Onderhoud en Beveiliging van Windows (v2.1)

Transcriptie

1 Auteur: Arie van Wingerden Leercentrum Seniorweb Gorinchem V Versies Windows Vista, 7 8 en 8.1 Leercentrum Seniorweb Gorinchem 1 / 31

2 Start In deze cursus wordt u vertrouwd gemaakt met het adequaat onderhouden (verzorgen) en beveiligen van uw Windows PC. Om een goed begrip te krijgen, gaan we allereerst eens kijken wat een moderne PC eigenlijk is. De laptop De laptop is een alles in één computer. D.w.z. het beeldscherm, de kast (de ombouw), het toetsenbord en de muis zijn één geïntegreerd geheel. In plaats van een reguliere muis wordt een zogenaamd touchpad (aanrakingsgevoelig gebied) gebruikt. Voor het opladen en permanente stroomvoorziening een is externe adapter nodig. De desktop De desktop bestaat uit meerdere losse componenten, te weten: - de systeemkast (ombouw); er zijn vele maten mogelijk - een los beeldscherm (ook wel monitor genoemd) - een los toetsenbord (al dan niet draadloos) - een losse muis (al dan niet draadloos) Voor en tegen van laptop versus desktop Laptop: - voordelen o kan gemakkelijk worden meegenomen o kan, mits goed opgeladen, zonder netstroom worden gebruikt o kan gemakkelijk worden opgeborgen - nadelen o als één onderdeel kapot is moet vaak de hele laptop worden vervangen o ergonomisch minder goed vanwege het touchpad Desktop: - voordelen o kapotte onderdelen kunnen worden vervangen o bijplaatsen van extra hardware is vaak mogelijk in de kast o geschikter voor topprestaties, o.a. door betere koelingmogelijkheden - nadelen o niet draagbaar o neemt veel plaats in beslag Hardware, Software en Firmware Hardware omvat alle zaken die min of meer tastbaar zijn. Dus de fysieke apparaten vormen samen de hardware. Software omvat alle programma s die op de hardware kunnen draaien. Voorbeeld daarvan: Wordpad, Paint etc. Het belangrijkste programma is het besturingssysteem (ook wel OS). Firmware is software die semipermanent in de hardware wordt opgeslagen. Dit is bv. Het geval bij de BIOS / UEFI. Soms is er een nieuwere versie beschikbaar voor de BIOS. In dat geval kunt u de nieuwe versie daarvoor downloaden en op een speciale manier installeren in de BIOS. Dit is echter een proces dat goed moet worden uitgevoerd. Zo niet, dan kan het zijn dat de hele PC daarna niet meer werkt! Oppassen dus! Leercentrum Seniorweb Gorinchem 2 / 31

3 Hardware componenten De belangrijkste elektronica in de computer wordt gevormd door het zogenaamde moederbord. Dit is een printplaat, met daarop de belangrijkste componenten. Op een moederbord bevinden zich o.a.: 1. de processor of CPU. Dit is het brein van de computer 2. de CPU koeler 3. één of meerdere kast koelers 4. het interne geheugen (ook wel RAM geheugen) 5. de BIOS / UEFI die zorgt dat de software kan praten met de hardware (met batterij) 6. steeds vaker zijn de volgende onderdelen geïntegreerd op het moederbord: a. geluid (audio) b. beeld (grafische kaart) vaak met separate GPU of geïntegreerd in APU c. netwerk 7. alle relevante externe aansluitingen, te weten: a. USB b. Audio (3,5 jack plug) c. Beeldscherm (VGA of DVI) d. Firewire (verouderde voorloper van USB) e. HDMI f. Aan / uit knop g. Indicatielampjes h. Ethernet (netwerk) 8. alle relevante interne aansluitingen, te weten: a. voeding (netstroom etc.) b. harde schijf / schijven / SSD (Solid State Disk) c. CD / DVD ROM / R d. Toetsenbord (PS/2 of USB) e. Muis (PS/2 of USB) 9. sleuven voor aparte insteekkaarten Naast het moederbord zitten de volgende onderdelen in de PC: 1. de voeding; deze transformeert de netspanning naar de gewenste lagere spanningen 2. één of meer harde schijven of SSD s 3. CD / DVD station 4. eventueel één of meerdere aparte insteekkaarten Bij desktop computers kunnen aparte insteekkaarten in de daartoe bestemde slots worden gestoken. Een dergelijke kaart heeft dan een specifieke functie; voorbeelden: 1. geluidskaart 2. grafische kaart (beeldscherm) Een grafische kaart heeft vaak extra (soms water-) koeling nodig! Onderhoud: de hardware Het belangrijkste onderhoud van uw computer is het stofvrij maken. Laptop: U kunt het best één keer per jaar naar de winkel gaan en vragen of ze het stof onder hoge druk uit de laptop willen blazen. Ook het toetsenbord kan zo worden gereinigd. Leercentrum Seniorweb Gorinchem 3 / 31

