de Vliegende Hollander Maandblad voor de Koninklijke Luchtmacht 63 e jaargang - nummer 7 - juli / augustus 2007

Transcriptie

1 de Vliegende Hollander Maandblad voor de Koninklijke Luchtmacht 63 e jaargang - nummer 7 - juli / augustus 2007 DHC KRIJGT VASTE VORM Lange weg voor Defensie Helikopter Commando OVERZICHT ANDERE MISSIES Over luchtmachters in Afrika en de Balkan OPEN DAGEN TREKKEN WEER VEEL PUBLIEK

2 C O L O F O N UITGAVE Commando Luchtstrijdkrachten, Bureau Luchtmachtcommunicatie HOOFDREDACTIE Luitenant-kolonel Hans Breemans EINDREDACTIE Luc Haen REDACTIE Arno Marchand, June Smit VORMGEVING EN LITHOGRAFIE TDS printmaildata DRUK en OPLAGE OBT bv, Den Haag ex. REDACTIESECRETARIAAT Telefoon Fax INTERNET luco@clsk.af.dnet.mindef.nl BEZOEKADRES Luchtmachttoren, Luchtmachtplein 1, 4822 ZB Breda POSTADRES Postbus 8762, 4820 BB Breda A D R E S W I J Z I G I N G E N Actief dienende militairen, reservisten en burgermedewerkers van de Koninklijke Luchtmacht wordt verzocht de adres wijziging te laten muteren in PeopleSoft. Postactieven, reservisten, veteranen, betalende abonnees en alle overige lezers wordt verzocht de adresdrager met vermelding van het juiste adres op te sturen naar het retouradres: Staf Commando Luchtstrijdkrachten CLSK/Kabinet/Bureau Postactieven Abonnementenadministratie Vliegende Hollander Postbus 8762, 4820 BB Breda Telefoon of BOT-militairen en burgermedewerkers die hun contract met Defensie voortijdig beëindigen en BBT-militairen die de dienst verlaten, hebben geen recht op een gratis abonnement horend bij de status van postactieve. Een abonnement op de Vliegende Hollander kost 17,02 per jaar (buitenland 21,55) en kan worden aangevraagd bij: Abonnementenland Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Telefoon: Fax: aboservice@aboland.nl Opzegtermijn bedraagt zes weken. Aanhaling uit en overname van (delen van) artikelen in dit blad is toegestaan, met toestemming van de redactie en mits de bron wordt vermeld. ISSN I N H O U D DHC in de steigers Het traject naar een volledig operationeel Defensie Helikopter Commando is lang. Niet verwonderlijk, gezien de vele partijen en belangen. Toch wordt de route steeds helderder. Luchtmachtgeneraal in Kabul Generaal-majoor Freek Meulman zit voor een jaar in de Afghaanse hoofdstad als Deputy Commander Air op het Hoofdkwartier ISAF. Een lange periode, maar volgens de generaal noodzakelijk om het vertrouwen te winnen en zaken te kunnen doen. Patriots besproeid Na een chemische of biologische aanval moet materieel weer worden schoongemaakt. Geen kleine klus, als het gaat om een hele Patriot-batterij. RC South stuurt aan Goede coördinatie is van levensbelang in het werk voor het ISAF Regional Command South. Generaal-majoor Ton van Loon (KL) en een aantal luchtmachtcollega s kunnen erover meepraten. Relativeren in Congo Werken in Afrika betekent aanpassen aan Afrika. Die les kreeg kolonel Joep á Campo al snel onder de knie tijdens zijn werk voor de missie EUSEC in de Democratische Republiek Congo. De andere missies Gezien de omvang van de missie gaat logischerwijs veel aandacht naar ISAF in Afghanistan. Toch leveren luchtmachters ook bijdragen aan andere missies in de wereld. Tijd voor een overzicht. Les in menselijke factoren Vier maanden op elkaars lip in Uruzgan. Dat kan lastig zijn, zeker als het gaat om een samengesteld detachement. Om beter op elkaar ingespeeld op pad te gaan, krijgt technisch personeel van het 298 en 300 Squadron sinds kort een cursus op het Centrum voor Mens en Luchtvaart. Operations Manual Vliegen moet veilig gebeuren en daar is dan ook heel veel regelgeving voor. Dat staat straks allemaal geordend bij elkaar in de Operations Manual, die een aircrew ook snel en gericht kan raadplegen op een netwerkomgeving. Open Dagen De weergoden waren Vliegbasis Volkel niet altijd gunstig gezind tijdens de Open Dagen. Het publiek vergaapte zich dan ook niet alleen aan de spectaculaire vliegshows, maar ook aan dreigende wolken. Vaste rubrieken In den vreemde In gesprek met rij-instructeur sergeant 1 Remco Burger op het Opleidings- en Trainingscentrum Rijden in Oirschot. Vervlogen tijden De Luftwaffe had in 1940 moeite om het Nederlands luchtruim in handen te krijgen. De Fokker D.XXI speelde daarin een belangrijk rol. Oud-vlieger Guus Kiel vertelt over het begin en einde van de luchtstrijd boven Nederland. Leeswijzer Journaal Mensen & Mutaties Omslagfoto Veel dichterbij kon het publiek niet komen tijdens de Open Dagen op Vliegbasis Volkel, die ondanks het onstuimige weer toch bezoekers trokken. Foto: Henry Westendorp, AVDD 2

3 Het wordt een CLSK-eenheid, die paars wordt ingevuld. 4 Foto: Marjon van Westing, Werkeenheid Grondfotografie Foto: Richard Frigge, Gilze-Rijen AVDD Als ze het terrein voldoende beheersen, kunnen ze de poort uit. 12 Foto: Jolanda Dam-Bloothoofd, Werkcentrum Fotografie Foto: June LCKLu Smit Een westers tempo afdwingen, heeft geen zin in Congo. 18 Foto: Richard Foto: Joep Westenborg à Campo Ook menselijk falen, zelfinzicht en vermoeidheid komen aan bod. 26 Foto: Arnoud Schoor, Fotovlucht Vliegbasis Foto: Sergeï Soesterberg Kusters 3

4 R E P O R T A G E Defensie Helikopter Commando krijgt steeds vastere vorm Werk in uitvoering Voeg drie helikoptervelden samen in één organisatie, geef een gezamenlijke opdracht waarbij ze ingrijpende keuzes moeten maken en de kans op een langdurig proces is aanwezig. Toch is 1 januari 2008 de startdatum voor het Defensie Helikopter Commando op Vliegbasis Gilze-Rijen en Marine Vliegkamp De Kooy. Tekst: Luc Haen PAS OP, BOUWVERKEER. De borden op Vliegbasis Gilze-Rijen maken duidelijk dat hier gewerkt wordt. De reden voor alle bouwnijverheid is de aanleg van een infrastructuur voor het Defensie Helikopter Commando (DHC). In de Luchtmachttoren in Breda wordt ook hard gewerkt aan het DHC, maar dan aan het personele en materiële plaatje. Toch gaat het hele proces niet van een leien dakje, want zowel in Gilze als in Breda zijn er hobbels op de weg. In Gilze is dat onder andere het tekort aan staal als gevolg van mondiale bouwnijverheid. Dat levert vertraging op in de bouw, waardoor de verhuizing van Vliegbasis Soesterberg naar Vliegbasis Gilze-Rijen is uitgesteld. In Breda heeft de Projectgroep DHC de uitdaging om de verschillende deelnemende partijen en hun belangen op één lijn te krijgen en dat in een organisatie die al bol staat van reorganisaties en uitzendingen Structuur De omstandigheden zijn niet ideaal, beaamt projectleider DHC kapitein ter zee Gerhard Polet. De behoefte binnen de helikoptergemeenschap van de Nederlandse krijgsmacht aan meer uniformiteit en minder loketten is duidelijk. Minder duidelijk is de periode tussen de start van het DHC in januari 2008 en de verhuizing van Vliegbasis Soesterberg naar Vliegbasis Gilze-Rijen in oktober Waar liggen dan de verantwoordelijkheden en dan met name wat betreft het operationele deel. Het proces ging tot nu toe ook niet zonder slag of stoot. Er werd soms door de partijen begrijpelijkerwijs vooral gelet op de verschillen met de THG-structuur (Tactische Helikopter Groep, red.) en de Groep Maritieme Heli- De bouwwerkzaamheden op Vliegbasis Gilze-Rijen zijn nog in volle gang. Toch zijn de contouren van de onderkomens voor de DHC-vloot al duidelijk zichtbaar. Foto: Marjon van Westing, Werkeenheid Grondfotografie Vliegbasis Gilze-Rijen

