Technisch Handboek Gered Gereedschap

Transcriptie

1 Technisch Handboek Gered Gereedschap Samenstelling: Karin Spong Amsterdam, mei 2009

2 Voorwoord Gereedschap reviseren behoort tot de essentie van het werk van Gered Gereedschap. Met behulp van dit Technisch Handboek wil de landelijke stichting de huidige maar vooral ook nieuwe vrijwilligers een praktische handreiking geven voor het opknappen van basisgereedschappen. De gereedschappen in dit handboek worden niet in alfabetische volgorde behandeld maar zijn gegroepeerd naar soort. In de inleiding bij elke gereedschapsgroep wordt ingegaan op de algemene handelingen die nodig zijn om gereedschap op te knappen. Daarna komen de eventuele speciefieke eisen bij iedere individueel gereedschap aan bod. We hopen dat met dit handboek de basis wordt gelegd voor vele nieuwe transporten van kwalitatief goed opgeknapt gereedschap naar technische scholen en startende ondernemers in Afrika, Azië en Latijns Amerika. Karin Spong Projectmedewerker Technisch Handboek Samenstelling en eindredactie: Karin Spong, met bijdragen van Nicolette Verdenius, Peter Houmes en de Technische Denktank van Gered Gereedschap bestaande uit: Gerrit Hofstee (GG Borculo), Henk Sissing (GG Groningen), Henk Smith (GG Groningen), Foppe Grunefeld (GG Groningen) Pim van de Kraats (GG Nijkerk), Sjraar Zegers (GG Voorst) Dit handboek kwam tot stand dankzij: Financiële ondersteuning van Illustraties Vormgeving Stichting Gered Gereedschap 2009 Postbus AN Amsterdam Tel

3 Handgereedschap - 3 -

4 Inhoudsopgave 1. Opknappen algemeen Inleiding Schoonmaken Hout opknappen Ijzer opknappen Oliën en vetten Slijpen Beitels Boren Boortjes Centerpunt, Doorslag, Drevel, Priem, Holpijp Hamers Klemmen en schroeven Krikken Meet en aftekengereedschap Messen Houten schaven Stalen schaven Scharen Schroevedraaiers Sleutels Snijders Tangen Tap- en snijgereedschap Troffels Vijlen Zagen Diversen

5 1. Opknappen algemeen 1.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de algemene handelingen van het opknappen besproken. Het gaat om het schoonmaken, ontroesten, behandelen van bewegende delen en het slijpen en wetten. In de hierna volgende hoofdstukken komen de gereedschappen zelf aan bod. Per categorie gereedschappen worden de volgende symbolen gebruikt om aan te geven wat er aan opknappen vereist is: Schoonmaken Schuren Ontroesten Olien/vetten Slijpen

6 1.2 Schoonmaken Bij schoonmaken gaat het om het verwijderen van de volgende zaken: Olieresten Verfresten Plamuur/ gips/ cement resten etc. Vet Schoonmaken gebeurt veelal met een vijlborstel van messing voor de groffe delen (geen staaldraadborstel gebruiken) en wasbenzine voor het ontvetten. NB: Wasbenzine is een vluchtige stof waar Arbo regels op van toepassing zijn. Vluchtige stoffen mogen alleen onder een afzuigkap gebruikt worden. Er zijn ook reinigings vloeistoffen, deze zijn duurder

7 1.3 Hout opknappen Houten onderdelen hebben een aantal voordelen voor ontwikkelingslanden. Ten eerste zijn ze in ontwikkelingslanden relatief makkelijk te vervangen. Verder is het voordeel van hout (met name voor stelen) dat het transpiratie opneemt en makkelijk ergonomisch gevormd kan worden. Meest voorkomende mankementen Bij hout moet vooral op het volgende worden gelet: 1. Houtworm Schudt het gereedschap goed: als er boormeel uitkomt dan is er waarschijnlijk nog houtworm aanwezig. Het gereedschap moet bij voorkeur weggegooid maar anders behandeld worden. Behandelen kan chemisch, of door het gereedschap twee weken in te vriezen. 2. Splijt Dit komt veel voor bij hout. Hoe storende het effect van splijt is verschilt per gereedschap. Het wordt daarom bij de betreffende gereedschappen zelf besproken. Opknappen Hout wordt opgeknapt door het te schuren en eventueel te behandelen voor houtworm. Schuren gebeurt met de volgende middelen: Schuurpapier Vijl / rasp (voor de bramen) Vlakschuurmachine Schaafmachines Eindresultaat voor houten delen Ze zijn splintervrij De gehavende verf en lakresten zijn eraf (gave lak natuurlijk zo houden) Het vuil en vet is eraf Afwerking GG Amsterdam beveelt aan om hout af te werken met lijnolie. De lijnolie moet intrekken en daarna goed uitgeboend worden, anders blijft het gereedschap kleverig. Dit is vooral belangrijk bij onderdelen die nog gedemonteerd moeten worden, anders wordt dat lastig

