RENOVATIE TOTAAL. 9 Gebruiksklare badkamers 20 Wonen in een steenfabriek 22 Installaties voor. 30 Kosten vervangen. klushuizen in Kleiburg

Transcriptie

1 Praktijkblad voor de renovatiesector Jaargang 4 # 3, Mei 2014 RENOVATIE TOTAAL Gratis abonnement? Mail naar info@renovatietotaal.nl 9 Gebruiksklare badkamers 20 Wonen in een steenfabriek 22 Installaties voor klushuizen in Kleiburg 30 Kosten vervangen leien in Maasdekking

2 illb_ad_perfect 239x355mm_wk2014.indd :26

3 In dit nummer Redactioneel 9 20 Techniek: Gebruiksklare badkamers Project in beeld: Wonen in een steenfabriek Open deur Volgens minister Stef Blok van Wonen gaat de renovatiemarkt een grote toekomst tegemoet. Wat een nieuws! Ofwel: wat een open deur Het is één van de beweringen en/of conclusies over de vakbeurs Renovatie die van 9 tot en met 11 april werd gehouden in de Brabanthallen. De toekomst is iets wat nog moet komen, maar de renovatiemarkt was de afgelopen jaren al booming. Op de beurs werd opnieuw getoond dat leveranciers en ontwikkelaars hun kansen grepen door nieuwe producten speciaal voor de renovatiemarkt te ontwikkelen. Want waren er bijvoorbeeld twee jaar geleden nog maar twee spelers op de markt van rioolrenovatie; kijk nu eens naar het grote aanbod. En badkamerrenovatie: wie doet er niet mee? Dit alles leidt tot veel keuzes voor de vastgoedbeheerders, woningcorporaties en bewoners. Voor ieder budget is er wel een keuze. Tegen het grote aanbod van nieuwe producten stak de aanwezigheid van die enkele concepten wat mager af. Terwijl de hele conceptgedachte verschillende partijen die samen een renovatie-aanpak ontwikkelen en aanbieden de laatste jaren enorm is toegenomen. Al of niet aangejaagd door Energiesprong en/of De Stroomversnelling. En dát zijn nou juist de echt grote ontwikkelingen, ook in de renovatiemarkt. Op de vakbeurs Renovatie was er echter (nog) weinig van zichtbaar. Behalve dat er meer exposanten op deze beurs waren (zo n 30 procent), liep ook het aantal bezoekers op: van 7500 in 2012 naar 8875 in 2014, evenals het waarderingscijfer. Deze positieve geluiden deden de beursorganisatie besluiten de beurs jaarlijks te organiseren. In 2015 wordt de editie samen gehouden met de BouwBeurs, GEVEL en Material Xperience. Of dát zo n goed combinatie is, zal zich moeten bewijzen. Mogelijk dat nog een grote publiekstrekker dan weer gecombineerd kan worden met de vakbeurs Renovatie: de uitreiking van de Gulden Feniks. Want die hoort gewoon thuis op een renovatiebeurs. Zeker als de volgende editie ook nog Renovatie & Transformatie gaat heten, alleen Herbestemming ontbreekt dan nog Carla Debets Hoofdredacteur RenovatieTotaal Reageren? redactie@renovatietotaal.nl COLOFON 22 Installaties: Klushuizen in karakteristieke Kleiburgflat 4 Actueel 7 Column André Thomsen 10 Actueel: Dag van de Bouw 13 OudNieuw 14 Thema: Badkamerrenovatie 17 Bouwkosten: Kosten renoveren badkamer 19 Hout: Kozijnvervanging Grand Hotel Krasnapolsky 25 Installaties: Olmenhof herbestemd voor jongeren 27 Installatienieuws 29 Onderhoud: Resultaatgericht renoveren 30 Bouwkosten: Leien in Maasdekking 33 Productoverzicht RenovatieTotaal is een onafhankelijke informatiebron en verschijnt 7 maal per jaar. RenovatieTotaal gaat over renovatie, restauratie, herbestemming, onderhoud, op- en aanbouwen en alles wat met de bestaande bouw te maken heeft. Jaargang 4, nummer 3, mei 2014 Uitgever André Lardinois Hoofdredactie Carla Debets redactie@renovatietotaal.nl Redactie Frank de Groot Paul Engels Medewerkers Ed de Rechteren van Hemert André Thomsen, Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten, Casa Data Advertenties André Lardinois (0570) a.lardinois@handelsuitgaven.nl Freddy Burgers (0570) freddy@handelsuitgaven.nl Hugo Arends (0570) hugo@handelsuitgaven.nl Abonnementen Mirjam Nijbroek (0570) mirjam@handelsuitgaven.nl Ontwerp en Opmaak De opmaakredactie, Wehl Cover S-pod gebruiksklare badkamers, herbestemming Almere Druk Dijkman Print / Rodi Media RenovatieTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273, 7420 AG Deventer Maagdenburgstraat ZC Deventer Tel info@handelsuitgaven.nl Copyright Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is zorgvuldig en naar het beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd. nr. 3 mei

4 Actueel Renovatie Tuinstadhuis bijna afgerond Het naoorlogse Tuinstadhuis in Nieuw-West in Amsterdam wordt momenteel flexibel ingericht met het oog op Het Nieuwe Werken, waarbij de focus ligt op het creëren van open werkplekken. Naast flexibiliteit is het doel om het pand een industriële uitstraling te geven tegelijkertijd met een knipoog naar de jaren 50. Een eis vanuit Fokkema & Partners Architecten uit Delft was meer licht en openheid in het gebouw brengen. Om hieraan te voldoen en tegelijkertijd tegemoet te komen aan de esthetische uitdaging, zijn plafondeilanden toegepast om zo openheid te creëren. In het gebouw is het Insula modulaire systeem voor akoestische plafondeilanden van Saint-Gobain API uit Harderwijk toegepast. Daarbij blijft de betonnen constructie van het gebouw in het zicht. Vanwege de open structuur van het pand, blijft elk detail van het plafond zichtbaar, dus ook het ophangsysteem. Belangrijk is dat de hoekranden er zo strak mogelijk uitzien. In de plafondeilanden moest de verlichting en ventilatie worden geïntegreerd, het liefst zo naadloos mogelijk. De renovatie van de eerste verdieping en de begane grond van het Tuinstadhuis is voor aankomende zomer gereed. Blijft modernistisch gebouw in Deventer behouden? Erfgoedvereniging Heemschut pleitte al voor het behoud van de SNS-bank in Deventer. Het modernistische gebouw uit 1966 kenmerkt zich onder andere door opvallende prefab betonnen gevels. Eerst waren er plannen voor de bibliotheek en nu ook voor het speelgoedmuseum. Volgens B. en W. van Deventer is alleen sloop een optie. Uit diverse rapporten bleek dat het gebouw zowel cultuurhistorisch, stedenbouwkundig als architectuurhistorisch van waarde is voor Deventer. Heemschut vindt dat de SNS-bank één van de weinig gaaf modernistische gebouwen in de binnenstad van Deventer is dat ook goed is ingepast in het stedenbouwkundig weefsel. In eerste instantie zou de bibliotheek naar deze plek verhuizen, maar B. en W. kwam er achter dat het gebouw daarvoor niet geschikt is vanwege de kolommenconstructie. In een recent bericht in De Stentor pleiten twee Deventenaren, Harry Zwiers en Martin Kleine Schaars, respectievelijk van JVZ ingenieurs en I M architecten, voor een museale functie van het gebouw. Zij zien graag het speelgoedmuseum naar de Stromarkt verplaatst worden. Een museum op deze plek kan een belangrijke impuls geven aan dit deel van de binnenstad. De bibliotheek kan aan de Brink blijven door het gebouw op te knappen voor 3 miljoen euro. Nieuwbouw zal 15 miljoen euro kosten. Eusebiuskerk wordt museum De Eusebiuskerk in Arnhem ondergaat op dit moment (weer) een flinke verbouwing. De monumentale kerk wordt onder meer heringericht als dependance voor het Airborne Museum in Oosterbeek. De kerk is weliswaar een mooi voorbeeld van gotische bouwkunst maar het grootste deel werd in die bouwwijze weer opgebouwd na de Tweede Wereldoorlog. Bij een voorgaande verbouwing werd tevens een glazen lift ingebouwd die bezoeker naar een punt op 73 meter hoog brengt voor een uitzicht over de stad. Nog dit jaar vertoont het Airborne Museum in de kerktoren exposities over de gevechten rondom de Rijnbrug in september De kerktoren staat op dit moment in de steigers, via info@ eusebius.nl is het mogelijk deel te nemen aan een anderhalf uur durende rondleiding. De herbestemming van de kerk is nog niet duidelijk. Er is een inventarisatie geweest waarbij de ideeën varieerden van ijsbaan tot stiltecentrum. Er is ook sprake van een collegezaal voor een particuliere hogeschool. Vóórop staat dat het openbare karakter van de kerk gehandhaafd zal blijven. Op kortere termijn wordt al wel overwogen aan de noordzijde van de kerk (omgeving Kerkstraat) een nieuwe, glazen aanbouw te maken waarin de nieuwe entree van de kerk zal komen. Restauratie Keet van Oud afgerond De Keet van Oud in Oud-Mathenesse staat er weer netjes bij. Het gebouw vormt een kleurrijk element op de Rotterdamsedijk tussen het Witte Dorp en het Marconiplein. De huidige Keet van Oud is een replica van de oorspronkelijke houten directiekeet uit 1923 van architect J.J.P. Oud. Voor de bouw van het Witte Dorp ontwierp J.J.P. Oud een houten directiekeet. Het was een eenvoudig symmetrisch bouwwerk, bestaande uit twee in elkaar geschoven blauwe en rode volumes, voorzien van een gele dakopbouw. Opmerkelijk is de decoratieve verwerking van de houten geveldelen. Boven de deur staat in gestileerde typografie het woord Directie. De Sikkens Foundation heeft de replica in 1993 bij de nieuwbouw van het Witte Dorp aan de stad Rotterdam cadeau gedaan. Woonstad Rotterdam heeft het gebouwtje sindsdien in beheer. Samen met de Sikkens Foundation en de gemeente Rotterdam heeft Woonstad Rotterdam het herstel mogelijk gemaakt. In het gebouwtje is sinds een aantal jaren een kapper gevestigd. Het herstel is uitgevoerd door Smits Vastgoedzorg. Daarbij werd onder meer de bestaande gevelbeplating vervangen door nieuwe gevelbeplating én alle gevelkozijnen vervangen. Ook werd het voordeurkozijn met de luifel inclusief de deur gerepareerd en het stucwerk in de buitengevel hersteld. Alle nieuwe gevelbeplating, de kozijnen en het stucwerk werden bovendien weer in de oorspronkelijke 4 nr. 3 mei 2014