5 R E P O R T A G E gebied van personeel een leverings- en wervingsverplichting ten aanzien van het marinepersoneel binnen het DHC. Het CZSK blijft op deze manier dus nog steeds stakeholder. Die werving voor marinevliegers wordt niet moeilijker als CZSK geen eigen vliegend onderdeel meer heeft. Vliegers op de NH90 boordhelikopter blijven wel maritieme taken verrichten, vanaf fregatten en LPD s. Een nieuweling binnen het DHC wordt de NH-90. Daarvan komen er twee types: de NATO Fregat Helikopter (NFH) en de Marinised Tactical Transport Helikopter (MTTH), kopters op De Kooy, maar het aantal overeenkomsten is veel groter. De squadrons blijven binnen het DHC bijvoorbeeld vrijwel onaangetast. Wat dat betreft vinden de grootste veranderingen plaats binnen de staffuncties. Daarnaast verhuizen het depotonderhoud en fase-onderhoud vanaf De Kooy. Dat wordt geconcentreerd op Vliegbasis Gilze-Rijen met een overloopcapaciteit op Logistiek Centrum Woensdrecht (LCW). Het fase-onderhoud voor de NH-90 komt in de toekomst voor een belangrijk deel op Vliegbasis Gilze-Rijen terecht. Voor alle wapensystemen geldt dat grote modificatieprojecten en de overloop van het fase-onderhoud door LCW worden uitgevoerd. Daarbij wordt wel aandacht besteed aan een min of meer gelijkmatig werkaanbod richting LCW om de capaciteit daar zeker te stellen. Bijsturing Over welke veranderingen hebben we het dan in vergelijking met de THG? Polet: Op vier punten doen we aan bijsturing. Allereerst de planningsystematiek en organisatie, er komt een betere afstemming met de planning van klanten. Daarnaast moeten we de Militaire Luchtvaart Eisen borgen en dat doen we in een structuur van vier gelijkwaardige poten, in plaats van in twee poten, zoals beschreven voor de THG. Operaties en Onderhoud (en logistiek) kenden we in de THG natuurlijk al. Nieuw zijn Opleiding & Expertise en Vliegveldfaciliteiten & Ondersteuning. Als derde punt van bijsturing komt er een Opleidings- en Expertisecentrum voor helikopteroperaties. Dat was gefragmenteerd aanwezig in de THG-organisatie, maar gaan we in het DHC organisatorisch concentreren. Voorheen lag deze taak bij de HSO (hoofd stafgroep operaties) die vooral focus had op operaties. Voor het DHC blijven Operaties natuurlijk ook de primaire focus, want dat is je eindproduct. Maar door de vorming van het cluster Opleidingen en Expertise brengen we het nu wel meer in balans. Het laatste veranderpunt is een verdere verbetering van Staf DHC. De oefen- en inzetvoorbereiding bijvoorbeeld, deze tak moest er voorheen naast worden gedaan. Daar is nu een aparte afdeling voor gemaakt met voldoende mancapaciteit. Luchtmachtblauw We gaan weliswaar drie onderdelen bij elkaar voegen, maar het gaat bij de reorganisatie van het DHC, voornamelijk om aanpassingen aan het bestuurlijke deel. Er is wel een reductie, maar die is niet groot: zo n 22 functies van de Het wordt een CLSK-eenheid, die paars wordt ingevuld, waarbij het grootste deel luchtmachtblauw is. In cijfers: van de in totaal 2237 VTE en komen er vierhonderd van de marine. Nog eens honderd marinemensen gaan op basis van detachering werken bij het DHC. Zoals gezegd, we concentreren ook het hoger onderhoud, zoals de fase-inspecties, op één locatie. Vanaf 2009 vindt dat voor alle types plaats op Vliegbasis Gilze-Rijen. Marinevliegkamp De Kooy wordt vanaf 1 januari een CLSK-veld en gaat dan Maritiem Vliegkamp De Kooy heten. Vanaf die datum is het CZSK dus ook geen vliegend bedrijf meer en doet dus geen eigenhandig zaken meer met de Militaire Luchtvaart Autoriteit of de Defensie Materieel Organisatie op het gebied van vliegoperaties. Het specialisme vliegen wordt dan alleen nog maar door het CLSK uitgevoerd. Dat neemt niet weg dat het CZSK ook in de toekomst nadrukkelijk betrokken blijft bij het DHC. Het houdt namelijk op het NH-90 Wat materieel betreft: er komt een andere samenstelling qua helikoptertypes. De SAR-taken van de AB-412 gaan over naar de NH-90. Daarvan zijn twee types: de NATO Fregat Helikopter (NFH), oftewel de boordhelikopter, waarvan er twaalf op De Kooy komen en de Marinised Tactical Transport Helikopter (MTTH), waarvan er acht op Gilze-Rijen komen. De laatste wordt ingezet voor zowel amfibische operaties als voor ondersteuning van landoperaties, waarbij ze een capaciteit leveren die vergelijkbaar is met die van de Cougar. Polet: Oorspronkelijk was het de bedoeling twintig boordheli s voor de marine te kopen. De helikopterstudie uit 2003 gaf echter het advies om het contract open te breken en daar twaalf fregatheli s plus acht transportheli s van te maken. Eenheden DHC 4 operationele squadrons: Squadron met Chinooks Squadron met Cougars en NH Squadron met Apaches Squadron met NH-90 2 opleiding- en expertise squadrons: - 7 O&E squadron (De Kooy) O&E squadron * 3 materieel logistiek squadrons: onderhoudssquadron logistiek squadron matlog squadron * (De Kooy) 2 basis squadrons, voor kazerneorganisatie en vliegveldorganisatie: F&O squadron (faciliteit en ondersteuning) F&O squadron * (De Kooy) * Naamgeving moet nog geaccordeerd worden

