Stichting PCBO Apeldoorn Strategisch Meerjarenbeleidsplan Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs

Transcriptie

1 Stichting PCBO Apeldoorn Strategisch Meerjarenbeleidsplan Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs 1

2 Colofon samenstelling: Raad van Bestuur Stichting PCBO Apeldoorn fotografie: Jeroen Jazet vormgeving: Maura van Wermeskerken drukken: Algrafo

3 Kinderen Centraal spannend van bekend naar nieuw vol verwachting vol vertrouwen op basis van aandacht zij hebben mij gekend mijn naam op school elke dag genoemd aandacht voor mij als kind als mens kleine mens in de groei op maat voor mij uitgedaagd om te doen wat ik kan vol te houden, door te gaan samen met anderen geborgen, dienstbaar grenzen aan mijn doen en laten spelen en leren creëren kennis en vaardigheden zelf actief en betrokken talent voor talent tot aan de grenzen van kennen en kunnen samen plezier in leren een schoolleven vol verhalen over Leven en Licht over betekenis van mens zijn op aarde kinderen om me heen ik voor de ander de ander met mij Schilderij: Loes de Haan Gedicht: Stichting PCBO Apeldoorn met vertrouwen vol van verwachting op weg naar de toekomst Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs 3

4 Inhoudsopgave Voorwoord 6 1 Ambitie, motto en missie 9 PCBO Apeldoorn wil een aantrekkelijke, christelijke onderwijsorganisatie zijn, een gedegen vernieuwer, met ondernemende, deskundige medewerkers die onze kinderen kwalitatief goed funderend onderwijs op maat bieden vanuit het motto Kinderen Centraal 2 Kwaliteit 11 Iedere PCBO school staat garant voor goed onderwijs en een optimaal rendement van dit onderwijs 3 Schoolprofiel 13 Iedere PCBO school zorgt voor een duidelijk schoolprofiel/schoolconcept. PCBO stimuleert en faciliteert scholen die het onderwijs anders willen organiseren 4 De directeur als ondernemer 15 Als ondernemer krijgt de directeur, zoveel als mogelijk en verantwoord is, de ruimte, om daarmee optimale condities te creëren voor zijn/haar resultaatverantwoordelijkheid naar de Raad van Bestuur 4 Strategisch Meerjarenbeleidsplan PCBO Apeldoorn

5 5 De leerkracht centraal 17 De leerkracht vervult een centrale rol in het organiseren van het onderwijs en in de opbrengsten daarvan en legt hierover naar de leidinggevende verantwoording af 6 Ontwikkeling van personeel 19 Het personeel van PCBO Apeldoorn ontwikkelt zich doorlopend, met als doel hoogwaardige professionaliteit als individu en als organisatie. Daarbij wordt sterk ingezet op het benutten van kennis die in de organisatie zelf aanwezig is 7 Identeit 21 De christelijke identiteit is en blijft, in al zijn verscheidenheid, een wezenskenmerk van de scholen van PCBO Apeldoorn. Dit vraagt van de scholen op dit punt een actief beleid, naar buiten en naar binnen 8 School en maatschappij 23 De school is actief in de maatschappij, vanuit de visie dat de samenleving zich in de school manifesteert 9 Bedrijfsvoering 25 PCBO Apeldoorn maakt zich sterk voor een zo efficiënt mogelijke bedrijfsvoering, passend bij de eerder gedane richtinggevende uitspraken Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs 5

6 Voorwoord Een strategisch meerjarenbeleidsplan van een organisatie moet uitspraken doen die richting geven aan een ieder die beroepsmatig deel uit maakt van deze organisatie. Dat betekent niet dat er beschreven staat hoe dit alles precies wordt uitgevoerd. Integendeel, de richting is vastgelegd, maar de weg waarlangs, de routekaart, kan per situatie en per school heel verschillend zijn. De ene school is in haar ontwikkeling soms verder dan de andere, of kiest een andere invulling, en wat voor de ene school de kortste weg is, kan voor de ander een te lange zijn. Met deze uitspraak is één beleidsvoornemen al vastgelegd. PCBO Apeldoorn wil de komende jaren, nog sterker en vooral consequenter dan in de afgelopen jaren het geval is geweest, sturen op hoofdlijnen en op basis van duidelijke kaders. Daarbinnen wordt ruimte geboden aan de scholen en de professionals op de scholen. Dit beleidsvoornemen is in lijn met het leidende principe dat in 2007, bij de herijking van de organisatiestructuur van PCBO Apeldoorn, is geformuleerd: Heldere kaders, met duidelijke doelen en resultaatafspraken en wederzijdse verantwoording, en daarbinnen een vrij speelveld. Er is ruimte voor ondernemen, voor profilering van de eigen school en een eigen inrichting van het onderwijs en de rol en positie van de professionals in de school, met alles wat daarvoor nodig is. Deze ruimte vergroot het werkplezier en daagt uit tot de inzet en het vergroten van ieders professionaliteit, talent en creativiteit. Dat betekent niet dat deze zelfstandigheid tot willekeur gaat of mag leiden. Vrijheid van handelen vooronderstelt een groot gevoel van verantwoordelijkheid. In de eerste plaats verantwoordelijkheid voor het doel van dit ondernemen, namelijk het bieden van goed onderwijs. Wat goed onderwijs is definieert iedere school zelf, maar vanuit de Raad van Bestuur van PCBO Apeldoorn worden hier wel een beperkt aantal kaderstellende en richtinggevende doelen voor geformuleerd, waar vervolgens in de gesprekken met de schooldirecteuren ook op wordt gestuurd. Op schoolniveau handelt de directeur op dezelfde manier naar zijn/haar teamleden. Alles vanuit het perspectief van verdiend vertrouwen. In de tweede plaats is er verantwoordelijkheid van het deel (iedere medewerker van PCBO) naar het geheel (de school en PCBO Apeldoorn). Binnen de school en binnen de organisatie is er ruimte voor kritisch meedenken en wordt dit op prijs gesteld. Naar buiten is er, in woord en gedrag, ten alle tijde loyaliteit aan de organisatie. In het Strategisch Meerjarenbeleidsplan zijn strategisch richtinggevende uitspraken geformuleerd. De beleidsuitspraken hebben consequenties voor bijvoorbeeld de besturing van de organisatie, de toewijzing van financiële en personele middelen, de professionalisering, het aangaan van verplichtingen, de keuze van en samenwerking met ketenpartners, de verhouding tussen school en samenleving, etc. Jaarlijks worden deze richtinggevende strategische beleidsuitspraken in kaderbrieven uitgewerkt, met uiteraard duidelijke doelstellingen en omschreven resultaten. Dit geldt zowel voor de scholen als voor het Bureau PCBO. 6 Strategisch Meerjarenbeleidsplan PCBO Apeldoorn