5 Actueel Drie extra beschermde gezichten voor Utrecht Onlangs kreeg Utrecht er twee nieuwe beschermde stadsgezichten en één nieuw beschermd dorpsgezicht bij: Utrecht Oost, Elinkwijk/De Lessepsbuurt en Haarzuilens. De aanwijzing door de Rijksdienst is een gevolg van het Monumenten Selectie Project waarbij toppers uit de Nederlandse stedenbouw uit de periode zijn geselecteerd. Beschermd dorpsgezicht Haarzuilens omvat de 19e-eeuwse aanleg van kasteel De Haar, het kasteeldorp Haarzuilens en de omliggende landerijen. Het kasteel was al als historische buitenplaats beschermd, maar nu ook in samenhang met het dorp en de landerijen als beschermd gezicht. Kenmerkende onderdelen van beschermd stadsgezicht Utrecht Oost zijn het Wilhelminapark, de voormalige buitenplaatsen De Oorsprong en het Hogeland, de begraafplaats St. Barbara, maar ook de Maliebaan en het Veeartsenijterrein. Elinkwijk en de De Lessepsbuurt zijn ooit gebouwd als fabrieksdorpjes ver buiten Utrecht in de toenmalige gemeente Zuilen en nu omsloten door het stedelijk gebied van de gemeente Utrecht. De ligging van dit gebied in Zuilen bij kanaal en spoorwegen was ideaal voor de Nederlandse Fabriek voor Werktuigen en Spoorweg Materieel en de Muinck-Keyzer staalfabriek (DEMKA). De fabrieksdorpjes zijn speciaal gebouwd voor de werknemers en dit nieuwe beschermde stadsgezicht is dan ook sterk verbonden met de geschiedenis van deze bedrijven. Vakkundig herstel van schade aan monumenten Om eigenaren en beheerders van monumenten te ondersteunen bij het vakkundig laten herstellen van schade aan hun gebouw, heeft de stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg de publicatie Praktische tips voor vakkundig herstel uitgebracht. De publicatie, in de vorm van een waaier, toont de meest voorkomende schades en beschrijft de mogelijke oorzaken. Vervolgens informeert de waaier over de aanpak, de wijze van herstel en het gebruik van kwaliteitsrichtlijnen daarbij. In veertien bladen wordt ingegaan op de meest voorkomende problemen. Dit zijn onder andere metselwerk met funderingsproblemen, voegwerk met beschadigingen, houtaantasting door schimmels en schilderwerk. De waaier is kosteloos te bestellen bij de stichting ERM, De waaier is gratis tot een bestelling van 3 exemplaren. Bij meer dan 3 exemplaren wordt vanaf het vierde exemplaar, 4,50 euro per stuk (excl. BTW) in rekening gebracht. Kantoor krijgt nieuwe dubbele glazen gevel Onlangs werd de eerste fase van de grootschalige renovatie van het kantoor van verzekeraar a.s.r. opgeleverd. Het Utrechtse kantoorgebouw wordt naar ontwerp van Team V Architectuur geheel gestript en verduurzaamd. Tijdens de renovatie, uitgevoerd door Ballast Nedam en Kuijpers, blijft het pand in gebruik. Het Utrechtse kantoorgebouw is met m 2 één van de tien grootste van Nederland. Bij de renovatie is onder meer uit de bestaande kantoorvloeren een vide gezaagd. Het extra invallende daglicht en het ruimtelijk contact tussen de verdiepingen dragen bij aan een open werkomgeving. Zo n 1600 medewerkers van a.s.r. nemen hier binnenkort hun intrek. De betonnen borstweringen in de bestaande gevel zijn vervangen door een dubbele glazen gevel. Deze bespaart niet alleen energie circa 50 procent - maar laat ook veel meer daglicht het gebouw binnen. De gevel fungeert in de zomer als geventileerde spouw die opgewarmde lucht afvoert en in de winter als warmtebuffer om overmatig afkoelen te voorkomen. Door het buitenste blad van de dubbele gevel ruimer om het gebouw heen te leggen, ontstaan hoge atria en groene wintertuinen rond het entreegebied en aan de uiteinden van de kantoorvleugels. Op basis van de energiebesparing wordt nu een energielabel A behaald. a.s.r. stelt hoge eisen aan de duurzaamheid van het gebouw, dat reeds een BREEAM-NL Excellent ontwerpcertificaat heeft ontvangen. De tweede kantoorvleugel wordt begin 2015 opgeleverd en de derde vleugel in december Klimaatplafond combineert koeling met akoestiek Voor de renovatie van de Katreinetoren in Utrecht leverde Hunter Douglas een bijzonder lamellen klimaatplafond. Dit plafond is ontwikkeld in samenwerking met specialist in klimaatplafonds Inteco uit Boxtel. Geen eenvoudige opgave: het nieuwe plafond voldoet zowel aan de vereiste koelcapaciteit van 98 W/m 2 als aan de vereiste geluidsabsorptie van 0,85 aw. Een dergelijke hoge koelvraag is meestal lastig te combineren met akoestische elementen in het klimaatplafond. Om dit op te lossen is een spouw van 60 millimeter gerealiseerd tussen het aluminium strekmetalen klimaatelement en het daarboven gemonteerde akoestisch systeemplafond. Door deze spouw en het open lamellenplafond gaat de convectieve koelcapaciteit fors omhoog. Er ontstaat een natuurlijke luchtstroming over het strekmetalen koelelement waardoor er extra warmteoverdracht tussen het watervoerende klimaatelement en de ruimtelucht plaatsvindt. Bovendien voldoet deze plafondconstructie aan de esthetische eisen van NL Architects uit Amsterdam, die de inrichting van de nieuwe Katreinetoren heeft ontworpen. Het plafond moest een rustige uitstraling hebben, waarvoor ook de verlichting en installaties in het plafond zijn verwerkt. De renovatie van de Katreinetoren omvatte de vijfde tot en met de dertiende verdieping. In totaal in is vierkante meter lamellenplafond toegepast. nr. 3 mei

6 Actueel Financiële puzzel herbestemming ontrafeld Het herbestemmen van monumentale gebouwen helpt om de herinnering aan het verleden levend te houden en om de ruimtelijke kwaliteit van onze steden en dorpen op peil te houden. Maar hoe zit het met de financiële lasten? Recente onderzoeken hebben bovendien laten zien, dat het ook voor de samenleving als geheel economisch gezien profijtelijk is om te investeren in het behoud van monumenten. In steden met veel monumenten zijn de grondprijzen hoger dan in gemeenten zonder monumenten. Maar hoewel de hele samenleving profiteert, drukken de financiële lasten vooral op de eigenaren. Het restaureren en herbestemmen van een bestaand gebouw is vaak duurder dan het plaatsen van een volledig nieuw gebouw. Dat werpt de vraag op: zijn herbestemmingsprojecten nu financieel succesvol of wordt er verlies geleden? Frank Vehof en Arno Boon van BOEi zijn op zoek gegaan naar het antwoord. In het kader van, en met ondersteuning van het Nationaal Programma Herbestemming hebben zij 25 herbestemmingsprojecten financieel met elkaar vergeleken. Kort gezegd: herbestemmen is geen vetpot. Het gemiddelde rendement voor financieringslasten op de onderzochte projecten bedraagt 4,6 procent, net genoeg om de investering terug te kunnen verdienen. Ter vergelijking: de grote marktpartijen hebben het afgelopen decennium een rendement behaald van 6,1 procent op regulier vastgoed en 5,3 procent op maatschappelijk vastgoed. In het onderzoek worden dan ook een aantal oplossingen aangedragen hoe het rendement positief kan worden beïnvloed. Kanttekening bij deze conclusies is dat in de vastgoedsector, waarvan de monumentenwereld onderdeel uitmaakt, een dergelijk constant - rendement inmiddels behoort tot de betere beleggingen. (Bron: BOEiend nieuws, nieuwsbrief van BOEi) BREEAM good certificaat voor verbouwde school Onlangs heeft de Internationale School Eindhoven (ISE) het BREEAM good certificaat toegekend gekregen van de Dutch Green Building Council. Het consortium ISE Exploitatie (bestaande uit Strukton Worksphere en partners Mansveld Projecten en Services en vb&t facilitair management) heeft het monumentale pand, dat ooit dienst deed als kazerne, herontwikkeld. De certificatie van het gebouw is bijzonder. De school heeft namelijk een monumentstatus en monumentale gebouwen mogen slechts beperkt worden aangepast. Toch is het ontwerp en de realisatie van de renovatie dermate gestructureerd dat het voldoet aan de criterialijst van de Council. Het certificaat wordt uitgereikt aan projecten die voldoen aan verschillende categorieën van duurzaamheidprestaties, zoals gezondheid, energie en afval. Het gebouw is de enige (monumentale) school in Nederland met deze certificering. De oorspronkelijke kazerne is omgebouwd tot onderwijscampus waarbij bestaande rijksmonumentale panden zijn gerenoveerd en eveneens nieuwbouw is toegevoegd. Voor een periode van dertig jaar verzorgt het Strukton Worksphere ook het beheer en onderhoud van de gebouwen en de installaties in de gebouwen. En is voor die periode ook verantwoordelijk voor de exploitatie. De toekenning van het certificaat bewijst dat het gebouw duurzaam is. Kennis- en adviescentrum Branche- Platform Natuursteen opgericht Vakorganisaties FNV Bouw en CNV Vakmensen en de werkgeversorganisatie Algemene Nederlandse Bond van Natuursteenbedrijven hebben het kennis- en adviescentrum BranchePlatform Natuursteen opgericht. Het platform gaat de opleidingen voor werknemers en ondernemers in de natuursteensector organiseren, stimuleert kennis en promotie van het vakmanschap en geeft voorlichting over scholing, opleiding en onderwijs. Het BranchePlatform Natuursteen neemt de taak op zich om de scholing in de natuursteenbranche te blijven stimuleren, in nauwe samenwerking met ROC Midden-Nederland en Fundeon. Kijk voor meer informatie op Het platform is gevestigd in Harderwijk. Op vrijdag 23 mei organiseert het platform de NatuursteenVakdag met presentaties, demonstraties en een bedrijvenmarkt op het Bouw&Infrapark in Harderwijk. Die dag toont de branche de mogelijkheden van natuursteen in al zijn toepassingen en varianten. s Ochtends worden plenaire voordrachten en parallelsessies gehouden, s middags is er een bedrijvenmarkt met demonstraties van machines en gereedschappen die men kan uitproberen. Bedrijven en medewerkers uit de sector worden verwacht, maar ook opdrachtgevers, architecten, adviseurs en leveranciers zijn van harte welkom. De dag duurt van tot uur en wordt mede mogelijk gemaakt door het Hoofdbedrijfschap Ambachten. Deelname is gratis. Meer informatie en aanmelden op Vernieuwbouw Thialf start in 2015 Ballast Nedam gaat definitief de vernieuwbouw van het Thialf-stadion in Heerenveen uitvoeren. De totale contractwaarde bedraagt ruim 38 miljoen euro. Bernard Sinnema, projectdirecteur van Ballast Nedam: We zijn heel trots op de hoge waardering voor de visie die we op de ambities van Thialf hebben ontwikkeld. Thialf is onlosmakelijk verbonden met schaatsen én met Friesland en wij gaan er alles aan doen om eraan bij te dragen dat die unieke positie voor de komende tientallen jaren behouden blijft. Dat staat centraal in de ontwikkeling en in de uitvoering van ons plan. De belangrijkste onderdelen in het plan van Ballast Nedam zijn de realisatie van een nieuwe schaatsbaan, inclusief de vernieuwing van alle installaties in de hal, en realisatie van topsporttrainingsfaciliteiten in de bestaande hal. Alle ruimtes krijgen daarbij zicht op de ijsbaan, waardoor de topsport nog meer centraal staat. Het gepresenteerde plan kwam tot stand in samenwerking met ZJA Zwarts & Jansma Architecten en Warmtebouw. Ook Croon Elektrotechniek is bij het project betrokken. In de komende periode zal het plan verder worden uitgewerkt en zal duidelijk worden welke lokale Friese bedrijven een bijdrage aan de vernieuwbouw van Thialf zullen leveren. Ballast Nedam start met de bouwwerkzaamheden na de afsluiting van het volgende winterseizoen en zal het complex medio 2016 opleveren. Tijdens de vernieuwbouw blijft de schaatsbaan in het winterseizoen in gebruik. 6 nr. 3 mei 2014