4 Desktop: 1. haal de stekker uit het stopcontact 2. maak de kast voorzichtig open 3. pak de stofzuiger en zet die alvast (niet te hard) aan 4. houdt met één hand de metalen kast goed beet (aarden) 5. zuig het stof overal weg, maar probeer geen onderdelen in de kast te raken met de zuigslang, of met uw handen 6. sluit de kast weer Toetsenbord reinigen: Doe een oude nylonkous om de zuigmond van de stofzuiger en zuig het stof uit het toetsenbord. De nylonkous voorkomt opzuigen van toetsjes! Onderhoud: de BIOS batterij vervangen De BIOS van een PC heeft een CMOS batterij nodig om zijn instellingen te kunnen bewaren. Wanneer u merkt dat steeds na het opstarten van de PC de klok op een verkeerde tijd staat (meestal veel jaren geleden), dan is waarschijnlijk de BIOS batterij aan vervanging toe. In een desktop PC is het vervangen meestal eenvoudig, maar bij een laptop kan het lastig zijn. Onderhoud: gebruikersaccounts Een gebruikersaccount is een naam waaronder u kunt inloggen, samen met een zelfgekozen wachtwoord. (Een wachtwoord is overigens in W7 niet verplicht). Er zijn accounts met Administrator rechten (= mag alles) en accounts die niet alles mogen / kunnen uitvoeren. Het is handig om bv. kleine kinderen geen Administratorrechten te geven! Voor systeemzaken zijn Administratorrechten noodzakelijk. Onderhoud: een nieuw gebruikersaccount maken Volg A17. Onderhoud: een nieuw gebruikersaccount in gebruik nemen Na de eerste keer inloggen in het nieuwe account kan het soms lang duren voordat de computer gereed is voor gebruik. Dat is echter heel normaal en komt omdat er voor deze gebruiker allerlei specifieke instellingen worden aangemaakt. Leercentrum Seniorweb Gorinchem 4 / 31

5 Onderhoud: bekijken wat er in uw PC zit Ga naar Systeem (A05). U ziet nu een aantal gegevens van uw PC, namelijk: 1. uw versie van Microsoft Windows en het eventuele Service Pack Level 2. uw systeem: a. type Processor (CPU) b. hoeveelheid geïnstalleerd RAM geheugen c. type systeem (32 of 64 bits) d. indicatie of er een aanraakscherm aanwezig is 3. instellingen voor Computernaam, Domein en Werkgroep 4. indicatie of Windows al dan niet is geactiveerd Klik nu aan de linkerkant op Apparaatbeheer. Hier ziet u een lijst met alle apparaten die Windows ziet in uw systeem. Meer informatie opvragen Voer het programma msinfo32 uit (A08). Onderhoud: 32 versus 64 bits computers Computers hebben op dit moment hardware en processoren (of CPU s) die of op 32 bits of op 64 bits zijn gebaseerd. Programma's bestemd voor 64 bits computers kunnen niet worden uitgevoerd op 32 bit computers. In een dergelijk geval bestaat er meestal naast de 64 bit versie van zo n programma, ook nog een 32 bit versie. Andersom kun je 32 bit programma's wel uitvoeren op een 64 bit computer. Als je via de Verkenner naar "c:\" gaat dan zie je daaronder op een 32 bit computer: een map "Program Files" waar alle programma's in staan Maar op een 64 bit computer zie je: een map "Program Files" (daarin staan de 64 bit programma's) een map "Program Files (x86)" (daarin staan de 32 bit programma's) (alleen als er 32 bit programma s zijn geïnstalleerd!) Onderhoud: de software Het allerbelangrijkste onderhoud op software bestaat er uit dat u alle eventuele zogenaamde updates (of nieuwere versies) van de betreffende software installeert. Onderhoud: het besturingssysteem De belangrijkste software op uw computer is het Windows besturingssysteem. De nu nog in gebruik zijnde varianten zijn Windows Vista, 7, 8 en 8.1. Hoewel deze varianten voor de leek vaak totaal verschillend lijken, hebben ze veel meer overeenkomsten dan verschillen. Voor deze cursus maakt het niet zoveel uit welke versie van Windows u gebruikt. Onderhoud: Windows Update / Microsoft Update Op iedere Windows PC staat Windows Update geïnstalleerd. Dat is een programma dat er voor zorgt dat u de laatste updates (= verbeteringen / beveiligingen) voor uw versie van Windows kunt downloaden en installeren. Microsoft Update biedt de extra mogelijkheid om andere Microsoft software (zoals Office) ook automatisch te laten bijwerken. Leercentrum Seniorweb Gorinchem 5 / 31

6 Om Windows Update in te stellen, gaan we het Configuratiescherm openen (A04). Ga naar: Systeem en Beveiliging Windows Update en klik op Instellingen wijzigen. In de les bekijken we de mogelijkheden. In principe is het wenselijk om alles automatisch te laten gebeuren. Op die manier kunt u niet vergeten om belangrijke updates te installeren. Dit is heel belangrijk voor de beveiliging van uw computer. Soms levert Microsoft voor een versie van Windows ook een zogenaamd Service Pack uit. Een Service Pack is een hele grote verzameling updates die binnenkomt als één grote update. Dit is vooral van belang als een computer helemaal kaal moet worden geïnstalleerd. De basisversie van Windows komt er dan eerst weer op te staan. Om het systeem daarna weer up-to-date te krijgen kun je dan twee dingen doen: 1. automatische updates aanzetten en alle updates druppelsgewijs binnenkrijgen. Dit kan dagen tot weken duren 2. of het laatste Service Pack zelf downloaden en installeren Meestal worden updates door Microsoft uitgeleverd op de tweede dinsdag van de maand: Patch Tuesday. Wanneer u wilt zien welke updates (of patches) al op uw PC zijn geïnstalleerd, volg dan A06 en klik aan de linkerkant op Geïnstalleerde updates weergeven. Onderhoud: andere software Er zijn diverse mogelijkheden: 1. de software vraagt zelf of u een update wilt toestaan (bijv. Adobe Flash). 2. handmatig in een programma zoeken naar updates en deze installeren 3. zelf (op het internet) controleren of er voor een programma een nieuwere versie is Leercentrum Seniorweb Gorinchem 6 / 31