8 1.4 Ijzer opknappen Bij ijzer is ontroesten het belangrijkste van het opknappen. Ontroesten gebeurt altijd van grof naar fijn. Het ontroesten gebeurt met: De zandstraalcabine (niet bij tandwielen, boorkoppen en ingevette delen). Bewegende onderdelen eerst demonteren, anders komt het zand ertussen. Schuurlinnen De elektrische staalborstel (het aanwezige roest wordt dan gepolijst.) Staalwol Cif en een schuurspons. Meest voorkomende mankementen Bij snij- of verspanend gereedschap zitten er corrosieputten in het snijvlak. Bij zagen: corrosieputten in de tanden. In beide gevallen: gereedschap afkeuren. Bij aftekengereedschap zitten er corrosieputten in de aftekenkant : afkeuren. Scharnierpunten mogen niet vast geroest zijn. Opknappen en eindtest Na het schoonmaken en ontroesten moet het volgende resultaat bereikt zijn: De gereedschappen moeten roestvrij zijn en gepolijst De scharnierpunten van tangen moeten soepel lopen; maar niet teveel speling hebben. De scharnierpunten van passers moeten daarentegen iets stroef zijn In het algemeen moet gecontroleerd zijn of het gereedschap werkt. Afwerking Metalen onderdelen worden ingevet met een heel dun laagje (smeer)olie; het gereedschap mag niet druipen. Zuurvrije vaseline is ook goed. NB: vijlen mogen niet ingevet worden!!!! - 8 -

9 1.5 Olien en vetten Gereedschappen met bewegende onderdelen zullen bij het opknappen vaak gesmeerd moeten worden. Langzaam bewegende onderdelen worden alleen met vet gesmeerdd en sneldraaiende onderdelen met olie. Langzaam bewegende onderdelen zijn bijvoorbeeld tandwielen van : Borstboormachines Handboormachines Handslijpmachines. Snel bewegende onderdelen zijn bijvoorbeeld scharnierpunten en spindels. Het komt regelmatig voor dat bewegende onderdelen muurvast zitten als ze binnenkomen. In dat geval doet een nacht weken in kruipolie vaak wonderen. Er zijn te veel verschillende smeermiddelen om op te sommen, maar een paar specifieke zijn: Grafiet: met name voor boorkoppen Siliconenspray: tevens vuilafstotend, wel duur. Naaimachine olie. Kruipolie: dunne olie speciaal voor het losmaken van moeilijk bereikbare onderdelen en bescherming tegen roest (in een hele dunne laag.) - 9 -

10 1.6 Slijpen Slijpen hoeft alleen te gebeuren wanneer de snede van een gereedschap is afgebrokkeld. Als de snede gaaf is kan worden volstaan met scherpen of wetten. Slijpen kan handmatig op een handslijpmachine maar ook elektrisch. Bij elektrisch slijpen moet goed opgelet worden dat het staal niet verbrandt. Als het staal blauw wordt gaat het mis. Bij verbranden onthard het staal, waardoor met name beitels hun functie verliezen. Bij voorkeur de slijpsteen langzaam laten draaien en de beitel regelmatig afkoelen in koud water. Beweeg het gereedschap tijdens het slijpen regelmatig heen en weer over de slijpsteen. Slijpstenen In tegenstelling tot wetstenen moeten slijpstenen vetvrij bewaard worden. Bij verzenden worden ze verpakt in papier omdat ze vaak naast ingevet gereedschap liggen. Slijpstenenmoeten af en toe ook schoongemaakt en gescherpt worden, dit gebeurt met de slijpsteenscherper. De slijpsteenscherper zelf moet indien nodigontroest worden en het draaipunt moet soepel draaien. Slijpsteenscherper Scherpen of wetten Bij wetten wordt het onderste gedeelte van de vouw op een fijne, geoliede steen geslepen. Er mag nooit droog worden gewet. Houd de wetsteen bij voorkeur onder een lopende kraan, dan worden de spanen meteen afgevoerd. Het wetten maakt de snede pas echt glad en scherp. Wetten gebeurt door met een rustige, ovale beweging over de steen te bewegen. Op het laatste de vlakke kant twee keer over de steen om de bramen af te werken. Er zijn diverse vormen wetstenen

11 2. Beitels Bij een beitel heet het schuin te slijpen vlak de vouw. Bij de steekguts is de vouw aan de holle zijde geslepen, bij de vermetguts zit de vouw aan de bolle zijde. Bij beitels is er onderscheid in houtbeitels, steenbeitels en metaalbeitels. Meest voorkomende mankementen: Voor alle beitels geldt dat het beitelijzer geen roestputten mag hebben. Slechte kwaliteit beitels mogen weg. 2.1 Houtbeitels Dit zijn de volgende beitels: Hak- of vermoorbeitel Schaafbeitel Schietbeitel Steekbeitel Gutsen Mankementen houtbeitels Het beitelijzer moet recht zijn. Er moet tenminste 7 cm beitel over zijn. Goede handvatten moeten bewaard blijven. De kop van het handvat mag niet kapot geslagen zijn. Opknappen houtbeitels Alle vlakke kanten moeten worden gepolijst, ook de zijkanten. De vouw in een hoek van 30 graden slijpen. Handvatten moeten glad, splijt- en splintervrij (schuren). De beitel moet stevig bevestigd zijn aan het handvat. Bij hakbeitels (kant-vermoor- en schietbeitels) zit metalen ring aan de boven en onderzijde tegen beschadiging door hamerslagen. Als de ze ring mist en het handvat kapotgeslagen is; deze inkorten en een nieuwe ring plaatsen. 2.2 Steenbeitels Dit zijn de volgende beitels: Breekbeitel Koudbeitel Puntbeitel Voegbeitel 2.3 Metaalbeitels Dit zijn de volgende beitels: 2.4 gutsen Koudbeitel Ritsbeitel Strikzetbeitel. Opknappen steen- en metaalbeitels Beitels met grote bramen afslijpen. De metaalbeitels testen op hardheid op een stuk staal. De metaalbeitel wordt een beetje rond geslepen. De beitel niet te scherp slijpen, maar wel aan beide kanten. De steekguts wordt geslepen met een afgerond wetsteentje. Er zijn speciale slijpstenen voor de gutsen. Opknappen: Schoonmaken Schuren Ontroesten Slijpen

