150. De reikwijdte van het ECN/ Omen-arrest buiten pensioen
|
|
- Barbara van de Berg
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 150. De reikwijdte van het ECN/ Omen-arrest buiten pensioen MR. J.S. ENGELSMAN Op 6 september 2013 wees de Hoge Raad arrest in de zaak ECN/Omen 1. Dit arrest geeft een principiële beslissing over de rechtsverhouding tussen de werkgever en zijn ex-werknemers op het gebied van pensioen. In deze bijdrage wordt stilgestaan bij deze principiële beslissing en wordt bekeken wat de waarde ervan is voor andere arbeidsvoorwaarden of regelingen dan pensioen. Inleiding Pensioen is waarschijnlijk een van de meest besproken arbeidsvoorwaarden. Dat is niet zo verwonderlijk, want in een aantal opzichten is pensioen een bijzondere arbeidsvoorwaarde. Zo is pensioen niet slechts een zaak tussen werkgever en werknemer; de uitvoering van pensioen is namelijk ondergebracht bij een externe partij (fonds of verzekeraar). Daarnaast kent pensioen een heel eigen wettelijk kader, dat bovendien volop in beweging is. Tot slot is pensioen bijzonder, omdat het blijft voortbestaan na het einde van de arbeidsovereenkomst. Pensioen komt immers doorgaans pas tot uitkering nadat de arbeidsovereenkomst is geëindigd. Over deze laatste bijzonderheid gaat het ECN/ Omen-arrest. Meer specifiek gaat het arrest over de vraag of een werkgever eenzijdig de pensioenovereenkomst met zijn ex-werknemers kan wijzigen. Met ex-werknemers bedoel ik zowel gepensioneerden als zogenoemde slapers (werknemers die al uit dienst zijn, maar die nog geen pensioen ontvangen). Zowel in de literatuur als in de rechtspraak werd jarenlang verschillend gedacht over het antwoord op deze vraag. Volgens sommige auteurs en rechters was de rechtsverhouding tussen de werkgever en zijn ex-werknemers uitgewerkt zodra de arbeidsovereenkomst eindigt. 2 Volgens hen is het niet mogelijk zonder instemming van de ex-werknemer de pensioenovereenkomst te wijzigen. Deze stellingname wordt ook wel aangeduid als het leerstuk van de uitgewerkte rechtsverhouding. Andere auteurs en rechters wezen het bestaan van dit leerstuk af. 3 Met het ECN/Omen-arrest bevestigt 1 HR 6 september 2013, «JAR» 2013/249 m.nt. M. Heemskerk. 2 Zie bijvoorbeeld H.P. Breuker, Wijziging van de pensioenregeling, P&P, 2005/7/8 en Hof Amsterdam (nevenzittingsplaats Arnhem) 26 mei 2009, PJ 2009/ Zie bijvoorbeeld Hof Arnhem 27 mei 2008, PJ 2008/67, J.M. van Slooten, de Hoge Raad dat een dergelijk leerstuk inderdaad niet bestaat. Over het ECN/Omen-arrest is al het nodige geschreven. 4 Naast de principiële beslissing over het leerstuk van de uitgewerkte rechtsverhouding bevat het arrest namelijk tal van andere onderwerpen die het bespreken waard zijn, zoals de te hanteren toetsingsmaatstaf in geval van eenzijdige wijziging van pensioen, de (on)mogelijkheid onvoorwaardelijke indexaties te wijzigen of de uitleg van eenzijdige wijzigingsbedingen in pensioenreglementen. Tot dusver is in de literatuur echter nog niet of nauwelijks aandacht besteed aan de vraag naar de reikwijdte van het arrest buiten pensioen. Er zijn namelijk nog andere arbeidsvoorwaarden of regelingen denkbaar waarop een ex-werknemer na het einde van de arbeidsovereenkomst aanspraak kan blijven maken. Het bekendste voorbeeld daarvan is waarschijnlijk de werkgeversbijdrage in de ziektekosten van gepensioneerden, maar ook kan gedacht worden aan doorlopende kortingsregelingen of het blijven ontvangen van het kerstpakket na uitdiensttreding. Ook hier speelt de vraag of, en zo ja hoe, een werkgever eenzijdig de afspraken kan wijzigen. In deze bijdrage zal ik eerst het ECN/Omen-arrest bespreken. Daarna analyseer ik de toepasbaarheid van dit arrest voor die andere arbeids- Uitgewerkte rechtsverhouding als arbeids- en/of pensioenrechtelijk leerstuk, TPV 2012/16 en S.A. Kampijon, Het argument van de uitgewerkte rechtsverhouding uitgewerkt?, P&P 2013/1. 4 J.J.M. de Laat, Omen est nomen Over wijzigingsbedingen, art. 7:613 BW, art. 6:248 lid 2 en pensioenen, TRA 2013/103, P.B. van den Bos, ECN/ Omen: heroverweging van het eenzijdig wijzigingsbeding vereist?, Arbeidsrecht 2014/22, A.W. van Leeuwen, Is gepensioneerd gelijk aan uitgewerkt?, TPV 2014/3, en R. Verheij, De Hoge Raad over het eenzijdig wijzigen van pensioenreglementen, Pensioenmagazine 2014/22. Ook is het arrest meerdere malen geannoteerd: HR 6 september 2013, NJ 2014/67, m.nt. E. Lutjens, HR 6 september 2013, «JAR» 2013/249 m.nt. M. Heemskerk en HR 6 september 2013, «JOR» 2013/310, m.nt. A.G. van Marwijk Kooy. 214 SDU UITGEVERS / NUMMER 4, MEI 2014 TIJDSCHRIFT ARBEIDSRECHTPRAKTIJK
2 DE REIKWIJDTE VAN HET ECN/OMEN-ARREST BUITEN PENSIOEN voorwaarden of regelingen dan pensioen. In deze bijdrage ga ik overigens alleen in op de relatie tussen werkgever en ex-werknemer. De relatie tussen werkgever en pensioenuitvoerder alsook de relatie tussen ex-werknemer en pensioenuitvoerder laat ik buiten beschouwing. Ook zal ik mij beperken tot eenzijdige wijzigingen. Dit betekent dat ik niet zal ingaan op wijzigingen die plaatsvinden bij collectieve arbeidsovereenkomst. Het ECN/Omen-arrest De relevante feiten in de ECN/Omen-zaak waren als volgt. De werknemers van ECN namen deel aan een pensioenregeling. Op basis van de toepasselijke pensioenreglementen werden de opgebouwde pensioenaanspraken en -rechten van de ex-werknemers (slapers en gepensioneerden) jaarlijks geïndexeerd. Het betrof hier een zogenoemde onvoorwaardelijke indexatieregeling. Eind 2006 besloot ECN de indexatieregeling te wijzigen. De jaarlijkse indexaties werden per 1 januari 2007 uitdrukkelijk voorwaardelijk gemaakt. Dit betekende dat het indexeren van de pensioenaanspraken en -rechten minder zeker werd. In eerste instantie verzocht ECN de ex-werknemers in te stemmen met de wijziging van de indexatieregeling. Toen bleek dat een aantal ex-werknemers niet had ingestemd, deelde ECN hen mee dat met ingang van 1 januari 2007 de indexatieregeling eenzijdig werd gewijzigd. ECN deed dit met een beroep op het eenzijdig wijzigingsbeding dat was opgenomen in de verschillende pensioenreglementen. De reglementen bevatten een vergelijkbaar wijzigingsbeding waarin gesproken werd over de bevoegdheid van de werkgever om de pensioenregeling te wijzigen dan wel in te trekken na overleg met de werknemers. Een aantal ex-werknemers kon zich niet vinden in de eenzijdige wijziging. Zij richtten een vereniging op, genaamd Omen. Deze vereniging startte vervolgens een procedure bij de kantonrechter en vorderde een verklaring voor recht dat ECN niet bevoegd was de pensioenreglementen eenzijdig te wijzigen voor de ex-werknemers die op 1 januari 2007 niet meer in dienst waren. Daarnaast vorderden zij dat ECN veroordeeld werd de oude indexatieregeling op de ex-werknemers te blijven toepassen. De kantonrechter wees de vorderingen van Omen af. Omen ging in hoger beroep en werd door het Hof Amsterdam alsnog in het gelijk gesteld. Volgens het hof had ECN kort gezegd geen zodanig zwaarwichtig belang bij de wijziging dat de belangen van de ex-werknemers daarvoor naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid dienden te wijken. Het hof toetste de eenzijdige wijziging aan de welbekende zwaarwichtigbelangtoets. Deze toets is opgenomen in zowel art. 7:613 Burgerlijk Wetboek ( BW ) als in art. 19 Pensioenwet ( PW ). Art. 7:613 BW ziet op de wijziging