7 Ter voorbereiding op het strategisch meerjarenbeleidsplan hebben wij als Raad van Bestuur in het voorjaar van 2010 gesprekken gevoerd met vele geledingen binnen PCBO Apeldoorn en ook met externe belanghebbenden, belangenorganisaties en samenwerkingspartners. Al deze gesprekken zijn erg inspirerend en informatief geweest. Ze hebben ons geholpen om richting te kiezen, rode lijnen uit te zetten voor de komende jaren. Daarnaast hebben de gesprekken ons inzicht gegeven in veel operationele zaken, die in de komende planperiode verbeterd kunnen worden in de dagelijkse werkprocessen en in de bedrijfsvoering van de scholen en/of het Bureau PCBO. Wij bedanken iedereen die aan het tot stand komen van ons nieuwe strategisch meerjarenbeleidsplan een bijdrage heeft geleverd. Degene die de komende jaren aan de realisering ervan gaan werken wensen we veel succes, ondernemingszin, inspiratie, resultaat, volharding en samen plezier in leren toe en het gevoel dat het ertoe heeft gedaan en dat het onderwijs aan de kinderen er beter van is geworden. Raad van Bestuur PCBO Apeldoorn Drs. G. Nijmeijer en drs. W. Ytsma 29 juni 2010 Uit alle gesprekken en bijdragen hebben wij als Raad van Bestuur de volgende thema s geselecteerd: organisatiebewustzijn; opbrengstgerichtheid; profilering van de school en merkenbeleid; anders organiseren van onderwijs; besturing van de organisatie; kennismanagement, kennisdeling en kenniscreatie; identiteit; school en maatschappij; efficiënte bedrijfsvoering. In de inleiding, in het hoofdstuk over motto en mission statements en in de richtinggevende uitspraken in de hoofdstukken 2 t/m 9 komen de negen genoemde thema s op de een of andere manier aan de orde. Ieder hoofdstuk begint met een richting gevende uitspraak. Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs 7

8 8

9 Ambitie, motto en missie 1 PCBO Apeldoorn wil een aantrekkelijke, christelijke onderwijsorganisatie zijn, een gedegen vernieuwer, met ondernemende, deskundige medewerkers die onze kinderen kwalitatief goed funderend onderwijs op maat bieden vanuit het motto Kinderen Centraal De organisatie PCBO Apeldoorn Stichting PCBO Apeldoorn beheert in totaal 29 basisscholen, met circa 6500 leerlingen en 550 personeelsleden. Bestuurlijk gezien is de Stichting PCBO Apeldoorn ingericht volgens het Raad van Toezichtmodel, met het Policy Governance Model als basis én als uitwerking. De algehele leiding van de organisatie ligt in handen van de Raad van Bestuur. De Raad van Toezicht houdt toezicht hoe de Raad van Bestuur de doelen van de organisatie realiseert. De Raad van Bestuur geeft leiding aan de schooldirecteuren en het Bureau PCBO. De schooldirecteur is verantwoordelijk voor het realiseren van de visie en de doelen van de school en legt hierover rechtstreeks verantwoording af aan de Raad van Bestuur. PCBO Apeldoorn hanteert als principieel uitgangspunt dat iedere school verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van een geheel eigen schoolconcept, passend binnen de centrale mission statements van de stichting. Onze ambitie en ons motto De ambitie van PCBO Apeldoorn staat verwoord in de richtinggevende uitspraak aan het begin van dit hoofdstuk. Het motto Kinderen Centraal is in de afgelopen jaren ons leidend motief geweest, en zal dit ook in de planperiode zijn. Het motto betekent niet dat alles erop gericht is om het de kinderen zo goed mogelijk naar de zin te maken of dat zij, als prinsjes en prinsesjes, voortdurend in het centrum van de belangstelling staan. Het gaat erom dat PCBO Apeldoorn een organisatie is om kinderen te onderwijzen en te vormen en die haar bestaan dankt aan het feit dat er ouders zijn die hun kinderen hiervoor aan de scholen van PCBO toevertrouwen. Zij hebben daar goede redenen voor. PCBO Apeldoorn ambieert professionele, betrokken medewerkers en waardeert hen zeer, maar zij kunnen slechts medewerker zijn als er kinderen zijn. De scholen van PCBO doen er alles aan om het vertrouwen van ouders waar te maken. Zij hebben daar echter wel het commitment en medewerking nodig van de ouders. Er worden daarom met de ouders duidelijke afspraken gemaakt over wat wederzijds van elkaar verwacht wordt. De mission statements Om de ambities uit het motto waar te kunnen maken gaat PCBO Apeldoorn uit van drie centrale mission statements. Zij drukken uit waar PCBO Apeldoorn voor gaat en voor staat. Iedereen die bij PCBO werkt committeert zich hier aan, voelt zich hier door aangesproken en wordt hier op aangesproken: Eén doel: Kwalitatief goed christelijk onderwijs aan zoveel mogelijk kinderen; Samen plezier in leren hebben, voor een optimaal rendement; Kwaliteit maak je zelf, maar niet alleen. De uitwerking van deze mission statements komt terug bij de verschillende richtinggevende uitspraken. Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs 9