12 Houtbeitels Hak- of vermoorbeitel Schaafbeitel Steekbeitel Schietbeitel Steekguts Vermetguts

13 Steenbeitels Breekbeitel Koudbeitel Puntbeitel Voegbeitel

14 Metaalbeitels Koudbeitel Strikzetbeitel Ritsbeitel

15 Overigen De gereedschappen hieronder zijn geen beitels, maar worden op dezelfde manier opgeknapt. D.w.z. dat ze ontroest worden en daarna geslepen. Koevoet De koevoet moet aan de ene kant twee klauwen hebben, aan de andere kant een. Alle klauwen moet eraan zitten en redelijk scherp zijn. De twee klauwen aan één kant moeten gelijk zijn. De koevoet heeft vaak een platgeslagen kromming: dan moet hij afgekeurd worden. De steel van de koevoet moet recht zijn. Beide kanten van de koevoet worden geslepen. Schraapstaal Er zijn diverse vormen schraapstalen. Verfschraper Handbijlen De bladen moeten aan beide kanten scherp geslepen worden zonder baarden De bijlsteel is zelfklemmend

16 3. Boren 3.1 Boortjes Er zijn boortjes voor hout, kunststof, metaal en steen. Ieder materiaal heeft eigenlijk zijn eigen geschikte boor. De spiraalboor voor staal is meest universeel (hij kan redelijk gebruikt worden voor hout, kunststof en metaal). Meest voorkomende mankementen De geleidingsrand is te ver afgeslepen: wegdoen. De boortjes moeten nog minimaal 2/3 van de oorspronkelijke lengte zijn, anders wegdoen. Opknappen De metaalboortjes worden onder een hoek van 118 graden geslepen. Steen- en betonboortjes worden in de praktijk niet geslepen, omdat ze een speciale slijpsteen vragen vanwege het geharde plaatje staal in de boorkop. Bij houtboortjes gaat het met name om de aanwezigheid van de centreerpunt. Opknappen: Ontroesten Slijpen

17 Betonboor / steenboor De koppen moeten heel zijn en niet versleten, anders moeten ze weg. Metaalboor Als de metaalspiraalboren taps of voor de helft afgeslepen zijn, kunnen ze weggegooid. Slangenboor Bij de slangenboor is het belangrijk dat de vleugels aanwezig zijn. Speedboor Verzinkboor Snijhoek is 90 graden

18 3.2 Hand-; borst- en omslagboren. Meest voorkomende mankementen De vitale delen mogen niet verbogen zijn De boorkop moet intact zijn en over hele bereik goed klemmen; anders weg. De boor moet in het verlengde van de draaias liggen en de boorpunt mag niet slingeren. De bekken moeten goed sluiten en soepel opengaan. Alleen de booromslagen met een ratel bewaren Opknappen De draaiende delen (handvat en knop) moeten goed geolied worden zodat ze soepel lopen Gebroken spieën moeten uitgedreven of uitgeboord worden. Ontbrekende handsteunen kunnen gemaakt worden van een boutje van 10 cm. Ontbrekende veertjes kunnen van een ijzerdraadje gemaakt worden. De boorkoppen moeten met grafiet gesmeerd worden en niet met olie. Boorkop NB: handvatten en koppen van afgekeurden boren bewaren. Opknappen: Schoonmaken Schuren Ontroesten Smeren (Boorkoppen grafiet)

19 Booromslag Borstboormachine Handboormachine

20 4. Centerpunt, Doorslag, Drevel, Priem, Holpijp Bovenstaande gereedschappen worden hier samen behandeld omdat ze erg veel op elkaar lijken en er regelmatig over een aantal regelmatig verwarring is. De drevel wordt hier volledigheidshalve genoemd, maar bij Gered Gereedschap komen er maar weinig binnen. De functie van de drevel kan goed overgenomen worden door de doorslag; vandaar dat er binnen de gereedschapslijsten geen onderscheid gemaakt wordt tussen de twee. In de gesorteerde bakken liggen doorslagen en drevels ook gewoon door elkaar. Meest voorkomende mankementen Het lichaam moet recht zijn, de punt centrisch geslepen. Als de pendrijver niet meer cilindrisch of kromgeslagen is: afkeuren of recht maken. De kop moet vlaks / haaks zijn. Opknappen De punten die bramen hebben worden afgebraamd met vijl of slijpsteen. Als de punten van de priem, centerpunt en kraspen niet meer scherp of afgebroken zijn moeten ze geslepen worden. Opknappen: Ontroesten Slijpen

21 Centerpunt Kenmerk: ronde punt Doorslag Kenmerk: holle punt Drevel Kenmerk: spitse punt Priem Kenmerk: scherpe punt. Holpijp De snijkant moet vlak zijn en nog enigszins scherp. De slagkop mag geen baard hebben