van in de arbeidsovereenkomst voorkomende arbeidsvoorwaarden. Art. 19 PW ziet expliciet op eenzijdige wijzigingen in de pensioenovereenkomst. Ten tijde van het beroep van ECN op het eenzijdig wijzigingsbeding was de PW nog niet in werking getreden. Toen gold nog de Pensioen- en Spaarfondsenwet ( PSW ). De PSW bevatte geen maatstaf voor eenzijdige wijzigingen van de werkgever. Het hof liet in het midden of het toetste aan het zwaarwichtig belang van art. 7:613 BW dan wel aan dat van art. 19 PW. Het ontbreken van een zwaarwichtig belang was niet het meest verstrekkende verweer van Omen. In een eerder tussentijds hoger beroep had Omen zich namelijk beroepen op het leerstuk van de uitgewerkte rechtsverhouding op grond waarvan eenzijdige wijziging van de indexatieregeling überhaupt niet aan de orde kon zijn. Het hof ging hier niet in mee. Het oordeelde dat een pensioenovereenkomst niet is uitgewerkt bij het einde van de arbeidsovereenkomst, maar pas op het moment dat er geen pensioenbetalingen meer verschuldigd zijn. In cassatie deed Omen weer een beroep op de uitgewerkte rechtsverhouding. Zij stelde dat ECN de indexatieregeling niet eenzijdig had kunnen wijzigen, omdat met het einde van de arbeidsovereenkomst de rechtsverhouding tussen werkgever en werknemer was uitgewerkt. Volgens Omen had het hof zich ten onrechte gericht op het einde van de De enkele omstandigheid dat de arbeidsovereen komst is geëindigd brengt, aldus de Hoge Raad, nog niet mee dat de pensioenaanspraken onaantastbaar zouden zijn pensioenovereenkomst in plaats van op het einde van de arbeidsovereenkomst. De Hoge Raad deelde dit standpunt niet en oordeelde kort gezegd als volgt. Na het einde van de arbeidsovereenkomst blijft, in het geval van pensioenaanspraken, een rechtsverhouding bestaan tussen werkgever en inmiddels ex-werknemer. Die rechtsverhouding wordt, zij het met gewijzigde hoedanigheid van partijen, voortgezet in de pensioenovereenkomst. Aan de hand van de wet en de regels die de uitvoering van de pensioenovereenkomst beheersen alsmede van de inhoud van die overeenkomst 5 dient bepaald te worden of, en zo ja in hoeverre, de rechtsverhouding tussen deze partijen kan worden gewijzigd. De enkele omstandigheid dat de arbeidsovereenkomst is geëindigd, brengt, aldus de Hoge Raad, nog niet mee dat de pensioenaanspraken onaantastbaar zouden zijn. De Hoge Raad verwerpt dus het leerstuk van de uitgewerkte rechtsverhouding. Dit is een voor de praktijk belangrijke principiële beslissing. Het is nu immers duidelijk dat het niet per definitie onmogelijk is voor een werkgever om ten aanzien van ex-werknemers eenzijdig wijzigingen door te voeren in pensioenovereenkomsten. Overigens betekent dit geenszins dat eenzijdige wijzigingen in alle gevallen geoorloofd zijn. Aan de hand van de wet en de regels die de uitvoering van de pensioenovereenkomst beheersen en de inhoud van de overeenkomst moet immers worden vastgesteld of, en zo ja in hoeverre, wijzigingen kunnen worden doorgevoerd. Dit kan in een concreet geval 5 R.o TIJDSCHRIFT ARBEIDSRECHTPRAKTIJK NUMMER 4, MEI 2014 / SDU UITGEVERS 215
3 betekenen dat er niet eenzijdig kan worden gewijzigd. Uiteraard is dan de vraag wat precies moet worden verstaan onder de wet en de regels die de uitvoering van de pensioenovereenkomst beheersen en hoe de afspraken tussen partijen moeten worden uitgelegd. Het arrest is niet op al deze punten even duidelijk. Met name niet over wat zou moeten worden verstaan onder de regels. Wel volgt uit het arrest dat op eenzijdige wijzigingen van voor 1 januari 2007 de PSW van toepassing is en dus niet de PW. Zoals hiervoor al werd vermeld, bevatte de PSW in tegenstelling tot de PW geen maatstaf voor de beoordeling van de eenzijdige Met het ECN/Omen-arrest is een einde gekomen aan de jarenlange discussie over het leerstuk van de uitgewerkte rechtsverhouding wijzigingen. Dit betekent volgens de Hoge Raad dat voor zover de pensioenreglementen ECN de bevoegdheid gaven om eenzijdig wijzigen door te voeren het gebruikmaken van deze bevoegdheid in beginsel geoorloofd is. Dit wordt slechts anders indien ECN van die bevoegdheid misbruik maakt (art. 3:13 BW) of uitoefening van die bevoegdheid in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn (art. 6:248 lid 2 BW). De Hoge Raad zegt dus niets over de toepasselijkheid van art. 7:613 BW. Ik kom hier later op terug. Tot slot oordeelde de Hoge Raad dat de tekst van de wijzigingsbedingen er niet aan in de weg stond dat zij jegens ex-werknemers konden worden ingeroepen. De bedingen spraken weliswaar over werkgever en werknemers in plaats van ex-werkgever en ex-werknemers, maar dit houdt echter niet in dat eenzijdige wijzigingen ten opzichte van ex-werknemers niet zijn toegestaan, aldus de Hoge Raad. Het einde van de uitgewerkte rechtsverhouding in geval van pensioen Met het ECN/Omen-arrest is een einde gekomen aan de jarenlange discussie over het leerstuk van de uitgewerkte rechtsverhouding. Althans ten aanzien van pensioenaanspraken. Vervolgens rijst de vraag of dit arrest ook van waarde is voor andere arbeidsvoorwaarden of regelingen die net als pensioen het einde van de arbeidsovereenkomst overleven. Dit is een vraag naar de reikwijdte van het arrest. Om de reikwijdte te kunnen vaststellen, is het echter van belang om eerst nog nader stil te staan bij de motivering van de Hoge Raad. Het verwerpen van het leerstuk van de uitgewerkte rechtsverhouding doet de Hoge Raad namelijk via de route van het pensioenrecht. Zoals verderop in deze bijdrage zal blijken, heeft dit implicaties voor de reikwijdte van het ECN/Omen-arrest buiten pensioen. De Hoge Raad oordeelt dat na het einde van de arbeidsovereenkomst (i) nog een rechtsverhouding blijft bestaan tussen werkgever en ex-werknemer en (ii) dat deze verhouding wordt voortgezet in de pensioenovereenkomst. Vanuit pensioenrechtelijk perspectief is dit een logische benadering. Het einde van de arbeidsovereenkomst betekent immers niet dat de rechten en verplichtingen op het gebied van pensioen tevens eindigen. Er is nog een rechtsverhouding en die blijft bestaan tot het moment waarop de laatste pensioenuitbetaling is gedaan. Dat is in het geval van ouderdomspensioen tot het moment waarop de gepensioneerde overlijdt. Het is logisch dat de pensioenrechtelijke wet- en regelgeving eveneens tot dit moment van toepassing blijft. Zoals hiervoor al werd opgemerkt, zwijgt de Hoge Raad echter over de toepasselijkheid van art. 7:613 BW. Sterker nog, de Hoge Raad laat zich überhaupt niet uit over wat het einde van de arbeidsovereenkomst betekent voor pensioen als arbeidsvoorwaarde. Vanuit arbeidsrechtelijk perspectief is dit jammer. De pensioenovereenkomst mag dan wel haar eigen wettelijke kader hebben, maar pensioen begint als een arbeidsvoorwaarde. Het zijn de afspraken tussen werkgever en werknemer over pensioen en de pensioenovereenkomst maakt als arbeidsvoorwaarde deel uit van de arbeidsovereenkomst. Het was nuttig geweest als de Hoge Raad had geëxpliciteerd of pensioen al dan niet als arbeidsvoorwaarde was blijven bestaan na het einde met de arbeidsovereenkomst. Stel dat de Hoge Raad dit wel had gedaan, dan had de Hoge Raad waarschijnlijk eveneens een oordeel gegeven over de toepasselijkheid van de arbeidsrechtelijke wet- en regelgeving. De Hoge Raad heeft zich er echter niet over uitgelaten. We