. 1 Opdracht: neem een vel papier. De leerkracht legt uit dat het de volgende
Nadere informatieWat te doen met zwakke begrijpend lezers?
Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen
Nadere informatieDe Voorleesvogel. Tips bij interactief voorlezen
De Voorleesvogel Tips bij interactief voorlezen 1 Dienst Openbare Bibliotheek Den Haag Onderwijsbureau 070-3534552 hwi@dobdenhaag.nl 2 Interactief voorlezen Het is de kunst van interactief voorlezen om
Nadere informatieTITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.
TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende
Nadere informatieLES 2 THEMA S UIT DE FILM GODS LAM EN PANTOMIME
LES 2 THEMA S UIT DE FILM GODS LAM EN PANTOMIME Algemene opzet van de les Doelen: - Kinderen kunnen gedachten, gevoelens en houdingen bij thema s uit de film Gods Lam uitdrukken in dramavorm. - Kinderen
Nadere informatieUitwerking workshop Creatief reflecteren met kinderen
Uitwerking workshop Creatief reflecteren met kinderen 4 november 2011 NJPV Conferentie door Welmoed Lockefeer Onderwijs Maak Je Samen Waarom reflecteren met kinderen? Roepvraag met hele groep, bij aanvang
Nadere informatieA. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door
A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Geef de leerlingen de kans om spontaan te vertellen over iets dat ze leuk vinden en laat andere kinderen
Nadere informatieBijlage interview meisje
Bijlage interview meisje Wat moet er aan de leerlingen gezegd worden voor het interview begint: Ik ben een student van de Universiteit van Gent. Ik wil met jou praten over schrijven en taken waarbij je
Nadere informatieLeer- en ontwikkelingslijnen jonge kind (ZONDER extra doelen) - versie aug Naam leerling. Sociaal-emotionele ontwikkeling Betrokkenheid
Leer- en ontwikkelingslijnen jonge kind (ZONDER extra doelen) - versie aug 2018 Sociaal-emotionele ontwikkeling etrokkenheid etrokkenheid - 0 eleeft plezier in het ontdekken van nieuwe dingen Laat heel
Nadere informatieVragenkaartjes voor kinderen van 4 t/m 6 jaar
4 t/m 6 jaar 4 t/m 6 jaar 4 t/m 6 jaar Hoe vraag je aan iemand om met je te spelen? Wat speel je graag op het schoolplein? Jij kan al goed helpen hè. Wie help jij graag? Wat doe je dan? van 4 t/m 6 jaar
Nadere informatieSteekkaart: nummer 1W
Steekkaart: nummer 1W Onderwerp Kennis maken met de eigen emoties en die van anderen Leeftijd/Doelgroep 1 e leerjaar Leergebied Wereldoriëntatie Tijdsduur 50 minuten Beschrijving In deze les leren de jonge
Nadere informatieThema 7 Activiteit 5. medelln. en leerkracht
De leerlingen ontwerpen hun vlag op een los blad. 3 de leerjaar : Overzicht lesverloop 50 1 De leerlingen ontwerpen een persoonlijke piratenvlag. Ze stellen hun vlag voor aan hun medeleerlingen in een
Nadere informatieKEIK Concept en regie: Spel: Live muziek en spel: Compositie: Kostuums: Vormgeving: Film:
LESMAP KEIK INTRO CREDITS Voor veel kleuters zal KEIK de eerste theaterervaring zijn. Kinderen moeten zich veilig voelen om van de voorstelling te kunnen genieten, daarom is het belangrijk dat ze voorbereid
Nadere informatieZelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.
Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.
Nadere informatieLEREN LEREN WAT? HOE?
LEREN LEREN WAT? Bij leren leren ondersteunt de school je schoolse leren en biedt de school je methodieken om toe te passen in leersituaties buiten de school. HOE? Als school hebben we gekozen voor het
Nadere informatieKinderrechten. Doelstellingen. Materiaal
Dag van de Rechten van het Kind Kinderrechten Doelstellingen De kinderen leiden uit concrete ervaringen af wat een kinderrecht is. De kinderen zien in hoe belangrijk het is dat kinderrechten gerespecteerd
Nadere informatieDrents Archief. Meisje met de hoepel. Groep 2 Speuren in het archief
Drents Archief Meisje met de hoepel Groep 2 Les 3 Speuren in het archief Les 3 Speuren in het archief Samenvatting van de les In het Drents Archief bevindt zich een kistje dat een dubbele bodem blijkt
Nadere informatieNieuwsbrief 3 De Vreedzame School
Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School Blok 3 Blok 3: We hebben oor voor elkaar Blok 3: Algemeen: In dit blok stimuleren we de kinderen om oor voor elkaar te hebben. De lessen gaan over communicatie, over praten
Nadere informatie4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als
4 Denken In dit hoofdstuk vertellen we hoe jij om kan gaan met je gedachten. Veel gedachten maak je zelf. Ze bepalen hoe jij je voelt. We geven tips hoe jij jouw gedachten en gevoelens zelf kunt sturen.