7 Om u bij dit proces te ondersteunen is er een programma Secunia PSI beschikbaar op Als u dit programma hebt geïnstalleerd, word u automatisch gewaarschuwd wanneer er een nieuwe versie van een programma is. Vaak helpt het programma u ook om de software daadwerkelijk bij te werken. Onderhoud: een voorbeeld van het verschil tussen update en upgrade Er bestaat een groot verschil tussen update en upgrade. Update = wijziging op het bestaande programma (meestal zonder (extra) kosten) Upgrade = wijziging en uitbreiding van het programma (vaak met (extra) kosten) Meestal zijn upgrades niet nodig, maar updates wel. Onderhoud: het Windows Register Het Windows Register is een grote database, met daarin alle belangrijke instellingen van Windows zelf, plus heel veel instellingen van geïnstalleerde programma s van derden. Heel af en toe is het noodzakelijk om iets in het Register te wijzigen. In dat geval moet het programma RegEdit worden gestart. Zie ook CCleaner. Onderhoud: het installeren van programma s Om een programma te kunnen installeren, dient u te beschikken over het installatiebestand (meestal met extensie.msi of.exe). Soms krijgt u dat aangeleverd op een DVD. Meestal moet het installatiebestand eerst vanaf internet worden gedownload. Nadat het installatiebestand is gedownload moet het nog worden geïnstalleerd. Veelal moet u eerst de Windows Verkenner openen, dan het installatiebestand opzoeken en dan daarop dubbelklikken. De overige stappen wijzen zich meestal vanzelf. Meestal zijn de standaardinstellingen wel goed. LET OP: het komt tegenwoordig steeds vaker voor dat er, samen met het eigenlijke installatiebestand, nog extra installaties mee worden aangeleverd (crapware). Dus als wordt gesuggereerd dat u ook programma XYZ moet installeren, terwijl u om ABC had gevraagd, zorg dan dat u bijv. het vinkje daarvoor uitzet, of op de knop Decline of Afwijzen klikt! Geïnstalleerde programma s staan bijna altijd in de map Program Files. De zelf gedownloade installatiebestanden mogen na installatie worden verwijderd. LET OP: in Windows 8 en later kunt u nieuwe Apps uitsluitend nog kopen en ophalen via de Store App! Op termijn zullen de Apps de oude programma s gaan vervangen. Onderhoud: het deïnstalleren van programma s Om programma s te deïnstalleren volgt u A06. Vervolgens klikt u het te verwijderen programma aan en klikt op de knop Verwijderen. (Kan ook via rechtsklikken). LET OP: het deïnstalleren van een programma is iets anders dan het verwijderen van een programma uit de map Program Files! Er blijven dan restanten achter in het systeem!!! Het gratis programma Revo Uninstaller is erg geschikt om deïnstallaties succesvol te maken: Onderhoud: overzetten van programma s van de ene naar de andere PC Overzetten van programma s door de map Program Files te kopieren werkt niet vanwege missende gegevens in het Register en in de map AppData. Leercentrum Seniorweb Gorinchem 7 / 31

8 Onderhoud: onnodige bestanden verwijderen Wanneer u met de PC werkt en geen bestandsschoning uitvoert, staan er veel overbodige bestanden (soms Gigabytyes!). Wilt u schijfopruiming uitvoeren volg dan A09. Onderhoud: het programma CCleaner Een mooi gratis programma is CCleaner: waarmee u uw systeem kunt schonen. Functies van het programma CCleaner: 1. schoonmaken (= onnodige bestanden verwijderen). Klik op knop Cleaner. Daarna onder tabs Windows en Applicaties aanvinken wat u wilt laten verwijderen. Klik daarna op de knop Schoonmaken. 2. register opschonen. Klik op de knop Register. Klik op Scannen op fouten. Er wordt gevraagd om een back-up te maken. Doe dat! Klik daarna op Herstel geselecteerde fouten en vervolgens weer op Herstel alle geselecteerde fouten. 3. deïnstalleren van programma s. Klik op de knop Gereedschap. Klik vervolgens op de knop Deïnstalleer programma s. 4. in- of uitschakelen van het automatisch opstarten van programma s. Klik op de knop Gereedschap. Klik dan op de knop Opstarten. 5. opties. Klik op de knop Opties. Klik dan op Instellingen. Wanneer u wilt dat de bestandsschoning automatisch bij elke start van de PC wordt uitgevoerd, dan vinkt u aan: Computer automatisch schoonmaken tijdens opstarten 6. klik weer op de knop Opties en dan op Geavanceerd. Zorg er voor dat u een vinkje zet bij de twee regels die beginnen met: Verwijder alleen bestanden in de. 7. klik weer op Opties en dan op Bewaking. Zet alle vinkjes uit (voor de gratis versie). Leercentrum Seniorweb Gorinchem 8 / 31