22 5. Hamers Er zijn houten hamers; kunststof hamers (rubber en nylon) en metalen hamers. Het grootste verschil in opknappen zit in de bevestiging van de kop aan de steel. Houten hamers zijn zelfwiggend, metalen hamerkoppen moeten d.m.v. een wig stevig bevestigd worden. Kunststof hamers worden ook met een wig of spie bevestigd, rubberhamers zijn zelf wiggend. De hamers worden per categorie hieronder behandeld; alleen het opknappen van de hamerstelen is algemeen. Hamerstelen algemeen Gespleten stelen moeten weg. Te ver afgesleten stelen moeten ook weg. Bij houtworm; hoe meer gaatjes, hoe zwakker de steel. (En dus hoe onveiliger). Dus weggooien. De steel wordt in de lijnolie gezet. Belangrijk bij stelen: de splinters moeten eraf zijn. Opknappen hamerstelen: Schoonmaken Schuren

23 5.1 Metalen hamers Meest voorkomende mankementen Het gat in de kop is te ver uitgesleten (de kop moet worden vervangen). De hamer heeft een gebroken kop: afkeuren. Er zijn stukken van de koppen weg of schuinafgesleten: afkeuren. Opknappen metalen hamers Indien nodig moeten de kop en steel van de hamer passend gemaakt worden. Bij het bevestigen van de kop aan de steel moet de kop haaks op de steel zitten en goed gewigd zijn. Merktekens met gewichtaanduidling aan de voorkant. Voor ieder kop moet de juiste wig worden gebruikt. De grootte van de wig hangt af van de afmetingen van de steelkop. Voordat een nieuwe steel geplaatsts wordt, moet de oude kop eerst uitgeboord worden. De kop wordt in de smeerolie gezet. Pen en baan worden niet ge(lijn)olied. De hamerkop krijgt in Nijkerk een likje zwarte verf. Soort hamer Gewicht kop Steellengte Bank hamers 200 gr 29 cm 300 gr 30 cm Klauw hamers Vuistjes Voor hamers 400 gr 31 cm 500 gr 32 cm 600 gr 33 cm 800 gr cm 1000 gr cm 1500 gr 45 cm cm cm 3000 a cm (32 ) 4000 a cm (34 ) Opknappen: Schoonmaken Ontroesten 6000 a cm (36 )

24 Bankhamer / Penbankhamer In de GG praktijk worden de bankhamer en de penbankhamer door elkaar gebruikt. Waar bankhamer op de lijsten staat is een penbankhamer dus ook goed en vice versa. A = penbankhamer (Engelse bankhamer) B = Duitse bankhamer C= Franse bankhamer Smeedhamer De smeedhamer kan gezien worden als een zware bankhamer (vanaf 800 gr). Bolbankhamer De bolbankhamer heeft iets weg van de penbankhamer maar heeft echt een andere functie. Voorhamer Grote, zware versie van de bankhamer Klauwhamer Bij de klauwhamer moeten de klauwen nog aan de kop zitten en gelijk zijn, anders wordt hij afgekeurd. Klauw aan het einde geslepen maar niet te scherp. Het slagvlak moet loodrecht op de kop staan en enigszins bol zijn. Moker

25 Haarhamer Metselkaphamer Uitdeukhamers

26 Zelfwiggende hamers Voor onderstaande hamers geldt dat de stelen niet worden vastgemaakt: die wiggen zichzelf vast vanwege hun vorm. Pikhouweel De kop moet loodrecht op de steel staan en degelijk bevestigd zijn. Stelen eventueel vernissen of behandelen met lijnolie. 5.2 Houten hamers Er zijn twee soorten houten hamers: Blokhamers of mokers Bolhamers of tonnetjes. De blokhamer is voor zwaarder werk. Op de gereedschapslijsten wordt geen onderscheid gemaakt, omdat het niet altijd duidelijk is wat een project nodig heeft. Opknappen Indien nodig moeten de afgesleten stukken van de kop er afgezaagd worden (tot het redelijke). De steel moet in het midden blijven voor het evenwicht. Met name de kopse kant van de hamers moeten goed geschuurd zijn. Houten hamer- bolhamer Houten hamer-moker

27 5.3 Kunststof hamers Kunststof hamer De steel van een kunststof hamer wordt met een hamerspie vastgezet. Voor zowel de nylon als rubber hamerkop geldt dat deze versleten of uitgedroogd kunnen zijn; de kop moet dan gewoon weg. Draaibankbezitters kunnen nieuwe kunststofkoppen draaien. Rubberhamer Zelf wiggend Overige Loodklopper Het klopgedeelte moet onbeschadigd zijn

28 6. Klemmen en schroeven Er zijn aluminium klemmen en stalen klemmen. Aluminium roest niet, maar staal is veel sterker en heeft daarom altijd de voorkeur. Meest voorkomende mankementen De spindels zijn roestig: ontvetten en zandstralen De bekken zitten scheef: per geval bekijken: vervangen of afkeuren Het schroefdraad is versleten: afkeuren. Opknappen Bij het opknappen geldt dat aluminium niet wordt ontroest, alleen schoongemaakt. Staal wordt wel ontroest. Na het ontroesten moet het volgende van toepassing zijn op alle klemmen: Alle spindels zijn roestvrij, schoongemaakt en ingevet. Het klemoppervlak is vrij van bramen en heeft een goede klemwerking. Opknappen: Schoonmaken Ontroesten Smeren