7 Column Duurzaamste corporatie van Nederland Onlangs ontving woningcorporatie de Alliantie uit Amersfoort de Duurzaam Bouwen Award voor de duurzaamste corporatie van Nederland. De woningcorporatie investeert niet alleen in gebouwgebonden energiebesparingen (zoals energielabels), maar doet ook aan duurzame energieopwekking, bijvoorbeeld door het aanbrengen van zonnepanelen. Afgelopen jaar investeerde woningcorporatie de Alliantie in de regio Van rijtjeshuis tot energieneutrale woning Een studententeam van de TU Delft doet met het concept Prêt-à-Loger deze zomer mee aan de Solar Decathlon Tijdens deze Olympische Spelen voor de duurzame bouw zet het team een woning in elkaar die laat zien hoe in Nederland 1,4 miljoen rijtjeshuizen zelf kunnen voorzien in hun energie. Top 10 meest uitbestede klussen in 2013 Werkspot.nl, de online marktplaats voor alle klussen in en om het huis, heeft op basis van eigen data (alle geplaatste klussen) een top 10 samengesteld van de meest uitbestede klussen in Amersfoort ruim 10 miljoen euro aan energetische verbeteringen. Ruim 250 woningen kregen daardoor het energielabel B. Verspreid over de regio rolde de woningcorporatie vijf zogenaamde Label B projecten uit. Deze woningen dateren uit de periode In 2014 wil de Alliantie nog eens 400 woningen naar energielabel B opwaarderen. Per woning of wooncomplex heeft de huurder een aantal verbeteringsmogelijkheden. Het gaat vooral om het aanbrengen van isolatie van de schil, zoals dak, vloer en spouwmuren. Verder is dubbelglas uitgangspunt en in sommige woningen het plaatsen van een HR ketel. Om de woningverbeteringen uit te voeren is het nodig dat 70 procent van de bewoners toestemming geeft. Het Delftse team zal tussen 28 juni en 14 juli in Versailles de originele voorbeeldwoning, uit Honselersdijk (Westland), nabouwen met alle aanpassingen. Behalve de technische verbeteringen gaat het er vooral om dat de bewoners hun typisch Hollandse woning kunnen behouden en meteen een ruimere en betere leefomgeving krijgen. Een nieuwe huid met o.a. zonnepanelen en slimme techniek maakt de woning energieneutraal. Betaalbaar, sociaal en helemaal duurzaam. Het project heet Prêt-à-Loger, klaar om te bewonen, omdat de bewoners erin kunnen blijven als de renovatie plaatsvindt. De financiële haalbaarheid is daarbij een belangrijk aandachtspunt. Verschillende bouwpartijen ondersteunen het project. TBI Bouw gaat de woning bouwen. Putman/Solar Compleet levert de klimaatinstallaties, Van Dorp Installaties de PCM s en domotica, Sto Isoned de na-isolatiepanelen en DMEGC de in glas geïntegreerde zonnecellen. Andere steun komt van de TU Delft, Deerns, DPA Cauberg-Huygen, The Green Village, EcoBouw, Solarevent, Komplot en Printer Pro. Het team kan nog altijd partners gebruiken, zie verder De meest uitbestede klus is het aanbrengen van pleisterwerk en het stuken. Ook wordt schilderwerk, zowel in als om het huis, geregeld uit handen gegeven. Tuinonderhoud staat ook in de top vijf van minst geliefde doe-hetzelf klussen. Vooral aan het bestraten van de tuin beginnen mensen niet snel. Uit eerder onderzoek van Werkspot.nl, naar houding en gedrag ten opzichte van het klussen, blijkt dat de helft van de Nederlanders (53 procent) in eerste instantie een professionele vakman inhuurt om een klus te voltooien, dit geldt vooral voor Nederlanders die ouder zijn dan 35 jaar. Bij Werkspot.nl vindt men vakmannen voor alle klussen in en om het huis. Consumenten plaatsen een klus op de website waar vakmannen op reageren. Op basis van offertes en reviews over deze vakmannen beslist men wie in te huren. Met geplaatste klussen per jaar en aangesloten vakmannen, is Werkspot.nl marktleider in Nederland. De top 10 meest uitbestede klussen van 2013: Pleisterwerk en stuken, buitenschilderwerk, binnenschilderwerk, stuken en sierpleister, bestrating tuin, CV, timmerwerken algemeen, tuinaanleg, badkamer verbouwen en tuin algemeen. Woningcorporaties Wat is de overeenkomst tussen de Parlementaire Enquête Woningcorporaties en de renovatiesector? Meer dan u wellicht denkt. Woningcorporaties zijn qua omzet per project verreweg de belangrijkste opdrachtgevers. Maar het gaat niet goed met de corporatiesector. Het ooit zo brede draagvlak in de samenleving is weg. Van lokaal verankerde sociale huisvesters zijn ze gefuseerd tot grootschalige vastgoedconcerns die het laatste restje sympathie met een reeks van schandalen, miljoenen kostende miskleunen en persoonlijke geldwolverij hebben verspeeld. Natuurlijk geldt dat niet voor alle corporaties, er zijn ook noeste veelal kleinere sociale verhuurders die het doel hooghouden, maar die hebben weinig invloed op het algemene beeld. De gevolgen zijn inmiddels desastreus. De al enkele decennia opgedroogde subsidiestroom is als verhuurdersheffing omgekeerd richting overheid. De efficiëntieslag die daar het gevolg van is, komt niet - zoals al vele jaren door huurdersorganisaties geëist - ten goede aan lagere huren en beter beheer, maar aan de staatskas. De budgetten voor onderhoud nemen af en investeringen in kwaliteitsverbetering worden uit- of afgesteld. Op zich biedt dit ook kansen voor de onderhoud- en renovatiesector. Met nieuwe vormen van resultaatgerichte ketensamenwerking, zoals het VGO-keur, kan onderhoud efficiënter worden verzorgd inclusief meer zorg en aandacht voor de bewoners. Maar de kans dat het totale omzetsaldo desondanks aanzienlijk zal dalen is bepaald niet denkbeeldig. Inmiddels heeft minister Blok de bijl echt aan de voeten van de sociale huursector gelegd: splitsing in een sociaal armoedeel en een commercieel verdiendeel, een en ander in lijn met directieven vanuit Brussel omdat commerciële verhuurders klagen over oneerlijke concurrentie. Merkwaardig, want leegstand in de vrije sector is afwezig. Wat in de politieke discussie opvalt, is dat het alleen over geld en vastgoed gaat, over de bewoners geen woord. Hoewel uiteindelijk het meest belanghebbend staan zij er buiten en naar hun mening wordt niet gevraagd. Op termijn is dat niet vol te houden. Overal in de samenleving speelt het tegendeel: meer invloed en verantwoordelijkheid voor de burger. Wie de markt de ruimte wil geven kan niet zomaar de vraagkant buitensluiten. De roep naar andere beheervormen dan huur zonder zeggenschap of koop met alle risico s neemt toe. Voorbeelden in binnen- en buitenland tonen in allerlei varianten aan dat zelfbeheer een goed en betaalbaar alternatief is. De Parlementaire Enquêtecommissie mag daarom niet blijven steken in de geld- en schuldvraag maar moet vooral kijken naar een houdbaar toekomstgericht stelsel. Dat kan alleen maar met bewoners aan de knoppen. Het alternatief is door blijven sleutelen aan een in feite nu al onhoudbaar stelsel. Met de kans dat er uiteindelijk ook voor de renovatiesector veel naar de knoppen gaat. André Thomsen In elk nummer van RenovatieTotaal geeft prof. ing. André Thomsen zijn mening over een aspect van de renovatiewereld. André Thomsen is als emeritus hoogleraar Woningverbetering en Woningbeheer verbonden aan het Onderzoeksinstituut OTB van de TU Delft en onder meer voormalig voorzitter jury Nationale Renovatie Prijs, thans Gulden Feniks. nr. 3 mei

