faculteit gedragswetenschappen studiegids 2010/2011 bachelor onderwijskunde

Transcriptie

1 faculteit gedragswetenschappen studiegids 2010/2011 bachelor onderwijskunde

2 Bachelor Onderwijskunde programma brochure voor studenten en docenten 1

3 2

4 Inhoudsopgave Voorwoord 7 Deel A: De bacheloropleiding Onderwijskunde aan de Universiteit Twente 9 1 Het vakgebied onderwijskunde Wat is onderwijskunde? Het belang van onderwijskunde Onderwijskunde als multidisciplinaire wetenschap Wat is onderwijskunde niet? 13 2 Onderwijskunde aan de Universiteit Twente Profielkenmerken van Onderwijskunde aan de UT Bacheloropleiding Onderwijskunde Na je bacheloropleiding Masteropleiding Educational Science and Technology Curriculum, Instruction and Media Applications (CIMA) Educational Management, Evaluation and Assessment (EMEA) Human Resource Development (HRD) Kenmerken van het onderwijs Arbeidsmarktperspectieven Jouw rollen als afgestudeerd onderwijskundige Jouw kerntaken als onderwijskundige De arbeidsmarkt 22 3 Opbouw van het curriculum De invulling van het bachelorcurriculum Onderwijskunde De bouwstenen van het curriculum De vakken in het eerste jaar (P) De vakken in het tweede jaar (B2) De vakken in het derde jaar (B3) De aansluiting van het curriculum bij de eisen van de beroepspraktijk De aansluiting van de eindtermen op internationale kwalificaties De aansluiting van de eindtermen per vak 38 4 Onderwijsvormen en studiebegeleiding Onderwijsvormen Organisatie studiebegeleiding Begeleiding tijdens het eerste jaar Begeleiding vanaf het tweede jaar Medewerkers studiebegeleiding 41 5 Toetsing en kwaliteit Toetsingsinstrument binnen onderwijskunde Kwaliteitszorg Interne kwaliteitsinstrumenten Overleggremia Externe kwaliteitsinstrumenten 45 3

5 6 Onderzoek binnen Onderwijskunde Curriculumontwerp & Onderwijsinnovatie Onderzoek Onderwijs Instructietechnologie Onderzoek Onderwijs Onderwijsorganisatie & Management Onderzoek Onderwijs Onderzoeksmethodologie, Meetmethoden en Data analyse Onderzoek Onderwijs Organisatiepsychologie & Human Resource Development Onderzoek Onderwijs Onderzoeksmogelijkheden voor studenten Graduate School Afstudeermogelijkheden binnen de vakgroepen 53 Deel B: Bijlagen behorend bij Onderwijskunde 54 1 Dublin Descriptoren op bachelorniveau 57 2 Eindtermen bacheloropleiding Onderwijskunde 59 3 Koppeling eindtermen Onderwijskunde aan de Dublin descriptoren 61 4 De dekking van de eindtermen per bachelorvak 62 Deel C: Algemene bijlagen 64 1 Faculteit Gedragswetenschappen Organogram GW Vakgroepen Opleidingen Diensten 70 2 Organisatie van het onderwijs Studentenstatuut (Her)Inschrijving studie Balie Studenten Services Communicatie en informatie Collegekaart Jaarroosters Colleges Vakken volgen Wegwijs op de campus Studiemateriaal PC-privé regeling en aanschaf pc/laptop/printer Tentamens 82 4

6 3 UT regelingen Overgangsregelingen Individuele regelingen Afstuderen in het buitenland Auteursrechten op je eigen werk 86 4 Studentenactivisme Waarom actief worden? Activismemogelijkheden Regeling studentenactivisme Ondersteuning bij ondernemerschap Studentenactiviteiten en Campus 90 5

7 6

8 Voorwoord Beste studenten, Jullie hebben gekozen voor de opleiding Onderwijskunde aan de Universiteit Twente, Faculteit Gedragswetenschappen. Waarschijnlijk omdat jullie nieuwsgierig zijn naar hoe mensen leren en hoe je hen daarbij kunt helpen. Of het nu gaat om leren binnen scholen, binnen bedrijven of op andere plekken, het komt allemaal aan bod binnen deze opleiding Onderwijskunde. De opleidingen aan deze faculteit zijn naar nationale en internationale maatstaven van goede kwaliteit en ontwikkeld in nauwe samenhang met onderzoekers uit de hele wereld. Wij streven ernaar vakken aan te bieden die intellectueel uitdagend zijn en stimuleren tot reflectie op het vakgebied; inhoudelijk relevant zijn voor het studiegebied en voorzien van een bij de leerdoelen van het vak passende werkvorm en daarop aansluitende literatuur. Een goede opleiding is echter meer dan een verzameling losse vakken. Een goede opleiding bestaat uit vakken die inhoudelijk met elkaar samenhangen en elkaar versterken. Hoe het programma van Onderwijskunde is opgebouwd wordt in deze brochure beschreven. Op die manier kunnen jullie met een helikopterview aan de opleiding beginnen. Bovendien vinden jullie informatie over alle processen die met de opleiding samenhangen, zoals studiebegeleiding, werkvormen of procedures rond toetsing en kwaliteitszorg. Wij streven er voortdurend naar jullie een studeerbaar curriculum aan te bieden met voldoende uitdagingen en verdieping. We hopen dat de opleiding jullie nieuwsgierigheid aanwakkert en bevredigt. Ik wens jullie veel leerplezier! Hartelijke groeten, Irene Visscher-Voerman Opleidingsdirecteur Onderwijskunde / Educational Science and Technology 7