blijven daarom achter met de vraag of de Hoge Raad het arbeidsrecht niet van toepassing acht op wijzigingen van pensioenovereenkomsten van ex-werknemers of dat de Hoge Raad hier simpelweg niet over heeft geoordeeld. Kampijon heeft in dit kader overigens gesteld dat pensioen het karakter van arbeidsvoorwaarde verliest op het moment dat de arbeidsovereenkomst tot een einde komt. 6 Dit betekent volgens haar dat de wettelijke bepalingen die zien op arbeidsvoorwaarden op pensioen van toepassing zijn zolang de arbeidsovereenkomst duurt. Zodra de arbeidsovereenkomst eindigt, verliest pensioen het karakter van de arbeidsvoorwaarde. Daarmee zijn ook de wettelijke regelingen die zien op de arbeidsvoorwaarden niet langer van toepassing. Ik moet zeggen dat het er wel op lijkt dat de Hoge Raad een dergelijke redenering volgt. Het zou in ieder geval verklaren waarom de Hoge Raad niet art. 7:613 BW van toepassing verklaarde op de eenzijdige wijzigingen van ECN. Die wettelijke bepaling had volgens de redenering van Kampijon immers zijn toepassing verloren zodra de arbeidsovereenkomsten van de ex-werknemers waren geëindigd. 7 ECN/Omen en de reikwijdte ervan buiten pensioen Zoals in de inleiding al werd opgemerkt, speelt de discussie over de uitgewerkte rechtsverhouding niet alleen op het gebied van pensioenaanspraken. Zo werd en wordt 6 S.A. Kampijon, Het argument van de uitgewerkte rechtsverhouding uitgewerkt?, P&P 2013/1. 7 Anders: Ktr. Rotterdam 20 mei 2009, «JAR» 2010/ SDU UITGEVERS / NUMMER 4, MEI 2014 TIJDSCHRIFT ARBEIDSRECHTPRAKTIJK
4 DE REIKWIJDTE VAN HET ECN/OMEN-ARREST BUITEN PENSIOEN de discussie ook gevoerd op andere gebieden waarvan de werkgeversbijdrage in de ziektekosten waarschijnlijk de bekendste is. Tot 1 januari 2006 was het bij veel bedrijven gebruikelijk dat de werkgever een bijdrage in de ziektekosten van zowel de werknemers als de ex-werknemers (in dit geval meestal gepensioneerden) betaalde. Per 1 januari 2006 trad de Zorgverzekeringswet in werking. Als gevolg hiervan wensten werkgevers eenzijdig de werkgeversbijdrage in de ziektekosten te wijzigen. Dit leidde tot een groot aantal procedures waarin gepensioneerden met wisselend succes een beroep deden op de uitgewerkte rechtsverhouding. 8 Naast de ziektekostenbijdrage zijn er nog andere voorbeelden te bedenken van arbeidsvoorwaarden of regelingen waarop werknemers na het einde van de arbeidsovereenkomst een beroep kunnen blijven doen. Zo kunnen werknemers die aansluitend op het einde van hun dienstverband met pensioen gaan soms gebruik blijven maken van kortingsregelingen op de eigen producten van de werkgever. Denk bijvoorbeeld aan ex-werknemers van een bank of verzekeraar die met korting gebruik kunnen blijven maken van de financiële producten die de bank of verzekeraar aanbiedt. Deze voorbeelden hebben met pensioen gemeenschappelijk dat het in eerste instantie afspraken zijn die werkgever en werknemer maken in het kader van de arbeidsovereenkomst. Ze maken veelal deel uit van de arbeidsovereenkomst, maar ze hebben als uitdrukkelijke bedoeling om het einde van de arbeidsovereenkomst te overleven. Hierna duid ik deze voorwaarden of regelingen aan als voortgezette arbeidsvoorwaarden. Net als bij pensioen bestaat de vraag of de werkgever bevoegd is eenzijdig wijzigingen door te voeren in de voortgezette arbeidsvoorwaarden na het einde van de arbeidsovereenkomst. De rechtszekerheid en de rechtspraktijk zullen erbij gebaat zijn als ten aanzien van de voortgezette arbeidsvoorwaarden evenmin nog discussie mogelijk is over de wijzigings(on)mogelijkheden ervan. De vraag is of met het ECN/Omen-arrest die discussie ook kan worden afgesloten. Ik denk van wel, maar plaats daarbij wel twee kanttekeningen. Ten eerste is het ECN/Omen-arrest beperkt tot pensioenaanspraken. De principiële beslissing van de Hoge Raad luidt: Indien sprake is van pensioenaanspraken, brengt het einde van de arbeidsovereenkomst nog niet mee dat de rechtsverhouding tussen de betrokken partijen als uitgewerkt moet worden aangemerkt. 9 Degenen die een strikte lezing hanteren van het arrest zullen waarschijnlijk betogen dat het arrest niets zegt over de rechtsverhouding tussen werkgever en ex-werknemer ten aanzien van andere gevallen dan pensioen. Het richt zich specifiek op pensioenaanspraken en kan dus niet gebruikt worden in andere situaties dan pensioen. 8 Zie bijvoorbeeld Hof Amsterdam 28 december 2010, «JAR» 2011/37 of Hof Amsterdam 20 oktober 2009, «JAR» 2009/ R.o De rechtszekerheid en de rechtspraktijk zullen erbij gebaat zijn als ten aanzien van de voortgezette arbeidsvoorwaarden evenmin nog discussie mogelijk is over de wijzigings(on)mogelijkheden ervan Ik ben geen voorstander van die strikte lezing. Steun voor een minder strikte lezing is te vinden in het arrest in de Delta Lloyd-zaak. 10 In deze zaak verzetten ex-werknemers zich eveneens tegen de wijziging van de indexatie. Zij beriepen zich op de uitgewerkte rechtsverhouding. Met het einde van de arbeidsovereenkomst was volgens hen ook de pensioenovereenkomst geëindigd. Het Hof Amsterdam verwierp dit betoog en stelde dat: het berust op het onjuiste uitgangspunt dat bij het einde van de arbeidsovereenkomst iedere contractuele relatie die de werknemer is aangegaan ten tijde en als gevolg van zijn dienstverband in het bijzonder ook die welke hij aan een pensioenovereenkomst althans aan het verkrijgen van pensioenaanspraken is gaan ontlenen tot een einde komt. 11 De Hoge Raad heeft het oordeel van het hof in cassatie in stand gelaten. Uit een recent arrest van het Hof Arnhem-Leeuwarden blijkt dat dit hof ook een ruimere lezing van het ECN/ Omen-arrest hanteert. 12 In deze zaak diende het hof te oordelen over de eenzijdige wijziging van Aegon van de bijdrage in de ziektekosten van (vroeg)gepensioneerden. Onder verwijzing naar het ECN/Omen-arrest overwoog het hof zonder verdere motivering dat het einde van de arbeidsovereenkomst niet meebrengt dat deze is uitgewerkt. Het hof toetste vervolgens de eenzijdige wijziging aan de Stoof/Mammoet-criteria 13. Ik kom daar later nog even op terug. Al met al ben ik van mening dat het ECN/Omen-arrest, gelezen in samenhang met het Delta Lloyd-arrest, bevestigt dat ook ten aanzien van andere voortgezette arbeidsvoorwaarden dan pensioen het einde van de arbeidsovereenkomst niet meebrengt dat ze per definitie niet te wijzigen zijn. Daarmee komt de discussie over het leerstuk van de uitgewerkte rechtsverhouding ten aanzien van de voortgezette arbeidsvoorwaarden eveneens tot een eind. Dit zegt echter nog niets over het toetsingskader dat gebruikt moet worden in geval van eenzijdige wijzigingen van die voorwaarden. En daarmee kom ik bij mijn tweede kanttekening bij het toepassen van het ECN/Omen-arrest buiten pensioen. De Hoge Raad zegt namelijk niets over de toepasselijkheid van de arbeidsrechtelijke wet- en regelgeving na het einde van de arbeidsovereenkomst. 10 HR 8 november 2013, «JAR» 2013/300 m.nt. Heemskerk. 11 R.o Hof Arnhem-Leeuwarden 18 februari 2014, PJ 2014/52 m.nt. A.G. van Marwijk Kooy. 13 HR 11 juli 2008, «JAR» 2008/204. TIJDSCHRIFT ARBEIDSRECHTPRAKTIJK NUMMER 4, MEI 2014 / SDU UITGEVERS 217