8

9 Techniek Innovatieve gebruiksklare badkamers in herbestemming Compleet geprefabriceerde badkamers die toch door de voordeur en andere deuren kunnen? In een kantoorpand in Almere werden 28 S-pod badkamers ingebouwd voor de herbestemming naar zelfstandige studio s. Nieuwe badkamers maken in een herbestemmingsproject is vaak een behoorlijke opgave. Niet alleen vanwege alle leidingen die een plek moeten krijgen, maar ook vanwege alle verschillende disciplines die bij een badkamer betrokken zijn. Kortom: een behoorlijk arbeidsintensieve klus. Compleet geprefabriceerde badkamers leveren echter problemen op vanwege hun grootte. Maar het kan ook anders. In Almere is een kantoorpand van vier verdieping aan de Schoutstraat In Almere zijn de innovatieve badkamers gecombineerd met een ombouw en keukenopstelling. deels herbestemd voor 28 zelfstandige studio s. Deze liggen op de eerste en derde verdieping; op de begane grond is (nog steeds) een makelaar gevestigd en op de tweede verdieping huizen een tandtechnicus en kaakchirurg. Deze huurders dienden tijdens de verbouwing zo min mogelijk overlast van de werkzaamheden te ondervinden. Innovatieve techniek S-pod Benelux ontwikkelde de S-pod gebruiksklare badkamer, speciaal voor plaatsing in bestaande gebouwen. Deze badkamer bestaat uit een vloer, wanden en plafond, een volledig afgewerkte deur met kozijn, alle leidingen - zowel voor water, elektra als ventilatie - én alle badkamer sanitair en accessoires. De speciale truc is dat de badkamers weliswaar compleet geprefabriceerd worden aangeleverd, maar in delen uit elkaar te halen zijn. Dit gebeurt veelal op de stoep voor de voor- of achterdeur. Het losse plafond, de wanden en de vloer worden vervolgens door de deur (minimaal 60 cm breed) of kozijn naar binnen gebracht. Transport naar bovenverdiepingen via trappen of lift is geen probleem vanwege de relatief kleine afmetingen én het lichte gewicht van de verschillende onderdelen. Op de plaats van bestemming wordt de badkamer vervolgens, inclusief de benodigde waterkeringen, weer gemonteerd. Veelal is ongeveer 6 uur nodig om de badkamer in delen te demonteren, te monteren en aan te sluiten. Zó kan het ook, naar de plaats van bestemming via de aanwezige hijsbalk. De verschillende onderdelen zijn gemaakt van glasvezel versterkt kunststof composiet en voorzien van een gelcoat. De panelen worden voorzien van waterkeringen en vervolgens aan de buitenzijde met bouten en moeren aan elkaar bevestigd. Er zijn dus geen cementachtige voegen of kitnaden die vies kunnen worden, omdat deze materialen simpelweg niet worden gebruikt. Herbestemmingsprojecten In het kantoorgebouw in Almere is het type Clerane toegepast, een product dat al vele jaren succesvol voor dit doel wordt ingezet. Daarnaast werd in Almere ook de ombouw en de keukenopstelling door S-pod geleverd en geplaatst. In de regel plaats S-pod de badkamers zelf, maar inbouw door een installatiebedrijf is ook mogelijk. Harrie van Leeuwen, directeur van S-pod: Vooral als de badkamer in één keer naar binnen kan is het goed mogelijk dat deze door de installateur van de aannemer geplaatst en aangesloten wordt. Bij plaatsing in delen doen we dit liever zelf. Dan hebben we meteen de zekerheid dat het goed zit. We geven dan ook standaard vijf jaar garantie op de waterdichtheid van de badkamer. De badkamer kan direct op de betonnen of houten vloer geplaatst worden. Een aantal modellen hebben stelpootjes voor de juiste plaatsing. De badkamers zijn namelijk leverbaar in meer dan 20 verschillende modellen die variëren in grootte van 1,3 tot 5 m 2. Daarmee variëren ook de buitenmaten van de badkamers én het aantal delen. Het type Clerane dat in Almere is toegepast, heeft buitenmaten van 160 x 161 centimeter en is opgebouwd uit zeven delen. Deze badkamer is compleet ingericht (en dus gebruiksklaar) met onder andere een hangtoilet met toiletbril, wastafel, douchehoek met (thermostatische) mengkraan, opbergruimte voor shampoo, een spiegel, halogeen verlichting, RVS deurbeslag en een douchegordijn. Meer informatie: S-pod Benelux, Zo worden de S-pod badkamers op de stoep vóór het project afgeleverd, als een compact pakketje. Vervolgens worden de onderdelen naar de plaats van bestemming gebracht, door het lichte gewicht en de kleine afmetingen geen probleem. Op de plek worden de onderdelen weer gemonteerd, inclusief de benodigde waterkeringen. nr. 3 mei

10 Actueel, Dag van de Bouw Dag van de Bouw 2014; ook renovatieprojecten open op zaterdag 24 mei Op zaterdag 24 mei 2014 vindt al weer voor de negende keer de Dag van de Bouw plaats. Deze dag is onderdeel van de imagocampagne De Bouw maakte het die werkgeversvereniging Bouwend Nederland samen met haar leden voert. Restauratie kantoorpand Nijmegen Voor opdrachtgever Van Bergen cs accountants en belastingadviseurs kreeg bouwbedrijf Lelieveldt b.v. de opdracht om het voormalige Vrijmetselarij-onderkomen in zijn geheel te restaureren, renoveren en te laten voldoen aan de moderne eisen die horen bij een kantoortuin met bijbehorende Hyclass bedrijfsunits. Dat bleek een hele uitdaging. Door de loop der jaren is het publiek steeds bekender geworden met de Dag van de Bouw. In 2013 waren er maar liefst 231 projecten waar bezoekers een kijkje konden nemen. Die deden dat ook massaal; een record aantal bezoekers van (2012: ). Het draait allemaal om grote en kleine projecten in de bouw en infra. Zoals wegen, spoor- en vaarwegen, woningen en woonwijken, winkelcentra, kantoorpanden, zorg- en sportaccommodaties en scholen. En niet alleen in de sector nieuwbouw, maar ook in de renovatie-, restauratie- en herbestemmingssfeer. Voor de deelnemende bedrijven is dit natuurlijk een uitgelezen kans om te laten zien tot welke hoogstandjes ze in staat zijn. Dat is niet het enige doel: bedrijven laten ook toekomstige bouwmensen zien wat een prachtig vak bouwen is en hopen hiermee anderen te inspireren. Ook voor omwonenden van de aangemelde projecten is het een unieke kans om een kijkje achter de schutting te nemen. Kortom: kom op zaterdag 24 mei in die bouwput! Locatie: Waldeck Pyrmontsingel 77, Nijmegen Openingstijden: uur Uitvoerende partij: Bouwbedrijf Lelieveldt b.v. Geschatte opleveringsdatum: Juni 2014 Website: Verbouw Stationsgebied Utrecht Utrecht bouwt in het Stationsgebied aan de toekomst van de stad; een ontmoetingsplek voor iedereen die wil reizen, winkelen, wonen, werken en ontspannen in de dynamiek van het hart van Nederland. De vernieuwing van het Utrechtse Stationsgebied is anno 2014 in volle gang. Op het Vredenburg, op en rond Utrecht Centraal, de Croeselaan, in Hoog Catharijne, het Jaarbeursplein en op de Catharijnesingel wordt gewerkt. Op veel plekken tegelijk, zodat Utrecht zo snel mogelijk kan profiteren van meer ruimte op het station, meer keuze in Hoog Catharijne, muziek op het Vredenburg, overzichtelijke straten én met een bootje door de singel kan varen. Locatie: Vredenburg 40, 3511 BD, Utrecht Openingstijden: uur Uitvoerende partij: Projectorganisatie Stationsgebied Geschatte opleveringsdatum: Gefaseerd tussen 2010 en 2020 Website: Museum Gorssel In opdracht van Hans Melchers realiseren TBI-ondernemingen Croon Elektrotechniek, Koopmans Bouw en Wolter & Dros het Museum voor realistische kunst in Gorssel. Het museum wordt deels gehuisvest in het voormalige gemeentehuis van Gorssel, dat eind 2012 vrij kwam. Het monumentale deel van het uit 1914 daterende gemeentehuis van Gorssel blijft intact. De later aangebouwde delen worden in het ontwerp vervangen door nieuwbouw. Het museum wordt een paviljoenachtig gebouw van twee verdiepingen met strategische doorkijkjes naar de parkachtige omgeving waarin het komt te staan. Het ontwerp is van Hans van Heeswijk Architecten uit Amsterdam. Locatie: Hoofdstraat 28, Gorssel Openingstijden: uur Uitvoerende partij: Koopmans Bouw b.v. Geschatte opleveringsdatum: Voorjaar 2015 Website: detail/realisatie-museum-voor-realistische-kunst-gestart/154 Restauratie Amsterdam Aan de Retiefstraat restaureert Mercuur Bouw voor woningstichting Eigen Haard drie panden waarin 12 appartementen worden gevestigd. De werkzaamheden bevatten onder meer funderingsherstel, het maken van nieuwe indelingen en een nieuw dak. Door de investering van Eigen Haard wordt uitgegaan van een energielabel A voor de appartementen. Locatie: Retiefstraat , Amsterdam Openingstijden: uur Uitvoerende partij: Mercuur Bouw Geschatte opleveringsdatum: September 2014 Website: Verbouw a.s.r. kantoor Utrecht De renovatie van Archimedeslaan 10 in Utrecht is gestart in 2012 en duurt tot en met Het is een van de grootste renovaties van een kantoor in Nederland. Bijzonder is dat dagelijks 2000 mensen aan het werk zijn in het a.s.r. pand terwijl er wordt gerenoveerd. Het vernieuwde pand is volledig ingericht op het Nieuwe Generatie Werken (NGW). Het pand voldoet aan de duurzaamheidsambities van a.s.r. en zorgt voor ondersteuning van één cultuur waarin samenwerking, openheid en flexibiliteit centraal staan. Dit is een unieke kans om een van de grootste renovaties van een kantoor van dichtbij te bekijken, mét de verschillende fases van de renovatie, zoals het oude gedeelte waar nog mensen werken, de renovatiefase en het nieuwe opgeleverde deel van het kantoorpand. Locatie: Archimedeslaan 10, Utrecht Openingstijden: uur Uitvoerende partij: Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling B.V. Geschatte opleveringsdatum: Eind 2015 Website: 10 nr. 3 mei 2014