6 R E P O R T A G E Drie locaties Het vinden van personeel om alle posities te bezetten tijdens de transitie is volgens Polet ook een behoorlijke uitdaging. Je wilt op Vliegbasis Gilze-Rijen een HSO (hoofd stafgroep operaties, red.) en een HSOOD (hoofd stafgroep operatie ondersteunende diensten, red.), maar om die mensen te krijgen moet je ze wel ergens anders weghalen. En ze weghalen bij Vliegbasis Soesterberg terwijl de uitzending in Afghanistan nog loopt, is geen optie. Je wilt wel een gemeenschappelijke DHC-structuur, maar je moet toch tijdens 2008 drie locaties laten doordraaien. Het meest eenvoudige zou zijn geweest dat de hele club in één keer overgaat naar Vliegbasis Gilze-Rijen, maar daarvoor had daar wel alle infra op tijd klaar moeten zijn. De voor de hand liggende conclusie zou dan zijn: we laten de vorming van het DHC samenvallen met de verhuizing van Vliegbasis Soesterberg. Dat is echter niet mogelijk, omdat is afgesproken dat 1 januari 2008 de start is van het DHC. Boodschap Toch is de grootste hobbel in het proces een emotionele, namelijk de acceptatie van een nieuwe structuur. Om die hobbel te nemen is een goede en heldere communicatie nodig. Polet: Mensen van Soesterberg waren al bezig met verhuisplannen naar het Brabantse land, maar kregen vervolgens te horen dat ze een jaar later gaan. Er wordt nu hard gewerkt om een eenduidige boodschap vanuit alle betrokken partijen richting het personeel uit te dragen, namelijk: hier gaan we voor! Om dat te ondersteunen wordt onder andere ruimte gemaakt op de CLSK-website, waar alle relevante informatie met betrekking tot het DHC wordt gepubliceerd. Terecht, want het DHC wordt het grootste operationele bedrijf van de luchtmacht. Het onderlinge begrip tussen de partijen is sinds het begin van het project al veel beter geworden, omdat de projectgroep nu al twee jaar in het gebouw van de staf CLSK zit en dus ook is meeverhuisd van Den Haag naar Breda. Voor een beter begrip van elkaars wijze van opereren hebben we ook chefs staf uitgewisseld tussen De Kooy en Gilze-Rijen. Echter, ondanks de successen die we boeken, moeten we met z n allen de schouders blijven zetten onder duidelijke en eenduidige communicatie. Het gaat om inkomens van mensen, die moet je zeker stellen. We hebben hier op Gilze al zo veel reorganisaties meegemaakt, je gaat er bijna aan wennen. De toon is licht cynisch, maar van verslapte aandacht is geen sprake bij sergeant Ronald Vermeer, voorzitter van de BGMC DHC (buitengewoon gemeenschappelijke medezeggenschapscommissie). Een BGMC wordt in het leven geroepen als het bij een reorganisatie om meerdere onderdelen gaat, vervolgt hij. Onze doelstelling is: zorg dat al het personeel dat bij de reorganisatie betrokken is een baan krijgt. Dat wil niet zeggen dat ze ook op hetzelfde onderdeel blijven. Het gaat om inkomens van mensen, Planning DHC Marinevliegkamp De Kooy is vanaf 1 januari 2008 een luchtmachtveld en heet vanf die datum Maritiem Vliegkamp De Kooy. Foto: Barry Wijnandts die moet je zeker stellen. In de BGMC zitten vertegenwoordigers van Vliegbasis Soesterberg, Vliegbasis Leeuwarden (in verband met het overdragen van de SAR-taken), Marinevliegkamp De Kooy, Logistiek Centrum Woensdrecht (75 functies gaan van Marheli naar DMO/LCW), 11 Luchtmobiele Brigade (leveren acht man beladers/verkenners) en vertegenwoordigers van de Opco s CLSK en CZSK. Compromisgehalte Oorspronkelijk was het de bedoeling om het reorganisatieplan rond de THG uit te voeren en daar De Kooy aan toe te Helikopterstudie Start project DHC September: aanwijzen commandant DHC

7 R E P O R T A G E Gebroederlijk naast elkaar: de Apache, de Chinook en de Cougar, hier tijdens de Gunnery in Duitsland. Vanaf oktober 2008 vliegen deze drie types vanaf dezelfde thuisbasis op Vliegbasis Gilze-Rijen. Foto: Eric Vorstenbosch, Fotovlucht Vliegbasis Soesterberg. voegen, legt Vermeer uit. Toch kwam er een nieuwe werkgroep voor het DHC en nu ligt er een heel ander plan. De CLSK-squadrons zijn weliswaar gelijk gebleven, maar de toplaag is behoorlijk veranderd. De aansturing is daardoor anders en daarmee de bedrijfscultuur. De leden van de projectgroep hebben dit plan met TNO doorgelicht. Wij zeggen als BGMC niet dat het plan niet klopt, maar we gaan het wel door een extern en onafhankelijk bureau laten toetsen. We willen weten of de LE s 145 en 147 zijn geborgd zoals het moet, of de aansturing van de organisatie zo gaat werken en dan met name wat betreft De Kooy. Het DHC is een paarse organisatie en dat betekent compromissen sluiten. Maar tot hoever wil je gaan? De invoeringsdatum van 1 januari 2008 is hard volgens Polet (projectleider DHC, red.). Als BGMC zeggen we: ja dat kan, maar belangrijk is dat het een goed plan is en dan mag de datum toch niet van invloed zijn op de kwaliteit. Nogmaals, het is niet zo dat we zeggen: het kan niet. Maar het is voor ons te complex om dat soort vragen te kunnen beantwoorden. De projectgroep heeft er twee jaar fulltime aan gewerkt, wij doen het als BGMC erbij. Vragen Het aangeboden voorlopig reorganisatieplan (VRP) van 15 juni 2007 roept volgens Vermeer nogal wat vragen op bij de BGMC, omdat de BGMC niet betrokken is geweest bij de ontwikkeling van het DHC. Er zijn wel stukken ontvangen, maar is er niet over gesproken, aldus Vermeer. Daarbij zijn er gewoon zaken die in het belang zijn voor het personeel. De uitfasering van de Lynx, de SAR-taken en invoering NH-90 lopen tot 2013, maar het SBK (Sociaal Beleidskader, red.) stopt begin De personele gevolgen kunnen juist aan het eind van het traject zitten. Moet het SBK dan doorlopen? Paarse vullingen, hoe gaat dat? Blijven die stoelen altijd van dat krijgsmachtdeel? Er zijn ook nog verschillen in rang en salaris. Een adjudant bij ons is een sergeant-majoor bij de marine. Die verschillen hadden al uitgezocht moeten worden in het concept VRP. Al met al moet er nogal wat werk worden verzet en dat niet bepaald in ideale omstandigheden. Vermeer: De vorming van een paars DHC is een politiek besluit en op de werkvloer heb je daar niet zo veel last van. Je wordt afgerekend op het werk en niet op de kleur van je uniform, of dat nu lichtblauw, donkerblauw of groen is. Maar ondertussen draaien we uitzendingen, vacatures zijn niet gevuld en dan komen al die reorganisaties er nog eens bij. Dat maakt het allemaal niet eenvoudiger. Daarom moeten we als BGMC kritisch blijven kijken naar het proces, met gezond verstand en in goed overleg Januari: formele start Invoering eerste Overheveling SAR- Voorlopig geplande DHC volledig operationeel DHC NH-90 s taken van AB-412 afstoting Alouette Oktober: verhuizing naar NH-90 Vliegbasis Gilze- Rijen

8 I N T E R V I E W Generaal-majoor Meulman DCOM Air op Hoofdkwartier ISAF Leren is hier het sleutelwoord Als generaal-majoor Freek Meulman zich in januari in desert-gevechtspak meldt op de Vliegbasis Eindhoven, is hij daar één van de vele militairen die op uitzending gaan. Toch is er een aanzienlijk verschil. De uitzending van de voormalig Plaatsvervangend Commandant Luchtstrijdkrachten duurt namelijk een jaar. Op het Hoofdkwartier ISAF in Kabul is hij als Deputy Commander Air verantwoordelijk voor de ISAF luchtoperaties in Afghanistan en tevens belast met de wederopbouw van de Afghaanse civiele luchtvaartsector. Tekst: Arno Marchand Foto s: Ruud Mol Natuurlijk is het een eer om gevraagd te worden voor een dergelijke internationale organisatie. Je bent betrokken bij de opbouw van een land en dat gaat de geschiedenisboeken in. Iedere dag bouw je een stukje van het land op en daarin speel je een rol. Dat moet je ook niet overdrijven hoor. Iedereen doet zijn of haar ding. Maar toen ik voor de functie werd gevraagd, heb ik er wel even over nagedacht. Een jaar is zéker lang, maar of dat te lang is, moet je achteraf vragen. Maar je begrip van tijd wordt, zeker naarmate je hier langer zit, anders. Je werkt hier namelijk zeven dagen per week en maakt heel lange dagen. Er is ongelofelijk veel te doen. De agenda staat iedere dag vol. Als DCOM Air (Deputy Commander Air, red.) stuur ik de ISAF-luchtcomponent aan. Naast de DCOM Air zijn er nog twee Plaatsver- 8