Nadere informatieNationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld
Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal
Nadere informatieEnergiek de lente in!
Miniboekje Energiek de lente in! 10 tips voor meer balans & energie Beste lezer, Dit boekje is een klein cadeautje voor u! De lente is weer begonnen en de bomen staan te popelen om uit te lopen. Koeien
Nadere informatieUitleg boekverslag en boekbespreking
Uitleg boekverslag en boekbespreking groep 7 schooljaar 2014-2015 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave
Nadere informatieDE INFOBEURS. Beroepsopleiding, werk, werkervaring, stage. Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS
DE INFOBEURS Jongeren die nieuw aankomen op de school hebben wellicht veel vragen over hoe het eraan toegaat op de school, of ze kunnen gaan werken, welke stageplekken tof zijn, Daarnaast zijn jongeren
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieLeerpad Natuurbeleving kleuters Lesduur: ca 60 minuten Bestemd voor groep 1/2/3 Sluit aan bij kerndoel: 39, 40a
Leerpad Natuurbeleving kleuters Lesduur: ca 60 minuten Bestemd voor groep 1/2/3 Sluit aan bij kerndoel: 39, 40a Inleiding Korte omschrijving van de les: In groepjes van 4 kinderen lopen ze begeleid de
Nadere informatieMirjams mama en moekie
Seksuele diversiteit graad 1 Mirjams mama en moekie Lesvoorbereiding Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les: Print 2 lege gedragspatroongrafieken af voor
Nadere informatieType 1: De Docent TEST LEERKRACHTSTIJL LAGER. Centrum voor Taal en Onderwijs MIJN PROFIEL
Type 1: De Docent Ik weet perfect waar ik mee bezig ben. Met mijn strakke planning zien we alle vooropgestelde leerstof, met tijd voor een herhalingsles voor elke grote toets. Er zijn duidelijke afspraken
Nadere informatieJe bent je bewust van je eigen referentiekader en houdt er rekening mee dat anderen handelen vanuit hun referentiekader.
3. Samen eten Een Afrikaanse vrouw nodigt de Vlaamse buurkinderen uit voor het eten. De buurvrouw komt thuis en vindt haar kinderen niet. Ze is ongerust en maakt zich kwaad. Je gaat toch niet zomaar bij
Nadere informatieLesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection
Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection 1 Beste docent, Binnenkort gaat u samen met uw klas naar de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection. Deze lesbrief
Nadere informatieTuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieProject Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten
Project Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten Inleiding en werkwijze: De meeste ouderen vinden het leuk om samen met jongeren iets te doen. Op deze manier hebben
Nadere informatieCreatief schrijven. Peuters en kleuters. Inspiratiedag Jonge kind 6 februari 2013
Creatief schrijven Peuters en kleuters Inspiratiedag Jonge kind 6 februari 2013 Inspiratie voor...(volgen van) schrijfontwikkeling.schrijfrijke omgeving.betekenisvolle schrijfactiviteiten.rol van de begeleider
Nadere informatieDoelenlijst G-start voor VVKBaO
1 1. OVER -START -start is een CTO-uitgave over het stimuleren van geletterdheid bij jonge kinderen (2,5 tot 7 jaar). -start is een boek vol achtergrondinformatie en concreet uitgewerkte activiteiten.