11 Groot onderhoud twee woonblokken, Veldhoven Dit project betreft twee woonblokken van elk 24 appartementen in de wijk Zonderwijk, waarvan de renovatie in volle gang is. Het gebouw aan de Mullerlaan is compleet voorzien van de nieuwe thermische schil. De nieuwe balkons met de bijbehorende stalen constructie en de aluminium puien zijn geplaatst. Op dit moment is men bezig om de gevel te voorzien van de - voor dit project kenmerkende - aluminium gevelbekleding: geanodiseerde lamellen in vijf verschillende kleuren. Van het gebouw aan de Oortlaan is de sloop gereed, de stalen constructie voor het ophangen van de balkons geplaatst en wordt de thermische schil met de stelkozijnen aangebracht. Locatie: Oortlaan / Mullerlaan, Veldhoven Openingstijden: uur Uitvoerende partij: Huybregts Relou Geschatte opleveringsdatum: Medio 2014 Website: Restauratie kerk, Klein Wetsinge Voor opdrachtgever Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK)restaureert Notebomers Bouwgroep de kerk te Klein Wetsinge. Locatie: Valgeweg, Klein Wetsinge (Groningen) Openingstijden: uur Uitvoerende partij: Notebomers Bouwgroep Geschatte opleveringsdatum: Juni 2014 Verbouw woning Schipluiden Gedeeltelijk herbouwen van een brandwoning voor opdrachtgever Wonen Midden Delfland Locatie: Schippershof 12, Schipluiden Openingstijden: uur Uitvoerende partij: Vehoec aannemers Geschatte opleveringsdatum: Website: Restauratie pand, Utrecht In het prachtige pand Brigittenstraat 20 realiseert Het Utrechts Monumentenfonds acht luxe huurappartementen. Het eeuwenoude pand heeft een rijk verleden. De voorste beuk langs de straat is Middeleeuws en het achterste deel is 18de eeuws en heeft een gave Rococo-schouw. Uit de Middeleeuwse fase zijn de zware balken en kapconstructie bewaard gebleven. In de jaren twintig was op de begane grond een danszaal gevestigd en een schermzaal met kleedkamers. Tijdens de Dag van de Bouw kunnen bezoekers deelnemen aan rondleidingen en veel te weten komen over de bijzondere aspecten van het restauratievak, hoe wordt omgegaan met uitvoeringsaspecten, de constructieve vraagstukken en de vaak tegenstrijdige belangen van regelgeving versus monumentale status. Locatie: Brigittenstraat 20, Utrecht Openingstijden: uur Uitvoerende partij: aannemersbedrijf van Zoelen bv Geschatte opleveringsdatum: Eind 2014 Restauratie consolidatie muur Fort Sint Michiel In 2008 is een klein deel van het terrein van de Frederik Hendrikkazerne opgegraven. Tijdens deze opgraving werden dikke muren en sporen van een trap van het Fort Sint Michiel gevonden. Op basis van oude tekeningen en vervolgonderzoek is de exacte positie van het fort, een vijfpuntige ster gevonden. Fort Sint Michiel stamt uit 1641 en is het enig overgebleven Spaanse stenen fort in Nederland. Het ondergrondse muurwerk is goed bewaard gebleven. Te zien is hoe de consolidatie gebeurt van fase 1 Locatie: Garnizoensweg, Venlo Openingstijden: uur Uitvoerende partij: aannemersbedrijf J van Horck en Zn. Geschatte opleveringsdatum: Juni 2014 Website: Foto: Hans Hurkmans Herbestemming kerk Noordwijk Binnen In het oude centrum van Noordwijk Binnen wordt het aan de Voorstraat / Doelensteeg gelegen kerkgebouw Satorius omgebouwd tot een woonhuis. Het kerkgebouw dateert uit de 18e eeuw. Bij de voorbereidende werkzaamheden voor het aanbrengen van een nieuwe kelder zijn de restanten gevonden van een kelder uit het einde van de 15e eeuw. De bestaande kelder en het omhulsel van het kerkgebouw zijn de basis voor een nieuw en eigentijds woonhuis. Moderne materialen en ambachtelijke details komen hier samen. Locatie: Doelensteeg 1, Noordwijk Binnen Openingstijden: uur Bedrijf: Bouwbedrijf Alkemade Geschatte opleveringsdatum: Juli / augustus 2014 Website: Restauratie Onder de Toren, Oud Gastel Voormalig café Onder de Toren in Oud Gastel (Noord Brabant) wordt na 13 jaar leegstand geheel gerenoveerd. Het project wordt op dit moment ingezet als leerobject voor jongeren om praktijkervaring op te doen in de bouw. Wisselend nemen leerlingen deel aan diverse onderdelen van de uitvoering. Locatie: Kerkstraat 1, Oud Gastel Openingstijden: uur Uitvoerende partij: Bouwservice Bartelen Geschatte opleveringsdatum: Eerste kwartaal 2015 Website: Herbestemming Nieuwoord Woudenberg Ontwikkeling van zorghuisvesting Nieuwoord te Woudenberg. In de monumentale villa worden negen woonzorgeenheden gerealiseerd. Daarnaast wordt er aan de achterzijde een nieuw deel aangebouwd. Hierin worden vier woonzorgeenheden gerealiseerd. In totaal komen er dus dertien woonzorgeenheden met daarbij gemeenschappelijke ruimtes. Locatie: Maarsbergseweg 22, Woudenberg Openingstijden: uur Uitvoerende partij: Legemaat & van Elst Geschatte opleveringsdatum: September 2014 Website: content/home.php Verbouw Station Amsterdam Centraal Station Amsterdam Centraal ondergaat momenteel een grote metamorfose. Bent u ook zo benieuwd naar wat er zich allemaal achter de bouwhekken afspeelt? Tijdens de Dag van de Bouw is iedereen welkom om zelf een kijkje te nemen achter de schermen. Zo kunnen bezoekers bijvoorbeeld door de Michiel de Ruijter autotunnel lopen en door de toekomstige fiets- en voetgangerstunnel, die straks de centrumzijde verbindt aan de IJzijde. Locatie: Stationsplein (Amsterdam CS), Amsterdam Openingstijden: uur Uitvoerende partij: Gemeente Amsterdam Geschatte opleveringsdatum: 2020 Website: nr. 3 mei

12 Modulo met Modulo met TAF systeem TAF systeem Easy Drain XS Nano XS Nano Naast deze uitbreiding op de huidige modellen Naast deze uitbreiding op de huidige modellen zag ook de Designgoot NANO het levenslicht. zag ook de Designgoot NANO het levenslicht. Prachtig stukje Hollands Design waarmee Easy Prachtig stukje Hollands Design waarmee Easy Drain weer eens aantoont dat waterafvoer en Drain weer eens aantoont dat waterafvoer en uitstraling prima samengaan. Deze fraaie, uitstraling prima samengaan. Deze fraaie, doordachte en ultra smalle douchegoot zal vanaf doordachte en ultra smalle douchegoot zal vanaf juni 2014 leverbaar zijn in diverse maten. juni 2014 leverbaar zijn in diverse maten. COMING SOON! COMING SOON! Multi uitloop zijkant Multi uitloop zijkant Mail naar Mail naar voor de nieuwste documentatie. voor de nieuwste documentatie. Multi met RVS flens Multi met RVS flens Compact met RVS flens Compact met RVS flens XS Nano XS Nano Volg ons /easydrainnl Volg ons /easydrainnl Distributor Distributor RM&CØ sanitair bv RM&CØ sanitair bv T +31(0) T +31(0) info@rmsanitair.nl info@rmsanitair.nl rmsanitair.nl rmsanitair.nl easydrain.nl easydrain.nl Manufacturer Manufacturer

13 OudNieuw In Emmer Compascuum heeft een metamorfose plaatsgevonden van woningen aan de Spindel. Lefier Zuid Oost Drenthe gaf opdracht tot een verbeterplan met minimale overlast voor de bewoners. Bij deze renovatie hebben verschillende partijen HTO, Daas Baksteen, Eternit en Omnicol innovatief samengewerkt voor een oplossing met prefab gevelelementen. Energiebesparing en comfortverhoging stonden hierbij voorop. Alle 21 woningen kregen een nieuwe gevel. De elementen zijn door HTO samengesteld in de prefab-afdeling op de vestiging Assen. Met bakstenen van Daas Baksteen. Voordeel van de prefab gevelelementen was onder meer dat er doorgewerkt kon worden, dat de elementen droog samengesteld konden worden én dat afval tot het minimum beperkt bleef. Behalve het verbeteren van het wooncomfort en het energiezuiniger maken van de woningen, kreeg ook het straatbeeld weer een geheel eigentijdse uitstraling. Architect van dit project is Van Manen en Zwart uit Drachten. (Foto s: Daas Baksteen Zeddam B.V.) Uitdaging! Heeft u ook meegewerkt aan zo n mooi voorbeeld van renoveren, restaureren, herbestemming, onderhoud, enzovoort? En is het project in 2012 of 2013 opgeleverd? Laat het ons weten! Mail een foto van vóór de aanpak en na de aanpak naar RenovatieTotaal (redactie@renovatietotaal.nl) en wie weet staat uw project de volgende keer op deze plaats! nr. 3 mei

14 Thema Nieuws op het gebied van Geringe hoogte doucheafvoer bij renovaties Schlüter -KERDI-LINE-F is een volledige set voor lineaire inloopdouches met een horizontale afvoer. Schlüter -KERDI-LINE is een meerdelig, lineair afvoersysteem om inloopdouches met keramische tegels, natuursteen of andere bekledingen te realiseren. Type F is universeel voor de centrale plaatsing of plaatsing tegen de wand en met een geringe inbouwhoogte van slechts 60 mm vooral geschikt voor renovaties. Het systeem bestaat uit een diepgetrokken roestvaststalen goot en een rooster/frameconstructie die met de bij de set meegeleverde hoogteregeling traploos kan worden versteld. De lengte varieert van 50 tot 120 cm, in stappen van 10 cm. Schlüter -KERDI-LINE-F met horizontale afvoer naar voren is uitgerust met een stankafsluiter geïntegreerd in de afvoerbehuizing. Hoogte van de gootdrager voor KERDI-LINE-F is 60 mm die kan worden aangepast aan een vloerbekledingsdikte van 3 tot 25 mm. vast verlijmd. Bij Schlüter -KERDI-LINE- F zijn op basis van de afvoerleiding het gootelement en de gootdrager vast met elkaar verbonden. Meer informatie: Schlüter-Systems KG, BENELUX team, Arendonk (B), +32 (014) , Winnaar if Product design Award & Reddot Award 2014 HÜPPE viel onlangs in de prijzen met de if Product Design Award 2014 en de Reddot Award Wat bijzonder is aan de series HÜPPE Enjoy pure en HÜPPE Enjoy elegance, zijn de glazen elementen die zijn uitgevoerd zonder bevestigingsprofielen. Ook de verchroomde scharnieren en de greep geven deze series een karakteristiek en uniek uiterlijk. Bij de serie pure zijn deze strak, bij de serie elegance wat ronder. De vlak aansluitende scharnieren en de profielloze glassegmenten zorgen voor een unieke designbeleving en hoge transparantie. Het voordeel is bovendien dat het reinigen zeer eenvoudig is. De deursluiting is een staaltje van perfectionisme en heeft een verdekt hef-/daalmechanisme, die er voor zorgt dat de deur 5 mm omhoog gaat tijdens openen. Daardoor zijn deze douchewanden zeer geschikt voor inbouw gelijk met de vloer en mooi te combineren met de EasyStep vlakke douchebakken. De breedten (tot mm) en zijwanden tot zelfs mm creëren grote en ruimtelijke douches. Alle modellen worden in echt veiligheidsglas (6 of 8 mm) geleverd met CE-keurmerk. Naast het heldere glas kan het glas in drie decors worden geleverd. Dit zijn Privatima, Sandplus en Bubbles. Al deze decors en het heldere glas zijn bovendien met het zelfreinigende Anti-plaque leverbaar. Informatie: HÜPPE B.V, (078) , Composietplaten voor badkamerrenovatie De met glasvezel versterkte composietplaten van 8 mm van Artweger zijn ontwikkeld om snel en effectief een (gedeeltelijke) badkamerrenovatie uit te voeren. De platen kunnen ook over de bestaande tegels worden verlijmd. Ze zijn krasvast, vlekafstotend, waterdicht en verkleuren niet. De elementen zijn te verkrijgen in breedtes van 65 tot 130 cm en tot 258 cm hoogte. De elementen zijn in zeven kleuren leverbaar, waarvan twee met een deco-motief en worden inclusief profielen geleverd. De kleuren matchen met de badombouwkleuren van de eigen Twinline 2 bad/douchecombinatie, die nu ook in een variant met 24 luchtjets op de markt is. Meer informatie: Burgmans Sanitair B.V., Capelle aan den IJssel, (010) , Tegellijm op dekvloer na drie dagen Om tijdsbesparing op te leveren heeft PCI speciaal voor jonge cementdekvloeren de populaire tegellijm PCI Flexmörtel doorontwikkeld naar twee bijzondere varianten, die onder garantie na drie dagen respectievelijk een restvochtgehalte van 4 procent op cementdekvloeren kunnen worden toegepast. Slechts drie dagen na het leggen van een beloopbare cementdekvloer kan keramiek worden aangebracht met de zeer flexibele PCI Flexmörtel S2 die voldoet aan C2 TE S2. Deze tegellijm is supersterk, met een hechtsterkte die ruim tweemaal zo hoog is dan die in de norm (1,0 N/mm²). Vooral voor grootformaat platen op vloerverwarming en buitentoepassingen wordt deze mortel aanbevolen. Toepassing kan niet alleen als dunbed en middenbed, maar ook als vloeibed, ter vervanging van de buttering-floating methode. Na 28 dagen kan met deze lijm al keramiek worden aangebracht op beton. Deze lijm levert de verwerker dus in vele opzichten tijdsbesparingen op. Met PCI Flexmörtel S1 wordt keramiek op zandcementdekvloeren verlijmd zodra het restvochtgehalte is gedaald tot 4 procent. Deze mortel voldoet aan de norm C2 TE S1. Beide tegellijmen zijn universeel inzetbaar, op wand en vloer, zowel binnen als buiten. Alle soorten keramiek kunnen ermee worden verlijmd op vele ondergronden, ook bij vloerverwarming. Toepassing van terras tot badkamer of zwembad. En de mortels kunnen ook worden gebruikt om kleine oneffenheden uit te vlakken. PCI Flexmörtel S1 en S2 worden geleverd in zakken van 20 kg. Meer informatie: BASF Nederland B.V., Construction Chemicals, Inbouwreservoir met afstandsbediening Speciaal voor krappe ruimtes met een beperkte bouwhoogte ontwikkelde Geberit het Omega-inbouwreservoir. Het kan worden gemonteerd op een hoogte van 82, 98 of 112 cm en kan van boven of vanaf de voorkant worden bediend. Via de kleine en eveneens strak ontworpen 2-toets bedieningsplaten wordt de gewenste spoeling verkregen. Deze platen dekken een service-opening van 180 mm x 110 mm af. Aansluiting op de wateraanvoer kan van achteren of van opzij. Nieuw is ook de Geberit Omega70- afstandsbediening. Deze kan binnen 2 m van het reservoir op de wand worden gepositioneerd. Via een lichte druk op het glazen of roestvaststalen plaatje activeert de Omega70 de servo-unit van het spoelmechanisme. Deze afstandsbediening is 8,8 mm dik en is met 11,2 cm breedte en 5 cm hoogte elegant en klein te noemen. De Omega70 is ook te combineren met inbouwreservoirs uit de Sigma-serie. Meer informatie: Geberit, Nieuwegein, (030) , Prefabrenovatieconcept Met het prefab-renovatieconcept kan Faay Prefab Products in slechts één werkdag badkamers, toiletten en keukens/ pantry s renoveren. s Avonds kunnen de bewoners weer koken of douchen. Een uitkomst voor woningcorporaties die huurders niet tijdelijk hoeven te laten verhuizen. Crux in het verhaal is het prefabriceren van alle onderdelen in de eigen fabriek. Elk onderdeel past gewoon door de (voor)deur, want het prefab-renovatieconcept is speciaal ontwikkeld voor bestaande, bewoonde bouw. De vakmensen brengen de geprefabriceerde elementen voor vloer, wanden en plafond aan. Dan worden de sanitairof keukenelementen geplaatst en aangesloten. Daarna verzorgen zij de afmontage van ventilatie en elektra. Nog even afkitten, opruimen, schoonmaken en klaar. Renoveren zonder ongemak, zonder overlast en tegen lagere kosten. Meer informatie: Snel systeem voor tegelwerk in badkamer Bewoners van renovatieprojecten hoeven niet meer lang op hun vernieuwde badkamer te wachten, verwerkers kunnen zonder lange wachttijden hun werk voortzetten Dit is geen fantasie, maar realiteit met de tegellijm- en waterdichtingssystemen van PCI. Daarbij wordt onderscheid gemaakt in de droge methode waarbij XPS hardschuimplaten en douchevloer- 14 nr. 3 mei 2014