9 I N T E R V I E W vangend Commandanten. Net als hen ben ik een adviseur van de Commandant ISAF, maar tevens zijn eerste plaatsvervanger. Wederopbouw De taak voor de DCOM Air bestaat uit twee hoofddelen. Uiteraard gaat het om de aansturing van ISAF-luchtoperaties. Aan de ene kant zorgt dit Hoofdkwartier, in directe samenwerking met het Combined Air Operations Center in Qatar, voor voldoende slagkracht, maar zijn we onder meer ook verantwoordelijk voor luchttransport, vlucht- en grondveiligheid en airspace management. De verantwoordelijkheid geldt overigens alleen voor fixed wing-operaties, dus voor luchttransport en fast jets. Er is geen directe lijn naar de helikopterinzet, want die ligt bij de Regional Commander. Maar daarnaast moet in het kader van het wederopbouwproces ook de civiele luchtvaart in Afghanistan weer worden opgebouwd. In de zogenoemde Afghan Compact uit 2006 is overeengekomen dat er twee internationale luchthavens in dit land komen: Kabul en Herat. Daarnaast komen er zeven regionale luchthavens, waaronder Kandahar. Ook is er betrokkenheid bij de opbouw van de Afghan National Army Air Corps, zeg maar de Afghaanse luchtmacht. Professioneel Binnen de air-kant van het hoofdkwartier draait alles dus om de planning, tasking, inzet en rapportage van luchtstrijdkrachten en de opbouw van de civiele luchtvaart. Dat is een continu proces, 24/7, 365 dagen per jaar. Heel interessant. Ik zit zelf niet fysiek in het Combined Joint Operations Centre, want daar zit het personeel van het Air Coordination Element. Als ik kijk naar wat Nederland bijdraagt aan ISAF, en in het bijzonder wat de Koninklijke Luchtmacht daadwerkelijk doet, ben ik heel erg tevreden. Heel erg professioneel. Niet alleen kinetisch, ofwel met de daadwerkelijke inzet van wapensystemen, maar ook door show of force, show of presence, luchttransport of inzet van personeel. Op transportgebied stellen landen nationale capaciteiten ter beschikking voor de Inter Theatre Air Support, de shuttle. Met uitzondering van de rotatieperioden is er in principe voldoende capaciteit voor dagelijkse vluchten beschikbaar, alleen gaat de shuttle niet altijd zoals je wilt, en wanneer je wilt. Om de beperking bij de rotatie van eenheden adequaat op te vangen, heeft Nederland bijvoorbeeld recentelijk gedurende enige weken een eigen C-130 ingezet voor de rotatie. Dat scheelde echt enorm. Het was dé manier om op een geplande wijze troepen uit het gebied te krijgen. Knap staaltje werk Een ander belangrijk punt is inzet van luchtstrijdkrachten in het kader van humanitaire steun. De recente hulp bij overstromingen was nou typisch een voorbeeld waarbij wij als ISAF de bevolking snel en adequaat kunnen helpen. Het feit dat we als luchtstrijdkrachten hier zo goed op hebben gereageerd, is me écht bijgebleven. Minister van Defensie Wardak belde mij op en zei we hebben een groot probleem. Duizenden mensen lopen gevaar. We hebben toen een militaire operatie direct kunnen omzetten in een humanitaire. Je zag loadmasters met kinderen op hun arm. Het bijzondere zit m in dus in de flexibele inzet van operaties, waarvoor we soms niet direct zijn opgeleid en getraind zoals bij de overstromingen. Een knap staaltje werk. Zéker als die plaatsvindt in een deel van het land dat onveilig is. De veiligheids-

10 I N T E R V I E W situatie is heel erg verschillend. In het noorden zijn het vooral stammentegenstellingen en criminaliteit, bijvoorbeeld door warlords en de narcotica. In westen is het relatief rustig maar niet veilig, en het zuidwesten relatief onrustig. Dat geldt zeker ook voor het oosten van het land met de vele in- en exfiltraties en aanslagen met IED s (Improvised Explosive Devices, red.). In Kabul tenslotte is het relatief rustig, maar wel vinden er steeds dus soms militair optreden nodig, waarmee de cirkel weer rond is. Overigens met zo min mogelijk collateral damage, of nevenschade. Dat is voor de bevolking heel slecht, maar voor ons ook. Uithoudingsvermogen Je kunt je afvragen hoelang de ISAF missie gaat duren. Ik denk nog behoorlijk wat jaren. Zonder de hulp van ISAF en de internationale gemeenschap redt grote verantwoordelijkheden met zich mee en daarmee de nodige uitdagingen. Op het Hoofdkwartier alleen al werken zo n veertienhonderd man. Sommigen zijn ervaren met dit soort uitzendingen, anderen minder. Dat merk je zéker. Leren is hier het sleutelwoord en dat doen we nog elke dag. Ik vind het heel uniek om dit te kunnen meemaken. Ik denk dat dit ook voor de andere Nederlanders hier in Kabul en op andere plaatsen in meer aanslagen plaats. Naast de militaire operaties die worden uitgevoerd in gebieden waar de insurgents (opstandelingen, red.) actief zijn, wordt er ook veel gedaan aan wederopbouw van het land. Wat zie je daar fysiek van? Bijvoorbeeld de bouw van scholen, het slaan van waterputten, het aanleggen van irrigatiekanalen en de bouw van hospitalen, Grootschalige wederopbouw kun je pas doen als er in gebieden een zekere mate van veiligheid is te garanderen. Daarom is de inktvlek benadering van de Nederlanders absoluut op zijn plaats: het creëren van relatief veilige gebieden, wederopbouwprojecten naar wens van de lokale bevolking en vervolgens verder uitbreiding van de veilige zone. Maar gebeurt alles in de snelheid die wij willen? Nee, zéker niet altijd. Want daarvoor ontbreken simpelweg te vaak de middelen en mogelijkheden. Vooral als het om dat laatste gaat, is er Afghanistan het de komende jaren nog niet zelf. De commitment die we zijn aangegaan, vraagt om uithoudingsvermogen. Het samenhouden van de coalitie in Afghanistan voor adequate ondersteuning van de Afghaanse regering is daarmee teven het eigen centre of gravity geworden. Afghanistan is een complex land waarin dertig jaar lang oorlog heeft gewoed. Veel is verdwenen of stuk, hoewel er in de laatste jaren heel hard is gewerkt om het land weer op te bouwen. Er moet nog heel veel gebeuren voordat de Afghanen op het gebied van veiligheid en stabiliteit hun eigen verantwoordelijkheid kunnen nemen. Daarnaast is op veel plaatsen wederopbouw van belang. De NAVO heeft hoog ingezet in Afghanistan. En terecht. Voor de NAVO is de missie in Afghanistan van groot belang voor haar eigen toekomst en geloofwaardigheid. Het brengt Afghanistan geldt: een heel betrokken en professionele groep van militairen en soms burgers, die er alles aan gelegen is hun steentje bij te dragen en dat lukt uitstekend. We zitten nu in de derde fase van de NAVO-stabilisation Phase waarin de Afghan National Security Forces zodanig toegerust worden dat ze vrede en stabiliteit kunnen handhaven en garanderen. Maar voor we zover zijn, duurt nog wel even. Pas als dat gelukt is, kan de NAVO zich terugtrekken. Mijn jaar Kabul is daartoe slechts een druppel op de welbekende gloeiende plaat. Maar wel één die ook kan worden getypeerd als een behoorlijke uitdaging, een unieke ervaring, en een prachtgelegenheid om een zinvolle bijdrage ISAF-missie en daarmee de wederopbouw van Afghanistan te leveren. Best één dus om trots op te mogen zijn. 10