10 10

11 Kwaliteit 2 Iedere PCBO school staat garant voor goed onderwijs en een optimaal rendement van dit onderwijs Kwaliteit van onderwijs in relatie tot het schoolconcept Wat goed onderwijs is definieert iedere school voor een groot deel zelf. De onderwijsen vormingselementen die de school biedt, als specifieke kenmerken van het eigen onderwijsconcept, worden doelbewust gekozen vanuit de veronderstelling dat deze bijdragen aan of noodzakelijk zijn voor de vorming van het kind en de voorbereiding op de maatschappij, nu en in de toekomst. Randvoorwaarden en kaders van PCBO Apeldoorn Naast de vrije keuze van de school stelt de Raad van Bestuur een aantal randvoorwaarden en kaders voor goed onderwijs en de resultaten die dat moet opleveren. De Raad van Bestuur vraagt van de schooldirecteur verantwoording over de resultaten van het onderwijs. In de eerste plaats wordt gekeken naar de eindopbrengsten. Verder tellen de prestaties op rekenen, taal en begrijpend lezen, zowel bij de tussen- als bij eindopbrengsten, zwaar mee in de beoordeling van de resultaten. Dat is vanzelfsprekend, want geen kind zal succesvol in de samenleving zijn zonder een adequate scholing in deze vakken. De taal is immers het voertuig van het denken en voorwaarde voor sociaal verkeer. Zelfs het effectief kunnen rekenen vooronderstelt een goed taalgevoel. En rekenen op zichzelf is uiteraard een noodzakelijke voorwaarde om goed te kunnen functioneren. Vanaf augustus 2010 moeten basisscholen wettelijk gezien in hun onderwijs en opbrengsten rekening houden met de referentieniveaus voor rekenen en taal. Uiterlijk 2014 (waarschijnlijke datum) moeten de opbrengsten hier ook aan voldoen. Gezien de leerlingenpopulatie in Apeldoorn worden resultaten verwacht die op of boven het landelijk gemiddelde liggen. De normen van de inspectie zijn minimumnormen voor kwaliteit. PCBO Apeldoorn wil beter presteren dan deze minimumnormen. Ouders moeten hier ook van uit kunnen gaan. Maatschappelijke en sociale relevantie van het onderwijs Dit alles laat onverlet dat scholen, ook zonder hoge opbrengsten, een grote maatschappelijke relevantie hebben. Wie de leerling wordt als mens en hoe hij of zij deel gaat uitmaken van de samenleving, wordt maar voor een deel gekenmerkt door de kennis en toepassing ervan die de leerling in de school opdoet. School betekent veel meer voor een leerling. De sociale cultuur, het horen bij een schoolgemeenschap, is als zodanig voor jonge mensen van eminent belang. School is een waarde in zich. In die zin is het zo dat zelfs qua output zwakke scholen van grote betekenis kunnen zijn voor onze leerlingen. Wat scholen (leerkrachten en directeuren) weer niet ontslaat van de verplichting en opgave om te zorgen voor zo hoog mogelijke opbrengsten. Optimaal rendement Optimaal betekent dat, binnen de grenzen van de mogelijkheden, het beste uit de kinderen wordt gehaald. Daarom stellen we hoge eisen aan de scholen en aan de leerlingen en focussen we op een opbrengstgerichte benadering. We vragen van de leerkrachten om hun leerlingen te volgen, trendanalyses te Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs 11

12 maken ten behoeve van de verbetering van de resultaten en in te grijpen waar dit nodig is. Dit vereist verder het kunnen werken met groepsplannen en kennis van de leerlijnen bij taal, lezen en rekenen. Scholen moeten goed onderbouwd kunnen aantonen dat het optimale rendement ook daadwerkelijk wordt gehaald. Onderwijs op maat van het kind Goed onderwijs betekent ook onderwijs op maat, waarin alle leerlingen zich optimaal kunnen ontwikkelen op basis van hun mogelijkheden en talenten. Ondermeer door de 1-zorgroute ontwikkelt iedere school een brede basis van onderwijsmogelijkheden en onderwijszorg. Hierdoor is in principe iedere leerling op iedere school welkom, tenzij een school met een goede onderbouwing aannemelijk kan maken dat de school dit in de praktijk en gedurende de schoolloopbaan van het kind niet waar kan maken. De school draagt zorg voor onderwijs op maat voor leerlingen die moeite hebben om het reguliere programma te volgen én voor meer- en hoogbegaafde leerlingen. Om het onderwijs op die manier in te richten hebben de scholen de betrokkenheid en medewerking nodig van de ouders. Er worden met de ouders duidelijke afspraken gemaakt over wat wederzijds van elkaar wordt verwacht en over de grenzen aan hetgeen de school kan bieden. Scholen zijn samen verantwoordelijk voor passend onderwijs, binnen de beschikbare financiële middelen. Dat betekent, dat er grenzen zijn aan de mogelijkheden van gebruik van en verwijzing naar specifieke onderwijsvoorzieningen. Verder verwachten wij van de scholen goede scores bij tevredenheidspeilingen bij ouders en leerlingen en een leerlingenaantal dat enerzijds verklaarbaar is op grond van de demografische ontwikkelingen in de wijk en anderzijds kan concurreren met het leerlingenaantal bij de omliggende scholen. Schoolplan en jaarplan Scholen maken, afgeleid van het schoolplan, waarin de richtinggevende uitspraken van het SMP zijn verwerkt en rekening houdend met de jaarlijkse kaderbrieven, hun jaarplannen en vertalen deze in concrete en zoveel mogelijk toetsbare resultaten. Dat geldt zowel voor inhoudelijke afspraken als de financiële randvoorwaarden. Om goede resultaten te halen moeten directeuren de vrijheid hebben die keuzes te maken die noodzakelijk zijn voor hun bedrijfsvoering. Daarbij geldt wederom vrijheid binnen de kaders, met grote verantwoordelijkheden en toetsbare resultaten. 12 Strategisch Meerjarenbeleidsplan PCBO Apeldoorn