29 Bankschroef Het handvat moet recht en goed bruikbaar zijn. Bankschroeven moeten soepel zijn over het hele bereik. De schroefdraad mag niet zo ver versleten zijn dat de bankschroef kan losspringen. De bekken moeten nog parallel lopen. Als de bekken niet in de bankschroef zitten moeten ze vervangen worden. Meubelmakersbankschroef Zie bankschroef. Machineklem Handschroef Spanplaten Deze zijn van aluminium, dus roesten niet. Alleen schoonmaken

30 Ketelklem Komt weinig voor; daarom staat in de gereedschapslijsten ook de lijmklem. Lijmklem Het handvat moet recht en goed bruikbaar zijn. Bij de lijmklem moeten de bewegende bek en de schroefdraad soepel lopen. Het stempel moet flexibel zijn. De bewegende bek moet nog vergrendelen. Als de geleider van de lijmklem niet recht is en/of de bekken niet klemmen moet de klem worden afgekeurd. Pijpenklem Verstekklem Zaagklem (zaagvijlklem)

31 7. Krikken Meest voorkomende mankementen De krik staat niet stabiel. De scharnierpunten hebben teveel speling. Het schroefdraad is niet meer heel Bij de hydraulische krikken: controleer op oliedruk, niveau en lekkage (ook onder belasting). Hydraulische krik (garagekrik) Potkrik (ook hydraulisch) Opknappen: Schoonmaken Ontroesten Smeren

32 8. Meet en aftekengereedschap 8.1 Nauwkeurig meetgereedschap Bij onderstaande meetgereedschappen moet maatverdeling duidelijk leesbaar zijn en de afleesstrepen tot de rand lopen. Als een van beiden niet het geval is wordt het gereedschap afgekeurd. Deze gereedschappen mogen alleen heel voorzichtig ontroest worden (bij grof ontroesten is de nauwkeurigheid verdwenen). Gebruik hiervoor staalwol. 8.2 Duimstokken Er zijn duimstokken in diverse materialen, van hout, kunststof en metaal. Voor de kwaliteit maakt het materiaal niet uit. Bij duimstokken is het wel van belang of de aflezing gegraveerd of geverfd (gedrukt) is. Zonder een goede aflezing kan de duimstok weg. Een gegraveerde aflezing heeft dus de voorkeur, deze blijft langer zichtbaar. Metalen duimstokken met corrosieputten in de aftekenkant worden afgekeurd. Opknappen niet recht: afkeuren. De verbindingen en koperen uiteinden moeten goed vastzitten en geen speling hebben. Timmermansduimstok Deze duimstok heeft de voorkeur, omdat hij bij uitklappen altijd automatisch in en rechte lijn ligt. Hij komt echter zo weinig binnen dat de gereedschapslijst geen onderscheid maakt. Zig-zag duimstok

33 Linealen: Gegraveerde linealen hebben de voorkeur. De linealen moeten recht zijn. Metalen linealen met corrosieputten in de aftekenkant worden afgekeurd. Schuifmaat: Bewegende delen moeten soepel lopen en geen speling hebben. Eis: duidelijk afleesbaar zijn. Gradenboog Micrometer Schroefdraadmeter Voelermaten

34 8.3 Haken Er zijn metalen, houten, en gecombineerde haken De metalen haken genieten de voorkeur. De houten zweihaak is zelf te maken en de houten blokhaak slijt veel sneller dan de metalen. Houten haken zijn er met en zonder beslag; daar wordt in de (GG) praktijk geen onderscheid tussen gemaakt. Meest voorkomende mankementen De haken moeten goed haaks zijn!!! (behalve de zweihaak en de verstekhaak). Zo niet: afgekeurd. Kleine correcties zijn wel mogelijk. De afteken- en aanlegzijdes van de haken moeten recht zijn. Zo niet: beter afkeuren. (Opknappen kan wel door schaven maar is lastig.). De haak is zo verroest dat de aftekenkant niet meer afleesbaar is. Bij de haken met een maatverdeling is de haak dan niet meer bruikbaar. Haken met corrosieputten in de aftekenkant worden afgekeurd. Opknappen en eindtest Bij veel roest met name nog een keer de haaksheid controleren na het ontroesten. Opknappen: Schoonmaken Schuren Ontroesten

35 Blokwinkelhaak Plaatwinkelhaak Smidswinkelhaak Schrijfhaak Verstekhaak Zweihaak De zweihaak moet vast te zetten zijn. Repareren of afkeuren

36 8.4 Kruishouten Er zijn enkele en dubbele kruishouten; op de gereedschap lijsten wordt aangegeven welke de voorkeur heeft. Verder zijn er kruishouten met en zonder schaalverdeling; de eerste soort geniet de voorkeur. Opknappen Het kruishout moet goed haaks zijn; anders afkeuren. Er moet een scherpe aftekenpen zijn; anders spijker erin en afknippen. Het kruishout moet goed instelbaar zijn. Het schuifgat van de wig is te ver uitgesleten waardoor de wig niet meer klemt: wig vervangen. 8.4 Schietlood Het schietlood moet compleet (inclusief blokje) zijn Het touw moet minimaal 3 m en stevig genoeg zijn Het schietlood moet ontroest zijn; De diameter van het blokje moet mm dikker zijn dan die van het lood zodat er goed afstand gehouden wordt. (Dan kan het lood vrij hangen.) Het gat waar het touw doorheen loopt is te ver ingesleten (afkeuren.) Of een dikker touw gebruiken. 8.5 Passers De passers moeten schoon zijn De passers moeten goed sluiten De passers moeten enigszins stroef lopen / zelf klemmend zijn Steekpasser Steekpassers moeten aan de buitenkant een scherpe punt hebben.de benen moeten even lang zijn en de punten moeten elkaar raken. Krompasser Voetjespasser