9 Onderhoud: bestandsextensies Alle bestanden op de PC hebben een naam die uit twee delen bestaat: de eigenlijke naam en de extensie, zoals bijv. doc, txt etc. gescheiden door een punt. (bijv. document.doc). Wanneer je een bestand opent met een programma dat daarvoor niet geschikt is, bv. een MS Word document test.doc openen met Windows Kladblok, dan krijg je "wartaal" te zien. Helaas is de standaard instelling in Windows zo ingesteld, dat u de meeste extensies niet krijgt te zien in de Verkenner. Volg hiervoor A10. Onderhoud: bestanden openen met het juiste programma Soms wordt een bestand geopend in een "verkeerd" programma. Dat komt dan omdat de extensie van dat type bestand niet is geassocieerd met het juiste programma. Volg A11 om dit op te lossen. Onderhoud: aanvulling op Bestanden openen met het juiste programma Volg A12 om je standaard(afspeel)programma s in te stellen. Onderhoud: de juiste toetsenbordinstellingen Regelmatig ontdekken mensen dat er verkeerde letters verschijnen bij het typen. Dan blijkt dat het Nederlandse toetsenbord is geselecteerd in plaats van het Engelse. Vroeger werd ook wel een Nederlands toetsenbord bij een computer geleverd. Om die reden krijg je standaard nog steeds bij een Nederlandstalige Windows zowel een VS Internationaal, als een Nederlandse toetsenbordindeling geïnstalleerd. Echter, de Nederlandse toetsenbordindeling is overbodig als je een Amerikaans toetsenbord hebt. Meestal kun je switchen tussen de toetsenborden. Op de taakbalk staat dan EN of NL. Zorg dus dat het VS Internationaal toetsenbord als enige toetsenbord is gedefinieerd. De problemen behoren vanaf dan tot het verleden. Volg A13 om dit op te kunnen lossen. Onderhoud: het euroteken intypen U kunt het euroteken op twee manieren intypen: 1. druk (aan de linkerkant van het toetsenbord) tegelijk op de CTRL en de ALT en op het cijfer 5 op de op één na bovenste rij 2. of: druk tegelijk op de ALT GR (rechts naast de spatiebalk) en op het cijfer 5 op de op één na bovenste rij Onderhoud: het gebruik van HELP informatie De Help functie van Windows is erg handig. Volg A14 om deze op te roepen. Bijna alle programma's zoals Internet Explorer en Windows Live Mail hebben ook hun eigen Help functie, te bereiken via het menu / lint. Onderhoud: systeemherstel Telkens wanneer Windows iets ingrijpends uitvoert aan uw systeem, wordt een herstelpunt aangemaakt. Dat bevat alle Systeeminstellingen, inclusief het Register van dat moment. Wanneer er nu iets fout gaat tijdens, of na het uitvoeren van het ingrijpende proces, kan de computer weer worden hersteld naar het eerder aangemaakte Systeemherstelpunt. In Windows versies van voor Windows 8 werd eens per dag automatisch een herstelpunt aangemaakt. Windows 8 (en nieuwere versies) maakt ze alleen aan indien noodzakelijk. Leercentrum Seniorweb Gorinchem 9 / 31

10 Onderhoud: handmatig aanmaken Systeemherstelpunt Volg A15 om dat te doen. Onderhoud: herstellen van de PC naar een oud(er) Systeemherstelpunt Volg A16 om dat te doen. Uw privébestanden worden niet overschreven of verwijderd! Onderhoud: pictogrammen vastmaken aan de taakbalk Volg A18. Onderhoud: pictogrammen op het bureaublad plaatsen Volg A19.. Onderhoud: het weghalen van snelkoppelingen Volg A20. Onderhoud: actieve programma s weergeven Klik rechtsonder in de taakbalk op. Er verschijnt dan een venstertje met daarin de pictogrammen van op dat moment op de achtergrond draaiende programma s. Als je op Aanpassen klikt, kun je nog aangeven hoe een programma moet worden weergegeven. Onderhoud: bewaken van de vitale systeemfuncties Het is belangrijk om alle vitale functies van uw computer in de gaten te houden. We gaan nu achtereenvolgens een aantal bewakingsfuncties bekijken. Onderhoud: Windows Onderhoudscentrum Rechts onderaan op de taakbalk van Windows staat een witte vlag (kijk e.v.t onder ). Wanneer er problemen zijn ziet u dit:. Als u er op klikt, verschijnt er een klein venstertje. Klik daar op Onderhoudscentrum openen. Onderhoud: Windows Logboeken Het uitlezen van de Logboeken is iets wat normaal gesproken alleen door experts gebeurt. Dat wil echter niet zeggen dat een leek er niets aan heeft. Volg A07 om erheen te gaan en klik vervolgens op het pijltje links naast Windows-logboeken. Door nu op één van de sublogboeken onder Windows-logboeken te klikken, krijgt u rechts in het venster de bijbehorende gebeurtenissen te zien. Klik nu (midden scherm) op één van de gebeurtenissen. Er verschijnt in het venstertje daaronder nu een detailweergave van die gebeurtenis. Hebt u ooit vreemde problemen, kijk dan ook eens in de logbestanden naar gebeurtenissen die rond het tijdstip van het probleem zijn opgetreden. Wellicht geeft het enig inzicht in wat er precies is fout gegaan! Download en installeeer eventueel het programma MyEventViewer van NirSoft, om veel gemakkelijker te zoeken: Leercentrum Seniorweb Gorinchem 10 / 31

11 Onderhoud: hardware monitoring m.b.v. het programma Open Hardware Monitor Het gratis programma Open Hardware Monitor kan worden gedownload op Na het downloaden moet het ZIP bestand nog worden uitgepakt naar een map, bijv. c:\ohm Daarna kan het programma worden gestart door te dubbelklikken (in die map) op OpenHardwareMonitor.exe. Klik dan op Options en vink de eerste 4 vinkjes aan. Het programma wordt dan automatisch gestart met Windows. Wanneer u in de system tray dubbelklikt op het programma, ziet u een scherm, met daarin alle belangrijke hardware waarden, zoals temperaturen en omwentelingssnelheden van koelers. Onderhoud: harde schijven en externe (USB) schijven of USB sticks Een computerschijf bestaat uit een ronde plaat die aan één of aan beide zijden is gemagnetiseerd. Een lees-/schrijfkop beweegt axiaal over de schijf. Gegevens worden opgeslagen in blokken, die weer liggen in "sporen", concentrische magnetische banen. Bovendien is er ook sprake van sectoren; dit zijn denkbeeldige "taartpunten" van de ronde schijf, waarbinnen een stukje van alle sporen valt. Het is mogelijk om één harde schijf op te delen in meerdere stukken, die partities worden genoemd. Verderop (in Windows Schijfbeheer) zullen we zien hoe dat eruit ziet. Partities moeten voor gebruik altijd worden geformatteerd, d.w.z. dat er lege blokken worden weggeschreven, waarin later de gegevens komen te staan. Leercentrum Seniorweb Gorinchem 11 / 31