13 Schoolprofiel 3 Iedere PCBO school zorgt voor een duidelijk schoolprofiel/schoolconcept. PCBO stimuleert en faciliteert scholen die het onderwijs anders willen organiseren Schoolprofiel en schoolkeuze Ouders kiezen steeds bewuster voor een school. De nabijheid van de school is een belangrijk keuzecriterium, maar steeds minder doorslaggevend. Het gaat ouders om kwaliteit, een veilig schoolklimaat, de sfeer die de school uitstraalt, de manier waarop ze door de leiding en het personeel van de school worden benaderd. Daarbij is ook de identiteit van de school voor veel ouders een punt van betekenis, omdat dit veelal, bijna automatisch, wordt gekoppeld aan aandacht voor waarden en normen, kwaliteit en degelijkheid. Het is belangrijk om deze koppeling in de praktijk waar te blijven maken. Volgens de jongste prognoses van de gemeente Apeldoorn loopt het totaal aantal leerlingen in het basisonderwijs de komende 25 jaar terug. PCBO Apeldoorn streeft ernaar het huidige marktaandeel (percentueel) te behouden en zo mogelijk te vergroten. Wij willen de pluriformiteit binnen PCBO stimuleren en scholen vragen zich te profileren in hun uniciteit. We vragen aan directeuren om hun markt te verkennen en te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om hun onderwijs voor het voetlicht te brengen en daar een eigen kleur aan te geven. Wij stimuleren dat iedere school herkenbaar is aan haar eigen profiel. Goede en tijdige communicatie met de ouders, in alle vormen waarin deze kan bestaan, volgt hieruit. Schoolontwikkeling, innovatie en ondernemerschap Wij stimuleren iedereen leidinggevenden op de scholen, leerkrachten en (staf)medewerkers op het gebied van pedagogiek, didactiek, organisatie en bedrijfsvoering te innoveren. Innovatie is een belangrijk element in de ontwikkeling van het onderwijs. De samenleving verandert, de scholen dus ook. Veel leerkrachten hebben aangegeven dat ze graag meer handen in de klas willen. Met alle ontwikkelingen rond Passend Onderwijs is dit ook een logische en terechte vraag. Door de toenemende bezuinigingen en de veranderende omgeving moeten we in het onderwijs innovatief zijn. Scholen moeten proberen uit de bestaande kaders te treden en nieuwe concepten te ontwikkelen, waarbinnen er ruimte is om een grote diversiteit aan kinderen optimaal onderwijs te geven, met zoveel mogelijk handen in de school. Dit vooronderstelt flexibiliteit en creativiteit, maar ook het goed doordenken van datgene wat er wordt veranderd. Het is belangrijk om op een zodanige manier te ontwikkelen en te vernieuwen dat er aantoonbare verbetering door wordt bereikt (het zogenaamde evidence based werken). Dit is van belang, om zo effectief en efficiënt mogelijk om te gaan met kostbare tijd, energie en geld. Een zekere mate van ondernemerschap hoort hierbij. Van ondernemerschap in letterlijke zin is binnen het onderwijs uiteraard geen sprake. Scholen hebben nu eenmaal geen winstdoelstelling en kunnen evenmin vrijelijk omzet halen. Toch willen wij in randvoorwaardelijke zin, zoveel als mogelijk is, scholen de ruimte geven, zodat zij zich naar eigen wensen en mogelijkheden kunnen ontplooien. Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs 13

14 14

15 De directeur als ondernemer 4 Als ondernemer krijgt de directeur, zoveel als mogelijk en verantwoord is, de ruimte om daarmee optimale condities te creëren voor zijn/haar resultaatverantwoordelijkheid naar de Raad van Bestuur Zelfstandigheid en zelfverantwoordelijkheid De directeur heeft te maken met doelen en opbrengsten die de school zichzelf stelt, vanuit het schoolplan en de daaruit afgelegde jaarplannen, én met de doelen en opbrengsten die door PCBO worden vastgesteld. De directeur van de school is zelfstandig en zelfverantwoordelijk in het uitvoeren van de functie. Zelfstandig betekent dat de directeur binnen de gestelde functie-eisen een hoge mate aan handelingsvrijheid heeft om op een eigen manier de doelen en opbrengsten te realiseren. Om de verantwoordelijkheden van de functie waar te kunnen maken is er vrijheid en ruimte van ondernemen nodig (zie hiervoor ook de vorige beleidsuitspraak), vanuit goed onderbouwde plannen of redeneringen. Dat betekent voor de aansturing vanuit de leiding van de organisatie ook ruimte géven. Zelfstandigheid impliceert ook gebondenheid. Ieder mens, ongeacht de plek of positie in de organisatie, beweegt zich in bepaalde kaders. De ruimte die er is voor ondernemerschap is afhankelijk van de impact op PCBO of andere scholen van PCBO, specifieke PCBO regels, wettelijke richtlijnen, risico s. De ruimte is ook afhankelijk van competenties en verdiend vertrouwen en daarmee op maat. Wanneer op PCBO niveau beleid wordt ontwikkeld dat impact heeft op de zelfstandige verantwoordelijkheidspositie van de directeur of de scholen, gebeurt dit pas na overleg met directeuren en ook hier zoveel mogelijk op maat. Ondernemerschap en leiderschap Kunnen ondernemen vraagt veel van de managerscapaciteiten van de directeur. De managementvaardigheden en het ondernemerschap hebben een scherpe focus. Ze moeten gericht zijn op (het verbeteren van) de kwaliteit van het onderwijs, om zo te zorgen voor een optimaal rendement van dit onderwijs en een zo groot mogelijke aantrekkelijkheid voor ouders en kinderen. Dit vraagt van directeuren dat zij in staat zijn tot en gericht zijn op leiding en richting geven aan onderwijsontwikkeling; evidence based werken, door voortdurende professionalisering, kennis van onderzoeksgegevens over wat werkt, kennis van buiten naar binnen brengen en gegevens vanuit de organisatie kunnen interpreteren en daar gevolg aan geven; verantwoording vragen aan medewerkers en daar sterk op sturen. Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs 15