5 Sterker nog, zoals hiervoor al is besproken, lijkt het er zelfs op dat de Hoge Raad geen postcontractuele werking toekent aan het arbeidsrecht. Voor pensioen is dat op zich niet zo n probleem, omdat het naast het arbeidsovereenkomstenrecht een eigen wettelijk kader heeft. En het huidige wettelijke kader de PW kent een toetsingskader voor eenzijdige wijzigingen. Voor de voortgezette arbeidsvoorwaarden ligt dit echter anders. Met het wegvallen van het arbeidsrechtelijke juridische kader blijft er namelijk niet veel meer over dan het algemene vermogens- en verbintenissenrecht. En dit heeft vergaande gevolgen voor de wijzigingsmogelijkheden. Dit licht ik als volgt toe. Stel dat werkgever met een groep werknemers afspreekt dat de werknemers ook tijdens hun pensioen gebruik kunnen blijven maken van een bepaalde kortingsregeling. De werkgever en werknemers spreken verder af dat de werkgever eenzijdig deze regeling mag wijzigen. Stel nu dat deze regeling tijdens de looptijd van de arbeidsovereenkomst kwalificeert als een arbeidsvoorwaarde. Dan is daarop de arbeidsrechtelijke wet- en regelgeving van toepassing. Dit betekent dat de werkgever een zwaarwichtig belang ex art. 7:613 BW zal moeten hebben indien hij de kortingsregeling collectief eenzijdig wil wijzigen. Maar, zo lijkt het ECN/ Omen-arrest te impliceren, de toetsingsmaatstaf verschiet van kleur als die groep werknemers met pensioen gaat. De werkgever zal dan immers in beginsel eenzijdig de regeling mogen wijzigen, tenzij het uitoefenen van de wijzigingsbevoegdheid misbruik van bevoegdheid oplevert (art. 3:13 BW) of wanneer het uitoefenen van die bevoegdheid naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zal zijn (art. 6:248 lid 2 BW). Over het algemeen zal er niet snel sprake zijn van misbruik van bevoegdheid of strijd met de redelijkheid en billijkheid. De ex-werknemers zullen dus in beginsel de wijziging moeten dulden. Indien de werkgever niet met de werknemers was overeengekomen dat hij de regeling eenzijdig mocht wijzigen, dan geldt, zo lijkt het ECN/Omen-arrest te impliceren, dat de werkgever de afspraken met de ex-werknemers niet mag wijzigen tenzij ongewijzigde instandhouding van de regeling naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn (art. 6:248 lid 2 BW). Over bovenstaande toepassing van het ECN/Omen-arrest valt het nodige op te merken. Zo past het Hof Arnhem- Leeuwarden het arrest niet op de hiervoor vermelde wijze toe. In de eerdergenoemde Aegon-zaak toetst het hof namelijk, bij gebrek aan een collectief wijzigingsbeding, de eenzijdige wijziging aan de hand van de Stoof/Mammoet-criteria. Deze criteria zijn gestoeld op de uit art. 7:611 BW voortvloeiende verplichtingen voor werkgever en werknemer om zich jegens elkaar als goed werkgever dan wel goed werknemer op te stellen. Het hof kent daarmee wel een postcontractuele werking toe aan het arbeidsrecht. 14 Daarnaast is het de vraag of het ECN/ Omen-arrest wel de hiervoor beschreven strikte toepassing voorschrijft. Zoals eerder al besproken, zegt de Hoge Raad niets over de toepasselijkheid van het arbeidsrecht. Dit hoeft echter niet per se te betekenen dat de Hoge Raad het arbeidsrecht niet van toepassing acht. Het kan ook simpelweg betekenen dat de Hoge Raad er niet over heeft geoordeeld en niets meer dan dat. Ik vind deze uitleg echter moeilijk te aanvaarden. De manier waarop de Hoge Raad zijn oordeel heeft gemotiveerd (zie hiervoor) laat eigenlijk geen andere conclusie toe dan dat, in geval van pensioenaanspraken, de Hoge Raad geen postcontractuele werking toekent aan het arbeidsrecht. Daar komt nog eens bij dat A-G Timmerman in zijn conclusie de toepasselijkheid van art. 7:613 BW expliciet afwijst. 15 Een mogelijke uitweg tegen de hiervoor geformuleerde strikte toepassing is dan nog dat het anders zou zijn indien het niet gaat om pensioenaanspraken. Er is dus nog ruimte voor discussie over de toepasselijke wijzigingscriteria in geval van voortgezette arbeidsvoorwaarden. Totdat de Hoge Raad anders of explicieter heeft geoordeeld, zullen we het echter met het ECN/Omen-arrest moeten doen. En dit arrest dwingt ons eigenlijk tot de conclusie dat er geen ruimte is voor toepasselijkheid van het arbeidsrechtelijke wijzigingskader in geval van voortgezette arbeidsvoorwaarden. Tot slot Met de principiële beslissing van de Hoge Raad inzake ECN/Omen komt eindelijk een einde aan de discussie over het leerstuk van de uitgewerkte rechtsverhouding. In ieder geval op het gebied van pensioen, maar wat mij betreft ook ten aanzien van andere arbeidsvoorwaarden of regelingen die het einde van de arbeidsovereenkomst overleven. Wel is nog steeds ruimte voor discussie over de toepasselijke wijzigingscriteria. Het zou goed zijn als de Hoge Raad zich hier in een later arrest expliciet over uitlaat. Het ECN/ Omen-arrest wordt dus hopelijk vervolgd. Over de auteur Mr. J.S. Engelsman is advocaat bij Stibbe. 14 Een andere vraag die buiten het bestek van dit artikel gaat is of het hof in dit geval überhaupt wel de juiste toetsingsmaatstaf heeft gehanteerd. Zie ook A.G. van Marwijk Kooy in zijn annotatie van dit arrest in de PJ. Hij merkt denk ik terecht op dat volgens de Hoge Raad de Stoof/ Mammoet-criteria vooral bedoeld zijn voor individuele gevallen. Daarvan was in de Aegon-zaak geen sprake. 15 Zie conclusie onder SDU UITGEVERS / NUMMER 4, MEI 2014 TIJDSCHRIFT ARBEIDSRECHTPRAKTIJK
Verplichte deelneming directeur in pensioenfonds PGGM
Verplichte deelneming directeur in pensioenfonds PGGM Mr. Z. Kasim 1 HR 13 juli 2007, nr. C05/331, LJN BA231 Verplichte deelneming pensioenfonds, criteria arbeidsovereenkomst BW artikel 7: 610, artikel
Nadere informatieVereniging voor Pensioenrecht 22 januari 2014
Vereniging voor Pensioenrecht 22 januari 2014 mr. Tim Zuiderman Onno F. Blom Advocaten Jurisprudentie 2013 1. Wijziging pensioenregeling HR 8 november 2013, JAR 2013/300 en Gerechtshof Amsterdam 12 juni
Nadere informatieMateriële aspecten: wat en van wie?
VFP 2016/59 Wijziging van de pensioenregeling Edwin Schop CPL, datum 20-06-2016 Datum 20-06-2016 Auteur Edwin Schop CPL [1] Vakgebied(en) Financiële dienstverlening (V) Pensioen is een belangrijke pijler
Nadere informatie1. Een inleiding 2. Een omschrijving van de feiten en omstandigheden van de zaak 3. De grondslag van de vordering 4. De omschrijving van de vordering
Samenvatting van de dagvaarding uitgebracht door Gepensioneerdenvereniging de Graadmeter e.a. tegen SPIN en IBM inzake het geschil over de korting op de pensioenprijsindexatie. De dagvaarding is vrijdag
Nadere informatieDe heer J.M. Coppoolse - Vereniging exleaseplan Diederik Kok - Pensioenjurist Datum 10 januari 2011
Memorandum Aan De heer J.M. Coppoolse - Vereniging exleaseplan Van Diederik Kok - Pensioenjurist Datum 10 januari 2011 Betreft Vereniging exleaseplan / Advies Onder verwijzing naar ons gesprek d.d. 6 december
Nadere informatieHet speelveld van de medezeggenschap bij wijziging pensioenregeling. Bijeenkomst VVA, 30 mei 2013 Nicolette Opdam
Het speelveld van de medezeggenschap bij wijziging pensioenregeling Bijeenkomst VVA, 30 mei 2013 Nicolette Opdam Inhoud presentatie Pensioen de basisdocumenten De pensioenovereenkomst De uitvoeringsovereenkomst
Nadere informatieVereniging voor Pensioenrecht 21 januari 2015
Vereniging voor Pensioenrecht 21 januari 2015 Rechtspraak 2014 inzake: Wijzigen pensioenovereenkomst van de gewezen deelnemer Externe uitvoering pensioenrechten ex-partner DGA Lites finiri oportet in het
Nadere informatieOver ontslagvergoeding: ontbinding of opzegging?