9 8

10 Deel A: De bacheloropleiding Onderwijskunde aan de Universiteit Twente 9

11 10

12 1 Het vakgebied onderwijskunde 1.1 Wat is onderwijskunde? Onderwijskunde is een wetenschap waarin het leren en de ontwikkeling van personen in uiteenlopende contexten centraal staat. Het kan gaan om het leren van jonge kinderen op de basisschool, van jongvolwassenen in hun beroepsopleiding, of van volwassen werknemers in een bedrijf, zoals brandweermannen of leraren die intern worden opgeleid. Onderwijskundigen bestuderen en onderzoeken leerprocessen, randvoorwaarden voor leren, leeromgevingen of leermaterialen, met als doel deze te begrijpen, te verklaren of te verbeteren. Daarbij is het de kunst om dat op een interessante, uitdagende en stimulerende manier te doen. Onderwijskunde wordt op verschillende niveaus bestudeerd: Niveau van de lerende (microniveau): Het gaat hier om het onderzoeken, ontwikkelen, invoeren en/of evalueren van onderwijs- en leerprocessen, onderwijsprogramma s en onderwijsleeromgevingen op het niveau van het individu en de groep/klas. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van nieuwe leermiddelen, zoals het digitale schoolbord. Onderwijskundigen houden zich bezig met vragen als: Welke leerprocessen worden door het gebruik hiervan ondersteund? Wat is een goede didactiek voor het lesgeven met een digitaal schoolbord? Hoe kunnen docenten worden voorbereid op het werken met zo n schoolbord? Hoe voeren we zoiets schoolbreed in en hoe komen we erachter of het naar wens functioneert? En hoe meten we de leerresultaten? Niveau van de instelling of organisatie (mesoniveau): Hier gaat het om het onderzoek naar en de ontwikkeling van de organisatie, structuur en inrichting van scholen, instituten, en relatienetwerken. Onderwijskundigen houden zich bezig met vragen als: Wat komt er allemaal kijken bij de organisatie en inrichting van het technasium binnen het voortgezet onderwijs? Wat is een goede opbouw van inhouden voor science? Welke vakken horen thuis in een opleiding voor brandweerman? In welke volgorde moeten die vakken worden aangeboden en hoe hangt de inhoud van de vakken met elkaar samen? Hoe kunnen we de vorming en bijscholing van de werknemers bij de politie stimuleren, begeleiden en ontwerpen? (Inter)nationaal niveau (macroniveau): Hier wordt het onderwijsbeleid en de relatie tussen onderwijs en maatschappij (loopbaan, arbeidsmarkt) bestudeerd en ontwikkeld. Onderwijskundigen houden zich bezig met vragen als: Wat zijn de kerndoelen voor het gebied Oriëntatie op jezelf en de wereld voor het basisonderwijs? Welke effecten hebben onderwijsvernieuwingen op leerprestaties van leerlingen? Hoe presteren Nederlandse leerlingen op het vak rekenen ten opzichte van leerlingen uit andere Europese landen? Wat is de invloed van de lumpsum financiering (waarbij de overheid bestedingsvrijheid geeft aan scholen) op de infrastructuur van het onderwijs? Welke kennis en vaardigheden moeten tijdens het Centraal Eindexamen na het vwo getoetst worden? Onderwijskunde heeft als wetenschappelijke discipline een sterk multidisciplinair karakter en een breed toepassingsgebied. Zowel nationaal als internationaal zijn er vier hoofdrichtingen te onderscheiden: Onderwijskundeopleidingen met sterke wortels in de pedagogische wetenschappen; Onderwijskundige ontwerperopleidingen die zijn voortgekomen uit de ontwikkelingen op het gebied van onderwijsmedia en technologie en het systematisch ontwerpen van instructie; Onderwijskundige opleidingen met sterke wortels in beleid- en organisatiewetenschap; Onderwijskundeopleidingen in het veld van de human resource development (HRD). De meeste opleidingen Onderwijskunde in Nederland behoren tot de eerste hoofdrichting. De opleiding Onderwijskunde aan de Universiteit Twente kiest voor een duidelijk ontwerpprofiel en behoort daarmee tot de tweede hoofdrichting. De opleiding stelt zich ten doel om onderwijskundigen op te leiden die oplossingen voor onderwijsproblemen kunnen ontwikkelen en zich daarbij gesteund weten door een systematische, methodische werk wijze en wetenschappelijke kennis. Zij doet dat op verschillende inhoudelijke deelgebieden van de onderwijskunde. 1.2 Het belang van onderwijskunde Veel onderwijskundigen begeleiden of adviseren leerlingen, docenten en schoolteams bij leerproblemen, organisatorische problemen of bij het invoeren van onderwijsvernieuwingen. Ontwikkelingen in de maatschappij zorgen ervoor dat er altijd behoefte is aan mensen die onderwijs kunnen plannen, opzetten, uitvoeren en evalueren. De term onderwijs moet je overigens breed opvatten: Het kan gaan om onderwijs in een traditionele schoolcontext, maar ook om onderwijs binnen bedrijven of volwasseneneducatie. In al deze situaties is er behoefte aan specialisten die werken aan professionalisering en deskundigheidsbevordering. 11

13 Hieronder staan enkele voorbeelden van situaties waarin onderwijskundigen een belangrijke bijdrage kunnen leveren: Scholen krijgen steeds meer vrijheid in hoe ze zichzelf profileren. Om een beoogd profiel te realiseren, kan er een beroep worden gedaan op een onderwijskundige, die de docenten en het management kan ondersteunen. Als onderwijskundige kun je je steentje bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs, door bijvoorbeeld docenten te helpen bij het uitdenken van een nieuw profiel of bij het vormgeven van nieuwe leermiddelen hiervoor. Toetsen lijken een steeds grotere rol te spelen in de maatschappij. Tegenwoordig worden kinderen al in de kleutergroepen getoetst op hun taalvaardigheid. Een paar jaar geleden werd op de PABO de Nederlandse taal- en rekentoets ingevoerd. Het is uiteraard essentieel dat de toets van voldoende kwaliteit is, zodat je met zekerheid kunt zeggen of iemand voldoet aan de vereiste kennis en vaardigheden. Onderwijskundigen weten hoe zij toetsen moeten ontwikkelen voor alle mogelijke doelgroepen en situaties. Door de snelle ontwikkelingen en door de vooruitgang van de wetenschap is kennis snel verouderd. Een leven lang leren is belangrijk om de kennissamenleving en de werkgelegenheid in Nederland te bevorderen. Het Nederlandse bedrijfsleven investeert jaarlijks miljarden euro s in onderwijs en scholing. Grote bedrijven hebben vaak een eigen opleidingsafdeling voor het ontwikkelen en het geven van trainingen aan het personeel ter verbetering van hun functioneren of ter bevordering van hun eigen ontwikkeling. Als onderwijskundige ben je in staat om dergelijke trainingen te ontwikkelen en te implementeren of om de kwaliteit ervan te bepalen. Je kunt daarbij ook denken aan instructies op de werkplek of aan herinrichting van het werk en de werkplek waardoor leren een integraal onderdeel van het werk wordt. 1.3 Onderwijskunde als multidisciplinaire wetenschap Onderwijskunde past wetenschappelijke inzichten (methoden, theorie, empirie) toe uit meerdere aangrenzende vakgebieden, zoals de pedagogiek, sociologie, psychologie, bestuurskunde en bedrijfskunde. Pedagogiek: In de pedagogiek wordt bestudeerd hoe kinderen zich ontwikkelen tot volwassenen. Daarbij is er aandacht voor handelen en behandelen. Een groot deel van de onderwijskundigen werkt voor het onderwijs dat bestemd is voor kinderen en jong-volwassenen. Daarom is het belangrijk voor onderwijskundigen om kennis te hebben van ontwikkelingsprocessen. Sociologie: De sociologie bestudeert de menselijke samenleving en alle bijkomende verschijnselen. Het gaat om het gedrag van mensen in hun sociale omgeving. Organisatievormen, verbanden, normen en waarden spelen hierbij een rol. Omdat leren vaak in een sociale context plaatsvindt, is het voor onderwijskundigen belangrijk om te weten hoe mensen zich in verschillende situaties gedragen en hoe zij elkaar beïnvloeden. Psychologie: Het doel van de psychologie is het verwerven van kennis omtrent het gedrag van mensen, zowel in hun alledaagse omgeving als onder bijzondere omstandigheden. De psychologie wil daarbij het gedrag van mensen beschrijven, begrijpen en van daaruit liefst ook kunnen voorspellen. De onderwijspsychologie is gericht op het optimaliseren van onderwijs- en leerprocessen in scholen, opleidingen en cursussen. Zij maakt daarbij gebruik van de leerpsychologie, de sociale psychologie en de ontwikkelingspsychologie. Als onderwijskundige ontwerp je onderwijs. Om bijvoorbeeld trainingen te ontwikkelen, moet je ook weten hoe de hersenen van mensen werken, hoe informatie wordt opgeslagen en hoe kennis wordt verwerkt. Bestuurskunde: In de bestuurskunde gaat het om de manier waarop het openbaar bestuur functioneert. Organisaties, beleid en politieke systemen zijn hierbij sleutelbegrippen. Vaak ligt politieke besluitvorming aan de basis van veranderingen in het onderwijs, zoals de invoering van nieuwe onderwijssystemen als de tweede fase in het voortgezet onderwijs. Bedrijfskunde: De bedrijfskunde is een praktijkgerichte, multidisciplinaire wetenschap die zich bezighoudt met organisaties, hun management en hun marktomgeving. De bedrijfskunde biedt inzichten in organisaties, beleid en management, die van groot belang zijn voor onderwijskundigen. Met de kennis die je opdoet over organisaties, beleid en management kun jij straks opleidingsvraagstukken begrijpen en sturen. Daarbij leer je om rekening te houden met de kenmerken van de organisatie (het management). Denk aan hoe je het beleid op een school of binnen een organisatie kunt inzetten om de kwaliteit van het onderwijs te vergroten. Andragogiek: Binnen de andragogiek wordt bestudeerd hoe je volwassenen kunt bijstaan bij hun ontwikkeling. Bij het ontwerpen en invoeren van leertrajecten binnen arbeidsorganisaties is dit een belangrijk onderwerp. 12