15 badkamerrenovatie elementen worden gebruikt, en de natte methode, met toepassing van diverse mortels. Het natte systeem van PCI begint met PCI Gisogrund Rapid, een primer die al na 10 minuten droog is. Voor zover uitvlakken van de wand of egaliseren van de vloer noodzakelijk is, kan dit met PCI Pericret (uitgehard na 2 uur) en PCI Periplan (3 uur). Een waterdichtingslaag van PCI Lastogum, vaak in combinatie met PCI Pecitape kimband, leidingsmanchetten en hoekband voor binnen- of buitenhoek, heeft een droogtijd van 2 uur. Slechts 3 uur bedraagt de droogtijd van de tegellijm PCI Rapidlight en 2 uur van de vloeibedlijm PCI Rapidflott. Het systeem wordt gecompleteerd door de voegmortel PCI Rapidfug (2 uur) en siliconenvoeg PCI Silcoferm S. XPS hardschuimplaten PCI Pecidur worden geleverd in vele formaten. Ook rondingen, hoekelementen en bevestigingsmaterialen zijn verkrijgbaar. Ook PCI Pecibord douchevloerplaten, met geïntegreerde afvoer, bieden vele mogelijkheden bij de vele beschikbare formaten en soorten (design)roosters. Op de projecten wordt een garantie verstrekt van 10 jaar. Meer infoformatie: Lijm- en voegsysteem voor badkamerrenovatie Het renovatiesysteem voor de badkamer van Forbo Eurocol is in grote lijnen het waterdichte lijm- en voegsysteem. De toegevoegde waarde ligt echter bij de universeel toepasbare uitvlakmiddelen voor wand en vloer, zoals de 957 Wandoquick, toepasbaar op vrijwel alle ondergronden (ook gipsachtige). Ongeacht de laagdikte kan de gebruiker na drie uur aanvangen met het tegelwerk, of het nu een laagje is van 3 millimeter of 50 millimeter. Meer informatie: Eurocol, Wormerveer, (075) , Renovatieput kan over bestaande vloerput Speciaal voor renovatiewerkzaamheden heeft Aquaberg vloerputten een kunststof renovatieput in het leveringsprogramma. Deze renovatieput is over de bestaande vloerput heen te plaatsen wat de kans op lekkages verkleint. Het is immers niet nodig te hakken en te breken om een nieuwe vloerput te plaatsen wanneer de oude put te laag komt te zitten bij renovatiewerkzaamheden waar een nieuwe tegelvloer over de bestaande wordt gelegd. De renovatieput is geschikt voor moderne en dunne tegels en beschikbaar in de vier diktematen 5, 6, 7 en 10 mm. Het formaat bedraagt in alle gevallen 146 x 146 mm. De draadbus M5 aan het rooster biedt de mogelijkheid een reukafsluiter te bevestigen. Meer informatie: Aquaberg vloerputten, Hoevelaken, (033) , Vernieuwd trainingsen seminarcenter Viega Nederland Viega Nederland heeft haar trainings- en seminarruimte volledig vernieuwd. Met de vernieuwing werd ook het Hygiene+ concept onderdeel van het centrum. Diverse oplossingen voor behoud van de drinkwaterkwaliteit, waaronder een functionerend elektronisch gebruikersstation, maken deel uit van deze presentatie. In het vernieuwde trainings- en opleidingscentrum worden naast seminars en workshops ook praktische trainingen en demonstraties gegeven. Viega Nederland organiseert al jaren workshops en seminars rondom de thema s Fonterra vloerverwarming, Viega systeemtechniek en waterhygiëne en drinkwaterkwaliteit. Naast praktische toepassingsmogelijkheden komen onder meer ook de theoretische onderbouwing, wet- en regelgeving en rekenregels aan bod. Bij de seminars en trainingen over drinkwaterkwaliteit kan in het vernieuwde centrum nu ook het elektronische gebruikersstation live worden gedemonstreerd. Met alle oplossingen van het bedrijf voor behoud van de drinkwaterkwaliteit, van handmatig spoelen tot de volledig elektronische en automatische oplossingen. In het nieuwe centrum worden ook de verschillende Viega buisleidingsystemen met SC-Contur gepresenteerd, en bijbehorende persmachines, alsook diverse voorwandsystemen. Hiertoe behoort ook het recent met de VSK Award onderscheiden, in hoogte verstelbare Viega Eco Plus wcelement. Deelnemen aan de workshops is gratis. Aanmelden kan via workshop.... Een nieuw bad, maar toch oud? Een nieuw bad zonder breekwerk, is dat mogelijk? Beterbad ontwikkelde een systeem: het Bad-in-Bad-Systeem. Daardoor is wél een nieuw bad mogelijk, zonder ingrijpende verbouwing van de badkamer. In een halve dag tijd plaatsen monteurs van Beterbad een nieuw bad, zonder breekwerk. Daarvoor wordt eerst de oude situatie ingemeten. Het nieuwe bad, gemaakt van hoogwaardig sanitair acryl, wordt geplaatst over het bestaande bad. Hakwerk aan de tegels of wanden is niet nodig. Het nieuwe bad wordt geplaatst met een nieuwe afvoer en sifon. En ditzelfde systeem is ook toepasbaar voor douchebakken. Bijkomend voordeel is dat door de isolerende werking van het Bad-in-Bad-Systeem het badwater tot wel twee keer zo lang warm blijft. Ook is het mogelijk het nieuwe bad uit te voeren als whirlpool. Beterbad ontwikkelde ook het Badwissel- Systeem. Daarbij wordt het oude bad vervangen door een nieuwe bad. Maar ook hiervoor geldt: zonder hak- of breekwerk. Bij het vervangen gaat het vooral om onherstelbaar beschadigde baden, gemaakt van acryl of quaryl. De vervanging kost slechts één dag. Meer informatie: Beterbad bv, Dronten, (0321) , Leidingrenovatie Spray-liner is nieuw, maar eigenlijk is er niets nieuws aan, aldus de brochure over leidingrenovatie met behulp van dit product. Spray-liner combineert namelijk bestaande technieken en materialen tot een geheel nieuwe, gepatenteerde reparatiemethode voor dunne afvoerleidingen. De leidingrenovatie start met het reinigen van de te renoveren leiding. Droog hoeft niet, schoon wel. Vervolgens wordt met een speciale spraykop gelijkmatig een laag epoxyhars op de binnenzijde van de leiding aangebracht. Nauwgezet onderzoek vooraf bepaalde welke leidingdelen gerepareerd of gerenoveerd moesten worden. Epoxyhars heeft het voordeel ten opzichte van producten als polyester- en silicaatharsen dat het materiaal niet krimpt bij het uitharden en hecht aan de buiswand. Hierdoor is een 100 procent waterdichte oplossing mogelijk. De epoxyhars hecht zich zodanig aan de oude buiswand dat als het ware één geheel gevormd wordt. Spray-liner is geschikt voor afvoerleidingen vanaf binnenmaat 34 mm. De voortgang van het reparatie- of renovatieproces en de kwaliteit van de epoxylaag worden gecontroleerd door een minicamera op de spraykop. Meer informatie: Spray-liner, Venlo, (077) , Einde aan gekleurde voegen Omnicol introduceert een nieuwe 3-componenten expoxymortel die definitief afrekent met verkleurde of beschimmelde voegen in tegelvloeren. Het product bestaat uit een basisproduct van hars en verharder, waaraan gekleurd zand als een derde component wordt toegevoegd. Dit resulteert in een 100 procent kleurvaste en waterdichte voegmortel die bestand is tegen de meest voorkomende chemicaliën. Dat maakt Omnifill Prof 123 bij uitstek geschikt voor gebruik in natte ruimtes, zoals badkamers. In tegenstelling tot de traditionele 2-componenten expoxy is dit product gemakkelijk te verwerken. Een 2-componenten expoxy is zwaar in de verwerking en de resten blijven nogal eens op het tegelwerk achter. Dat is nu voorbij, aldus Productmanager Mario van Poppel van Omnicol. We hebben samen met onze Amerikaanse partner Laticrete een 3-componenten epoxymortel ontwikkeld die een hoogwaardig resultaat geeft op een schone en gebruiksvriendelijke manier. Daarmee maken wij definitief een einde aan verkleurde of beschimmelde voegen, in bijvoorbeeld badkamers. Door het kleurvaste karakter is de voeg ook bij uitstek geschikt voor vloeren waar de voegkleur gelijk moet zijn aan de tegel. Omnifill Prof 123 is verkrijgbaar via speciaalzaken, tegelhandelaars en de bouwmaterialenhandel. Het basisproduct is 24 maanden houdbaar, de kleurencomponent zelfs onbeperkt. Meer informatie op nr. 3 mei