Over ontslagvergoeding: ontbinding of opzegging? september 2009 mr J. Brouwer De auteur heeft grote zorgvuldigheid betracht in het weergeven van delen uit het geldende recht. Evenwel noch de auteur noch
Nadere informatieHet wijzigen van een pensioenregeling; stand van zaken
Het wijzigen van een pensioenregeling; stand van zaken Bij een werkgever kan om diverse redenen de behoefte ontstaan om de met zijn werknemers overeengekomen pensioenregeling te wijzigen. De vraag die
Nadere informatieKnowledge Portal. ArbeidsRecht 2013/56. Aflevering ArbeidsRecht 2013, afl. 11 Publicatiedatum 30-10-2013
Page 1 of 5 Knowledge Portal ArbeidsRecht 2013/56 Aflevering ArbeidsRecht 2013, afl. 11 Publicatiedatum 30-10-2013 Titel De ontbindende voorwaarde een nieuw perspectief? Samenvatting Na een lange periode
Nadere informatieRechtspraak Cornelien Donner - Broersma. Vereniging voor Pensioenrecht. 27 januari 2016
Rechtspraak 2015 Vereniging voor Pensioenrecht 27 januari 2016 Cornelien Donner - Broersma Baker & McKenzie Amsterdam N.V. is een vennootschap van Baker & McKenzie Internationaal, een Zwitserse Verein
Nadere informatieDoorn en Keizer. Actualiteiten pensioen. Jeroen Los. 19 mei 2015
Doorn en Keizer Actualiteiten pensioen 19 mei 2015 Jeroen Los 1 Programma pensioenactualiteiten OR en pensioen Pensioenontslag vóór en na WWZ Waar is pensioen ondergebracht? >90% werknemers heeft een pensioenovereenkomst
Nadere informatieVereniging voor Pensioenrecht 27 januari 2015 Rechtspraak 2015: - Verjaring - Pensioenontslag WWZ - Onjuiste communicatie - Partner en het pensioen
Vereniging voor Pensioenrecht 27 januari 2015 Rechtspraak 2015: - Verjaring - Pensioenontslag WWZ - Onjuiste communicatie - Partner en het pensioen Mr. Jeroen Los Verjaring Art. 3:307 BW.. tot nakoming
Nadere informatiePensioenwet ingehaald door praktijk. Knelpunten wijziging arbeidsvoorwaarde pensioen bij ondernemingspensioenfondsen
728 Wetenschap Pensioenwet ingehaald door praktijk Knelpunten wijziging arbeidsvoorwaarde pensioen bij ondernemingspensioenfondsen Frédérique Hoppers en Henk Hoving 1 Wijziging van pensioen is actueel.
Nadere informatieWijzigingsvraagstukken in de pensioendriehoek. Samenvatting
Tijdschrift voor Pensioenvraagstukken, Wijzigingsvraagstukken in de pensioendriehoek Klik hier om het document te openen in een browser venster Vindplaats: TPV 2012/42 Bijgewerkt tot: 01-12-2012 Auteur:
Nadere informatieECLI:NL:CRVB:2016:2645
ECLI:NL:CRVB:2016:2645 Instantie Datum uitspraak 13-07-2016 Datum publicatie 14-07-2016 Zaaknummer Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Centrale Raad van Beroep 14/4866 ZW Socialezekerheidsrecht
Nadere informatieNieuwsbrief van het Expertisecentrum Pensioenrecht van de Vrije Universiteit Amsterdam ter ondersteuning van de Leergang Pensioenrecht.
Nieuwsbrief van het Expertisecentrum Pensioenrecht van de Vrije Universiteit Amsterdam ter ondersteuning van de Leergang Pensioenrecht. Editie 2013/9 Kamervragen Instemmingsrecht Ondernemingsraad bij PPI
Nadere informatieOntslag na doorstart faillissement
Ontslag na doorstart faillissement december 2006 mr De auteur heeft grote zorgvuldigheid betracht in het weergeven van delen uit het geldende recht. Evenwel noch de auteur noch kan aansprakelijk worden
Nadere informatieWat betekent de AVV loze periode voor het uitzendbureau?
Wat betekent de AVV loze periode voor het uitzendbureau? Vanaf 1 april 2012 is er sprake van een onderbreking van de Algemeen Verbindend Verklaring (AVV) van de Cao voor Uitzendkrachten. Dit kan grote
Nadere informatiePENSIOEN IN HET ARBEIDSRECHT. Wim Thijssen. Pensioenadvocaten.nl en VU Expertisecentrum Pensioenrecht
PENSIOEN IN HET ARBEIDSRECHT Wim Thijssen Pensioenadvocaten.nl en VU Expertisecentrum Pensioenrecht Pijplijnproblematiek Arbeidsongeschiktheid Rechtbank Amsterdam 2 september 2016, ECLI:NL:RBAMS:2016:9387
Nadere informatieToezicht op pensioenadvies
Toezicht op pensioenadvies S.H. (SIJBREN) KUIPER EN J.A. (ARNO) VOERMAN IN JANUARI 2012 VERSCHENEN IN JURISPRUDENTIE ONDERNEMING & RECHT ALS NOOT BIJ JOR 2012/17 RECHTBANK ROTTERDAM, 17 NOVEMBER 2011,
Nadere informatieFact sheet avv-loze periode ABU-cao
Fact sheet avv-loze periode ABU-cao INLEIDING De CAO voor Uitzendkrachten (hierna nader te noemen de ABU-CAO ) is op dit moment niet algemeen verbindend verklaard. Dit wordt ook wel de avv-loze periode
Nadere informatieNieuwsbrief oktober 2014: Overgang naar de werkkostenregeling
Nieuwsbrief oktober 2014: Overgang naar de werkkostenregeling Werkgevers kunnen nu nog kiezen of ze gebruik willen maken van de werkkostenregeling. Vanaf 1 januari 2015 zijn alle werkgevers echter verplicht
Nadere informatieArbeidsvoorwaarden De OR als (goed) alternatief voor de vakbond?
Arbeidsvoorwaarden De OR als (goed) alternatief voor de vakbond? mr. J.L. (Janka) Sintemaartensdijk 13 december 2018 1 2 Arbeidsvoorwaarden Primair, secundair of tertiair?? 3 1 Partijen Werkgevers Werknemers
Nadere informatieADDENDUM BIJ DE PENSIOENOVEREENKOMST
ADDENDUM BIJ DE PENSIOENOVEREENKOMST In aanvulling op de eerder tussen de werkgever en diens werknemers gesloten pensioenovereenkomst maken met ingang van 1 januari 2008 de hierna vermelde bepalingen deel
Nadere informatieJubilee Europe B.V., gevestigd te Amsterdam, hierna te noemen Aangeslotene.
Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 2012-340 d.d. 12 december 2012 (mr. A.W.H. Vink, voorzitter en mr.drs. D.J. Olthoff, secretaris) Samenvatting Consument heeft met ingang van
Nadere informatieRapport. Datum: 26 maart 1998 Rapportnummer: 1998/092
Rapport Datum: 26 maart 1998 Rapportnummer: 1998/092 2 Klacht Op 26 juni 1997 ontving de Nationale ombudsman een verzoekschrift van mevrouw B. te Drachten, met een klacht over een gedraging van Gak Nederland
Nadere informatieINVALIDITEITSPENSIOENREGELING STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS VOOR DE HOUTHANDEL
INVALIDITEITSPENSIOENREGELING STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS VOOR DE HOUTHANDEL ARTIKEL 1 Begripsbepalingen: De definities en de begripsomschrijvingen zoals vermeld in de Statuten en het Algemeen Reglement
Nadere informatieDr. Lorenz van der Meij
Vereniging voor Pensioenrecht Woensdag 25 januari 2012 Highlights Pensioenjurisprudentie 2011 Dr. Lorenz van der Meij Inhoud Wijziging pensioenovereenkomst 3:35 BW (gerechtvaardigd vertrouwen) Wet BPF
Nadere informatiemeest gestelde vragen over De Proeftijd De Gier Stam &
meest gestelde vragen over De Proeftijd De Gier Stam & De 10 meest gestelde vragen over De Proeftijd De Gier Stam & Colofon De Gier Stam & Advocaten Lucasbolwerk 6 Postbus 815 3500 AV UTRECHT t: (030)
Nadere informatieVereniging voor Pensioenrecht civiele cassatie; wat kan en hoe?