16 Goed leiderschap en ondernemerschap bij de schooldirecteuren van PCBO Apeldoorn kenmerkt zich door: Het uitdragen van een duidelijke visie en missie; Een sterke doel- en resultaatgerichtheid; Het monitoren van vernieuwingen en verbeteringen; Een sterke betrokkenheid bij wat in de klassen gebeurt; Het laten blijken van waardering voor alle mensen die bij de school betrokken zijn; Vaardigheid in de communicatie en goed kunnen luisteren; Een sterke omgevingsgerichtheid; Voortdurende professionalisering; Proactiviteit en het durven nemen van verantwoorde risico s; Zakelijk management en goede bedrijfsvoering. 16

17 De leerkracht centraal 5 De leerkracht vervult een centrale rol in het organiseren van het onderwijs en in de opbrengsten daarvan en legt hierover naar de leidinggevende verantwoording af De leerkracht doet ertoe Uit allerlei internationaal onderzoek is aangetoond wat het effect is van een school op het leren en presteren van een leerling. Ruim tweederde deel van het effect wordt veroorzaakt door de leerkracht. De leerkracht maakt dus het verschil en vormt dé basis voor de kwaliteit van het onderwijs van de school en de opbrengsten die daarbij worden gerealiseerd. Het gaat daarbij met name om drie factoren: de didactische aanpak, klassenmanagement en sturen op- en (her)ontwerpen van het onderwijsprogramma. Ruwweg een derde deel van het effect is gebaseerd op de organisatie van de gang van zaken op school, met als belangrijkste factor daar weer in: de kwaliteit van het leiderschap, de directeur. Verantwoordelijkheid en regie Dit legt een grote verantwoordelijkheid bij de leerkracht. De leerkracht moet wéten wat de opbrengsten van zijn/haar werk zijn en daarin hoge doelen stellen aan zichzelf; opbrengsten kunnen analyseren en op basis daarvan groepsplannen maken; leerlijnen kennen van rekenen, taal en lezen; ontwikkelingsperspectieven van kinderen kunnen vaststellen, het onderwijsaanbod daarop afstemmen en beoordelen of de perspectieven daadwerkelijk worden gerealiseerd. De vakdidactische kennis en kwaliteiten van de leerkracht en de effecten daarvan in de klas zijn voor een belangrijk deel bepalend voor de pedagogische kwaliteiten die de leerkracht moet aanwenden om het groepsproces goed te laten verlopen. Vanaf 1992, het begin van Weer Samen Naar School, heeft de interne begeleider op nagenoeg alle scholen een belangrijke positie gekregen als regisseur van de zorg en van de opbrengsten van de school. Die regierol moet weer komen te liggen waar die hoort en dat is bij de leerkracht zelf. Die is zelf verantwoordelijk voor de toegevoegde waarde die hij/zij als professional heeft (gehad) voor de groep leerlingen waar hij/zij verantwoordelijk voor is en legt daarover verantwoording af aan de leidinggevende. De focus ligt niet bij het kind dat een probleem heeft, maar bij de leerkracht zelf. De leerkracht moet zichzelf ten doel stellen het onderwijsaanbod zo in te richten dat alle kinderen in de groep zich optimaal (kunnen) ontwikkelen. Kwaliteit maak je zelf... Deze eigen verantwoordelijkheid van de leerkracht is fundamenteel voor het onderwijs. De leerkracht als ondernemer Net als de directeur is ook de leerkracht, binnen de kaders van het (beoogde) schoolconcept, met recht een ondernemer. De leerkracht is voortdurend op zoek naar nieuwe mogelijkheden en stelt zichzelf de vraag hoe het nog beter kan, richt proeftuintjes in en experimenteert, kijkt bij een ander om te ontdekken welke oplossingen die ander heeft gevonden voor het probleem of de vraag waar de leerkracht zelf mee zit. Daarmee is de leerkracht tegelijkertijd leerling in een voortdurend leerproces. Om dit leerproces te faciliteren, ontwikkelen wij binnen PCBO Apeldoorn mogelijkheden voor structurele uitwisseling van kennis en vaardigheden. Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs 17

18 Mobiliteit als stimulans voor leren en ontwikkelen Mobiliteit kan een sterke stimulans zijn om nieuwe vaardigheden op te doen, nieuwe perspectieven te ontwikkelen, nieuwe kennisbronnen aan te boren en eigen talenten in te zetten. Wij willen deze mobiliteit stimuleren en beter faciliteren. 18