37 8.6 Overige meet- en aftekengereedschappen Rolmaat: bij het afrollen mag er geen knik inzitten Krasblok Vooral de pen moet ontroest en geslepen worden. Kraspen Waterpas De libellen moeten goed vast zitten en schoon zijn. Eventueel de bel opnieuw instellen in bedje van gips. De meetvlakken moeten vlak zijn Als de aanduiding niet correct is moet de waterpas geijkt worden. Rij Controleren op rechtheid

38 9. Messen Het opknappen van messen gebeurt door ontroesten en slijpen. Haal- of trekmes (ontroesten & slijpen) Schoenmakersmes Stanleymes Opknappen: Schoonmaken Ontroesten Slijpen

39 10. Houten schaven Bij schaven is het essentieel dat de zool goed over het hout glijdt. De zool moet dus glad zijn (naderhand ook niet worden afgewerkt met lak of lijnolie) en haaks staan op het schaafblok. A = zool B= bekopening Opknappen houten schaven A: Is de zool vlak en onbeschadigd en haaks ten opzichte van het blok? Zo nee: afkeuren of bijwerken. Nooit behandelen met lijnolie of lak. B: Is de bekopening niet groter dan 9 mm? Zo ja: afkeuren. D: Als het wiggat is gespleten, is de schaaf wellicht niet meer bruikbaar. F: De wig moet de beitel goed kunnen klemmen: de wig moet dus door vorm en afmeting passen bij het wiggat, samen met de beitel. De handvatten van de schaven moeten stevig vast zitten en braam en splintervrij zijn. C = blok D = wiggat E = stelschroef F = Spie of wig G = schaafbeitel H = keerbeitel of dekbeitel I = slagknop K = hoorn L = toot Bij blokschaaf, rijschaaf en voorloper: zijn de beitels minimaal 3 cm lang vanaf de gleuf voor de bevestiging van de krullengeleider./dekbeitel / keerbeitel / spaanbreker. Bij andere schaven: is er voldoende lengte om nog langdurig te schaven. Opknappen: Schoonmaken Schuren Slijpen

40 Houten schaven Boorschaaf Grondschaaf Hol-bolschaaf Profielschaaf RIjschaaf

41 Sponningschaaf Voorloper

42 11. Stalen schaven Het opknappen van metalen schaven gebeurt door het helemaal uit elkaar halen van de schaaf en goed ontroesten. Bij het in elkaar zetten is het met name belangrijk er op te letten dat de handvatten goed vast zitten. A = Beitelschroef B = Beitelklem C = Beitelklemschroef D = Beitelhouder E = Beitelvork F = Beitelstelschroef G = Beitelsteller H = Handgreep I = Toot K = Beitel L = Dekbeitel M = Bevestigingsschroef N = Zool Opknappen: Schoonmaken Ontroesten Slijpen

43 Blokschaaf Neusschaaf Spookschaaf Zoetschaaf

44 12. Scharen Meest voorkomende mankementen Het knipgedeelte moet heel zijn. De schaar moet tot in de punt knippen. Er mag weinig tot geen speling in de scharnierpunt zijn. Opknappen en eindtest De schaar gaat soepel open en dicht De messen zijn geslepen Opknappen: Schoonmaken Ontroesten Smeren Slijpen

45 Blikschaar Er zijn diverse soorten blikscharen. Betonschaar Hefboomplatenschaar Huishoudschaar

46 13. Schroevedraaiers Meest voorkomende mankementen Gebroken of afgesleten koppen worden afgekeurd. (Alleen de platte schroevedraaierkop is nog te slijpen) Met een kromme steel wordt de schroevedraaier afgekeurd Als het handvat niet heel is wordt de schroevedraaier afgekeurd. Als het mechanismen (ratel, pomp, slag) kapot is wordt de schroevedraaier meestal afgekeurd. (Opknappen is heel moeilijk.) Opknappen Schoonmaken en ontroesten. Eventueel de platte schroevendraaiers slijpen: de kop moet toelopen en recht van boven zijn. (Zie tekening). De spanningzoeker moet het doen. Na het opknappen uittesten: past de kop nog in een schroef? Opknappen: Schoonmaken Schuren Ontroesten Slijpen

47 Schroevedraaier plat Schroevedraaier kruiskop Bitjes Vuistje Spanningsschroevedraaier

48 14. Sleutels Meest voorkomende mankementen De sleutel is niet compleet aan één van de kanten: afkeuren. De aansluitvlakken moeten vlak zijn of een regelmatige 6-hoek. Anders afkeuren. De koppen of bekken zijn dermate afwijkend dat de maat niet meer klopt: afkeuren. De kop of bek mogen geen haarscheuren bevatten. Opknappen Controleer of de sleutels nog passen om de daarvoor bestemde bout of moer. Licht invetten NB: metrische en engelse maten gescheiden houden. Opknappen: Schoonmaken Ontroesten