12 Om met bestanden te kunnen werken is een zogenaamd bestandssysteem noodzakelijk. Er zijn verschillende bestandsystemen. Vroeger had je FAT of FAT 32 maar momenteel is NTFS (New Technology File System) gangbaar op Windows computers. NTFS is veel robuuster dan de oudere bestandssystemen. Het ondersteunt vergaande foutcorrectie, zodat zelfs gegevens die een beetje zijn verminkt, nog kunnen worden gelezen. Wanneer je computer crasht is het mogelijk dat Windows een aantal gegevens niet correct heeft kunnen bijwerken, of dat de kop van de schijf de schijf heeft geraakt. Hierdoor kan logische of fysieke schade ontstaan. Onderhoud: een (externe) schijf of USB stick formatteren Open de Verkenner, rechtsklik op een schijf en kies Formatteren... LET OP: formatteren betekent dat u alle gegevens wist! Alleen doen indien echt nodig! Wanneer u een nieuwe USB stick koopt, is deze veelal met FAT32 geformatteerd. Ik raad u aan om deze dan eerst als ExtFat of NTFS te formatteren, omdat dat robuuster is. Onderhoud: indexeren van bestanden op een schijf Open de Verkenner, rechtsklik op een schijf en kies Eigenschappen. Ga naar tabblad Algemeen waar staat: "De inhoud en de eigenschappen van bestanden op dit station mogen worden geïndexeerd. Door hier een vinkje voor te zetten wordt een automatische index van de bestanden bijgehouden. Wanneer u de zoekfunctie gebruikt werkt u met die index. Open het Configuratiescherm (A04) en vul als zoekterm in index. Zie indexeringsopties. Je kunt dan bij locaties mappen aanvinken die je automatisch wilt laten indexeren. Een heel mooi gratis programma is Search Everything van VoidTools, waarmee je razendsnel elk bestand op je computer kunt vinden: Het zoeken met dit programma is sneller dan de ingebouwde Windows zoekmethode. Onderhoud: gebruiken van een USB stick om het interne geheugen uit te breiden Dit is een "truc" om het interne geheugen van de PC tijdelijk uit te breiden met de capaciteit van een USB stick. open de Verkenner, rechtsklik op een USB stick en kies Eigenschappen. ga naar tabblad ReadyBoost. U krijgt daar te zien of de USB stick al dan niet geschikt is om voor ReadyBoost te gebruiken. Gebruik hiervoor liefst wat grotere sticks (minstens 1 GB). Is de stick geschikt, dan kunt u ReadyBoost activeren. De stick kunt u dan niet gebruiken om uw eigen gegevens op te slaan. Verwijdert u de stick weer veilig (A21) uit de computer, dan kan hij daarna weer als gewone stick worden gebruikt. Onderhoud: controleren van een (externe) schijf of USB stick Schijfcontrole is van groot belang. Vooral wanneer een computer af en toe is gecrasht, kan de schijf, of kunnen bestanden beschadigd zijn. Leercentrum Seniorweb Gorinchem 12 / 31

13 Reparatie houdt in dat: 1. fysiek beschadigde blokken voortaan niet meer zullen worden gebruikt 2. bestanden indien mogelijk worden gerepareerd 3. verwijzingen worden hersteld Deze controle wordt uitgevoerd door het programma CHKDSK (check disk). Volg stap A22 om dit uit te voeren. Onderhoud: defragmenteren van een (externe) schijf Defragmenteren is het zodanig verplaatsen van bestanden, dat ze sneller gelezen kunnen worden. LET OP: in Windows 7 en Windows 8 gebeurt schijfdefragmentatie automatisch! Onderhoud: partities van een harde schijf beheren Volg A07 voor Schijfbeheer.. U ziet de partities afgebeeld als stukken van een harde schijf. U kunt hier o.a.: - bestaande partities verkleinen - nieuwe partities maken - partities formatteren LET OP: maak altijd eerst een goede back-up alvorens dit soort acties uit te voeren! Onderhoud: naam wijzigen van een (externe) schijf of USB stick Ga naar Start Computer. Rechtsklik op de schijf die je een andere naam wilt geven en klik op Naam Wijzigen. Onderhoud: harde schijf monitor HD Tune Hier kunt u het gratis programma HD Tunes downloaden. LET OP: kies hdtune_255.exe en niet de PRO versie. Download en installeer het programma HD Tune. Als dit programma is gestart ziet u ongeveer het volgende: Bovenaan kiest u een schijf (als er meerdere zijn, bv. een externe USB schijf). Leercentrum Seniorweb Gorinchem 13 / 31

14 Op het tabblad Health kunt u in één oogopslag zien of de schijf nog gezond is. Wanneer de Health status niet meer OK is wordt het oppassen geblazen. Als het probleem verergert, is het waarschijnlijk raadzaam om de schijf te laten vervangen. Op het tabblad Error scan kunt u een (al dan niet snelle) scan laten uitvoeren van de schijf. Groene blokjes zijn OK. Andere kleur wijst op problemen. LET OP: als u het programma HD Tune op de achtergrond wilt laten draaien, dan moet u niet met het kruisje sluiten, maar het venster minimaliseren, anders stopt het programma! Onderhoud: problemen met Internet Explorer Internet Explorer opnieuw instellen Volg stap A24. Onderhoud: taakbeheer wat te doen als een programma vastloopt en niet wil sluiten Zie A23. Onderhoud: apps deïnstalleren in Windows 8 en nieuwer Om een app definitief van de computer te verwijderen, moet u rechtsklikken op de tegel van de app en dan klikken op Verwijderen. Beveiliging: een website over Veilig internetten Beveiliging: wat valt er onder? Samenvattend zijn dit de zaken die van belang zijn voor beveiliging: 1. uw eigen houding t.o.v. beveiliging; dit is het allerbelangrijkste. Wees steeds alert om niet verleid te worden door onbetrouwbare bronnen op internet en via 2. bewaar en maak altijd (een) goede back-up(s) 3. Windows Update / Microsoft Update trouw (laten) uitvoeren 4. een goede, werkende Firewall 5. een goed AntiVirus programma 6. beveiligingsinstellingen in uw webbrowser (bv. Microsoft Internet Explorer) 7. Windows UAC (User Account Control 8. extra beveiligingssoftware Beveiliging: het maken van back-ups van uw gegevens Windows heeft zelf ook een back-up programma. Het gebruik daarvan is echter af te raden, omdat gebleken is dat dit programma compatibiliteitsproblemen heeft. Wat is eigenlijk een back-up? Een back-up is een kopie van datgene dat u niet wilt kwijtraken. Voorwaarde voor een veilige back-up is dat u die opslaat op een externe (extra) schijf. Er zijn verschillende typen back-ups. 1. Image Back-ups: dat is letterlijk een kopie van één of meer partities.het is verstandig om je Systeempartitie(s) af en toe te back-uppen. Een goed, gratis programma daarvoor is: Macrium Reflect Free 2. gegevensback-ups: die slaan alleen de gebruikersgegevens op, maar je kunt er Windows zelf niet mee herstellen zoals met sommige Image Back-ups Leercentrum Seniorweb Gorinchem 14 / 31