14 1.4 Wat is onderwijskunde niet? Onderwijskunde is de wetenschap die het onderwijs wil beschrijven, begrijpen en verklaren, met als doel een bijdrage te leveren aan het verbeteren van leerprocessen en -systemen. Onderwijskundigen werken overal waar mensen leren. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, word je als onderwijskundige niet opgeleid tot docent in het onderwijs. De opleiding is namelijk niet gericht op het behalen van je lesbevoegdheid. In je toekomstige beroep sta je dan ook niet als docent voor de klas. Als onderwijskundige werk je veelal buiten de muren van het klaslokaal mee aan het op een aansprekende manier toegankelijk maken van kennis voor mensen van alle leeftijden en achtergronden. Dat kan door leerprocessen en situaties te bestuderen (bijvoorbeeld het onderzoeken van effecten van bepaalde materialen op de leerprestaties van leerlingen) of door ze te sturen (bijvoorbeeld door het ontwikkelen van materialen die bepaalde leerdoelen helpen realiseren). Goede onderwijskundigen zijn in staat om beide activiteiten te combineren. Op die manier draag je bij aan het onderwijsleerproces. Het kan gaan om het onderwijssysteem in een schoolcontext, maar ook om leer- en ontwikkeltrajecten binnen bedrijven. 13

15 14

16 2 Onderwijskunde aan de Universiteit Twente 2.1 Profielkenmerken van Onderwijskunde aan de UT In Nederland zijn er verschillende opleidingen op het gebied van onderwijskunde, zowel op bachelor- als op masterniveau. Wat zijn de onderscheidende kenmerken van de opleiding Onderwijskunde aan de Universiteit Twente ten opzichte van andere onderwijskundige opleidingen in Nederland? Toegepaste karakter: Je werkt tijdens de opleiding in verschillende vakken aan opdrachten voor externe opdrachtgevers uit de praktijk. Vanaf het begin van de opleiding voer je concrete opdrachten uit voor scholen en bedrijven, waarbij je gebruik maakt van de state-of-the-art theorieën op het gebied van de Onderwijskunde. Aandacht voor verschillende deelgebieden binnen de onderwijskunde: Onderwijsvraagstukken spelen op diverse niveaus en verschillende deelgebieden. Binnen de opleiding komen de volgende deelgebieden aan de orde: media, curriculum, instructie, onderwijsorganisatie, management, evaluatie, assessment en human resource development. Op elk van deze deelgebieden of combinaties ervan, krijg je theorie aangeboden en ga je concreet aan de slag met vraagstukken uit de onderwijs- of opleidingspraktijk. Gebruik van (multimediale) technologieën: Communicatie met behulp van nieuwe media speelt in de maatschappij een steeds grotere rol. Het internet en in het bijzonder het worldwide web wordt steeds vaker gebruik voor informatie-uitwisseling en als kennisbron. Daarnaast behouden traditionele media hun plaats met een prominente rol voor boeken en tijdschriften. In de opleiding is expliciet aandacht voor het aspect media. Als media juist wordt ingezet, kan dit tot een beter leerproces leiden. Voor onderwijskundigen behoren veel mediatechnieken tot het standaard gereedschap. De opleiding Onderwijskunde heeft een lange traditie in het omgaan met de meest moderne media en het ontwikkelen van geavanceerde mediatoepassingen. Ontwerpgerichte en probleemoplossende aanpak: Onderwijskundig ontwerpen is gericht op het realiseren van oplossingen voor onderwijskundige vraagstukken. Hierbij maak je gebruik van theorie om het vraagstuk te doorgronden en van ontwerpmethoden en technieken om de oplossing te realiseren. De opleiding is zo vormgegeven dat je hetgeen je leert in de theorievakken, kunt toepassen bij de uitvoering van praktijkopdrachten. De kennis en vaardigheden die je opdoet in onderzoeksvakken helpen je om probleemsituaties te analyseren en om gemaakte ontwerpen te onderzoeken op kwaliteit. Onderwijskundig ontwerpen In een onderwijskundig ontwerpproces gaan wij uit van een systematische werkwijze, waarin we een ontwerpmodel gebruiken met een fasering daarin. Elk ontwerpproces begint met een probleemanalyse. Wat is precies het probleem? In hoeverre is het een onderwijskundig probleem? Wie zijn de belanghebbenden? Welke strategieën bieden de grootste kans op succes? In de ontwerpfase wordt een oplossing ontwikkeld en gerealiseerd, die vervolgens getest wordt (formatieve evaluatie). Na aanpassing wordt de oplossing ingevoerd en geëvalueerd (summatieve evaluatie). In ontwerpprocessen speelt onderzoek een belangrijke rol. In de eerste plaats maakt een ontwerper gebruik van inzichten uit de literatuur die in eerder onderzoek zijn verkregen. Bijvoorbeeld in de vorm van wetenschappelijke theorieën. In de tweede plaats kan de ontwerper besluiten om zelf toegepast onderzoek uit te voeren. Denk bijvoorbeeld aan het uitvoeren van een vooronderzoek om het onderwijskundige probleem helder te krijgen of om de aanwezige kennis van leerlingen vast te stellen; of aan een evaluatieonderzoek, waarbij de kwaliteit van een onderwijskundige oplossing bepaald wordt. Het eenvoudigste gebruik van het model is om de diverse fasen achtereenvolgens te doorlopen (vooronderzoek, ontwerp, realisatie, implementatie, evaluatie). Maar in de praktijk verlopen processen zelden zo lineair. Op ieder moment kan het noodzakelijk zijn terug te komen op voorgaande fasen. Zo kan het tijdens de ontwerpfase nodig blijken nadere gegevens te verzamelen over de doelgroep van een cursus, dat wil zeggen: nog een aantal activiteiten te verrichten die conceptueel tot het vooronderzoek behoren. De fasen uit het model zijn dus goed te onderscheiden typen activiteiten, maar in de praktische uitvoering niet altijd strikt te scheiden. 15