16 (advertorial) Badkamer Renovatie Systeem: snelheid geboden Op de prioriteitenlijst bij woningrenovatie, die wordt aangevoerd door het aanbrengen van energiebesparende maatregelen, staan ook verbeteringen op het gebied van comfort hoog op de lijst. Vooral het renoveren of vernieuwen van de badkamer en toilet is een wens die veel bewoners koesteren. Veel mensen zien er echter tegenop omdat deze klus vaak langdurig voor overlast zorgt vanwege de vele verschillende werkzaamheden die in de relatief kleine ruimte plaats moeten vinden. Bewoners willen daarom graag dat deze renovatie zo snel mogelijk gebeurt, maar dit mag niet ten koste gaan van de kwaliteit. Om hieraan tegemoet te komen, ontwikkelde Forbo Eurocol het Badkamer Renovatie Systeem. De basis van het concept is het succesvolle Forbo Eurocol Waterdicht Tegelwerk Systeem. Ongeacht de ondergrond bieden de verschillende producten een uitstekende hechting en gegarandeerde waterdichtheid. Door te kiezen voor sneldrogende producten in combinatie met dit systeem kan de renovatietijd flink verkort worden. Kortere droogtijden Droogtijden zijn noodzakelijk om de producten goed te laten binden en uit te harden. Maar droogtijden zijn ook wachttijden, ofwel tijden waarin er aan de wanden of vloeren verder niet kan worden gewerkt. Om een sneller proces te krijgen is het dus belangrijk om korte droogtijden te hebben. Forbo Eurocol combineert snel afbindende producten met het Waterdicht Tegelwerk Systeem waardoor kortere droogtijden dan gebruikelijk aangehouden kunnen worden. Volgens het bedrijf is dit mede mogelijk doordat de verwerkingsomstandigheden, zoals bijvoorbeeld de temperatuur en vochtigheid van de ondergronden bij renovatieprojecten vaak veel beter zijn dan bij nieuwbouwprojecten. Uiteraard geldt dat wél dezelfde garanties worden geboden ondanks de kortere droogtijden. Wanden en vloeren tegelen Voor alle ondergronden geldt dat stofvrij maken en eventueel schuren of ontvetten de eerste handelingen zijn. Tegelen over bestaand tegelwerk is zowel bij wanden als bij vloeren mogelijk. Voorstrijken en afdichten is bij nagenoeg alle wanden noodzakelijk én voor anhydrietvloeren. Voor wanden geldt dat vooral gekeken moet worden naar het verschil tussen absorberende en gesloten wanden. Bij het afdichten moet aandacht worden besteed aan wand-/vloeraansluitingen en verticale hoeken vooral in de douche én kieren rondom leidingdoorvoeren en afvoerputjes. Het egaliseren van wanden of vloeren is één van de belangrijkste handelingen voor een mooi eindresultaat. Met name in oudere woningen werd vroeger niet zo nauw gepast en gemeten, dus kan het zo maar voorkomen dat grote verschillen overbrugd moeten worden. Bij vloeren die op afschot gelegd moeten worden, geldt dat natuurlijk niet; hiervoor dient het afschot minimaal 1 cm per strekkende meter te zijn. De wandtegels worden vervolgens gelijmd met een blijvend elastische en vochtbestendige pastalijm van Forbo Eurocol. Die combinatie van flexibele eigenschappen samen met de bescherming tegen vocht maakt deze producten bijzonder geschikt voor renovaties. Na voldoende afbinding van de lijm droogtijd van circa 3 uur kunnen de wandtegels worden afgevoegd. Voor vloertegels geldt dat er onderscheid wordt gemaakt tussen tegels die worden gelijmd en tegels die in zand/cementspecie worden gelegd. Bij deze laatste optie wordt het traditionele cement vervangen door Eurocol snelcement (922 Europlan Flash). In dat geval is bovendien geen droogtijd nodig en kunnen de vloertegels direct worden afgevoegd. Ook hiervoor ontwikkelde Forbo Eurocol speciale snelafbindende, waterdichte en flexibele producten. Na voldoende droogtijd én uiteraard het aanbrengen van sanitair, kunnen de bewoners hun vernieuwde badkamer snel weer in gebruik nemen. Specialist Forbo Eurocol BV in Wormerveer is een toonaangevend producent en leverancier van bouwtechnische producten voor renovatie en nieuwbouw, onder de productnaam Eurocol. Het bedrijf heeft zich gespecialiseerd in tegellijmen, voeg- en egalisatiemiddelen en de daarbij behorende hulpmiddelen. Daarnaast wordt een serie lijmen voor vloerbedekking en wandbekleding gefabriceerd. Forbo Eurocol is sinds 1972 een zelfstandig onderdeel binnen de internationale Forbo Groep. Research & Development worden vanuit Nederland gecoördineerd. Een team van specialisten houdt zich intensief bezig met het ontwikkelen van nieuwe producten en het optimaliseren van bestaande recepturen. Al dan niet nauw samen met onderzoeksinstituten en adviescentra. Onder het motto eurocol - the strong connection voert Forbo Eurocol een zeer breed assortiment met een keur aan hoogwaardige kwaliteitsproducten. Nagenoeg alle materialen worden in eigen fabrieken geproduceerd. De hoge kwaliteitsnorm waarborgt het bedrijf door een nauwgezette en intensieve productiecontrole. Forbo Eurocol investeert voortdurend in moderne productiemiddelen en -processen. Hierdoor worden alle producten altijd volgens de laatste stand van techniek vervaardigd en voldoen ze aan de strengste kwaliteitseisen. Meer informatie: Forbo Eurocol BV, Wormerveer (075) info.eurocol@forbo.com Technische adviezen: (075) De oude situatie, vóór de renovatie. De sloopfase. Aanbrengen van het stucwerk. Tenslotte volgt het tegelwerk.

17 Bouwkosten Vernieuwen/ renoveren van een badkamer Het vernieuwen of renoveren van de badkamer, een van de sanitaire ruimten, komt veel voor bij bestaande woningen ouder dan 20 jaar. Met de huidige bouwcrisis gaat men minder vaak verhuizen. Deze groep mensen kiest nu voor het opknappen van de bestaande woning. Hier springen veel kleine bedrijven en eenmanszaken op in. Tekst: J.E.L. de Rechteren van Hemert, Multi Consultants Voor opdrachten tot 31 december 2014 geldt nog de maatregel van 6% BTW voor arbeidskosten. In de tabel staan alleen de totaalbedragen. De uitsplitsing is te vinden in het E-book Klusprijzen Klantenwerk Natte Ruimtes, zie De prijzen zijn afgestemd op de regio waar de werkzaamheden worden uitgevoerd, zodat een nauwkeurige calculatie kan worden gemaakt. Tevens geldt voor werkzaamheden in binnenstedelijk gebied een toeslag van 15 procent. De genoemde prijzen zijn gegeven voor compleet uitgevoerde werkzaamheden, inclusief opname, overleg, uitvoeringkosten. Alle kosten, zoals arbeid, materiaal en materieel (gereedschap e.d.) zijn opgenomen. De staartkosten, zoals Algemene kosten, Winst en Risico, die per bedrijf kunnen verschillen, zijn buiten deze kosten gelaten. De prijzen worden gegeven voor de situatie op de begane grond. Uiteraard geldt voor uitvoering op de verdieping dat er meer sjouwwerkzaamheden zijn. Drie typen badkamers Er is uitgegaan van drie typen badkamers: Type A. In deze badkamer bevindt zich een toilet, wastafel en een douche. De werkzaamheden: Verwijderen bestaande douche, wastafel, toilet en tegels, verleggen leidingen, wandbeschadigingen aanhelen, aanbrengen nieuwe tegels, monteren douche, wastafel, toilet en aansluiten bestaande leidingen, aanbrengen nieuw gipsplafond, ventilator en een lichtpunt. Type B. In deze badkamer zijn een toilet, wastafel en een bad aanwezig. De werkzaamheden: Verwijderen bestaand bad, wastafel, toilet en tegels, verleggen leidingen, wandbeschadigingen aanhelen, aanbrengen nieuwe tegels, monteren bad, wastafel, toilet en aansluiten bestaande leidingen, aanbrengen nieuw gipsplafond, ventilator en een lichtpunt. Type C. In deze badkamer bevindt zich een toilet, wastafel, douche en een bad. De werkzaamheden: Verwijderen bestaande douche, bad, wastafel, toi- let en tegels, verleggen leidingen, wandbeschadigingen aanhelen, aanbrengen nieuwe tegels, monteren douche, bad, wastafel, toilet en aansluiten bestaande leidingen, aanbrengen nieuw gipsplafond, ventilator en een lichtpunt. Voor de afwerking kan gekozen worden uit drie verschillende afwerkingsniveau s: Standaard: Wit eenvoudig sanitair, woningbouw kwaliteit, tegels 150 x 150 mm tot 1,50 m. Luxe: Gekleurd sanitair, duurdere tegels verschillende afmetingen tot 1,80 m. Design: Sanitair en kranen van topmerken, tegels van grote afmetingen tot aan plafond. Vernieuwen/renoveren complete badkamer op begane grond Omschijving Kosten per m 2 /vloeroppervlak Regio Type Afmeting Afwerking Midden Noord Oost Zuid West A 1,80 x 2,75 m Standaard Luxe Design ,25 x 3,00 m Standaard Luxe Design ,75 x 3,25 m Standaard Luxe Design B 2,10 x 2,75 m Standaard Luxe Design ,40 x 3,25 m Standaard Luxe Design ,75 x 3,50 m Standaard Luxe Design C 2,75 x 3,50 m Standaard Luxe Design ,25 x 3,95 m Standaard Luxe Design ,75 x 4,50 m Standaard Luxe Design nr. 3 mei

