Van allegorie tot cartoon: crises in beeld

Transcriptie

1 Marieke Anema en Matthias van Rossum Van allegorie tot cartoon: crises in beeld Stilstand Kranen in de vaanstand op de Oostelijke Handelskade ten gevolge van de economische crisis in de jaren dertig van de vorige eeuw. Fotograaf: M. Kolthoff, Rechthebbende: K. Kolthoff. Stadsarchief Amsterdam, Collectie Historische foto-opdrachten.

2 276 Marieke Anema en Matthias van Rossum Feestvaart Het zwembad op het achterdek van cruiseschip ms Eurodam (Holland America Line) in een lege Amsterdamse haven. De kranen op de kade achter het schip wachten werkloos op betere tijden. Te weinig vrachtvaart en niemand om de kranen te bedienen. Maar in tegenstelling tot vrachtvaart heeft de crisis in de pleziervaart nog niet toegeslagen. Aan de voorzijde van het schip kijken bemanningsleden en passagiers naar een feestelijke lint van zeilschepen die tijdens de eerste dag van Sail 2010 naar Amsterdam varen. Het ms Eurodam zal dezelfde avond nog vertrekken, afgeladen op cruise naar New York. Foto: M. van Rossum.

3 Van allegorie tot cartoon: crises in beeld 277 Afgod Bertolt Brecht is nog steeds actueel: Erst kommt dat fressen, dann kommt die Moral. Bas van der Schot, politiek cartoonist en tekenaar in onder meer NRC Handelsblad en NRC Next, toont met deze cartoon treffend één van de oorzaken van de huidige kredietcrisis. De bonuscultuur die binnen de bankenwereld een eigen leven ging leiden, wordt verbeeld door de dansende krijtstreeppakken rond het gouden kalf terwijl het dollars uit de hemel regent. Tekenaar: Bas van der Schot,

4 278 Marieke Anema en Matthias van Rossum Gewonde leeuw Allegorie op de Franse invasie in de Nederlanden in 1672, door Johannes van Wijckersloot, Het schilderij stelt de ontwapende Nederlandse leeuw voor, die gewond en machteloos op de grond ligt in de omheinde Hollandse tuin, het Nederlandse grondgebied. Daarboven kraait de Franse haan victorie, hij staat op een wapenschild met drie Franse leliën. Deze voorstelling is te zien op een tekening, die door de ene jonge man aan de ander wordt getoond. De een staart verwonderd naar de tekening, maar de staande man is zeker van zijn zaak en kijkt de beschouwer aan. Collectie Rijksmuseum Amsterdam, SK-A-4910.

5 Van allegorie tot cartoon: crises in beeld 279 Oranjeappel Van 1931 tot 1936 opereerde het Nationaal Crisis Comité (NCC) om de ergste gevolgen van de crisis te verzachten. Prinses Juliana was erevoorzitster van het comité en voor die gelegenheid werd in 1932 dit portret vervaardigd. Op de achtergrond zijn Oranjeappelen en twee zwanen te zien. Het portret is gemaakt door Annie Roland Hols- de Meester en uitgegeven door het Nederlandsch Kunstverbond. Atlas van Stolk,

6 280 Marieke Anema en Matthias van Rossum Collecte Collectebussen van het Crisis Comité worden op alfabetische volgorde gezet in het voormalig kantoor van de Handelsmaatschappij, Herengracht 466 hoek Nieuwe Spiegelstraat. Augustus Collectie Stadsarchief Amsterdam

7 Van allegorie tot cartoon: crises in beeld 281 Crisisjasje Deze politieke cartoon over de begrotingskunsten van minister de Geer tijdens de crisis van de jaren dertig van de hand van tekenaar Leo Jordaan, verscheen in de Groene Amsterdammer in september De tekening toont de Hollandse maagd en leeuw met de tekst: Nederland s crisisjasje. De heer de Geer weet er een mouw aan te passen. Atlas van Stolk,

8 282 Marieke Anema en Matthias van Rossum Op de fiets Oliecrises in de jaren zeventig: een rijwielfabrikant speelt handig in op de autoloze dagen. Op de foto zien we drie vrolijk kijkende politici, waaronder Lubbers en Den Uyl, die een fiets cadeau krijgen zodat ze hun auto voortaan kunnen laten staan. Van links naar rechts: minister Boersma (Sociale Zaken), minister Lubbers (Economische Zaken) en premier Den Uyl. Fotograaf: Dick Coersen, 2 november Collectie Spaarnestad Photo/ANP, SFA

9 Van allegorie tot cartoon: crises in beeld 283 Crisis-kaas Een advies van het Regerings Crisis Zuivelbureau dat in de jaren dertig werd opgericht door zuivelorganisaties. Met subsidies uit Den Haag trachtte de organisatie van 1934 tot 1940 een Vermeerdering van het Gebruik van Nederlandse Zuivelproducten te bewerkstelligen. Via allerlei vormen van reclame, zoals tentoonstellingen, zuiveldagen, kookdemonstraties en receptenfolders, werden kaas en andere zuivelproducten aangeprezen. RMI is de afkorting van Rotterdamse Melk Inrichting. Collectie Reclame Arsenaal (IISG).

10 284 Marieke Anema en Matthias van Rossum

11 Van allegorie tot cartoon: crises in beeld 285 Werklozenkamp Tijdens de crisis van de jaren dertig werden werkeloze jongeren in Nederland vaak opgevangen en zo mogelijk aan het werk gezet. Op deze foto is een voorbeeld te zien van werklozenzorg tijdens de crisis. Jongemannen vermaken zich onderling op een Rooms-Katholiek werklozenkamp in Fotograaf: Wiel van der Randen. Collectie Spaarnestad Photo, Sfa _01.

12 286 Marieke Anema en Matthias van Rossum Crisismaïs Het kapitalisme verkeert in crisis, het boerenland rukt ondertussen op tot aan de Zuidas. De bouw van het Amsterdamse prestigeproject ligt stil. Braakliggende bouwgrond is ingezaaid voor agrarische doeleinden. Het futuristisch glas en beton van de Zuidas verdrinkt in een zee van maïs. Foto: M. van Rossum.

13 Van allegorie tot cartoon: crises in beeld 287 Zeepbel Weg gekke actionisten, zo luidt het opschrift op dit actiebord van porselein. Het is vervaardigd in de periode in reactie op de speculatie in aandelen van de Zuidzee Compagnie rond Deze zeepbel leidde tot een financiële crisis bij compagnieën, met talrijke faillissementen tot gevolg. Collectie Amsterdams Historisch Museum.