17 Vooronderzoek Ontwerp Evaluatie Implementatie Realisatie/constructie Implementatie Evaluatie Het ontwerp van een vernieuwd introductieprogramma voor nieuwe medewerkers Tebodin, een technisch advies- en ingenieursbureau, heeft een introductieprogramma ontwikkeld om nieuwe medewerkers in te werken in de organisatie. Gebleken is dat dit programma niet naar wens functioneert, omdat nieuwe medewerkers na het doorlopen van het introductieprogramma nog steeds vragen hebben over bepaalde aspecten van de organisatie. In de opleiding leer je te werken volgens de Onderwijskundige Ontwerpaanpak waarin je dit vraagstuk op een systematische wijze weet op te lossen. Een voorbeeld van hoe je volgens dit model te werk zou kunnen gaan, staat hieronder weergegeven. Allereerst begin je met een vooronderzoek. Literatuuronderzoek wijst uit dat een introductieprogramma zowel informatieve als sociale aspecten moet bevatten. Bovendien moet het introductieprogramma bestaan uit formele en informele activiteiten. De nieuwe medewerker moet aan het begin van de introductie op de hoogte gebracht worden van de te ondernemen introductieactiviteiten door middel van een oriëntatieplan. Daarnaast is een goede begeleiding van de nieuwe medewerker noodzakelijk. De rol van de supervisor en de buddy is hierin zeer belangrijk. Verder ben je erachter gekomen dat bepaalde informatie in het introductieprogramma ontbreekt. In de ontwerpfase kijk je hoe je het bestaande introductieprogramma kunt verbeteren, gelet op de bevindingen in je vooronderzoek en de visie en doelstellingen van Tebodin. Je ontwerpt een plan hoe je het vernieuwde introductieprogramma gaat vormgeven. Om te onderzoeken in hoeverre het verbeterde introductieprogramma daadwerkelijk voldoet aan haar doelstellingen, voer je een formatieve evaluatie uit. Dit is een tussentijdse beoordeling van hetgeen je aan het ontwerpen bent, met als doel om ontwerpbeslissingen en tussenproducten te verbeteren. Je bespreekt hiervoor je ontwerpplan met de opdrachtgever van Tebodin. In de realisatie- / constructiefase breng je je ontwerpideeën tot uitvoering. Je ontwikkelt een aanvulling op het bestaande programma, brengt verbeteringen aan in de bestaande programmaonderdelen van het introductieprogramma en ontwikkelt een workshop voor de medewerkers die met het introductieprogramma moeten werken. Weer voer je een tussentijdse, formatieve evaluatie uit door het programma te doorlopen met vijf nieuwe medewerkers. Afhankelijk van de uitkomsten stel je je programma bij en evalueer je het opnieuw, net zolang tot je tevreden bent over het nieuwe programma. Als het programma aan de wensen van Tebodin voldoet, zorg je ervoor dat het nieuwe introductieprogramma goed landt in de organisatie en organisatiebreed wordt ingevoerd. Het managementteam van Tebodin en jij willen graag weten of het uiteindelijke nieuwe introductieprogramma, zoals dat na diverse evaluatierondes is vormgegeven, het gewenste effect heeft, dus voer je een summatieve evaluatie/effectevaluatie uit. Je onderzoekt met behulp van een vragenlijst of interviews onder nieuwe medewerkers of het nieuwe introductieprogramma aan de doelstellingen voldoet. 16

18 2.2 Bacheloropleiding Onderwijskunde De bacheloropleiding Onderwijskunde is een academische studie van drie jaar, gericht op het opleiden van onderwijskundigen. Deze onderwijskundigen leren om oplossingen voor praktische onderwijsvraagstukken te ontwikkelen op een systematische, methodische werkwijze, ondersteund door wetenschappelijke kennis. Je krijgt praktijkgericht onderwijs met een stevige theoretische basis waarin je zowel leert ontwerpen als onderzoeken. In de bacheloropleiding komen zes deelgebieden van de onderwijskunde aan de orde: media, curriculum, instructie, onderwijsorganisatie en management, evaluatie en assessment en human resource development. Het eerste semester (30 EC)van het derde jaar is geheel vrij geroosterd. In die periode kun je een minor of een aantal keuzevakken volgen (al dan niet in het buitenland). Een minor is een gestructureerd, samenhangend en afgerond onderwijspakket van ten minste 20 European Credits (EC s). Je kunt de minor ruimte gebruiken om kennis te maken met een ander vakgebied dan de onderwijskunde of juist de diepte induiken in een specialisatierichting van de onderwijskunde. Na het afronden van de bacheloropleiding Onderwijskunde krijg je de titel Bachelor of Science (BSc). 2.3 Na je bacheloropleiding Heb je je bacheloropleiding Onderwijskunde afgerond? Dan heb je de volgende opties: Een masteropleiding volgen aan de Universiteit Twente - De masteropleiding die naadloos aansluit op de bacheloropleiding is Educational Science and Technology. Je bachelordiploma Onderwijskunde geeft direct toegang tot deze eenjarige masteropleiding. - Uiteraard heb je ook de mogelijkheid om door te stromen in een master binnen een ander vakgebied dan de onderwijskunde. Je zult dan in veel gevallen beschikken over onvoldoende domeinspecifieke voorkennis waardoor je eerst een pre-masterprogramma moet volgen. Kijk voor doorstroommogelijkheden op: master.utwente.nl/inschrijven. - Ambieer je een carrière als wetenschappelijk onderzoeker, volg dan een master (bijvoorbeeld Learning in Educational and Training Settings) binnen de Graduate School. In de filosofie van de bachelor- en masteropleiding zijn de rollen van enerzijds onderzoeker en anderzijds onderwijskundig ontwerper of adviseur niet strikt gescheiden. Een onderzoeksgerichte attitude en het kunnen verrichten van onderzoek is namelijk een belangrijke academische vaardigheid waar alle masterstudenten Educational Science and Technology over moeten beschikken. Wij willen onderzoekers opleiden die voeling houden met de onderwijskundige praktijk en onderwijskundigen die de ontwikkelingen in de wetenschap blijven volgen. In het werkveld zijn er veel onderwijskundige banen op academisch niveau waarin je onderzoek-, advies- en beleidswerkzaamheden met elkaar kunt combineren. De formele aanmelding en registratie voor een masteropleiding aan de Universiteit Twente loopt via de Centrale Studenten Administratie (CSA). In de praktijk neemt Bureau Onderwijszaken (BOZ) tijdig contact met je op om te vragen naar welk masterprogramma je voorkeur uitgaat. Ook bekijkt BOZ of je aan alle voorwaarden hebt voldaan om door te stromen naar het masterprogramma van je keuze. BOZ geeft dit advies aan CSA op basis van het besluit van de toelatingscommissie van de betreffende masteropleiding, omdat die uiteindelijk beslist over de toelating. Een masteropleiding volgen aan een andere universiteit in Nederland of in het buitenland In principe kun je overal in Nederland een masteropleiding volgen. Let op: kies je voor een masteropleiding in een ander vakgebied dan de onderwijskunde, dan zijn er mogelijk toelatingseisen. Informeer hierover bij de universiteiten waar je interesse naar uitgaat. Aan de slag op de arbeidsmarkt Onderwijskunde is een zelfstandige en volledige bacheloropleiding. Het competentieprofiel van afgestudeerden maakt uitstroom naar de arbeidsmarkt mogelijk. Dus met je bachelordiploma kun je in principe als junior onderwijskundige op de arbeidsmarkt aan de slag. Uiteraard kun je altijd na een paar jaar terug komen om je professionele en academische vaardigheden verder te ontwikkelen door het volgen van een masterprogramma. 17