49 Bahco Als de speling van de bahco bekken te groot is: afkeuren Bougiesleutel Dopsleutel Inbussleutel Haaksleutel

50 momentsleutel kruissleutel pijpsleutel startersleutel

51 steeksleutel ringsleutel ring-steeksleutel Carterplugsleutel

52 15. Snijders Pijpsnijder Tegelsnijder Zinksnijder Opknappen: Schoonmaken Schuren Ontroesten Smeren Slijpen

53 16. Tangen Meest voorkomende mankementen De tangen moeten soepel open en dicht gaan over het hele bereik. De zijkanten moeten scherp zijn en goed knippen. Er mag niet teveel speling in de draaipunten zitten. De bekken moeten goed sluiten. Bij waterpomptang, combinatietang, pijpentang etc moeten de ribbels van de bekken heel zijn. De bek van de nijptang moet worden geslepen zoals op het plaatje. Opknappen: Schoonmaken Ontroesten Smeren Slijpen

54 Buigtang Blindklinktang Combinatietang Draadstriptang Griptang Het klemmechanisme van de tang moet het doen

55 Kabelschoentang Lastangen Moniertang Nijptang Pijpenbuiger

56 Pijpentangen Platbektang Pincet Revolverholpijpentang Smeedtang

57 Seegeringtang (borgringtang) De punten van de tang van de seegeringtangen moeten recht zijn en vooral niet spits; anders glijden de borgringen eraf. Telefoontang Waterpomptang Zaagzettang Zijkniptang

58 17. Tap- en snijgereedschap Opknappen: Schoonmaken Ontroesten

59 Tapset Snijplaat Snijplatenhouder Wringijzer Tappen Tapkrukje

60 18. Troffels Bij goede plamuurmessen loopt uiteinde van het staal een fractie rond. Het blad behoort veerkrachtig te zijn. Meest voorkomende mankementen Het blad moet soepel, vlak en glad zijn. De meskant is recht en zonder bramen. Er zitten corrosieputten op mes: afkeuren De kopse kant van het schraapvlak is niet meer recht: afkeuren De onderkant moet schoon, vlak en glad zijn. Het handvat moet goed vast zitten. Er zitten verf en plamuurresten op mes en handvaten (goed schoonmaken) Opknappen Het is met name belangrijk dat het schraapvlak recht is!! Opknappen: Schoonmaken Ontroesten

61 Metseltroffel Deze is asymmetrisch: er zijn verschillende metseltroffels voor links en rechtshandigen. Plakspaan Plamuurmes Pleistertroffel Lijkt op de metseltroffel, maar is smaller en symmetrisch. punttroffel Voegspijkers

62 19. Vijlen Alle vijlen en raspen kunnen in platte, halfronde of ronde vorm voorkomen. Van de vijl is er ook de vierkante vorm. Meest voorkomende mankementen Vies (als de vijlen of raspen erg vies zijn, dan zijn ze vaak ook bot) Bot: afkeuren. Sterk verroest: afkeuren. vijlen met strepen: afkeuren. Breuk: afkeuren; het vijl oppervlak is te kort. Opknappen Het opknappen bestaat voornamelijk uit schoonmaken: de resten verf, hout, metaal, gips en corrosie moeten eraf. Vijlen mogen niet met een staaldraadborstel schoongemaakt worden, wel met een vetvrije messingborstel of met een plaatje messing. Er is de nodige discussie of vijlen in de straalcabine gezandstraald mogen worden. Het risico is dat ze bot worden; en de meeste vijlen komen al niet op topscherpte binnen. De voorlopige conclusie van GG Amsterdam is dat zandstralen moet kunnen; mits voorzichtig en met de kap meegestraald wordt. NB: vijlen mogen niet ingevet worden!!!! Opknappen: Schoonmaken Ontroesten

63 Ronde vijl Halfronde vijl Blokvijl Driekantvijl

64 Surformvijl Naaldvijl Schoenmakersrasp Vijlenborstel

65 20. Zagen Het opknappen van zagen is specialistisch werk. Van belang is de volgorde: Strijken Zetten Vijlen Bij de metaalzaagbeugel is het van belang dat de rug van de beugel recht is en niet verbogen. Verder moeten dehandvatten recht zijn en splintervrij. Opknappen: Schoonmaken Schuren Ontroesten

66 Boogzaag Handzaag Kapzaag Schrobzaag Sleutelgatzaag Toffelzaag

67 Metaalzaagbeugel Junior ijzerzaag Figuurzaag

68 Versteklade Verstekmachine

69 21. Diversen Er zijn altijd gereedschappen die niet in een speciale categorie vallen. Bij de gereedschappen op de volgende pagina s zal per gereedschap worden aangegeven wat belangrijk is bij het opknappen