15 Beveiliging: soorten data back up Er zijn 4 soorten data back up: 1. Full is een volledige back up die van alles een kopie maakt; 2. Differential maakt 1 x een volledige back up en. Daarna slaat de back-up steeds een nieuw back-up bestand op met het verschil tussen de vorige en de nieuwe stand van de gegevens. 3. Incremental maakt 1 x een volledige back up. Daarna wordt die full back-up steeds bijgewerkt, totdat deze exact gelijk is aan het origineel. 4. Mirrored dat is een gespiegelde back up. Dit soort back-up wordt real-time uitgevoerd, zodat op elk moment de back-up gelijk is aan het origineel. 5. Beveiliging: back-up: stationsletter toewijzen aan USB-schijf Om ook uw eigen gegevens veilig te stellen kunt u het best een grote externe USB-schijf kopen. Die zijn niet erg duur. Het is belangrijk dat de externe USB-schijf steeds dezelfde schijfletter heeft: 1. koppel de USB-schijf aan en volg A07 voor Schijfbeheer 2. rechtsklik in de rechterhelft van het scherm op de USB-schijf (herkenbaar aan de schijfletter) 3. klik op Stationsletter en Paden wijzigen en klik op Wijzigen 4. klik op het kleine pijltje naar beneden en selecteer een schijfletter ergens achter in het alfabet, bijv.: X 5. klik (zonodig) het rondje aan bij Deze stationsletter toewijzen: 6. klik op OK Beveiliging: instellen wekelijkse back-up (voorbeeld) Als back-up programma raad ik u aan om het gratis programma FreeFileSync te downloaden op Als FreeFileSync is geïnstalleerd, moet u de back-up gaan instellen: In het rechterdeel van het venster ziet u 2x Drag en Drop staan. 1. stel een map in om te back-uppen: a. sluit de externe USB-schijf t.b.v. de back-up aan b. klik onder de linker Drag en Drop op de knop Verkennen naast het nog lege vakje c. navigeer naar een map die u wilt back-uppen, bijv. Afbeeldingen d. klik Map selecteren e. klik dan rechts daarnaast naast het lege vakje (onder de rechter Drag en Drop ) op Verkennen f. navigeer naar de map waarin de back-up moet komen maak daar een NIEUWE MAP met dezelfde naam (bijv. Afbeeldingen ) g. selecteer de zojuist aangemaakte map h. klik Map selecteren 2. als nog meer mappen moeten worden geback-upt, klik dan op het groene plusteken onder de linker Drag en Drop en herhaal stap 1 voor de andere mappen 3. instellen back-up type: a. klik op groene tandwiel rechtsboven b. kies de gewenste back-up methode (normaal gesproken Spiegelen ->> of Bijwerken -> ) c. klik op OK Leercentrum Seniorweb Gorinchem 15 / 31

16 4. opslaan van de back-up opdracht: a. klik op menu File Opslaan als batch opdracht b. klik op de knop Opslaan als c. wijzig de bestandsnaam naar bijv. backup-wekelijks d. sla dit bestand op op het bureaublad Beveiliging: wekelijkse back-up uitvoeren (zie vorig voorbeeld) 1. koppel de USB-schijf aan 2. dubbelklik op het bureaublad op het pictogram van de back-up definitie 3. de back-up wordt nu geheel automatisch gedaan 4. als de back-up klaar is de USB-schijf VEILIG verwijderen (A21)! 5. koppel de USB-schijf alleen aan voor OF een nieuwe back-up OF om bestanden terug te zetten (dit i.v.m. crypto- en politievirussen) Beveiliging: terugzetten van bestanden of mappen vanuit de voorbeeld back-up Situatie 1: de problemen zijn zo groot, dat Windows opnieuw moet worden geïnstalleerd U voert een Systeem Recovery uit, conform de handleiding van uw computer. Na de recovery staat Windows weer schoon op uw PC, maar u bent uw eigen gegevens kwijt. Mocht uw computer niet beschikken over het Recovery Feature, dan zit er helaas niets anders op dan Windows opnieuw te (laten) installeren (vanaf een installatie-dvd). Het kan zijn dat de originele installatie is verouderd. In dat geval moeten er eerst nog een (grroot) aantal Windows Updates worden geïnstalleerd voordat de PC weer helemaal bij is. Ga nu verder naar situatie 2 om uw eigen gegevens terug te halen. Situatie 2: u bent persoonlijke bestanden kwijtgeraakt, of uw bestanden zijn verminkt. In dit geval kunt u terugvallen op de door FreeFileSync gemaakte back-up. Stappen: 1. koppel de externe USB-schijf aan 2. open in de verkenner de map van uw externe USB-schijf waarop de back-up staat 3. zoek in de mappenstructuur naar de gewenste mappen en/of bestanden 4. kopieer datgene wat u wilt terugzetten 5. en plak de gegevens op de juiste plek op uw harde schijf Beveiliging: Firewall Een Firewall is als een stadsmuur die een stad moet beveiligen. Elke stadspoort is zwaar beveiligd en iedereen die aanklopt, wordt goed gecontroleerd of hij/zij wel binnen mag komen. Analoog aan dit beeld heeft een computer ook netwerkpoorten. De Firewall is de bewaking bij de poorten en is bedoeld om kwaadaardige hackers te weren. Standaard heeft Windows een eigen Firewall. Deze Firewall is helemaal niet slecht, maar ook niet het beste op dit gebied. Voor een gewone gebruiker is de bescherming voldoende. Leercentrum Seniorweb Gorinchem 16 / 31