19 2.4 Masteropleiding Educational Science and Technology Educational Science and Technology is een eenjarige opleiding op het gebied van de onderwijs- en opleidingskunde waarin je je op masterniveau bekwaamt in de rollen van onderwijskundig ontwerper, onderzoeker of adviseur. De voertaal in het onderwijs van deze masteropleiding is Engels. Je kunt kiezen uit drie specialisaties die elk een volledig eenjarig programma aanbieden: Curriculum, Instruction and Media Applications (CIMA) Educational Management, Evaluation and Assessment (EMEA) Human Resource Development (HRD) Deze drie masterspecialisaties verdiepen zich elk in een deelgebied van de onderwijskunde Curriculum, Instruction and Media Applications (CIMA) Hoe kun je scholen, opleidingen, trainers en docenten ondersteunen bij het vormgeven en realiseren van een programmaof cursusvernieuwing? Hoe ontwikkel je een leeromgeving met behulp van ontdekkend leren via educatieve computersimulaties? Deze en andere curriculum- en instructievragen komen uitgebreid aan bod binnen de specialisatie Curriculum, Instruction and Media Applications (CIMA). Als afgestudeerde kun je aan het werk bij instellingen op lokaal, regionaal, landelijk en internationaal niveau. Daarbij kun je denken aan het uitbrengen van adviezen over welke middelen je kunt inzetten om kennis nog beter over te brengen. Binnen bedrijven en onderwijsinstellingen wordt steeds vaker gebruik gemaakt van de nieuwste (computer)technologieën op het gebied van leren en het leren via netwerken: e-learning. Je leert dergelijke technologische toepassingen te ontwerpen en in te voeren. Je wordt geïntroduceerd in nieuwe ontwikkelingen voor leren via draadloze verbindingen, geschikte vormen van virtual reality en nieuwe vormen van samenwerken op afstand. Verder doe je voldoende kennis op om over bestaande technologische toepassingen adviezen uit te kunnen brengen. Simulaties bij de politie Omdat het oefenen van een achtervolging gevaarlijk is op de openbare weg, maakt de politie hiervoor vaak gebruik van simulaties. Ook voor andere gevaarlijke situaties worden simulaties ingezet. De politie vindt het gebruik van computersimulaties in de opleiding erg waardevol. Door het inzetten van deze media leren de studenten in een veilige omgeving de politieprocedures goed te gebruiken. Als afgestudeerd onderwijskundige ontwerp je bijvoorbeeld met een team van specialisten interactieve leermiddelen waarmee politieagenten de procedures rondom het opsporen van criminelen kunnen leren, waarbij je gebruik maakt van animaties en video Educational Management, Evaluation and Assessment (EMEA) Bij veel onderwijsvernieuwingen spelen zaken als decentralisatie en eigen verantwoordelijkheid een grote rol. Dit vraagt aandacht van het schoolmanagement voor de effectiviteit en efficiency van het onderwijs dat zij aanbieden. Daarnaast moeten scholen steeds vaker inspelen op de wensen en behoeften van hun omgeving; denk bijvoorbeeld aan nieuwe toetsvormen, zoals computer adaptieve toetsing of virtual reality examens. Interne en externe evaluaties van dit soort onderwijsvernieuwingen spelen een steeds prominentere rol. Samenwerking tussen overheden, schoolleiders, schoolbesturen en externe adviseurs is zeer belangrijk in dit klimaat. In deze specialisatie leer je hoe je onderwijsbeleid kunt ontwerpen, invoeren en evalueren. Ook ben je in staat om de organisatie en het management van onderwijsinstellingen te beoordelen. Je kunt de kwaliteit van het onderwijs in de breedste zin van het woord onderzoeken. De verbetering van de kwaliteit van het hoger beroepsonderwijs in Ghana Het hoger beroepsonderwijs in Ghana heeft structurele veranderingen ondergaan gedurende de laatste 15 jaar. De meest belangrijke betreft de verandering in hun status: van middelbaar beroepsonderwijs naar hoger beroepsonderwijs. Maar lang niet alle afgestudeerden vinden gemakkelijk een baan in het bedrijfsleven. Een belangrijke oorzaak hiervan zou zijn dat de afgestudeerden niet over de juiste vaardigheden beschikken. Als afgestudeerd onderwijskundige kun je onderzoek doen naar de kwaliteit van de opleidingen in Ghana. Speciale aandacht gaat bijvoorbeeld uit naar de belemmeringen die docenten ervaren bij het geven van onderwijs, problemen die studenten signaleren tijdens hun studie en, met name naar de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt in de beleving van werkgevers en afgestudeerden. Op basis van de resultaten kun je er aanbevelingen doen voor de hogescholen, die bijvoorbeeld ingaan op een betere samenwerking tussen de hogescholen en het bedrijfsleven. 18