Nadere informatiePrettige en niet prettige aanrakingen
Kriebels in je buik Prettige en niet prettige aanrakingen 1 Prettige en niet prettige aanrakingen Groep 3 50 min Begrippen Prettig, onprettig, dwingen, overhalen, grenzen aangeven, hulp bij problemen,
Nadere informatieHet houden van een spreekbeurt
Het houden van een spreekbeurt In deze handleiding staan tips over hoe je een spreekbeurt kunt houden. Waar moet je op letten? Wat moet je wel doen? En wat moet je juist niet doen? We hopen dat je wat
Nadere informatieVakonderdeel: TAALBESCHOUWING: NADENKEN OVER TEKSTEN
Vakonderdeel: TAALBESCHOUWING: NADENKEN OVER TEKSTEN Doelen De termen lay-out, cursief en vetjes correct gebruiken De bedoeling van een lay-out inzien De bedoeling van cursieve en vetgedrukte woorden inzien.
Nadere informatieLestip 'De avonturen van Kapitein Onderbroek'
Lestip 'De avonturen van Kapitein Onderbroek' Over het boek 'Mijn wraak zal zoet zijn!', dacht meneer Krupp, de gemeenste en knorrigste directeur van de Toon Hermans basisschool. Hij is de grappen en streken
Nadere informatieDe Brede School Academie Utrecht
OOK IN uw wijk! De Brede School Academie Utrecht Er gebeurt iets nieuws in Utrecht. Iets bijzonders. Basisscholen uit de wijken Overvecht, Hoograven, Ondiep/Zuilen, Kanaleneiland en Lombok/Oog in Al werken
Nadere informatieHoe help je meertalige kinderen bij het leren van een tweede taal? Tips voor leerkrachten
Hoe help je meertalige kinderen bij het leren van een tweede taal? Tips voor leerkrachten Enkele tips 1. Goed begonnen is half gewonnen! Zorg van bij het begin voor een zo open en positief mogelijke klassfeer
Nadere informatieMet welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen?
Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? In groep 5-6 nemen kinderen steeds vaker werk mee naar huis. Vaak vinden kinderen het leuk om thuis aan schooldingen
Nadere informatieOntdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek
Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Welkom in de bibliotheek. Je gaat op ontdekking in de bibliotheek. Hierbij doe je een onderzoek naar verschillende soorten media; zoals
Nadere informatieLEERKRACHTGEDEELTE DOE-ACTIVITEIT: SMS. AMIRA EN ILIAS VAN MAART TOT MEI
LEERKRACHTGEDEELTE DOE-ACTIVITEIT: SMS. AMIRA EN ILIAS VAN MAART TOT MEI Omschrijving van de activiteit De leerlingen lezen sms -jes van een verliefde jongere en bepalen aan de hand van de berichtjes het
Nadere informatieLesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis
Les 10: Hoe zeg ik nee Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten het verschil tussen prettige en onprettige situaties en kunnen deze herkennen. Kinderen weten dat ze onprettige aanrakingen mogen weigeren.
Nadere informatieDino en het ei. Duur activiteit: 30 minuten Lesdoelen: De kleuters: kunnen een prent linken aan een tekst; kunnen het verhaal navertellen.
Dino en het ei Bibliografie: Demyttenaere, B. (2004). Dino en het ei. Antwerpen: Standaard. Thema: niet alles is steeds wat het lijkt, illusies Korte inhoud: Elke nacht staat er een groot wit ei tussen
Nadere informatie2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27
Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend
Nadere informatieNaar school in het Midden-Oosten
Naar school in het Midden-Oosten Onrust in het Midden-Oosten graad 1 Lesvoorbereiding Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les: Bekijk de video van de eerste
Nadere informatieDe kinderen zitten in een hoefijzeropstelling, omdat er iets gaan gebeuren vooraan in de klas. Iedereen moet dat goed kunnen zien.
Foto s uitbeelden 1 Doel: de leerlingen kunnen een eenvoudige handeling uitbeelden in houding en mimiek Benodigdheden: een fototoestel De kinderen zitten in een hoefijzeropstelling, omdat er iets gaan
Nadere informatiewww.vclb-koepel.be www.vclb-koepel.b Voorbeelden van basiscompetenties TAAL/mondelinge taalontwikkeling zijn: Groeiboek Groeiboe
van basiscompetenties TAAL/mondelinge taalontwikkeling zijn: [...] De kleuter staat open voor hulp van juf bij De kleuter imiteert andere kleuters bij De kleuter vertelt aan andere kleuters hoe hij De
Nadere informatieNationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Begrijpend luisteren WWW.CPS.NL
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Begrijpend luisteren WWW.CPS.NL Contactgegevens Annemarieke Kool a.kool@cps.nl 06 55 81 87 65 Programma 1. Welkom 2. Doelen van workshop 3. Theorie strategieën
Nadere informatie