11 R E P O R TIA TGE EL NBC-ontsmetting door landmacht en luchtmacht Patriots door wasstraat We zorgen voor onszelf, dat zijn we gewend. Sergeant Arnold Kampstra heeft het allemaal vooraf gepland en geregeld. Zijn mannen hijsen zich in een rubberen outfit en maken zich op voor een bijzondere schoonmaakbeurt. Tekst & foto s: Harry van den Dries De eenheid van Kampstra maakt deel uit van de 101 NBC Verdedigingscompagnie (Nucleair Biologisch Nucleair, red.) uit Wezep. Samen met luchtmachtcollega s van de Groep Geleide wapens (GGW) uit de Peel hebben ze op een verlaten vliegveld in het Belgische Braschaat een ontsmettingstraat ingericht. Het oefenscenario geeft aan dat een Patriot-batterij van de GGW een sproeiaanval met een blaartrekker heeft ondergaan. Nooit eerder is geprobeerd iets van zulke afmetingen te ontsmetten. Soldaat Pleijsier ziet het als een uitdaging. Die bakken zijn niet alleen groot, er zit ook heel veel vitaals op, zegt hij. Dingen die wij niet zo maar mogen besproeien met onze neutraliserende emulsie. Even later rijden drie megamobielen in de richting van de ontsmettingstraat. De rubber pakken worden gesloten en de gasmaskers gaan op; it s showtime! Aliens Allereerst wordt met een hogedrukspuit het loszittende vuil van de voertuigen verwijderd. Dit alles gebeurt zodanig dat de wind alle vuil uit de ontsmettingsstraat richting besmet gebied blaast. De eerste van de drie GGW voertuigen, inmiddels een paar kilo lichter, wordt vervolgens ingesopt met de ontsmettende vloeistof. Hij moet helemaal wit worden van de emulsie die ter plaatse in een container wordt aangemaakt. Zelfs de cabine wordt volgespoten met een stoomachtig goedje. De ontsmetters zien er uit als aliens: dikke gesloten rubberen pakken, compleet met laarzen, handschoenen en het welbekende gasmasker. De buitentemperatuur is inmiddels opgelopen tot ruim 25 graden. Sergeant Peereboom van de GGW vertelt dat dit pak tien maal zo veel effect heeft dan alle Sonja Bakker methoden samen. Terug!, roept een scheidsrechter. Dat ding is nog niet helemaal wit dus terug. Het goedje moet 30 minuten inwerken. Om de tijd te doden besproeien de deelnemers elkaar even met wat verkoelend water. Het koelt de buitenkant wat af, terwijl het in het pak toch ruim boven de veertig graden blijft. Een half uur kan lang duren. In dikke rubberen pakken beginnen de ontsmetters aan hun schoonmaaktaak. De witte emulsie neutraliseert de chemicaliën op de voertuigen. Snuffelaar Dan is toch het moment aangebroken dat het voertuig mag worden afgespoeld. Al het wit moet er weer af. Een behoorlijke klus, maar gelukkig tevens de laatste fase. Een ontsmettingsmedewerker komt aanlopen met een groen apparaat. Dat is onze snuffelaar, legt hij uit. Een Chemical Agent Monitor die aangeeft of de ontsmetting is gelukt. Het apparaat geeft geen blokjes aan, wat betekent dat de operatie is geslaagd en het eerste voertuig weer inzetbaar is. Nog twee te gaan. Een half uur later is de klus geklaard en trekken de mannen uit Wezep en de Peel hun rubberen outfit uit. Ze zien er anders uit dan drie uur geleden, veel slanker en ook wat meer kleur. Uit een laars wordt een halve liter zweet gegoten. Ja, als je kleding doorweekt is, zakt het naar beneden, zegt Kampstra. Maar schone voeten hebben we, dat is zeker. 11

12 Naam: Remco Burger Leeftijd: 32 jaar Rang: sergeant 1 Functie: rij-instructeur Lokatie: Strijpse Kampen in Oirschot Tonen van de perfecte rit Tekst en foto s: June Smit Eén team, één taak. Toch werkt niet iedere luchtmachter binnen het CLSK-team. Deze maand een gesprek met sergeant 1 Remco Burger. Hij maakt als rij-instructeur deel uit van het luchtmachtpeloton dat op het OTCRij in Oirschot is geplaatst. Het Opleidings- en Trainingscentrum Rijden (OTCRij) zorgt sinds 1998 voor de Militaire Rijbewijzen voor alle defensieonderdelen. Ook luchtmachters kunnen hier dus terecht. Met zo n 250 instructeurs, zestig examinatoren, 520 voertuigen en een eigen verkeersoefenterrein is het OTCRij de grootste en modernste militaire rijschool ter Het luchtmachtpeloton verzorgt sinds 1998 rijopleidingen voor de luchtmacht op het OTCRij. Het bestaat uit vijftien rij-instructeurs en drie examinatoren. Verder zijn er op het OTCRij nog een liaisonoffi cier werkzaam en werken er nog twee instructeurs bij de zogenoemde bedrijfsschool voor bijscholingen, opleidingen vervoer gevaarlijke stoffen en instructeur- en examinatoropleidingen. wereld. Op het verkeersoefenterrein leren de cursisten alle basisvaardigheden, zegt sergeant 1 Remco Burger. We kunnen hier alle kanten op. Het terrein is 123 hectare en bevat verkeersfacetten van binnen de bebouwde kom, zoals oversteekplaatsen, rotondes en spoorwegovergangen. Maar ook is er een stukje autoweg aangelegd, een waadbaan, een voertuigbeheersingsbaan om te voelen wat er gebeurt als je voertuig in een slip raakt, in- en uitvoegstroken en - mijn favoriete gedeelte - de bult, waar een stukje Bosnië wordt nagebootst. Als ze het terrein voldoende beheersen, kunnen ze de poort uit. Netheid Ik werk hier nu 4,5 jaar als rij-instructeur. Hiervoor zat ik negen jaar op Vliegbasis Soesterberg. Na onder andere vier uitzendingen, een functie bij het distributiecentrum en als Ops, heb ik gesolliciteerd voor rij-instructeur. Omdat ik materieel logistiek ben opgeleid, liggen hier ook mijn roots. Voor mijn gevoel zit ik helemaal op mijn plek. Als instructeur heb je nooit met dezelfde mensen te maken en iedereen heeft weer zijn eigen streken. Wat ik erg leuk vind aan het werk, is dat je meteen resultaat ziet. Je begint ergens mee, na- Vliegende Hollander IN DEN VREEMDE

13 melijk een cursist opleiden voor een bepaald rijbewijs, en een paar weken later sluit je het weer af. We krijgen hier leerlingen in alle leeftijden, van achttien tot in de vijftig jaar oud en dat maakt het werk nog interessanter. De jonge vent heeft namelijk nog geen ervaring en verkeersinzicht. Iemand die ouder is heeft dat inzicht al wel, maar moet vaak zijn rijstijl aanpassen om de juiste netheid te krijgen. Camera s Ik verzorg zowel de B-, C-, D- als E-opleiding. Daarnaast geeft de luchtmacht hier ook cursussen voor bedienaar van de lier, de Autolaadkraan, de Afvalstoffen Ophaal Wagen en de Bomlaadkraan. Rijbewijs A, voor de motor, doen we als luchtmacht niet. Naast praktijk hoort ook theorie. Dat gedeelte geven we hier niet meer voor de klas, maar via Computer Gestuurd Onderwijs, het zogenoemde CGO. Dat is een systeem waarmee elke leerling zich op zijn eigen tempo de stof eigen kan maken, met eventueel hulp op afstand. Het is supermodern en omdat wij de enige rijschool ter wereld zijn die hiervan gebruik maakt, wordt het ook bewaakt met camera s. Op de rijscholen op de velden, waar ze de basisopleidingen nog verzorgen, geven ze nog wel theorie voor de klas. Zij werken met syllabi van het OTCRij. We krijgen ook mensen van het veld die al wel als militair zijn opgeleid, maar voor een bepaald specialisme een rijbewijs nodig hebben. Daarnaast krijgen wij mensen van de velden wanneer de lokale rijschool daar geen capaciteit voor heeft. Kazerneregels Wat de rijscholen op de velden ook niet gewend zijn, is het werken met lesroosters. Dat hebben wij overgenomen van de landmacht en dat werkt prima, net als het appèl dat dagelijks gehouden wordt. Daarnaast is het hier onder andere een regel om de baret op te zetten vóórdat we naar buiten gaan en deze ook tijdens het autorijden op te houden. De Het OTCRij is de enige rijschool ter wereld die gebruik maakt van Computer Gestuurd Onderwijs, waarbij de cursist in zijn eigen tempo de theorie tot zich kan nemen. Elke categorie bevat techniek, waarbij de leerling technische kennis van het voertuig opbouwt. Daarnaast leert hij of zij iets over het onderhoud. meeste cursisten kijken daar raar van op, die zijn zulke kazerneregels niet gewend. Dat is een cultuurverschil. Toen wij hier net zaten was dat voor ons ook heel erg wennen. Je ziet dat de ene luchtmachter de andere niet is. Zo hebben ze op de Peel weer een ander referentiekader dan op de Tactische Helikopter Groep. Vak apart Van alle categorieën vind ik de buscursus het mooist. Bus rijden is een vak apart. De dimensies zijn bijvoorbeeld anders dan bij een vrachtwagen, maar ook de spiegels staan anders en je moet een beetje tegen de druk van passagiers kunnen. Voor een bus moet je echt de rust hebben. In Nederland hebben we dat meestal niet, maar we proberen het de deelnemers wel mee te geven. Tijdens de lessen gaat weinig mis, omdat je de fouten vaak al aan ziet komen. Daar ben je ook voor opgeleid tijdens een pittige opleiding die bijna zeven maanden duurt. Daarin leer je zowel het rijden zelf als rijden op instructeurniveau. Daarnaast krijg je ook theorie, wetgeving, techniek en onderhoud. Aan het einde van de opleiding moet je de perfecte rit laten zien. Specialist Uiteindelijk zou ik wel examinator willen worden, maar daarvoor moet ik nog wat doorgroeien in het vak en alle voertuigen een keer hebben gedaan. Het werk als rij-instructeur begint eigenlijk pas na een paar jaar. Pas dan word je specialist op een voertuig en vergaar je alle instructiebevoegdheden. Voorlopig ben ik daar nog niet aan toe. Een examinator is namelijk ook groepscommandant met een aantal rij-instructeurs onder zijn hoede. Het afnemen van examens is maar één van de taken. Tot die tijd werk ik liever direct met mensen en ben ik erg happy met wat ik doe. Vliegende Hollander IN DEN VREEMDE