20 2.4.3 Human Resource Development (HRD) Human Resource Development richt zich op de ontwikkeling en scholing van medewerkers in bedrijven en instellingen, waarbij kennis van (organisatie)psychologische structuren en processen steeds noodzakelijker is. Bij HRD werk je aan je bekwaamheid om leerprocessen van medewerkers te organiseren en te begeleiden. De belangstelling voor HRD neemt toe door de aandacht voor kennismanagement, de ontwikkeling van een kenniseconomie en life-long learning. Als professioneel HRD-afgestudeerde ben je zowel betrokken bij het ontwerpen van korte trainingen en cursussen als bij langlopende leertrajecten. De combinatie van leren en werken krijgt daarbij steeds meer aandacht. Het bijdragen aan stimulerend opleidingsen ontwikkelingsbeleid binnen organisaties behoort tot een van de hoofdtaken van de HRD professional. Als HRD afgestudeerde besteed je vooral aandacht aan het opsporen van leerbehoeften, het evalueren van leertrajecten en leerinterventies en het verkrijgen van inzicht in de effecten van HRD-inspanningen. Bijscholing van nieuwe medewerkers De Belgische chemische industrie heeft een probleem met werknemers die pas zijn afgestudeerd. Deze jonge werknemers hebben vaak tijdens hun opleiding niet voldoende kennis en vaardigheden opgedaan om goed hun werk te kunnen doen. De Kamer van Koophandel, die de belangen van de chemische industrie behartigt, vraagt zich af op welke manier de aansluiting tussen de opleidingen en het werk in de industrie kan worden verbeterd. Als onderwijskundig adviseur van de Kamer van Koophandel ga je om tafel met docenten, met vertegenwoordigers uit het werkveld en met pas afgestudeerden. Aan de hand van concrete beroepssituaties probeer je samen te ontdekken wat het gebrek aan capaciteiten van de afgestudeerden nu precies is. Daaropvolgend doe je voorstellen om de opleidingen in de chemische sector te verbeteren. Het doel van de Kamer van Koophandel is om uiteindelijk een database te ontwikkelen die studenten op basis van capaciteiten matcht met arbeidsplaatsen. 2.5 Kenmerken van het UT onderwijs Of je aan de UT nu Onderwijskunde of Chemische Technologie studeert, we streven ernaar dat al onze bacheloropleidingen ondernemende academici opleiden die maatschappelijke problemen kunnen en willen oplossen. Door bijvoorbeeld problemen gedegen in kaart te brengen, onderzoek te doen naar mogelijke oplossingen, of nieuwe producten of toepassingen te ontwikkelen. Daarbij vinden we het belangrijk dat studenten goed thuis zijn in hun eigen discipline, maar ook in staat zijn om met professionals uit andere disciplines samen te werken. Veel van de problemen in de samenleving vragen immers om een multidisciplinaire oplossing. We willen mensen opleiden die in hun latere loopbaan werkelijk het verschil kunnen maken. Alle opleidingen aan de UT zijn zodanig opgezet dat de hiervoor benodigde inzichten en vaardigheden worden ontwikkeld. Je ontwikkelt basiskwalificaties voor onderzoeken, ontwerpen en organiseren. Deze kwalificaties leiden in combinatie tot een student die hoofd- en bijzaken kan onderscheiden en die niet het probleem, maar de oplossing centraal stelt. Wat betekent dit voor de inrichting van het onderwijs? In onze bacheloropleidingen vind je de volgende kenmerken terug: Kleinschalig onderwijs met aandacht voor het individu Naast traditionele hoorcolleges wordt onderwijs in kleine groepen aangeboden: werkcolleges of practica. Kleinschalig en contactrijk onderwijs in kleine groepen vinden we heel belangrijk voor de ontwikkeling van je professionele en academische vaardigheden. Sommige opdrachten maak je in groepsverband: je leert zo te werken in een team en je ontdekt wat je eigen rol daarin is. Bij de opdrachten word je uiteraard begeleid door een docent. Goede aansluiting onderwijs-onderzoek Het bacheloronderwijs sluit aan bij actuele ontwikkelingen in het onderzoeksveld. Medewerkers van de faculteit leveren op (inter)nationaal vlak een erkende en belangrijke bijdrage aan de onderwijskunde. In het onderwijs besteden docenten ook aandacht aan hun eigen ervaringen en onderzoeksbevindingen en geven recente publicaties en literatuur door. Zo komen nieuw ontwikkelde kennis en inzichten via het onderwijs bij jou terecht. Uitgebreide studiebegeleiding Onze opleidingen zijn zo opgebouwd dat je in toenemende mate zelf verantwoordelijk bent voor je studietraject en je studievoortgang. Je krijgt veel vrijheid om zelf inhoudelijke keuzes te maken binnen de opleiding. Dit varieert van het zelfstandig bedenken van onderwerpen bij opdrachten tot aan welke minor je kiest, waar je stage gaat lopen en waarin je wilt afstuderen en waar. Het is belangrijk om hierin bewuste en goed doordachte keuzes te maken. Voor het maken van de juiste keuzes kun je rekenen op een uitgebreide studiebegeleiding. Als eerstejaarsstudent krijg je een docentmentor toegewezen. Ook kun je altijd terecht bij de studieadviseur. Hoe de studiebegeleiding precies is geregeld, kun je lezen in hoofdstuk 4. 19

21 Internationale studiemogelijkheden We vinden het belangrijk dat je tijdens de studie je horizon kunt verbreden. Wil je tijdens je bacheloropleiding een tijdje naar het buitenland, dan is de vrije keuzeruimte hier bij uitstek geschikt voor. Lees hierover meer in hoofdstuk 3. Ook extra-curriculair zijn er mogelijkheden om buitenlandervaring op te doen, denk bijvoorbeeld aan een studiereis. Een verblijf in het buitenland is zeer verrijkend, maar kan ook extra studietijd kosten. Het is belangrijk om je vroegtijdig te oriënteren op de mogelijkheden en je goed voor te bereiden op een verblijf in het buitenland. Reken op 6 tot 12 maanden die je nodig hebt om je reis goed voor te bereiden. Neem contact op met je studieadviseur om te bespreken wat de mogelijkheden zijn. Stimuleren van ondernemerschap Voor startende ondernemers met innovatieve ideeën kent de UT de regeling Tijdelijke Ondernemersplaatsen (TOP). Die helpt je om het eerste, meestal moeilijkste jaar van je onderneming te overbruggen met basisfinanciering, begeleiding en advies. De commerciële kant, die er tijdens het eerste jaar nogal eens bij inschiet, krijgt ook aandacht. De TOP-regeling staat open voor afgestudeerden en promovendi van de UT, afgestudeerden van andere universiteiten en hogescholen en ondernemende personen die met hulp van de UT een product of dienst willen ontwikkelen. Voorwaarde is wel dat je dienst of product aansluit bij een van de leerstoelen van de UT. Na een jaar moet je onderneming op eigen benen kunnen staan. Lees meer over de TOP-regeling op Stimuleren van studentenactivisme Wij stimuleren studentenactivisme (commissiewerk, bestuursjaar, student-assistentschap, ondernemerschap) met groot enthousiasme. We geloven namelijk dat je ook buiten het curriculum moet kunnen leren. Er zijn binnen de opleiding Onderwijskunde vele mogelijkheden om actief te worden, bijvoorbeeld bij Dimensie, de studievereniging van Onderwijskunde; binnen de opleiding als studentassistent; of als studentlid in een van de commissies binnen de opleiding, zoals de opleidingscommissie. Ook op UT-niveau zijn er verschillende interessante mogelijkheden om actief te worden. Lees meer over activismemogelijkheden in hoofdstuk 4 in deel D van deze brochure. Introductie Kommissie Marjolein Rijksen, student Onderwijskunde, maakt deel uit van de Introductie Kommissie Na twee jaar studeren zocht ik een nieuwe uitdaging. De tijd vloog voorbij en ik wilde graag een jaar iets anders doen voor ik mijn bachelor zou afronden. Ik houd ervan om praktisch en creatief bezig te zijn en wilde graag een groot evenement organiseren. Ik dacht gelijk aan mijn eerste dagen in Enschede, de introductie: een fantastische tijd waar je de basis voor je studentenleven legt. Ik wil andere mensen net zo n top tijd bezorgen, dus de keuze voor de Introductie Kommissie was gemaakt. Wat doe je precies? Ik was verantwoordelijk voor de publicatie. Verder was ik bezig met projecten als de invoering van de landelijke merknaam Kick-In en met het bedenken en neerzetten van activiteiten. Hoe zag je week eruit? Geen dag was hetzelfde. Door de diversiteit van een bestuursfunctie heb je verschillende contacten, zo krijg je een rondleiding door Hengelo, zit je met Enschede Promotie om tafel om te kijken naar de mogelijkheden in de stad Enschede en heb je contact met besturen van studie-, sport-, cultuur- en gezelligheidsverenigingen. Wat maakt het leerzaam? Naast alle organisatorische activiteiten van onze Kommissie leer je zelf ook veel. In november ben ik met 5 anderen, eerst nog onbekenden, op een kamer gezet met de boodschap: regel maar dat er een introductie komt. Je leert jezelf goed kennen! Je leert omgaan met complimenten en kritiek, ideeën van voorgaande IK s en met de mening van al die verschillende organisaties binnen en buiten de universiteit. Kortom: de IK is een drukke, leerzame en ontzettend gave tijd, vol nieuwe mensen en ervaringen. 20