20 juni 2018 Vereniging voor Pensioenrecht civiele cassatie; wat kan en hoe? Prof. mr. S.F. Sagel 24 november 2017 Ook met pensioen. 2 20 juni 2018 En nu een frisse start om de hoek 3 4 24 november 2017
Nadere informatiemr. J.P.M. (Joop) van Zijl
mr. J.P.M. (Joop) van Zijl Leidt de herziening van het ontslagrecht tot meer pensioenschadeclaims? mr. J.P.M. (Joop) van Zijl advocaat Kantoor Mr. van Zijl B.V. Korvelseweg 142, 5025 JL Tilburg Postbus
Nadere informatieI n z a k e: T e g e n:
HOGE RAAD DER NEDERLANDEN Datum : 1 juni 2018 Zaaknr. : 18/01151 VERWEERSCHRIFT MET VOORWAARDELIJK INCIDENTEEL CASSATIEBEROEP I n z a k e: 1 Stichting SDB Gevestigd te Stichtse Vecht 2 Stichting Euribar
Nadere informatieJurisprudentie 2011: indexatieperikelen. Vereniging voor Pensioenrecht Studiebijeenkomst 25 januari 2012 Onno F. Blom
Jurisprudentie 2011: indexatieperikelen Vereniging voor Pensioenrecht Studiebijeenkomst 25 januari 2012 Onno F. Blom Overzicht Koersvast Reaal Shell Unisys ING IBM ECN Elementis Aveco De Bondt 2 I. Koersvast:
Nadere informatiePensioenen. Datum: januari/februari 2013
Pensioenen Datum: januari/februari 2013 2 Wat staat ons te wachten in 2013? 1. Verhoging AOW-leeftijd en pensioenrichtleeftijd 2. Korten/afstempelen van pensioen 3. Update pensioenakkoord 4. Regeerakkoord
Nadere informatieUITVOERINGSOVEREENKOMST MET REXEL NEDERLAND B.V.
UITVOERINGSOVEREENKOMST MET REXEL NEDERLAND B.V. STICHTING PENSIOENFONDS SAGITTARIUS 1 De ondergetekenden: Stichting Pensioenfonds Sagittarius, gevestigd te Bussum aan de Brediusweg 57A, hierna te noemen
Nadere informatieDe Commissie heeft vastgesteld dat tussenkomst van de Ombudsman Financiële Dienstverlening niet tot oplossing van het geschil heeft geleid.
Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 21 d.d. 2 april 2009 (mr. M.M. Mendel, voorzitter, mr. E.M. Dil - Stork en mr. B. Sluijters) 1. Procedure De Commissie beslist met inachtneming
Nadere informatieKnowledge Portal. ArbeidsRecht 2014/13. Aflevering ArbeidsRecht 2014, afl. 2 Publicatiedatum 10-01-2014 Auteur Mevr. mr. J.F.
Page 1 of 5 Knowledge Portal ArbeidsRecht 2014/13 Aflevering ArbeidsRecht 2014, afl. 2 Publicatiedatum 10-01-2014 Auteur Mevr. mr. J.F. Noordzij [1] Titel Is de economische crisis een grond voor eenzijdige
Nadere informatieUitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr (voorzitter, prof. mr. M.L. Hendrikse en mr. C.A. Koopman, secretaris)
Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 2015-299 (voorzitter, prof. mr. M.L. Hendrikse en mr. C.A. Koopman, secretaris) Klacht ontvangen op : 5 februari 2015 Ingesteld door : Consument
Nadere informatieRAAD VAN TOEZICHT VERZEKERINGEN. Uit de stukken is, voor zover voor de beoordeling van de klacht van belang, het navolgende gebleken.
RAAD VAN TOEZICHT VERZEKERINGEN U I T S P R A A K Nr. i n d e k l a c h t nr. 2005.0156 (004.05) ingediend door: hierna te noemen 'klager', tegen: hierna te noemen 'verzekeraar'. De Raad van Toezicht Verzekeringen
Nadere informatieHoge Raad der Nederlanden
4 november 2016 Eerste Kamer 15/00920 LZ/IF Hoge Raad der Nederlanden Arrest in de zaak van: tegen STICHTING PENSIOENFONDS PERSONEELSDIENSTEN, gevestigd te Amsterdam, VOOR VERWEERSTER in cassatie, advocaat:
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatieBekijk hier de uitspraak van de Commissie van Beroep GCHB 2010-401
Bekijk hier de uitspraak van de Commissie van Beroep GCHB 2010-401 Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 89 d.d. 3 mei 2010 (mr. drs. M.L. Hendrikse, voorzitter, mr. B.F. Keulen
Nadere informatieeen pensioenuitvoerder te veel betaald pensioen terugvorderen?
Mag een pensioenuitvoerder te veel betaald pensioen terugvorderen? Essay SPO Leergang Collectieve Pensioenen Datum: 13 januari 2015 Aantal woorden: 1699 Mag een pensioenuitvoerder te veel betaald pensioen
Nadere informatieAchmea Schadeverzekering N.V., gevestigd te Apeldoorn, hierna te noemen Aangeslotene.
Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 2014-404 d.d. 10 november 2014 (prof. mr. E.H. Hondius, voorzitter, prof. mr. M.L. Hendrikse en drs. L.B. Lauwaars, leden en mr. I.M.L. Venker,
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Buizerdlaan. Informatiebrochure, gevolgen arrest Gerechtshof voor uw pensioen
Stichting Pensioenfonds Buizerdlaan Informatiebrochure, gevolgen arrest Gerechtshof voor uw pensioen 1 Inhoudsopgave Begrippenlijst... 3 1. Inleiding... 4 2. Historie pensioenregeling bij Zwolsche Algemeene
Nadere informatieECLI:NL:GHARL:2013:6819
ECLI:NL:GHARL:2013:6819 Instantie Datum uitspraak 27-08-2013 Datum publicatie 17-09-2013 Zaaknummer 200.110.753 Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden Civiel
Nadere informatieKemira Rotterdam B.V.
Kemira Rotterdam B.V. Collectieve arbeidsovereenkomst over pensioenen 2019-2023 Pagina 1 van 7 COLLECTIEVE ARBEIDSOVEREENKOMST OVER PENSIOENEN Ondergetekenden: Kemira Rotterdam B.V. te Botlek-Rotterdam
Nadere informatieWet Werk en Zekerheid Checklist Deel I: enkele belangrijke wijzigingen per 1 januari 2015 in hoofdlijnen (8 december 2014)
Wet Werk en Zekerheid Checklist Deel I: enkele belangrijke wijzigingen per 1 januari 2015 in hoofdlijnen (8 december 2014) Van Dort Advocatuur 1 1. Proeftijd(beding) artikel 7:652 BW (1) huidige regelgeving
Nadere informatieDirectie Directe Belastingen. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. 16 november 2007 DB M
Directie Directe Belastingen De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Datum Uw brief (Kenmerk) Ons kenmerk 16 november 2007 DB 2007-00589 M Onderwerp Vrijwillige
Nadere informatieDNB en AFM zijn op grond van de Europese pensioenrichtlijn (2003/31/EG) verplicht om te dit overzicht te publiceren.
Overzicht van het toepasselijke sociaal en arbeidsrecht, de informatievoorschriften en beleggingsrestricties die van toepassing zijn op Nederlandse pensioenregelingen die worden uitgevoerd door een pensioeninstelling
Nadere informatieOpzegging duurovereenkomst. Mr. dr. H. Wammes
Opzegging duurovereenkomst Mr. dr. H. Wammes * HR 1 juli 2014, NJ 2015,2 (noot T.T.T.) Eneco beëindigt sponsorovereenkomst met organisator en gaat de Benelux Tour zelf organiseren. * HR 10 oktober 2014,
Nadere informatieEerste Kamer der Staten-Generaal
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2001 2002 Nr. 163b 27 469 Uitvoering van de Richtlijn 98/50/EG van de Raad van de Europese Unie van 29 juni 1998 tot wijziging van de Richtlijn 77/187/EEG
Nadere informatieVoorstel van wet houdende invoering van de Pensioenwet (Invoerings- en aanpassingswet Pensioenwet)
Voorstel van wet houdende invoering van de Pensioenwet (Invoerings- en aanpassingswet Pensioenwet) Allen die deze zullen zien of horen lezen, saluut! doen te weten: Alzo Wij in overweging genomen hebben,
Nadere informatieOnline Seminar Pensioen
Online Seminar Pensioen mr. Allard Bekius 23 april 2018 Inhoudsopgave 1. Verplichte deelneming pensioenfonds 2. Wijziging van de pensioenregeling 3. Het pensioenontslagbeding 4. Wijziging van de WOR 5.