19 Ontwikkeling van personeel 6 Het personeel van PCBO Apeldoorn ontwikkelt zich doorlopend, met als doel hoogwaardige professionaliteit als individu en als organisatie. Daarbij wordt sterk ingezet op het benutten van kennis die in de organisatie zelf aanwezig is De wereld verandert Dat de wereld verandert zal niemand ontgaan noch ontkennen. We zien dit dagelijks om ons heen tijdens een wandeling, in de kranten, via de televisie en in gesprekken met vrienden. De economie verandert, de morele codes, het gedrag van leerlingen en de culturele uitingen. Die beweging om ons heen is er voortdurend, dat is voor sommigen een vreugde voor anderen een pijn. Als de wereld verandert en je verandert zelf niet mee, pas je daar soms niet meer in. Datgene wat je dan aan intellectuele bagage en ervaringen in je rugzak hebt zitten, is soms niet meer datgene waar de omgeving om vraagt. Persoonlijke professionele ontwikkeling, in relatie tot veranderingen in de omgeving Juist leerkrachten moeten in beweging blijven om de eisen van de maatschappij te volgen, om zich bewust te zijn van de veranderingen in het kindbeeld en kennis te hebben van de achtergronden van gedrag van hun leerlingen. Ook moeten ze weten welke nieuwe didactische hulpmiddelen en visies ontwikkeld zijn. Dat is de paradoxale situatie van de leerkracht die de leerling moet voorbereiden op de samenleving, die hij vaak zelf niet meer ten volle kent. PCBO Apeldoorn streeft naar hoogwaardige professionaliteit van de leerkracht. PCBO is een lerende organisatie, waarbinnen alle medewerkers de kans krijgen goed toegerust te zijn voor hun vak. Dat betekent overigens niet dat PCBO alle scholing betaalt. De budgetten die de scholen hiervoor hebben zijn beperkt. Er ligt op dit punt een duidelijke eigen verantwoordelijkheid bij de medewerkers zelf. Niet alleen leerkrachten, ook leidinggevenden moeten voortdurend hun professionaliteit op peil houden om kennis en informatie van buiten naar binnen te halen en om te kunnen blijven werken aan innovatie en doelmatigheid. Samen leren staat centraal. Een training is niet louter individueel, maar moet ten dienste staan van heel PCBO. We managen de kennis binnen de organisatie en delen deze. Het faciliteren van het leren verplicht tot het doorgeven van kennis en vaardigheden aan anderen. Samenwerkend leren vooronderstelt ook dat onze medewerkers over heel veel vaardigheden en kennis beschikken die tot op heden onbenut zijn. Soms omdat men de kans niet gekregen heeft of misschien omdat veel latent aanwezig is. We willen graag en ten volle de talenten van onze medewerkers benutten vanuit de gedachte dat dit leidt tot ontwikkeling van de medewerker en van PCBO. We kiezen ervoor om als lerende organisatie te leren aan, met en door elkaar. De durf om uit te blinken en te stralen en om blijvend te ontwikkelen We streven niet naar uniformiteit en een gelijk maaiveld, maar geven mensen de gelegenheid om uit te blinken. We bieden mogelijkheden aan personeel dat wil doorgroeien, Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs 19

20 in verticale dan wel horizontale richting. Mobiliteit in brede zin hoort hierbij, maar ook effectieve differentiatie in taakprofielen binnen de functies, waardoor medewerkers hun kwaliteiten beter kunnen benutten en excellentie bevorderd wordt. in de school en een goede en professionele begeleiding van startende en tijdelijke leerkrachten. De kwaliteit van de medewerkers en het rendement hiervan voor de organisatie kan worden bevorderd door bij de start van hun dienstverband al in hun ontwikkeling te investeren, op een zodanige manier dat de toekomstige en nieuwe medewerkers goed worden ingeleid in de cultuur, werkwijze en professionele standaarden van PCBO. Dat betekent dat wordt ingezet op goede contacten met de opleidingsinstituten, opleiden 20

21 Identiteit 7 De christelijke identiteit is en blijft, in al zijn verscheidenheid, een wezenskenmerk van de scholen van PCBO Apeldoorn. Dit vraagt van de scholen op dit punt een actief beleid, naar buiten en naar binnen Ontkerkelijking en behoefte aan zingeving Enerzijds is in de maatschappij een tendens zichtbaar naar individualisering, ontzuiling en ontkerkelijking en het losmaken van religieuze activiteiten en beleving van instituties. Anderzijds is er juist hernieuwde belangstelling voor en behoefte aan spiritualiteit, gemeenschappelijk gedeelde waarden, zingeving en vaste grond onder de voeten. Uit gesprekken met ouders blijkt dat identiteit nog steeds een belangrijke rol speelt bij de keuze van de school (zie ook uitspraak 3). In die zin kan het christelijk onderwijs een belangrijke rol vervullen, door kinderen vroegtijdig te laten zien, horen en ervaren hoe met deze zingevingsvraagstukken kan worden omgegaan en welke verhalen in de christelijke traditie hierover worden verteld. Daarnaast vormt de gemeenschappelijke christelijke achtergrond van de leerkrachten, hoe divers ook, een sterke (meer)waarde die op veel scholen merkbaar aanwezig is en wellicht voor een belangrijk deel debet is aan een veilig en goed schoolklimaat, waar ouders zo buitengewoon veel waarde aan hechten. Ook in die zin vervult PCBO Apeldoorn een belangrijke functie en meerwaarde in het Apeldoornse onderwijsaanbod, een meerwaarde die de scholen helder en eigentijds voor het voetlicht moeten brengen. PCBO Apeldoorn; merkidentiteit en de christelijke identiteit PCBO Apeldoorn is een sterk merk. Dat bleek ook tijdens de panelgesprekken ter voorbereiding op het meerjarenbeleidsplan. Datzelfde geldt voor het beeldmerk. Daar zijn we zuinig op. Prominent en centraal in dat beeldmerk is de C van christelijk. Een allesomvattend symbool, dat de organisatie en het logo op een stevige en warme manier kleurt en kenmerkt en de kracht en geborgenheid ervan weergeeft. Alhoewel de letter P niet meer inhoudelijk van betekenis is, blijft deze vanwege het sterke (beeld)merk nog wel in het logo en de organisatienaam aanwezig. De C is tevens een open letter, die symboliseert dat de scholen van PCBO open scholen zijn. Alle ouders die de identiteit van de school en de activiteiten die daaruit voortvloeien respecteren, zijn van harte welkom om hun kind of kinderen aan te melden. De kenmerkende openheid van de C is er niet alleen naar buiten, ook naar binnen, naar de eigen medewerkers. Met nieuwe medewerkers komt in het sollicitatiegesprek nadrukkelijk de vraag aan de orde wat het geloof voor deze medewerkers betekent en hoe deze zelf vorm en inhoud zouden willen geven aan de C bij het lesgeven aan en het omgaan met de kinderen, bij het deel uitmaken van het team en bij het meedenken over en mede vormgeven aan het schoolconcept als christelijke school. Resultaten uit het verleden zijn echter geen garantie voor de toekomst. Persoonlijke ontwikkeling is een wezenskenmerk van een mens. Het geloof van mensen en de uitwerking daarvan in het dagelijks leven is niet van deze ontwikkeling uitgesloten. In verschillende fasen van het leven speelt het geloof ook een verschillende rol. Dit kan variëren van een zeker weten, tot een leven vanuit de christelijke Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs 21