14 R E P O R T A G E Commandant generaal-majoor Van Loon: Afghanistan heeft recht op enig optimisme De drie-eenheid van RC-South Na een half jaar leiding te hebben gegeven aan het Regional Command South van de International Security Assistance Force, keerde landmacht generaal-majoor Ton van Loon begin mei terug naar Nederland. In zijn kielzog zo n tweehonderd Nederlandse militairen van zijn staf, waaronder tientallen luchtmachters. Een beeld van het takenpakket van Regional Command South en welke rol luchtmachters daarin speelden. Tekst en foto s: Arno Marchand Persoonlijk overleg met de lokale bevolking is zeer belangrijk om wederopbouw in Afghanistan mogelijk te maken. Foto: Sjoerd Hilckmann, AVDD 14

15 R E P O R T A G E Wij steunen de Afghaanse regering bij de wederopbouw van het land, het creëren van een veilige en stabiele omgeving en de opbouw van goed bestuur, zegt generaal-majoor Ton van Loon, voormalig commandant Regional Command South (RC-South). Volgens hem vormen deze zaken een drie-eenheid: Zonder elkaar hebben ze geen verband of houvast. Maar het is een complexe situatie. De bevolking heeft jarenlang de grootst mogelijke ellende over zich heen gekregen. Er gebeurt veel qua wederopbouw, maar alles gaat langzaam. Vergeet niet dat bijna negentig procent van de Zuid-Afghaanse bevolking analfabeet is. Daarbij doen de Taliban er alles aan om te voorkomen dat de situatie stabiliseert. Maar we zorgen er met ISAF voor dat de bevolking de betrokkenheid van de Afghaanse regering merkt, onder ander door écht Afghaanse deelname in de hulpverlening door eigen militairen en politie. Tienduizend militairen RC-South stuurt de internationale troepenmacht in Zuid-Afghanistan aan, in de provincies Day Kundi, Helmand, Kandahar, Nimroz, Uruzgan en Zabul. Daarin zijn zo n tienduizend militairen werkzaam uit onder andere Australië, Canada, Denemarken, Estland, Groot- Brittannië, Nederland, Roemenië en de Verenigde Staten. Het Nederlandse deel bestaat voor de ene helft uit de Task Force Uruzgan (TFU) dat als hoofdstandplaatsen Deh Rawod en Tarin Kowt (TK) heeft. Van de Air Task Force, het vliegende deel van de Nederlandse bijdrage, staat het Apachedetachement eveneens op TK, terwijl de rest van de wapensystemen en ondersteuning op Kandahar Air Field (KAF) hun thuisbasis hebben. Hoewel het een separaat deel op KAF vormt, is op deze grote internationale vliegbasis ook het Hoofdkwartier RC-South gevestigd. Generaal-majoor Ton van Loon is terug op Nederlandse bodem met een dubbel gevoel. Blij om weer thuis te zijn, maar hij zou in Afghanistan nog zoveel meer willen doen. Sergeant-majoor Jeroen, sectionlauncher crewchief 803 Squadron, Groep Geleide Wapens Om maar meteen een misverstand uit de weg te helpen, het werk in de Joint Effect Cell heeft niets te maken met battle damage assessment wat je aan de hand van de naam zou verwachten. Wij kijken hoe we de juiste dingen moeten doen, en als we die doen kijken we of we die goed doen. Dat klinkt heel cryptisch, maar het betekent het volgende. Als een operatie gestart moet worden, kijken wij wat de opdracht inhoudt. We worden betrokken in het maken van de plannen. Bij de uitvoering van de operaties krijgen wij informatie over hoe het verloop is, of alles loopt zoals het zou moeten. Is dat niet het geval, dan zorgen we voor bijsturing. Na een operatie controleren we of het beoogde effect is gehaald, en zo nee, waarom niet. Een heel leerzame plek. Ik kan hier alleen maar positief over praten. Ik heb eerst op een andere plek gezeten, maar daar ervoer ik alleen maar wat er binnen het hek gebeurde, en niet daarbuiten. Nu dus wel. Ik heb ook bijgetekend om uiteindelijk zeven maanden op uitzending te zijn. Een supertijd. Ik heb ook heel goede ondersteuning vanuit De Peel gehad, want mijn uitzending drukt daar op de sterkte. Ik kijk er dus ook naar uit om terug naar huis te gaan hoor. Wat ik dan als eerste ga doen? Mijn meisje ten huwelijk vragen! Baas in eigen land Om meer grip te krijgen, moeten de Taliban of de opposing military forces (OMF) soms hard worden aangepakt. En dat doen we dan ook, gaat Van Loon verder. In de zomer van 2006 was dat met de operatie Medusa, gevolgd door Baaz Tsuka. In die laatste vielen overigens nul slachtoffers aan de zijde van zowel de ISAF, de Afghaanse strijdkrachten als onder de burgerbevolking. Dat mag dus een succes genoemd 15