17 Klik op en dan op Onderhoudscentrum openen. Klik vervolgens op de blauwe tekst Beveiliging en u ziet daaronder o.a. de status van de Firewall. Klik dan op Geïnstalleerde firewallprogramma s weergeven. U kunt hier zien welke Firewall u gebruikt. Van groot belang is wel dat de Firewall ook daadwerkelijk is ingeschakeld. Als u een AntiVirus programma hebt gekocht, dan zit daar vaak ook een Firewall bij. Die Firewall neemt dan de taken over van de standaard Windows Firewall. Beveiliging: overige zaken in het Onderhoudscentrum bekijken Klik op en dan op Onderhoudscentrum openen. Klik vervolgens op de blauwe tekst Beveiliging. Hier ziet u een overzicht waar de Firewall slechts een deel van uitmaakt. De volgende items worden o.a. getoond: 1. de status van de Firewall 2. de status van Windows Update 3. de status van Virusbeveiliging 4. de status van beveiliging tegen spyware en ongewenste software 5. de status van internetbeveiligingsinstellingen 6. de status van UAC (= Gebruikersaccountbeheer) 7. de status van Windows Smartscreen 8. de status van de NAP instellingen (Network Acces Protection); dit feature is bedoeld voor zakelijke omgevingen, waarbij beveiliging tussen computer (clients en servers) onderling wordt geregeld 9. de status van uw gebruikersaccount Wanneer de status van één van deze items niet goed is, is het zaak om uit te zoeken waarom dat zo is en vervolgens er voor te zorgen dat e.e.a. in orde komt. Beveiliging: contact maken met een netwerk Wanneer u thuis (voor het eerst) contact maakt met uw PC op uw eigen (al dan niet draadloos) netwerk, dan wordt u gevraagd of het een Thuisnetwerk of een Openbaar netwerk betreft. Kies voor Thuisnetwerk wanneer u ZEKER weet dat het netwerk goed is beveiligd. Kies in alle overige gevallen voor Openbaar netwerk! Beveiliging: modem / router Wanneer u internettoegang heeft, beschikt u soms over een modem, maar steeds vaker over een modem-router. Een modem is een apparaat dat het signaal dat van buiten komt omvormt tot een signaal geschikt voor een vaste ethernetkabel, waarop u meestal één PC bekabeld kunt aansluiten. Een modem-router: 1. bevat een modem (als boven) 2. bevat soms een draadloos toegangspunt 3. bevat (meestal) meerdere aansluitingen voor ethernetkabels (vaak 4) 4. verzorgt automatische adresuitgifte (DHCP) 5. creëert een eigen thuisnetwerkje., met aparte adresrange (IPV4) Leercentrum Seniorweb Gorinchem 17 / 31

18 Qua beveiliging is het volgende van belang: 1. schakel de ingebouwde firewall indien aanwezig in 2. maak voor draadloze toegang indien mogelijk gebruik van het op dit moment beste beveiligingsprotocol WPA2-personal en gebruik een lang / moeilijk wachtwoord 3. eventueel kunt u MAC filtering toepassen. Dat voorkomt dat hackers kunnen binnendringen, maar maakt het familie en kennissen lastig om zomaar even verbinding te krijgen! 4. stel een gebruikersnaam en wachtwoord in voor het mogen wijzigen van instellingen Beveiliging: te veel wachtwoorden om te onthouden Omdat het het beste is om voor iedere dienst een apart wachtwoord te maken, wat ook nog een keer een sterk wachtwoord zou moeten zijn, is het bijna onmogelijk geworden om ze allemaal te onthouden. Er zijn steeds meer alternatieven voorhanden. Zo zijn er laptops die vragen om uw vingerafdruk. In Windows 10 gaat met bijv. 2-staps authenticatie gebruiken. Er zijn verschillende internetsites waar je al je wachtwoorden kunt opslaan. O.a. betreft dat het programma LastPass, dat u hier kunt downloaden: Omdat je nooit zeker weet of zo n website ooit zal worden gehackt, biedt dat dus nog geen optimale veiligheid. Gelukkig zijn er een paar programma s verkrijgbaar, die een wachtwoordkluis bijhouden op uw eigen computer. 1. PasswordSafe op: 2. KeePass op: U kunt dan al uw wachtwoorden in dat programma opslaan. Deze worden versleuteld, zodat derden ze absoluut niet meer kunnen lezen. Echter, om deze kluis te beveiligen, dient u een zeer goed wachtwoord te verzinnen om de kluis te kunnen openen. En dat wachtwoord vergeten levert dan echt een enorm probleem op. Beveiliging: Internet Explorer instellingen De Internet Explorer zelf heeft ook heel wat beveiligingsinstellingen. Open IE en klik op het tandwiel rechtsboven en dan op Internetopties. U ziet nu een venster met heel veel opties. Klik op het tabblad Beveiliging. Als alles standaard staat ingesteld staat het op Normaal-Hoog. Is dit NIET het geval, dan is het raadzaam om op de knop Alle zones op het standaardniveau instellen te klikken. U krijgt dan de aanbevolen instellingen terug. Als u ooit hebt gerommeld met instellingen van IE volg dan A24. Let op: te hoge beveiligingsinstellingen geeft veel problemen! Beveiliging: Internet Explorer invoegtoepassingen Invoegtoepassingen (ook wel plug-ins of extensies genoemd) zijn kleine programma s die aan IE worden toegevoegd en die geschikt zijn voor een bepaalde (extra) taak. U kunt als volgt uw invoegtoepassingen beheren: 1. klik in IE op het tandwiel rechtsboven 2. klik op Invoegtoepassingen beheren 3. klik aan de linkerkant op Werkbalken en uitbreidingen. Leercentrum Seniorweb Gorinchem 18 / 31