18 innovatie in sanitair-reparatie Met de diensten en producten van Sanifix worden schades aan o.a. baden, douche- en wastafels en (vloer-)tegels hersteld. 15 JAAR GEGARANDEERD VAKWERK IN DAKWERK Garanties op materialen en hun functionaliteit krijgt u al van de fabrikanten. Met DAKSYSTEEMGARANTIE PLUS heeft u nu ook zekerheid over de manier waarop het Hellend Dak gemaakt is. waterdichtiging bouwtotaal 132x94_Opmaak 1 2/05/13 11:36 Pagina 1 Voor bouwprofessionals DAKSYSTEEMGARANTIE PLUS VAN DE STICHTING DAKMEESTER DAKSYSTEEMGARANTIE PLUS BELOOFT DAT EEN HELLEND DAK Waterdicht is waterdicht Compleet assortiment afdichtingssystemen voor < Badkamers en douches < Balkons en terrassen < Zwembaden < Kelders en gevels PCI Tegellijmsystemen en bouwchemische producten Daksysteemgarantie PLUS is een product van de Stichting Dakmeester; de kwaliteits specialisten in hellende daken. Met Daksysteemgarantie PLUS willen Dakmeesters opdrachtgevers nog meer zekerheid bieden over de kwaliteit van de door hen gemaakte daken. Met name het zorgvuldig, digitaal, opgebouwde dossier wat bij oplevering wordt overhandigd is in dit kader een unieke kwaliteitsimpuls. Daarnaast nemen Dakmeesters verplicht deel aan relevante fabrikantenopleidingen in het kader van regelgeving. is gemaakt door een dakdekker met het Komoproces-certificaat hellende daken, aangesloten bij de Stichting Dakmeester; beschikt over vastlegging van alle relevante facetten tijdens de bouw in een digitaal dossier; is gecontroleerd door het onafhankelijke IKOB/BKB; wordt opgeleverd met een garantiecertificaat voor 15 jaar met bijbehorend bouwdossier. VOOR MEER INFORMATIE Stichting Dakmeester Postbus ZG Montfoort Kijk op voor de Dakmeester bij u in de buurt. GEGARANDEERD WATERDICHT MET ONZE WD OPLOSSINGEN De kwaliteit zit in ons systeem

19 Hout Renovatie Grand Hotel Krasnapolsky, kroonjuweel in mahonie Een gebouw uit 1866, 334 kamers, een van de drukste locaties in de binnenstad van Amsterdam en een renovatieproject van circa 40 miljoen. En ondertussen moeten de aanwezige gasten zo weinig mogelijk hinder ondervinden. Zie hier de ingrediënten van een sterk staaltje passen-en-meten renovatie van Grand Hotel Krasnapolsky dat onder andere nieuwe buitenkozijnen krijgt van FSC mahonie. Tekst: Kees de Vries, foto s: johnlewismarshall.com Het leek er even op dat Hotel Krasnapolsky deels tegen de vlakte zou gaan om met nieuwbouw het kamerbestand uit te breiden tot 550, tegen 334 nu. Maar de crisis haalde een streep door de nieuwbouwplannen die 150 miljoen euro zouden moeten kosten. Er werd besloten tot een vier jaar durende renovatie om het pand weer aan de eisen van de huidige tijd te laten voldoen. Een mooie klus voor Ballast Nedam dochter Heddes Bouw Het NH Grand Hotel Krasnapolsky in Amsterdam ligt in het hart van de stad, aan het centrale plein de Dam, nabij vele toeristische en zakelijke attracties. Het hotel, gevestigd in een historisch gebouw uit 1866 combineert een traditioneel gevoel met het comfort en de stijl van moderne gemakken. Het wordt gezien als grootste vijfsterren conferentiehotel van de Benelux met onder andere 22 volledig uitgeruste evenementruimtes. FSC mahonie Het renovatiewerk is gestart in de Jansvleugel met 144 kamers boven de Tuinzaal. Deze kamers zijn betrekkelijk klein, verouderd en niet meer passend bij de gewenste uitstraling. Na de Jansvleugel volgen de andere 334 kamers en de gemeenschappelijke ruimten. Zoals vermeld staat het hotel op een van de drukste locaties in de Amsterdamse binnenstad. De huidige houten kozijnen zijn gefabriceerd in een tijd dat de geluidwerendheidseisen nog niet zo n grote rol speelden. Besloten werd de houten kozijnen aan de voorgevel én zij- en achtergevel te vervangen waarbij deze aan de nieuwe eisen van geluidwerendheid moeten voldoen, maar zonder afbreuk te doen aan de oude detaillering. Er werd gekozen de nieuwe kozijnen uit te voeren in FSC mahonie. De aantoonbaar duurzame herkomst was een van de voorwaarden voor de hoteleigenaar die ook wil scoren op duurzaamheid. Aan- en afvoer De locatie vereist strenge voorwaar- Grand Hotel Krasnapolsky wordt over een periode van vier jaar ingrijpend gerenoveerd. den voor het aan- en afvoeren van materiaal. En ook de uitvoering van het werk is in verband met overlast streng gereglementeerd om de gasten niet al te veel te storen. Dat betekent dat de kozijnmontage moet plaatsvinden tussen en uur. De aanvoer van materialen vindt plaatst tussen en uur, en de afvoer tussen en uur. En wie denkt grote halen te gaan maken door de inzet van een grote vrachtwagen: ook dat is niet toegestaan. Gespecialiseerd Een dergelijk werk vraagt een gespecialiseerde timmerfabriek voor de binnenstedelijke renovatie, De oude kozijnen voldoen niet meer aan de moderne eisen van geluidwerendheid mede omdat het werk vaak afwijkt van de KVT en de profielen moeten voldoen aan de eisen van welstand. De Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie (NBvT) heeft gelukkig zijn leden op de website staan ingedeeld op regio en specialisatie. Wesselink Kozijnen te Doetinchem verwierf het werk in Amsterdam. Naast de buitenkozijnen, maakt de onderneming ook de binnenkozijnen voor de nieuwe indeling van de kamers. Directeur John Postma is trots: Het is een uitdaging te zorgen dat het goed voor elkaar komt. Over vier jaar staat er een nieuw hotel, al zie je daar als het goed is, aan de buitenkant niets van. De kozijnen worden ge(de)monteerd tussen en uur om de overlast zoveel mogelijk te beperken. Na de renovatie wordt het kroonjuweel in de Amsterdamse binnenstad in oude luister hersteld. nr. 3 mei

20 Project in beeld Na sloop van de oude zeer vervallen kapconstructie is de oude indeling met ovens goed zichtbaar. De enorme kap is geheel opnieuw opgebouwd. Wonen in een steenfabriek Kloostermop, Waal, Romeins en Waaldik, wat hebben deze benamingen gemeen? Het zijn allemaal benamingen voor steenformaten én van de acht woningen die worden gerealiseerd in steenfabriek De Bunswaard in Beuningen. Door de herbestemming wordt dit fraaie cultureel erfgoed behouden. Tekst: Carla Debets Bouwtekst Foto s: Jan van Dalen, Carla Debets Anders dan de al eerder gerealiseerde herbestemming van steenfabriek De Bovenste Polder in Wageningen gaat het in De Bunswaard om woningen in het hogere segment. Hiervoor is bewust gekozen. Gezien het aantal ovens was het logisch om hier naar een kleiner aantal woningen te gaan, licht Toon Iding van BOEi toe. Steenfabriek De Bunswaard ligt op een hoogwatervrije zandrug, parallel aan de Waal, bij Beuningen, dichtbij Nijmegen. Gebouwd in 1917 is het een enorm complex met 22 ovenkamers en een immense kap die in het midden in de lengterichting is geknikt. De fabriek bleef tot de jaren 60 doordraaien en raakte daarna in verval. Flink in verval want toen eindelijk besloten werd het monumentale project aan te pakken, moest nagenoeg de complete kapconstructie worden vervangen. Twee kanten uitzicht De gehandhaafde ovenkamers met dikke gemetselde wanden h.o.h. 3,6 meter op de begane grond dienen vooral als hal, entree en verder vrij indeelbare ruimte. Daarboven liggen de woonruimtes, al dan niet in twee lagen. Want er is pas één woning als modelwoning gebouwd. Van de overige zeven woningen zijn alleen de woningscheidende wanden aanwezig over de volle hoogte van de kapconstructie. Deze ruimte is door toekomstige eigenaren/ bewoners vrij in te delen. Afgezien van de twee kopwoningen die elk twee stramienen breed zijn, zijn de overige zes tussenwoningen zogenoemde bajonetwoningen: aan één kant één stramien, aan de andere kant twee stramienen. Zo zijn op drie stramienen twee woningen gepland. Mede vanwege het fraaie uitzicht naar twee kanten enerzijds het water van de Waal, anderzijds op de zuidkant zicht op het natuurgebied de Bunse Weerd ontwierp Ontwerpburo Roza woningen over de volle breedte van de fabriek, circa 17,70 meter. De ontsluiting gebeurt daarbij vanuit het midden: via de entree door een van de originele kruipoorten naar het nieuwe trappenhuis in het midden tussen de ovenkamers. Op de eerste verdieping liggen de woonkamer, keuken en badkamer en is aan de andere zijde ruimte voor een slaap- of werkkamer. Zowel de woonkamer als de slaapkamer aan de ander zijde worden voorzien van fraaie loggia s. Deze buiten- Projectgegevens Opdrachtgever / eigenaar: BOEi, Nationale Maatschappij tot Behoud, Ontwikkeling en Exploitatie van Industrieel erfgoed, Amersfoort, Architect: Ontwerpburo Roza, Wageningen Uitvoering: Aannemersbedrijf H.L. van den Boom, Giesbeek Gem. vloeroppervlak per woning: circa 200 m2 Restauratie schoorsteen en kap: 2011 Eerste woning: 2013 Totale stichtingskosten: circa euro ruimte moet binnen de pannenlijn vallen. Op de tweede verdieping zijn nog twee slaapkamers en een badkamer mogelijk. Omdat de kap een zakgoot in het midden heeft, zijn hier dakramen mogelijk die immers vanaf de straatkant niet te zien zijn (in verband met de monumentale status). Deze dakramen zorgen voor volop licht in de slaapkamers én in het trappenhuis. Aanzicht van de steenfabriek vanaf de waterkant. Er is nog maar één modelwoning gerealiseerd, te zien aan de ene loggia. Vloeren en wanden Van de steenfabriek is de complete houten kapconstructie vanwege de slechte toestand vervangen door een nieuwe kapconstructie. De nog bruikbare houten delen zijn verwerkt in de forse overstekken op de kopse kanten. De ovenruimtes waren oorspronkelijk aan de bovenzijde bovenop de gemetselde bogen - alleen voorzien van een dik zandpakket. Vanuit die ruimte onder de kap werd onder meer toezicht gehouden op het bakproces in de ovenkamers. Door de slechte kapconstructie en de jarenlange leegstand was het zandpakket in de loop der tijden verzadigd met water. Om dit vocht op het natuurlijke manier uit te laten drogen, zou een proces van wel tien jaar kunnen zijn. Daarom werd besloten het zandpakket compleet te verwijderen. Dat bood bovendien de mogelijkheid om onder de nieuwe geïsoleerde prefab betonvloer een kruipruimte te maken. De woningscheidende wanden zijn opgebouwd uit keramische blokken 20 nr. 3 mei 2014