16 R E P O R T A G E Sergeant Dave, planning cel/ops Vliegbasis Leeuwarden en majoor Roel, Hoofd TACTESS Vliegbasis Gilze-Rijen Sergeant-majoor Marvin, Luchtmacht Meteorologische Groep (LMG), Vliegbasis Woensdrecht Als liaison-officers van de Air Task Force (ATF) is hun werkplek het Combined Joint Operations Center. Heeft het RC-South helikopters nodig, dan regelen wij dat, zegt Dave. Gisteren bijvoorbeeld had de Task Force Uruzgan behoefte aan luchtondersteuning. Er was al een B-1 bommenwerper langs geweest, maar dat was niet afdoende. Wij hebben er vervolgens twee Apaches op gezet, die met Hellfires de OMF hebben geneutraliseerd. Eigenlijk zijn wij de spreekbuis voor de ATF, zegt Roel. Voornamelijk op helikoptergebied. Wij vormen de schakel tussen de helikopters en RC-South. Wij geven bijvoorbeeld na een verzoek, een call aan de Apache Quick Reaction Force op Tarin Kowt. Er is alleen meer vraag dan dat we kunnen en zouden willen leveren. Alle toestellen vliegen hier al veel meer dan gepland en gaan dus ook over hun geplande uren per jaar heen. Daarom bewaken wij hiervandaan ook de status van de helikopters. We weten qua operaties precies wat er gaat gebeuren. We zijn dus echt een spin in het web op helikoptergebied. (Op de foto sergeant Dave links; majoor Roel rechts) Eigenlijk heb ik het hier gemakkelijk, want ik val slechts drie weken in voor een LMG-collega die op recuperatie in Nederland is. Het werk dat we hier doen, is voornamelijk voor de mannen op de grond, de task forces. Dat doen we voor alle naties die gekoppeld zijn aan het Joint Operations Center van het Hoofdkwartier RC-South. We hebben dus niets te maken met de inzet van het luchtwapen, want die hebben hun eigen meteodiensten. Soms werken we wel samen. Bij goed weer is dat niet zo noodzakelijk, maar bij slechter weer juist wel. Dan zie je dat onze prognoses soms wat uit elkaar lopen. Dat komt doordat we andere bronnen gebruiken, of dezelfde bronnen net wat anders interpreteren. Als meteoman maak je twee producten: voorspellingen over het weer in de bovenlucht - dat is voor de vliegers en daar hebben de mannen op de grond geen boodschap aan - en het weer boven de grond. De task forces willen namelijk weten of het daar gaat waaien, en of er dan bijvoorbeeld zandstormen te verwachten zijn. Daarom maken we voorspellingen voor vier uur. Dit is een mooie ervaring op meteogebied. Je werkt in en met een ander klimaat, met andere omstandigheden en andere extremen. Dat is alleen maar extra bagage die je meeneemt voor volgende uitzendingen. Een goede meteoroloog kan dan ook niet in twee jaar worden opgeleid. Daar heb je ervaring voor nodig. worden. Tijdens operatie Achilles in Noord-Helmand hebben de Britten daar echt zwaar gevochten. In overleg met de Afghaanse president Kharzai hebben we besloten dat er daar wat moest gebeuren, zodat de Afghaanse regering ook echt de baas is in eigen land. We zijn dus de Taliban offensief tegemoet getreden. We hebben ook hun hardliners aangesproken: Dit kun je niet winnen, geef het op. Maar als ze met alle geweld opbouw willen verhinderen, dan grijpen we in. In sommige gevallen zijn commandanten bewust uitgeschakeld om daarmee bij anderen de wil om te vechten weg te nemen. Hoogste prioriteit Daarbij heeft het voorkomen van civiele slachtoffers altijd de hoogste prioriteit, vervolgt de generaal, die op 1 mei het commando overdroeg aan de Britse generaal-majoor Jacko Page. Het is volstrekt terecht dat Kharzai zegt geen 16

17 R E P O R T A G E burgerslachtoffers meer te willen. Wij zitten er dan ook juist om burgers te beschermen. Hoe meet je echter of je zinnige dingen hebt gedaan? Daarvoor gebruik je cijfers. In Kandahar bijvoorbeeld zijn tienduizend families weer teruggekeerd. Je kunt ook de hoeveelheid slachtoffers meten, maar dat hebben we bewust niet gedaan. Want ben je beter bezig als je meer slachtoffers onder de Taliban maakt? Neen. Je besluit offensief te werk te gaan, en dan vallen er gewoon slachtoffers. De Taliban zijn dus nog steeds een factor van betekenis, maar het gaat langzaamaan steeds beter met Afghanistan. Het is heel belangrijk voor het land, de stabiliteit in de regio en de internationale gemeenschap dat Afghanistan er weer bovenop komt. Nu is de leiding van de operatie door de Britten overgenomen, maar het moet niet uitmaken welke troepen dat doen. De NAVO moet voorlopig voor de continuïteit zorgen. Het duurt nog lang voordat het vrede is, maar het land heeft recht op enig optimisme. Sergeant Marthijn en sergeantmajoor Martin, 710 Control and Reporting Center (CRC) Squadron, AOCS Nieuw Milligen Luitenant-kolonel Denny, Commandant 322 Squadron, Vliegbasis Leeuwarden Als Deputy Chief van de Regional Air Operations Coordination Cell is Denny onder andere de primair verantwoordelijke op de ALO-desk, dat staat voor Air Liaison Officer. Die zorgt ervoor dat aangevraagde luchtsteun voor het RC-South terugkomt in een Air Tasking Order (ATO), zodat dat Forward Air Controllers op de grond contact kunnen krijgen met de hen toegezegde luchtsteun. Het Combined Air Operations Center in Quatar bepaalt wat er mogelijk is met welke middelen. Als eerste steunen wij de missies met een ATO en zorgen er dus voor dat FAC ers ook inderdaad contact krijgen met de hen toegezegde luchtsteun en stellen daarna zeker dat wat hen is toegewezen, ook wordt uitgevoerd. Dát is liaisonwerk. Zorgen dat alles goed verloopt. Ten tweede stellen wij zeker dat er luchtsteun komt wanneer grondeenheden een TIC hebben, dat staat voor troops in contact. De grondeenheden bepalen of er luchtsteun nodig is, en als dat zo is, kijken wij naar de responstijd van de beschikbare middelen in het theater. Omdat onze situational awareness in het gebied groot is, worden onze adviezen aan de hogere echelons die uiteindelijk beslissen, negen van de tien keer opgevolgd. Het leukste en ook het nuttigste, is het aanwezig zijn in de planning cell. Je ziet dat daar grondoperaties worden gepland, terwijl pas op het eind wordt bepaald of er luchtsteun nodig is. Ik zeg, je moet dat gezamenlijk plannen met de mogelijkheden die het luchtapparaat biedt. Dit is in mijn ogen dus nog niet echt een joint, of geïntegreerde operatie, maar meer het ondersteunen van grondoperaties. Beiden werken een half jaar in de Air Space Coordination Cell (ASCC) wat weer een onderdeel is van het Joint Operations Center, het JOC. Dit werk heeft indirect te maken met wat we op het AOCS doen, zegt Martin. Als een firing base of operating base wil vuren om steun aan de grondtroepen te verlenen, komen ze bij ons om dat gebied hot te laten verklaren. Wij zorgen dan dat vliegtuigen uit het gebied gaan. Dat heet deconflicteren. Wij onderhouden met een soort chatprogramma contact met alle players in dat gebied, zowel in lucht als op de grond, zegt Marthijn: Wij sturen hen een hot-verklaring voor een bepaald gebied. Daaromheen komt dan ook nog eens een Restricted Operations Zone. Martin: We doen dit samen met een Brits CRC in Helmand en een Amerikaans CRC hier op KAF, maar ook met het civiele luchtverkeersleidingscentrum in Afghanistan. Een gebied kan niet permanent hot zijn, vanwege de zogeheten flexible use of airspace. Anders zouden vliegtuigen altijd om dat gebied moeten vliegen. (Op de foto de afvaardiging van het AOCS NM met sergeant Marthijn midden achterin en sergeant-majoor Martin linksvoor. Eigen foto) 17

18 R E P O R T A G E Missie EUSEC: adviseren aan en samenwerken met Congolese Defensie Wij hebben een horloge, de Congolezen hebben de tijd Werken aan de wederopbouw van de democratie in Democratic Republic Congo vraagt tijd, flexibiliteit en vooral veel geduld. Wie hier vooruitgang met westerse snelheid voor ogen heeft, die loopt snel tegen teleurstellingen aan, aldus kolonel Joep à Campo, adviseur op het Congolese Ministerie van Defensie in de hoofdstad Kinshasa. Tekst: Wiedeke Borgsteede Foto s: Joep à Campo 18