70 Aambeeld Aambeeldtas Bandenlichter Oliespuit Vetspuit

71 Looplamp Pijpruimer Schoenmakersnaald Trekveer Buigveer

72 GEREEDSCHAP blz Aambeeld: Doornaambeeld 72 Bahco 51 Bandenlichters 72 Bankschroef 30 Bankschroef: Meubelmakersbankschroef 30 Bijl: Handbijl 14 Beitel: Breekbeitel 12 Beitel: Hak-of vermoorbeitel 11 Beitel: Koudbeitel 12 Beitel: Puntbeitel 12 Beitel: Ritsbeitel 13 Beitel: Schietbeitel 11 Beitel: Steekbeitel 11 Beitel: Strik- en Zetbeitel 13 Beitel: Voegbeitel 12 Boor: Metaalboor 16 Boor: Slangenboor 16 Boor: Speedboor 16 Boor: Steenboren 16 Boor: Verzinkboor (voor metaal) 16 Boormachine: Booromslag 18 Boormachine: Borstboormachine 18 Boormachine: Handboormachine 18 Centerpunt 20 Drevel/Doorslag 20 Duimstok 33 Gradenboog 34 Guts: Steekguts 11 Guts: Vermetguts 11 Haak: Blok/smidshaak 36 Haak: Blokwinkelhaak 36 Haak: Plaatwinkelhaak 36 Haak: Verstekhaak 36 Haak: Zweihaak 36 Hamer: Bolbankhamer 25 Hamer: Haarhamer 26 Hamer: Smeedhamer 25 Hamer: Houten hamer 27 Hamer: Klauwhamer 25 Hamer: Metselkaphamer 26 Hamer: Moker 25 Hamer: Nylonhamer 28 Hamer: Pen-/Bankhamer 25 Hamer: Rubberhamer 28 Hamer: Uitdeukhamer 26 Hamer: Voorhamer 25 Handschroef 30 Holpijp 20 Klem Ketel-/lijmklem 31 Klem: Machineklem 30 Klem: Pijpenklem 31 Klem: Verstekklem 31 Klem: Zaagklem 31 Koevoet 14 Krasblok 39 Kraspen 39 Krik: Schaar- of Potkrik 32 Kruishout / Kruisstaal 38 Liniaal 34 Loodklopper 28 Looplamp 73 Mes: Haalmes 40 Mes: Schoenmakersmes 40 Mes: Stanleymes 40 Micrometer 34 Naald: Schoenmakersnaald 73 Oliespuit 72 Passer: Krompasser 37 Passer: Steekpasser 37 Passer: Voetjespasser 37 Pendrijver 21 Pijpen-buigers 58 Pijpen-snijders 54 Pijp-opruimer 73 Pincet 58 Plamuurmes 63 Priem 20 Rasp, rond, half rond en surformvijl 66 Rij 39 Rolmaat 39 Schaaf: Blokschaaf, hout 41 Schaaf: Blokschaaf, staal 44 Schaaf: Boorschaaf 42 Schaaf: Grondschaaf 42 Schaaf: Hol- en Bolschaaf 42

73 Schaaf: Neusschaaf 45 Schaaf: Profielschaaf div. 42 Schaaf: Rijschaaf 42 Schaaf: Sponningschaaf 43 Schaaf: Spookschaaf 45 Schaaf: Voorloper 43 Schaaf: Zoetschaaf 45 Schaar: Betonschaar 47 Schaar: Blikschaar 47 Schaar: Hefboomplatenschaar 47 Schaar: Huishoudschaar 47 Schietlood 38 Schraapstaal 14 Schroevendraaiers: Kruiskop 49 Schroevendraaiers: Platte 49 Schroevendraaier: Slagschroevendraaier Spanning-zoeker (schroevendraaier) Schroefdraadmeter 34 Schuifmaat 34 Sleutel: Bougiesleutel 51 Sleutel: Carterplugsleutel 53 Sleutel: Dopsleutel 51 Sleutel: haaksleutel 51 Sleutel: Inbussleutel 51 Sleutel: Kruissleutel 52 Sleutel: Momentsleutel 52 Sleutel: Pijpsleutel 52 Sleutel: Ringsleutel 53 Sleutel: Startersleutel 52 Sleutel: Steeksleutel 53 Slijpsteenscherper 9 Spanplaat 30 Tang: Buigtang, ronde bek 56 Tang: Combinatietang 56 Tang: Draadafstriptang 56 Tang: Kabelschoentang 57 Tang: Griptang 56 Tang: Lastang 57 Tang: Moniertang 57 Tang: Nijptang 57 Tang: Pijpentang 58 Tang: Popnageltang/ blindklinktang 56 Tang: Punttang /telefoontang 59 Tang: revolverholpijpentang 58 Tang: smeedtang 58 Tang: Seegeringtang 59 Tang: Waterpomptang 59 Tang: Zaagzettang 59 Tang: Zijkniptang 59 Tap en snijgereedschap 61 Tegelsnijder 54 Trekveer 73 Troffel: metseltroffel 63 Troffel:plakspaan 63 Troffel: plamuurmes 63 Troffel:pleistertroffel 63 Troffel:punttroffel 63 Verfkrabber 14 Voegspijker: lintvoegspijker 63 Voegspijker: stootvoegspijker 63 Universeelmeter 39 Verstekbak / verstek lade 70 Vetspuit 72 Voelermaten 34 Vijl: Naaldvijl 66 Vijl: plat, halfrond, rond, vierkant 65 Vijl: rattenstaart (rond) 65 Vijlborstel 66 Waterpas 39 Wetsteen voor gutsen 9 Wetsteen voor beitels 9 Zaag: Boogzaag 68 Zaag: Figuurzaag 69 Zaag: Handzaag 68 Zaag: Junior ijzerzaag 69 Zaag: Kapzaag 68 Zaag: Metaalzaagbeugel 69 Zaag: Schrobzaag 68 Zaag: Sleutelgatzaag 68 Zaag: Toffelzaag 68 Zaagmachine: 70 Verstekzaagmachine Zinksnijder