Nadere informatieWat betekent de AVV loze periode voor het uitzendbureau?
Wat betekent de AVV loze periode voor het uitzendbureau? Een onderbreking van de Algemeen Verbindend Verklaring (AVV) van de Cao voor Uitzendkrachten kan grote gevolgen hebben voor uitzendbureaus die niet
Nadere informatieUitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr (mr. dr. S.O.H. Bakkerus, voorzitter en mr. M. Veldhuis, secretaris)
Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 2018-239 (mr. dr. S.O.H. Bakkerus, voorzitter en mr. M. Veldhuis, secretaris) Klacht ontvangen op : 22 februari 2017 Ingediend door : Consument
Nadere informatieECLI:NL:RBAMS:2016:1678
ECLI:NL:RBAMS:2016:1678 Instantie Rechtbank Amsterdam Datum uitspraak 24-03-2016 Datum publicatie 29-03-2016 Zaaknummer KK EXPL 16-200 Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Civiel recht
Nadere informatiede Wet werk en zekerheid Praktische informatie over de nieuwe wet Werk en Zekerheid Deel 1
de Wet werk en zekerheid Praktische informatie over de nieuwe wet Werk en Zekerheid Deel 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Hoofdstuk 1 - Proeftijd 4 Hoofdstuk 2 - Concurrentiebeding 6 Hoofdstuk 3 - Aanzegtermijn
Nadere informatieDatum 2 mei 2013 Betreft Kamervragen van het lid Omtzigt (CDA) over medezeggenschap bij PPI
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatieRechtspraak Vereniging voor Pensioenrecht 31 januari Pauline Bakker
Rechtspraak 2017 Vereniging voor Pensioenrecht 31 januari 2018 Pauline Bakker Onderwerpen 1 2 Informatieplicht bij wijziging pensioenregeling Waardeoverdracht pensioenaanspraken i.v.m. verhoging pensioenrichtleeftijd
Nadere informatieOR en PENSIOEN. Edwin Schop 16 november 2016, Vereniging voor Pensioenrecht
OR en PENSIOEN Edwin Schop 16 november 2016, Vereniging voor Pensioenrecht Wij hebben instemmingsrecht over de uitvoeringsovereenkomst Denk het niet. Ondernemer OR Wij hebben adviesrecht over de uitvoeringsovereenkomst
Nadere informatieECLI:NL:PHR:2008:BD1383 Parket bij de Hoge Raad Datum uitspraak Datum publicatie
ECLI:NL:PHR:2008:BD1383 Instantie Parket bij de Hoge Raad Datum uitspraak 20-06-2008 Datum publicatie 20-06-2008 Zaaknummer Formele relaties Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken - Inhoudsindicatie C07/041HR
Nadere informatieEenzijdige wijziging van de arbeidsovereenkomst Bart Duijs Eenzijdige wijziging van de arbeidsovereenkomst
Eenzijdige wijziging van de Woensdag Advocaat Bosselaar & Strengers b.duijs@bs-advocaten.nl 1 Werkgever heeft behoefte aan flexibiliteit vanwege: Veranderende marktomstandigheden; Herstructureringen; Strategische
Nadere informatieECLI:NL:RBDHA:2017:7283
ECLI:NL:RBDHA:2017:7283 Instantie Rechtbank Den Haag Datum uitspraak 10-05-2017 Datum publicatie 04-07-2017 Zaaknummer 5069821 RL EXPL 16-14147 Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Civiel
Nadere informatieONTSLAG EN PENSIOEN. Vereniging voor Arbeidsrecht 30 mei 2013 Prof. dr. E. Lutjens
ONTSLAG EN PENSIOEN Vereniging voor Arbeidsrecht 30 mei 2013 Prof. dr. E. Lutjens PENSIOEN EN ARBEIDSOVEREENKOMST Zonder arbeidsovereenkomst geen pensioenovereenkomst - Uitsluiting: directeur-grootaandeelhouder
Nadere informatieBeëindiging van de arbeidsovereenkomst
Beëindiging van de arbeidsovereenkomst Het huidige arbeidsrecht Het arbeidsrecht kent een gesloten stelsel van ontslagrecht. Dit betekent dat een arbeidsovereenkomst alleen op de in de wet geregelde manieren
Nadere informatieUitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr (mr. B.F. Keulen, voorzitter en mr. F.M.M.L. Fleskens, secretaris)
Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 2019-028 (mr. B.F. Keulen, voorzitter en mr. F.M.M.L. Fleskens, secretaris) Klacht ontvangen op : 12 februari 2018 Ingediend door : Consument
Nadere informatieConcurrentiebeding - werknemers
Concurrentiebeding - werknemers Wat is een concurrentiebeding? Een werkgever kan er groot belang bij hebben dat bepaalde werknemers niet bij een (directe) concurrent of als zelfstandige gaan werken. Dit
Nadere informatieDe Commissie heeft vastgesteld dat tussenkomst van de Ombudsman Financiële Dienstverlening niet tot oplossing van het geschil heeft geleid.
Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 41 d.d. 22 februari 2011 (mr. B.F. Keulen, voorzitter, mw. mr. E.M. Dil-Stork en prof. mr. M.L. Hendrikse) Samenvatting Natura-uitvaartverzekering.
Nadere informatieDE OPZEGGING VAN DUUROVEREENKOMSTEN VOOR ONBEPAALDE TIJD
DE OPZEGGING VAN DUUROVEREENKOMSTEN VOOR ONBEPAALDE TIJD Aruba, 8 februari 2018 1. INLEIDING Op 2 februari 2018 heeft de Hoge Raad der Nederlanden een belangrijk arrest gewezen over de vraag of, en zo
Nadere informatieVP 22 ---- oprecht de beste keuze
VP 22 ---- oprecht de beste keuze Pensioenrecht in beweging 25 jaar Vereniging voor Pensioenrech t Mr. E.K. Beckers FFP Mr. K. Bitter Mr. E.V.G. Bot MBA Mr. drs. C.R. Boekkooi Mr. R. Buijs Mr. A.W. Cramer
Nadere informatiePremievrije opbouw tijdens arbeidsongeschiktheid is geen gelijkwaardige voorziening die transitievergoeding vervangt.
Introductie werknemerspremie voor deel zittende werknemers. Beroep op eenzijdig wijzigingsbeding werkgever slaagt niet wegens onvoldoende zwaarwegend belang. Een werkgever wijzigt eenzijdig de pensioenovereenkomst
Nadere informatieDit besluit is per 1 januari 2015 vervangen door het besluit van 23 september 2014, nr. BLKB2014/1702M) Het vervallen besluit is hierna opgenomen.
Dit besluit is per 1 januari 2015 vervangen door het besluit van 23 september 2014, nr. BLKB2014/1702M) Het vervallen besluit is hierna opgenomen. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der
Nadere informatiePensioenrecht. Kroniek
3 Kroniek Pensioenrecht De afgelopen periode gaf meer dan voldoende stof voor deze Kroniek Pensioenrecht 2013-2014. Centraal in de media stond vooral de discussie tussen jong en oud : dienen de pensioenen
Nadere informatieCollectieve Arbeidsovereenkomst over pensioenen. Tronox Pigments (Holland) B.V. Rotterdam-Botlek
Collectieve Arbeidsovereenkomst over pensioenen Voor de werknemers in dienst van Tronox Pigments (Holland) B.V. te Rotterdam-Botlek Looptijd 1 januari 2015 t/m 31 december 2019 Tronox Pigments (Holland)
Nadere informatieafspraken die in het Najaarsoverleg 2008 zijn gemaakt. Volstaan wordt dan ook met hiernaar te verwijzen.