22 Een open en informele sfeer tussen docenten en studenten Binnen de opleiding is er een prettige en informele sfeer tussen docenten en studenten. Binnenlopen en even een vraag stellen over bijvoorbeeld een opdracht is gemakkelijk. De deur staat (bijna) altijd open. Gastcolleges van bekende onderzoekers Verschillende (internationaal) bekende onderzoekers hebben de opleiding de afgelopen jaren met een bezoek vereerd. In veel gevallen verzorgden zij een gastcollege of een lunchlezing. Wat betekent dit voor jou? Onze studenten zijn ondernemend; nieuwsgierig, durven risico s te nemen, hebben zelfinzicht en zicht op taken, functies en rollen bij een opdracht die gedaan moet worden. Zaken als zelfdiscipline, eigen verantwoordelijkheid nemen, initiatief nemen en zelfstandigheid vinden we erg belangrijk. Onze studenten staan open voor inbreng van mensen met andere expertises, andere achtergronden, andere aanpakken. 2.6 Arbeidsmarktperspectieven Onderwijskunde is een brede opleiding en afgestudeerden komen in verschillende sectoren en functies op de arbeidsmarkt terecht. Per jaar stromen er doorgaans tussen de 20 en 30 bachelorstudenten in. Aan de masteropleiding beginnen jaarlijks 40 à 50 studenten. Binnen twee jaar heeft 95% van de masterstudenten Educational Science and Technology een betaalde baan en 80% van de afgestudeerden heeft binnen 6 maanden een baan. Meer dan 80% van de afgestudeerden doet werk waarvoor ze zijn opgeleid (dus op WO-niveau en op onderwijskundig vakgebied) Jouw rollen als afgestudeerd onderwijskundige De competenties van de opleiding sluiten aan bij drie rollen die afgestudeerden na afronding van hun bachelorstudie kunnen gaan vervullen: die van onderwijskundig ontwerper, onderwijskundig onderzoeker en adviseur voor onderwijs- en opleidingsvraagstukken. Onderwijskundig ontwerper: In de rol van ontwerper help je individuele personen en groepen bij het opdoen van nieuwe kennis, vaardigheden, attituden, of competenties door het ontwerpen en inrichten van leeromgevingen, en daarbij eventueel het instrueren en coachen op leeractiviteiten. Tijdens de opleiding Onderwijskunde leer je om scholings- en opleidingsactiviteiten te ontwerpen en te organiseren. Denk bijvoorbeeld aan een instructiekaart over de kenmerken van schoonmaakmiddelen voor medewerkers van een schoonmaakbedrijf; of aan een lesbrief bij een tentoonstelling in een museum; of aan een computerprogramma met oefeningen voor het trainen van je muzikale gehoor. Zowel in arbeidsorganisaties als in het reguliere algemeen vormende of beroepsonderwijs. Op deze manier lever je een bijdrage aan zowel vorming (persoonlijke ontwikkeling en verrijking) als aan training van individuen (het ontwikkelen van vaardigheden). Onderwijskundig onderzoeker: In de rol van onderzoeker draag je bij aan het analyseren en oplossen van onderwijskundige vraagstukken en problemen. Denk bijvoorbeeld aan een onderzoeker bij het toetsinstituut CITO. Daar worden toetsen ontworpen om de leerprestaties van mensen te toetsen. Een onderzoeker kan dan bijvoorbeeld nagaan of het eindexamen Nederlands nog wel past bij de einddoelen die door de overheid zijn gesteld voor dit vak. Een ander voorbeeld is dat je onderzoekt wat de opbrengsten zijn van een curriculumvernieuwing op een school of groep scholen. Wanneer je ambities hebt om als onderzoeker aan de slag te gaan, dan volg je na afronding van je bacheloropleiding de masteropleiding Educational Science and Technology. Daarna begin je met een promotieonderzoek. De meest directe route naar een promotieplaats loopt via de Graduate School. Daarvoor moet je wel aan kwaliteitscriteria voldoen. Voor meer informatie over de Graduate School, lees hoofdstuk 6. Adviseur voor onderwijs- en opleidingsvraagstukken: In de rol van adviseur gaat het over het opleiden van mensen in een professionele situatie. Je kunt bijvoorbeeld advies geven over welke training verzorgsters in een bejaardentehuis kunnen volgen om te leren omgaan met dementerende bejaarden. Of je kunt als onderwijskundige scholen adviseren over de inzet van ICT in hun curriculum. 21