19 Aan de rechterkant verschijnt een lijst met invoegtoepassingen. Die zijn soms ook gekoppeld aan een bijbehorende werkbalk. U kunt rechtsklikken op een invoegtoepassing om die uit- of weer in- te schakelen. Omdat er tegenwoordig vaak getracht wordt om uw internetbankieren te hacken, raad ik u aan om de volgende toepassing te installeren: Hitman Pro Alert LET OP: Hitman Pro is NIET hetzelfde programma als Hitman Pro Alert!!! Hoewel we pas later dieper ingaan op virussen even wat informatie over het CryptoLocker virus. Dit virus versleutelt al uw bestanden, foto s video s en muziek, zodat ze onbruikbaar worden. Hackers vragen geld voor het weer in orde maken van uw computer. Beveiliging: geschikte downloadsites voor programma s Veel downloadsites voegen extra troep toe aan uw download. Kijk dus uit! Een paar redelijk betrouwbare sites om uw software te downloaden zijn: Nederlandstalig Engelstalig Beveiliging: extra beveiligde websites Ter bescherming van u zijn belangrijke diensten op het internet vaak ook extra beschermd. Wanneer u in de adresbalk van IE links ziet staan in plaats van dan is de website extra beveiligd met SSL (Secure Socket Layer). Deze beveiliging wordt uitgevoerd m.b.v. zogenaamde certificaten van betrouwbaarheid. Op dit moment is dat de belangrijkste beveiliging van het internetverkeer. Beveiliging: extra IE invoegtoepassing WOT (Web Of Trust) Sommige AntiVirus producten leveren een aparte invoegtoepassing, waardoor u in één oogopslag kunt zien of een website al dan niet betrouwbaar is. Hebt u dat niet, dan raad ik u aan de volgende invoegtoepassing te installeren: Het betreft WOT die u hier kunt downloaden. Dit is een invoegtoepassing die aangeeft of een website betrouwbaar is (groen rondje), onbetrouwbaar is (rood rondje) of daar ergens tussenin. Beveiliging: Internet Explorer InPrivate-navigatie ( ctrl+shift+p ) Met InPrivate-navigatie voorkomt u dat gegevens over uw browsersessie worden opgeslagen in Internet Explorer. Dit betreft onder andere cookies, tijdelijke internetbestanden, geschiedenis en andere gegevens. Werkbalken en uitbreidingen worden standaard uitgeschakeld. Let op: uw provider kan dus nog wel zien wat u heeft gedaan! Leercentrum Seniorweb Gorinchem 19 / 31

20 Beveiliging: Internet Explorer overige Er zijn nog meer beveiligingsinstellingen in IE. Echter als u de standaard instellingen gebruikt staan deze correct ingesteld. Beveiliging: browser Wat is een cookie? Cookies zijn kleine stukjes gegevens die een bepaalde website opslaat m.b.t. datgene wat u op die website heeft uitgevoerd. Komt u later terug op die website, dan haalt men eerst weer het cookie op en zo weet zo n website al wie u bent etc. Cookies worden alomvattend gebruikt en zijn niet te vermijden. Sta ze dus toe! Beveiliging: winkelen op internet Let er op dat een webwinkel beschikt over het vignet Zie ook websites van programma s als Tros radar, VARA's Kassa of de Consumentenbond. Bekijk de sites en op voor voordelig winkelen. Ga voor elektronica en computers naar Lees ook altijd de recensies voordat u iets koopt (vooral de kritische). Beveiliging: o.a. Phishing Wanneer u gebruik maakt van , zult u wel eens s hebben gehad die ongewenst waren. Een goed programma zorgt er voor dat datgene wat waarschijnlijk echt ongewenst is, in een aparte map terecht komt, bv. in de map SPAM of ongewenste items. Soms komen sommige SPAM berichten toch terecht in uw postvak in. U kunt dat in veel e- mailprogramma s op één van de volgende manieren voorkomen: 1. u kunt de afzender blokkeren 2. u kunt een berichtregel maken, die er voor zorgt dat de bv. In de map Ongewenste terecht komt Sommige AntiVirus programma s voeren extra controles uit op uw , zodat langs die weg geen virussen kunnen binnenkomen. ADVIES: om te voorkomen dat u last krijgt van narigheid op uw computer, kijk dan, voordat u een opent eerst naar het onderwerp van de en naar de afzender van de e- mail. 1. als het onderwerp vreemd, sensatiebelust of aanstootgevend is: NIET openen 2. als het van een wildvreemde komt liever NIET openen 3. als het van een vertrouwd iemand komt, maar het onderwerp is vreemd: bel eerst die persoon om te vragen of dit een bonafide is; anders NIET openen 4. lijkt de van uw bank te komen en men vraagt u om uw gegevens door te geven per trap er NIET in; gooi de mail weg (Phishing) 5. geef NOOIT belangrijke persoonlijke gegevens door per 6. als iemand u een zogenaamde kettingbrief stuurt, stuur die dan NOOIT door, hoe plausibel het verhaal ook moge zijn. Hackers oogsten alle adressen uit dergelijke brieven Leercentrum Seniorweb Gorinchem 20 / 31