Reactie op de brief van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) inzake het wetsvoorstel tot wijziging van Boek 7, titel 10, van het Burgerlijk Wetboek in verband met het limiteren van de hoogte van de
Nadere informatieECLI:NL:RBMNE:2015:8275
ECLI:NL:RBMNE:2015:8275 Instantie Datum uitspraak 25-11-2015 Datum publicatie 09-12-2015 Rechtbank Midden-Nederland Zaaknummer 3080813 UC EXPL 14-7891 Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie
Nadere informatieECLI:NL:HR:2011:BO9570
ECLI:NL:HR:2011:BO9570 Instantie Hoge Raad Datum uitspraak 18-03-2011 Datum publicatie 18-03-2011 Zaaknummer 09/02452 Formele relaties Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Conclusie: ECLI:NL:PHR:2011:BO9570
Nadere informatieUitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr (mr. R.J. Paris, voorzitter en mr. C.I.S. Dankelman, secretaris)
Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 2019-094 (mr. R.J. Paris, voorzitter en mr. C.I.S. Dankelman, secretaris) Klacht ontvangen op : 25 april 2018 Ingediend door : Consument Tegen
Nadere informatieReglement arbeidsongeschiktheidspensioen Stichting Voorzieningsfonds Getronics
Reglement arbeidsongeschiktheidspensioen Stichting Voorzieningsfonds Getronics Inhoud REGLEMENT ARBEIDSONGESCHIKTHEIDSPENSIOEN STICHTING VOORZIENINGSFONDS GETRONICS Begripsomschrijvingen... 3 Artikel 1
Nadere informatieeen bad hair day? De Billijke vergoeding:
1. Toekenningsgronden voor de billijke vergoeding 2. Begroting billijke vergoeding na invoering WWZ 3. New-Hairstyle arrest 4. Lagere rechtspraak na New-Hairstyle 5. Conclusie De Billijke vergoeding: een
Nadere informatieArtikel Beursbengel: Einde deelname aan de pensioenregeling vóór pensioendatum
Artikel Beursbengel: Einde deelname aan de pensioenregeling vóór pensioendatum Zeker ook in de huidige economische crisis zal het nog meer voor gaan komen, dat werknemers niet tot hun pensioendatum kunnen
Nadere informatieeen goedkeuring voor pensioenregelingen met een toezegging van partner en wezenpensioen voor werknemers geboren voor 1950;
Belastingdienst/Directie Vaktechniek Belastingen Besluit van 23 juni 2014, nr. BLKB2014/0351M De Staatssecretaris van Financiën heeft het volgende besloten Dit besluit is een herziening van het besluit
Nadere informatieBehoort bij punt 7 van de agenda van de 250 ste vergadering van het bestuur d.d. 28 november 2013 NOTA VOOR HET BESTUUR
Behoort bij punt 7 van de agenda van de 250 ste vergadering van het bestuur d.d. 28 november 2013 NOTA VOOR HET BESTUUR Betreft: Arbeidsrechtelijke consequenties Wet Overgang van Onderneming Bij het overdragen
Nadere informatiePENSIOENREGLEMENT V OVERGANGSREGELING VOOR DEELNEMERS GEBOREN OP OF NA 1 JANUARI 1950
PENSIOENREGLEMENT V OVERGANGSREGELING VOOR DEELNEMERS GEBOREN OP OF NA 1 JANUARI 1950 STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS VOOR HET BEROEPSVERVOER OVER DE WEG GELDEND VANAF 1 JANUARI 2006 April 2015 OVERGANGSREGELING
Nadere informatieAOW, (door)werken en pensioen
AOW, (door)werken en pensioen Inleiding De AOW'er staat in de schijnwerpers. Aan de wijzen waarop de arbeidsovereenkomst met de (bijna) AOW-gerechtigde werknemer kan worden beëindigd c.q. kan eindigen
Nadere informatiedaarmee ook de voorwo arden voor eenzijdige wijziging van de pensioenovereenkomst in het vizier.s Het eenzijdig wijzigingsbeding
Mr. drs. P.B.vun den Bos CPLI Artikelen ECN/Omen: heroverweging van het eenzijdig w ijzigi ngs b e d i ng verei st? ArbeidsRecht 2074122 Op 6 september 2013 heeft de Hoge Raad een belangrijk anest gewezen
Nadere informatieOnjuiste pensioenopgaven
Onjuiste pensioenopgaven Aansprakelijkheid voor pensioenfondsen en de rol van disclaimers Artikel Senior adviseur collectieve pensioenen mr. A.M.Z. Rondas (AZL) Onjuiste pensioenopgaven Aansprakelijkheid
Nadere informatieNieuwsbrief Leergang Pensioenrecht
Jaar 2019 Uitgave 32 Datum: 16 mei 2019 Nieuwsbrief Leergang Pensioenrecht In deze aflevering: Expertisecentrum Pensioenrecht Recente rechtspraak Samengesteld door Prof. dr. Erik Lutjens LEERGANG PENSIOENRECHT
Nadere informatieBewijslastverdeling rond de verplichte aansluiting
Bewijslastverdeling rond de verplichte aansluiting Bedrijfstakpensioenfondsen (bpf en) is er veel aan gelegen om zo veel mogelijk te voorkomen dat ze worden geconfronteerd met onbekende aanspraken en/of
Nadere informatieSRLEV N.V, gevestigd te Amstelveen, hierna te noemen: Aangeslotene.
Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 2013-300 d.d. 29 oktober 2013 (mr. R.J. Verschoof, voorzitter, mr. B.F. Keulen en prof.mr. M.L. Hendrikse leden en mr. E.E. Ribbers, secretaris)
Nadere informatieStichting Bedrijfstakpensioenfonds Voor de Drankindustrie Uitvoeringsovereenkomst Aanvullende pensioenregeling
Stichting Bedrijfstakpensioenfonds Voor de Drankindustrie Uitvoeringsovereenkomst Aanvullende pensioenregeling Uitvoeringsovereenkomst excedent middelloonregeling per 1 januari 2015 1 Inhoudsopgave Hoofdstuk
Nadere informatieUitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr (mr. R.J. Paris, voorzitter en mr. R.E. van Lambalgen, secretaris)
Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 2018-758 (mr. R.J. Paris, voorzitter en mr. R.E. van Lambalgen, secretaris) Klacht ontvangen op : 3 januari 2018 Ingediend door : Consument
Nadere informatieSchriftelijke vragen. Inleiding door vragenstelster.
Gemeenteraad Schriftelijke vragen Jaar 2014 Datum akkoord college van b&w van 2 december 2014 Publicatiedatum 5 december 2014 Onderwerp Beantwoording schriftelijke vragen van het raadslid mevrouw M.D.
Nadere informatieTurbo-liquidatie en de bestuurder
Turbo-liquidatie en de bestuurder Juni 2012 mr J. Brouwer De auteur heeft grote zorgvuldigheid betracht in het weergeven van delen uit het geldende recht. Evenwel is noch de auteur noch Boers Advocaten
Nadere informatieHet pensioenontslag. ECLI:NL:RBUTR:2011:BU3431; Ktr. Delft, 23 april 2009, JAR 2009/116.
1 Het pensioenontslag Inleiding Het maken van onderscheid op grond van leeftijd bij arbeid is verboden. De hierop betrekking hebbende EG-Richtlijn 1 is in Nederland geïmplementeerd door de Wet gelijke
Nadere informatiemr. H.H. Kelderhuis advocaat bij Kelderhuis Tempel Advocaten
mr. H.H. Kelderhuis advocaat bij Kelderhuis Tempel Advocaten 34 LEERGANG ARBEIDSRECHT DE ARTIKELEN NADELIGE GEVOLGEN VAN DE WWZ VOOR OPVOLGEND WERKGEVERSCHAP BIJ DOORSTART NA FAILLISSEMENT Met de inwerkingtreding
Nadere informatieREGLEMENT. per 1 januari 2006. Stichting VUT fonds ECI
REGLEMENT per 1 januari 2006 van Stichting VUT fonds ECI houdende de regeling vrijwillig vervroegde uittreding. Bladnummer 1 van 6 DEFINITIES Artikel 1 1. In,dit reglement wordt verstaan onder: Stichting:
Nadere informatieACTUELE JURISPRUDENTIE OP HET SNIJVLAK VAN PENSIOEN EN ARBEIDSRECHT
ACTUELE JURISPRUDENTIE OP HET SNIJVLAK VAN PENSIOEN EN ARBEIDSRECHT voor NEDERLANDS PENSIOENBUREAU door Mr. Wim P.M. Thijssen Onderwerpen: Uitleg Arbeidsongeschiktheid Transitievergoeding Billijke vergoeding
Nadere informatie