22 waarden en normen en traditie, zonder dat hier nog sprake is van wat wij in het dagelijkse spraakgebruik geloven noemen. Wij accepteren de gevolgen van deze persoonlijke ontwikkeling als een gegeven. medewerker zich afvraagt op welke manier hij of zij aan dat karakter een positieve en actieve bijdrage levert. Want één ding blijft overeind, namelijk dat deze bijdrage er moet zijn. Bezinning, activiteiten en individuele betrokkenheid Om met recht een christelijke school te kunnen zijn en om ook op dit punt het schoolconcept levend en actueel te houden, verwachten wij dat er met regelmaat en op verschillende manieren in het schoolteam aandacht is voor de manier waarop de school vorm en inhoud geeft aan het christelijke karakter van het onderwijs. Deze bezinning moet ook plaatsvinden op individueel niveau, waarbij iedere 22

23 School en maatschappij 8 De school is actief in de maatschappij, vanuit de visie dat de samenleving zich in de school manifesteert De school midden in de samenleving Een school staat niet op zichzelf, maar maakt deel uit van de wereld om haar heen. Die wereld betreft in eerste instantie de wijk waar de school zich in bevindt met al haar karakteristieken, zoals bijvoorbeeld de achtergrond van de bevolking, de oorsprong van de wijk zelf en de toekomstige vergrijzing. Maar de samenleving is groter dan dat. Geen enkele school ontkomt aan de ontwikkelingen in Nederland, Europa of de wereld. Ook de school wordt geconfronteerd met de effecten van milieurampen, economische ontwikkelingen, secularisatie of het politieke toneel. De verscheidenheid van de Nederlandse bevolking met al haar kenmerken manifesteert zich onontkoombaar in de school. De leerlingen en hun ouders nemen hun culturele en historische erfenis en hun dagelijkse besognes mee in het klaslokaal. Kortom de school staat niet alleen midden in de samenleving, de samenleving staat ook midden in de school. Verantwoordelijkheden en grenzen Onderwijs kan niet meer plaatsvinden op een traditionele, geïsoleerde manier. Daarvan zijn de PCBO scholen zich al jaren bewust. De taak van de school heeft zich in de loop der jaren verbreed van een zuiver onderwijskundige tot een algemeen onderwijskundige en pedagogische. Er is een voortdurende wisselwerking tussen het van binnen naar buiten denken en het van buiten naar binnen denken. Een kind is niet meer louter in de school om kennis op te doen, maar om volwaardig mens te worden in de samenleving. Veel taken zijn daarbij op het bordje van de leerkracht terecht gekomen. We zijn ons bewust van de grenzeloosheid van de zich opdringende samenleving. Het gaat erom die keuzes te maken die relevant zijn voor de ontwikkeling van de leerlingen. PCBO heeft hierin een positief kritische taak. Zo zijn we terughoudend als het gaat om het labelen van kinderen, gaan we voorzichtig om met de dreigende medicalisering en willen we normaal omgaan met de kinderen op onze scholen. Vandaar dat we scholen stimuleren en faciliteren om bewust en zorgvuldig om te gaan met de eisen van de gemeente, de landelijke overheid of diverse belangengroepen. Kwalificeren en socialiseren Wij onderschrijven de visie van de Onderwijsraad die zegt dat een school als maatschappelijk instituut twee hoofdfuncties heeft, namelijk kwalificeren en socialiseren: Elke school dient leerlingen voor te bereiden op vervolgonderwijs en/of toekomstige arbeid, door de daarvoor benodigde kennis en vaardigheden over te dragen. Scholen vervullen daarnaast een socialiserende functie: zij zijn immers ook opgericht om leerlingen voor te bereiden op deelname aan de samenleving, door hen te vormen in waarden, normen en attitudes die daarvoor nodig zijn. De eisen die aan het afleveringsniveau worden gesteld zijn volgens de Onderwijsraad overigens per definitie flexibel, vanwege de maatschappelijke functie die de scholen vervullen. De Onderwijsraad stelt vervolgens dat alle taken, die niet direct voortvloeien uit of samenhangen met taken die nodig zijn om beide hoofdfuncties tot een zeker basisniveau te vervullen, in beginsel aanvullend zijn. Daarvoor geldt dat scholen idealiter bewust Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs 23