23 2.6.2 Jouw kerntaken als onderwijskundige Waaruit bestaan je werkzaamheden als onderwijskundige? Het werkveld is zo breed als het vakgebied zelf. Dus de werkzaamheden die je zou kunnen doen na je studie, zijn zeer uiteenlopend. De globale kerntaken van een onderwijskundige zijn: Onderzoeken en analyseren van onderwijskundige problemen; Ontwerpen, ontwikkelen en invoeren van onderwijskundige oplossingen of hierover adviseren; Adviseren, managen, coördineren en leidinggeven in een onderwijskundige context (naast scholen/onderwijsinstellingen, ook binnen het bedrijfsleven) De arbeidsmarkt Als onderwijskundige kun je aan de slag in verschillende sectoren, zoals het bedrijfsleven, onderwijskundige adviesbureaus, onderwijsinstellingen, de mediasector, bij overheids- of zorginstellingen. Je kunt ook aan de slag als wetenschappelijk onderzoeker. Zo n zestig procent van de afgestudeerden gaat in het bedrijfsleven werken, bijvoorbeeld bij een training- of adviesbureau. Werken in het bedrijfsleven Grote bedrijven hebben vaak een eigen opleidingsafdeling voor het ontwikkelen en het geven van trainingen aan het personeel. Opleidingsfunctionarissen houden zich bijvoorbeeld bezig met het ontwikkelen van cursusmateriaal, maar ook met het plannen en organiseren van opleidingen voor een hele afdeling binnen een bedrijf. Ook kun je bijvoorbeeld als HRD adviseur aan de slag. Je zorgt er bijvoorbeeld voor dat de werknemers zich kunnen blijven ontwikkelen. Je kunt ook aan de slag als opleidingsadviseur. Een van onze afgestudeerden werkt bij de politieacademie en heeft de opleiding vreemdelingenrecht ontwikkeld voor hulpofficieren van justitie. Hij heeft een zelfstudiebundel gemaakt bestaande uit een theoretisch gedeelte, een instaptoets, een seminarbundel en een docentenhandleiding. Andere afgestudeerde onderwijskundigen van de Universiteit Twente zijn bijvoorbeeld te vinden bij ING en de KLM. Werken als leeradviseur bij de KLM Ik werk als leeradviseur bij de KLM. Op dit moment werken we bijvoorbeeld aan agressietrainingen. Als de vraag naar zo n training komt, is de eerste stap van de ontwerpaanpak dat je die vraag analyseert. Is het wel een opleidingsprobleem? Kan een training daadwerkelijk iets oplossen? Als dat zo is, ga ik praten met mensen in de praktijk. Ik verzamel zo achtergrondkennis van het onderwerp en het opleidingsvraagstuk. Op basis daarvan schrijf ik een opleidingsvoorstel. Daarin bepaal ik de contouren van de opleiding. Ik denk na over leerdoelen, werkvormen, opleidingsduur enzovoorts. Vervolgens vraag ik externe bureaus om een offerte uit te brengen voor het ontwikkelen en aanbieden van de opleiding. Als leeradviseur doe ik op basis van die offertes een voorstel voor de leverancierskeuze. Als de handtekening is gezet, zijn we toe aan de volgende stap binnen de ontwerpaanpak: de ontwikkelfase. Samen met ons externe bureau wordt de opleiding ontwikkeld en verder ingevuld. Daarbij heb ik vooral een coördinerende rol. Dat geldt ook voor de implementatiefase, waarin de opleiding daadwerkelijk wordt gegeven aan de medewerkers. Samen met onder meer de afdeling communicatie zorg ik ervoor dat de opleiding wordt ingebed in de cultuur en structuur van de organisatie. In de evaluatiefase bekijk ik of de opleiding succesvol is. We maken daarbij gebruik van onder meer evaluatieformulieren en gesprekken met leveranciers en trainees. Op basis daarvan sturen we bij. Tanja Elting, afgestudeerd in 1999 Werken in de consultancy Er zijn gespecialiseerde bureaus die onderwijskundig advies geven aan bedrijven of non-profitinstellingen. Als adviseur kun je binnen ieder denkbaar bedrijf of organisatie over de vloer komen: van fabrieken tot overheidsinstellingen. Je werkt dan ook aan zeer uiteenlopende projecten. Bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van een nieuwe training of cursus voor brandweermannen over wat te doen als er schadelijke stoffen, zoals asbest, vrijkomen bij een brand. Of met de ontwikkeling van introductieprogramma s voor nieuwe medewerkers, zodat zij goed worden ingewerkt in hun functie en in de organisatie. Een van onze afgestudeerden werkt bijvoorbeeld bij EMC Leren in bedrijf en is daar bezig om leerprocessen te ontwikkelen en te begeleiden, zoals een training in het gebruik van nieuwe software voor baliepersoneel van een bank. Een aantal afgestudeerden is met succes een eigen adviesbureau gestart. 22

24 Werken als functioneel ontwerper bij Bright Alley Direct na mijn studie ben ik bij Bright Alley gaan werken. Dit bureau houdt zich bezig met e-learning. We zetten multimedia in voor het overbrengen van educatieve boodschappen. Het gaat zowel om offline (cd-/dvd-rom applicaties) als online applicaties (complete leeromgeving via internet). Dat doen we in teams waarin een interactieontwerper, een programmeur, een vormgever, een projectmanager en de klant samenwerken. Ik ben interactieontwerper of functioneel ontwerper. Samen met het team ontwerp ik eerst een oplossing voor de klant. Gebruiken we praktijksituaties in de studie? Maken we online hulpmiddelen? Of ontwikkelen we een spelvorm? Heel veel klanten hebben daar zelf ook ideeën over. Als de oplossing is ontwikkeld, schrijf ik een functioneel ontwerp. Daar staat per scherm in wat de gebruiker kan verwachten qua functionaliteiten. Als hij bijvoorbeeld moet inloggen, dan beschrijf ik het inlogscherm. Als het functioneel ontwerp eenmaal akkoord is, dan schrijf ik de inhoudelijke teksten. De informatie die ik daarvoor nodig heb, verzamel ik bij de opdrachtgever. Tenslotte schrijf ik een testplan en voer ik tests uit om te controleren of alles werkt in overeenstemming met het functioneel ontwerp. Het leuke is dat ik bij elk project te maken heb met een nieuw ontwerp en een andere opdrachtgever; van farmaceuten tot banken. Ik heb steeds weer nieuwe inhoud waarin ik me moet verdiepen, dat maakt het afwisselend. Guido de Wit, afgestudeerd in 1999 Werken bij onderwijsinstellingen Uiteraard kun je ook terecht in het onderwijs. Niet als leraar, maar achter de schermen als bijvoorbeeld onderwijskundig adviseur, onderwijscoördinator of curriculumontwikkelaar. Je kunt bijvoorbeeld nieuwe lesmethodes ontwikkelen voor de school en zorgdragen voor de uitvoering daarvan. Of je helpt onderwijsinstellingen bij het op orde krijgen van hun toetsing. Je zorgt er bijvoorbeeld voor dat de schoolonderzoeken in de bovenbouw vwo aansluiten bij het centraal examen. Als het buitenland je trekt, kun je ook daar aan het werk. Je kunt een bijdrage leveren aan het verbeteren van het onderwijs in een ontwikkelingsland, door bijvoorbeeld een professionaliseringstraject voor docenten te ontwikkelen. Werken in Mozambique Veel middelbare schooldocenten in Mozambique zijn hun leerlingen maar nauwelijks voor in de lesstof. Puur gebrek aan opleiding. Op initiatief van onder meer de ontwikkelingsorganisatie VSO (Voluntary Service Overseas) en de Katholieke Universiteit van Mozambique wordt er een bacheloropleiding voor deze docenten ontwikkeld. Wim de Boer, oud student Onderwijskunde aan de UT, besloot zijn krachten voor twee jaar aan het project te geven. We zijn onderwijs op afstand aan het opzetten. Inmiddels draait het programma al. Drie keer per jaar komen de docenten bij elkaar voor face-to-face onderwijs. Verder ontvangen ze schriftelijke lessen. Daarbij voeren ze zelfstudietaken uit, waaronder opdrachten die nagekeken worden. Ik houd me nu onder andere bezig met de ontwikkeling van de lessen didactiek. Helemaal in de rimboe zit Wim niet in Mozambique. Hij beschikt in zijn huis in Beira over stromend water en elektriciteit. Het project in dit verre land is leerzaam en verrijkend. In het verleden was ik vaak perioden van enkele weken in het buitenland. Je kunt dan weinig doen. Nu heb ik twee jaar de tijd. En weet je, in Nederland is alles al zo geregeld, daar heb je op veel zaken weinig invloed. Dat is hier anders. Ik kan gelukkig veel betekenen voor het onderwijs in dit ontwikkelingsland. Dat is een goed gevoel! Wim de Boer, afgestudeerd in 1998 Werken als wetenschappelijk onderzoeker Na het afronden van een universitaire opleiding kun je ook solliciteren naar een plaats als assistent-in-opleiding (AiO) bij bijvoorbeeld onderzoeksinstellingen, instituten zoals het CITO, de inspectie van onderwijs of universiteiten. Als promovendus doe je dan enkele jaren onderzoek naar een onderwerp binnen het boeiende vakgebied van de onderwijskunde. Aan het eind van dit traject verdedig je je proefschrift ten overstaan van een aantal hoogleraren op het vakgebied. Als je je daar goed door heen slaat, ontvang je de doctorstitel. 23