19 R E P O R T A G E Ruim vijf maanden geleden landde kolonel Joep à Campo vanuit een toen nog grijs Nederland in het broeierige Kinshasa. Nog steeds bevalt zijn werk uitstekend binnen de kleinschalige, maar veelzijdige missie EUSEC (European Union Security Sector Reform) in het groene hart van Afrika. Deze missie wordt op dit moment voor eenderde door de Fransen en voor eenderde door de Belgen gevuld. Het overige derde deel wordt onder andere ingevuld door collega s uit Portugal, Luxemburg, Groot-Brittannië en Duitsland. Uiterst leerzaam om samen te werken met onder andere Franse, Belgische en Portugese collega s, die veel ervaring hebben in deze regio, vindt à Campo. Hij benadrukt dat het belangrijk is je terdege in de Afrikaanse cultuur te verdiepen als je in Congo werkt. We hebben onze lessen geleerd met pogingen onze cultuur op te leggen in deze regio. Het wordt nu de uitdaging om de Afrikaanse cultuur te begrijpen en met hen samen vanuit hun gedachtegoed te trachten verbetering en vooruitgang te creëren. Hoofdtaken EUSEC heeft drie hoofdtaken. In de eerste plaats de integratie van allerlei milities en rebellen in het leger. Deze strijders kunnen zich melden en hebben dan de keus uit een vertrekpremie of opname in het Congolese leger, de FARDC (Forces Armées de la Republique Democratic du Congo). Inmiddels zijn er veertien gemengde brigades, tezamen bijna man. De vijftiende brigade zal een dezer maanden ook gereed zijn, zegt à Campo. Als het hele proces wordt doorgezet, zou er een leger moeten overblijven van zo n honderdduizend man. Een proces dat tot nu goed verloopt. De tweede hoofdtaak is het reorganiseren van de FARDC. Eerst inventariseren wat er op materieel- en personeelsgebied zowel kwalitatief als kwantitatief aanwezig is. Vervolgens wat onbruikbaar is afstoten en een plan ontwikkelen om de capaciteit op te schroeven. Met name daar ligt de uitdaging. We zijn hier als adviseur, maar als je het daarbij laat, gebeurt er dus helemaal niets. Het is douwen, trekken, voorstellen doen, schrijven. Jij moet de machine op gang houden en dat alles zonder dat jij de enige eigenaar wordt van hun problemen. Ondanks de ellende van de ellende van de afgelopen jaren in Congo ziet kolonel Joep à Campo nog genoeg lachende gezichten onder Congolese bevolking. De werkomstandigheden voor het Congolese leger zijn niet te vergelijken met Europese maatstaven. Spooksoldaten Een derde taak, specifiek voor de submissie EUSEC FIN (European Union Security Sector Reform Finance), is het scheiden van de commandolijn en de betalingslijn. De soldaten werden slecht of niet betaald, een reden om aanvullende inkomsten, met het persoonlijk wapen op de man, op straat zeker te stellen. à Campo: Heb je bovendien in Nederland soms het gevoel dat er meer werknemers op de loonlijst staan dan er daadwerkelijk zijn, laat staan werken, hier is dat ook echt zo. Er werd dus een groot bedrag doorgestuurd voor de betaling van zogenaamde spooksoldaten. Inmiddels zijn de commando- en betalingslijnen gescheiden, waardoor het salaris per persoon aanzienlijk heeft kunnen stijgen. Behalve natuurlijk voor de vroegere doorgevers en afromers in de commandolijn, die zijn dus niet blij. Bovendien wordt er een registratiesysteem ingevoerd op basis van vingerafdrukherkenning om te voorkomen dat mensen die net hun salaris hebben gehad meteen weer achter in de rij aansluiten met een andere naam. Telefoons Dat de zaken in Congo anders gaan dan in Nederland werd à Campo al snel duidelijk. Tijdens mijn eerste vergadering hier werd ik een beetje minachtend bekeken: ik had alleen maar strepen en een naamplaatje op mijn overhemd. De tweede keer HSV-speldje en batons erbij en het was al meteen een stuk beter. Dus voorafgaande aan de derde vergadering in de doos met Luco-goodies gedoken en ik deed niet meer voor ze onder. Dacht ik. Blijkbaar was er nóg een element dat de maximale invloed bepaalt die je in een vergadering kunt hebben. Ze hebben hier nauwelijks te eten, maar er worden wel minimaal twee telefoons per persoon op tafel gelegd. Voor een voorzitter is dat nog steeds te weinig, toonde mijn co-chairman. Mijn Nederlandse en EUSEC telefoons samen maakten nog nauwelijks indruk. Gelukkig realiseerde ik me dat ik nog een oude gsm als reserve had meegenomen. Ook zonder simkaartje is hij nog altijd waardevol tijdens de vergaderingen. Samenwerking met FARDC Iedere ochtend rijdt à Campo door het drukke Kinshasa naar het Congolese Ministerie van Defensie, wat iedere dag op zich weer een hele uitdaging is. De auto s of wat daarvoor 19

20 R E P O R T A G E Rookwolken boven Kinshasa eind maart maken duidelijk dat van echte stabiliteit nog geen sprake is. Foto: Marlous Mooij moet doorgaan schieten links en rechts over de weg, zegt hij. Zelfs in onze stevige terreinauto s voel je je niet echt veilig. Als ik bij het ministerie aankom, passeer ik drie in hun stoelen hangende erewachten, die met Afrikaanse snelheid omhoog komen. Vervolgens betreed ik het smerige gebouw en loop als eerste naar het Congolese Opcen, waar dagelijks de ontwikkelingen worden doorgenomen met generaal Kifwa, een horizontaal ingestroomde rebel. In principe werkt EU- SEC samen met het FARDC aan vier zaken. De eerste zaak is het ontwikkelen van een lange termijnvisie. Wat wil het Congolese Ministerie van Defensie met het oog op de toekomst? Daarvoor is een bestandopname van de huidige situatie nodig. Zaak twee is om dit in kaart te brengen door middel van audits door het hele land samen met de Congolezen. Als derde zaak is het belangrijk om de toekomstige omvang en de organisatiestructuur van het FARDC vast te stellen. Aan de hand van deze drie zaken kijk je tot slot welke middelen er nodig en vooral betaalbaar zijn om de lange termijnvisie te kunnen realiseren, zaak vier dus. geen gemakkelijke opgave is in een land van 2200 bij 2000 kilometer. Leg de kaart van Congo maar eens over die van Europa heen en je ziet dat het land ongeveer zo groot is als Frankrijk, Italië, Duitsland, Polen en Spanje samen. Ook zijn er voor de FARDC-eenheden die we bezoeken altijd belangen om niet eerlijk mee te werken. Meer mensen opgeven dan je daadwerkelijk hebt, levert namelijk extra financiën op. Daarnaast is het altijd gemakkelijk om wat extra materieel achter de hand te houden voor als je je oude rebellenvriendjes nog eens tegenkomt. Kananga Ondanks het vele geregel en de administratie die aan een audit voorafgaan, gaat kolonel à Campo bij voorkeur het land in. Onlangs stond er een audit in Kananga, in hartje Congo, op het programma samen met twee Congolese collega s. De commandant van de regio die wij bezochten, had vervoer geregeld, vertelt de luchtmachtkolonel. Bij aankomst stond er een taxi met een chauffeur, waarschijnlijk de grootvader van de commandant, die ons enkele dagen zou gaan rondrijden. Natuurlijk tegen een flinke vergoeding in US Dollars. Mijn Congolese vrienden hadden al in het voertuig plaatsgenomen en de ogen reeds gesloten nog voordat de onderhandelingen met de chauffeur waren afgerond. Binnen de eenheden die we bezoeken is keer op keer de spanning voelbaar. Wees op je hoede: een controle uit Kinshasa! De werkomstandigheden die we aantreffen zijn bedroevend. Eenheden zonder wapens, zonder voertuigen, zonder communicatie en... over het algemeen zonder werk. De troosteloosheid straalt er van af. De militairen zijn vaak getekend en mager. Tien dagen per maand één maaltijd per dag, dat is het. Ga je naar de Tien dagen per maand krijgen de militairen van het Congolese leger één maaltijd. Werk in uitvoering Gelukkig voor à Campo heeft het vele overleg de komende periode plaatsgemaakt voor wat veldwerk. Momenteel ga ik veel het land in om de audits te begeleiden die we samen met het FARDC hebben opgezet. Een welkome afwisseling en ontzettend interessant. Je moet je realiseren dat het relatief gezien nog maar kort geleden is dat er een verschrikkelijke oorlog woedde in Congo die miljoenen slachtoffers maakte. In de jaren 90 waren het de vele militiegroeperingen en rebelleneenheden die het land onveilig maakten en met name in het oosten gebeurt dit nog steeds. Inmiddels is er wel enige stabiliteit en is een groot deel van deze eenheden opgenomen in het Congolese leger en in de geïntegreerde brigades van het FARDC. Echter, tijdens onze werkzaamheden bleek dat het totaal niet duidelijk was welke eenheden nu waar precies zitten en welke middelen er ter beschikking zijn. Zo zijn er vele militairen die wel betaald krijgen zonder functie. Totaal niet efficiënt. We zijn dit nu in kaart aan het brengen, wat 20