24 en zorgvuldig moeten nadenken of en in hoeverre zij deze taken oppakken. Wij zijn van mening dat bij deze afweging het schoolconcept een doorslaggevende rol speelt. Belangrijk is ook hoe de school erin slaagt om de maatschappij in de school te halen door kennis, ervaring en vaardigheden die in de maatschappij voorhanden zijn een rol te laten spelen in het curriculum. Brede School en buitenschoolse opvang Op dit moment participeren 11 PCBO scholen in een Brede School. Deze projecten hebben tot doel om de scholen in lokale samenwerkingsverbanden met organisaties op het gebied van welzijn, sport en cultuur te laten opereren. Als organisatie ondersteunen we die activiteiten op alle scholen die leiden tot een actieve participatie in de wijk met als doel de gezonde ontwikkeling van de leerlingen. Een belangrijke recente ontwikkeling is de zorgplicht van het onderwijs voor voor- en naschoolse opvang. PCBO Apeldoorn stimuleert scholen die, op wat voor manier dan ook, toe willen werken naar een sterkere verbinding van de buitenschoolse opvang en de school. Dit geldt ook voor de verbinding van het voor- en naschoolse leren met het schoolse leren. PCBO onderzoekt ook wat de mogelijkheden en consequenties zijn wanneer de buitenschoolse opvang in eigen beheer wordt georganiseerd. Waar mogelijk en wenselijk worden hierin stappen gezet. 24

25 Bedrijfsvoering 9 PCBO Apeldoorn maakt zich sterk voor een zo efficiënt mogelijke bedrijfsvoering, passend bij de eerder gedane richtinggevende uitspraken PCBO Apeldoorn als onderneming PCBO Apeldoorn is een grote organisatie met veel scholen, medewerkers en leerlingen. PCBO kunnen we ook zien als een onderneming met een resultaatverantwoordelijkheid en als een bedrijf waar geld binnenkomt vanuit het ministerie en geld uitgegeven wordt om goed onderwijs te verzorgen. PCBO is een bedrijf waar per jaar bijna 30 miljoen euro in omgaat; dat schept verantwoordelijkheden, maar geeft ook bijbehorende bevoegdheden. Belangrijk is uiteraard dat het kind centraal staat, want daar doen we het allemaal voor, maar dan wel binnen de kaders van verantwoord ondernemen. Ondernemend werken, volgens de principes van zelfstandigheid en verantwoording Voor alle medewerkers van PCBO Apeldoorn geldt dat ze ondernemend moeten werken volgens de principes van zelfstandigheid en verantwoording. Het woord medewerkers moeten we in dezen ruim zien: directeuren, leerkrachten, ondersteunend personeel, stafleden en medewerkers van het Bureau PCBO en bestuurders. Allemaal hebben we de plicht om zorgvuldig om te gaan met de middelen die we hebben. Dat vraagt om een goede bedrijfsvoering en dan hebben we het niet alleen over geld. Dit betekent ook helder en duidelijk leidinggeven, kaders stellen, afspraken maken en mensen daarop durven aanspreken. Uitgangspunt van beleid is dat iedere medewerker een eigen set aan verantwoordelijkheden heeft en daarmee zelfstandig handelt. Wie deze verantwoordelijkheden krijgt moet ook de mogelijkheden hebben om deze te kunnen dragen. Vandaar de noodzakelijke scholing en training. Bedrijfsvoering heeft per definitie een zakelijke kant, geld speelt daarin een belangrijke rol. Immers de financiële mogelijkheden of onmogelijkheden dwingen tot het maken van keuzes en dus het nemen van beslissingen. Voor veel directeuren is deze financieeleconomische kant van de bedrijfsvoering lastig en misschien zelfs een spookbeeld. Voor sommigen is het juist een uitdagende nieuwe kant in hun werk. Desalniettemin kiest PCBO er voor om directeuren de komende jaren, daar waar dit mogelijk en verantwoord is, meer financiële verantwoordelijkheden met bijbehorende bevoegdheden te geven. Dat heeft als logische consequentie dat wij ook scholingsprogramma s zullen aanbieden op dit terrein. Slimme bedrijfsvoering en regelreductie Randvoorwaardelijk creëren we condities die noodzakelijk zijn voor een optimaal functionerende kennisdeling, voor informatievoorziening en financieel beheer en we kijken voortdurend waar we kosten- en efficiëntievoordelen kunnen bereiken. We ontwikkelen instrumenten voor de verbetering van inkoop, opleidingen en financieel economische rapportages en planningen. We zoeken daarbij de samenwerking met andere organisaties. Bij alle zaken wordt steeds een grondige afweging gemaakt van nut, noodzaak en financiële consequenties. Verantwoord Ondernemen voor Goed Onderwijs 25

26 We houden administratieve handelingen en regels, die niet meer zinvol zijn, kritisch tegen het licht. Als het even kan schrappen we overbodige en te tijdrovende processen en procedures, behalve wanneer zij verplicht of noodzakelijk zijn wegens wet- en regelgeving. Bij de uitzonderingsgevallen wordt ook hier gekeken naar mogelijkheden om op maat te werken. Overleg en alternatieven; werken met ken- en stuurgetallen Aangezien we de verantwoordelijkheden laag in de organisatie leggen zal beleidsontwikkeling ook veel meer plaatsvinden na overleg met de directeuren. Participatie wordt dan ook voorondersteld. Verder zijn de beleidsactiviteiten op maat en bieden ze, zo mogelijk, een keuze uit meerdere alternatieven of (invoerings)momenten, al naar gelang de behoefte en de capaciteiten van de school. Dat betekent ook dat we meer gaan werken met gevarieerde stuurgetallen, waarbij de karakteristiek en uniciteit van de school niet uit het oog verloren wordt. 26 Strategisch Meerjarenbeleidsplan PCBO Apeldoorn

27

28 Stichting PCBO Apeldoorn Postbus 328, 7300 AH Apeldoorn bezoekadres: Jean Monnetpark 27, Apeldoorn telefoon: (055) website: info@pcboapeldoorn.nl 28 Strategisch Meerjarenbeleidsplan PCBO Apeldoorn