Rotterdam Wereldwijd. Jaarverslag Internationale en Europese Activiteiten

Transcriptie

1 Rotterdam Wereldwijd Jaarverslag 2013 Internationale en Europese Activiteiten 1

2 1. Inleiding 1. Inleiding 3 2. Feiten en cijfers 4 3. Internationale trends 5 4. Economie van haven en stad 6 5. Prioritaire landen Duitsland en het achterland Azië Zuid- en Midden-Amerika Eurazië Verenigde Staten Verenigd Koninkrijk Nieuwe kansen en speciale banden Golfregio en Noord-Afrika België, Vlaanderen, Antwerpen Oslo Inkomende werkbezoeken Voorbeeldprojecten Thema s Stedelijke ontwikkeling Water Duurzaamheid Sociaal en veilig Kunst en cultuur Sport Europese Unie EU-lobby EU-informatie Europese netwerken Subsidies Partners en communicatie Partners Communicatie 48 Rotterdam is een internationale stad en wereldhaven met 175 nationaliteiten in de stad en relaties met vele landen, steden, havens, bedrijven en instellingen daarbuiten. Het internationale en Europese beleid van Rotterdam is erop gericht het internationale karakter van Rotterdam te benutten en uit te bouwen om de initiatieven van burgers, bedrijven en bezoekers van Rotterdam te ondersteunen. De prioriteit in het internationale en Europese beleid van de gemeente ligt bij het stimuleren van de economie: het aantrekken en bevorderen van handel en ladingstromen, nieuwe bedrijfsvestigingen, investeringen en evenementen. Onze kennis en ervaring met logistieke processen, havenontwikkeling en watermanagement vermarkten we wereldwijd. We positioneren ons als duurzame energiehaven en we profileren ons in en buiten Europa als een vernieuwende stad en als laboratorium op gebieden als architectuur, duurzaamheid en sociale innovatie. Het onderhouden van internationale relaties met landen en steden is een investering in de lange termijn. Het is belangrijk het internationale speelveld te begrijpen en in te spelen op de internationale ontwikkelingen. In Rotterdam houden we dan ook de internationale trends goed in de gaten. Hierdoor kunnen we het beste nieuwe kansen benutten en ons richten op de mogelijkheden in landen en sectoren die belangrijk zijn voor de Rotterdamse economie en waar inzet en betrokkenheid vanuit de gemeente een toegevoegde waarde heeft. De belangstelling voor Rotterdam vanuit het buitenland neemt toe. Dat zien we in de aantallen bezoekers, artikelen in de internationale pers en de aandacht van andere steden en internationale netwerken voor onze aanpak en projecten. Rotterdam wordt gezien als een stad die uitdaagt en voorop loopt. Om die positie te benutten en uit te bouwen moeten we voortdurend blijven investeren in onze stad en haven en in onze internationale contacten en activiteiten. Dit jaarverslag 2013 geeft inzicht in de internationale en Europese activiteiten van de gemeente in het afgelopen jaar. 3

3 2. Feiten en cijfers 3. Internationale trends Rotterdam scoort internationaal goed. De haven ontvangt steeds grotere schepen, de stad steeds meer bezoekers. Internationale handel en investeringen zijn belangrijk voor de economie. Rotterdam trok in 2013 wereldwijd belangstelling, onder meer op het gebied van stedenbouw en duurzaamheid. Feiten en cijfers illustreren dat. Rotterdam heeft inwoners (1 januari 2014), de regio Rotterdam 1,2 miljoen en de Metropoolregio Rotterdam Den Haag 2,2 miljoen. In Rotterdam wonen tussen de en expats en ongeveer internationale studenten. De haven van Rotterdam is de grootste van Europa: per jaar zeeschepen en binnenvaartschepen. Met de opening van de Tweede Maasvlakte op 22 mei 2013 werd de haven in omvang 20% groter en kwam er duizend hectare haven- en industriegebied bij. Op 16 augustus arriveerde de Maersk McKinney Moler, verreweg het grootste containerschip ter wereld met een capaciteit van TEU (twintigvoetcontainers), een lengte van 399 meter en breedte van 59 meter. De haven en havengerelateerde bedrijven zorgen voor banen bij 2013 bedrijven en een toegevoegde waarde van 11,5 miljard euro. Circa 1 op de 10 Rotterdammers werkt in de haven. 23,7 % van de omzet van Rotterdamse bedrijven wordt gerealiseerd door export. Voor de export zijn Duitsland (25%), België (12%), Frankrijk (9%), Verenigd Koninkrijk (8%) en de Verenigde Staten (4%) de belangrijkste partnerlanden van Nederland. Voor de import zijn Duitsland (17%), België (10%), de Verenigde Staten (7%), het Verenigd Koninkrijk (7%) en Frankrijk (5%) de belangrijkste partnerlanden van Nederland. De BRIC-landen zijn goed voor 4% van de Nederlandse export en 15% van de import. 29 internationale bedrijven hebben zich in 2013 in Rotterdam gevestigd na bemiddeling door het Rotterdam Investment Agency. Die ondernemingen verwachten 2700 arbeidsplaatsen te creëren en 161 miljoen te investeren. Net als voorgaande jaren kwamen ook in 2013 de meeste van deze nieuwe ondernemingen uit Azië, met name uit China. De meeste nieuwe bedrijven hebben een relatie met de haven, op het gebied van logistiek, energie en handel, en de creatieve en medische sector. Circa 1 op de 10 Rotterdammers werkt in de medische sector. Het Erasmus Medisch Centrum heeft 172 lopende octrooien en patenten. Jaarlijks komen daar tussen de 10 en 15 nieuwe bij. Aan de Erasmus Universiteit studeren bijna studenten, waarvan bijna een kwart uit het buitenland komt. Hogeschool Inholland en Hogeschool Rotterdam tellen elk ruim studenten, waarvan 4%, bij elkaar circa 2.500, internationale studenten. Codarts Hogeschool voor de Kunsten telt bijna 1000 studenten, waarvan 42% buitenlands. Rotterdam Centraal Station verwerkt met reizigers per dag evenveel reizigers als luchthaven Schiphol. De verwachting is dat het aantal reizigers in 2025 zal zijn toegenomen tot zo n per dag. Het aantal passagiers vervoerd via Rotterdam The Hague Airport is in 10 jaar gestegen van in 2004 naar in Cruise Port Rotterdam ontving in cruiseschepen met bij elkaar zo n passagiers aan de Wilhelminapier. Nederlandse stedenbezoekers geven gemiddeld 44 euro uit per bezoek aan Rotterdam. De buitenlandse toerist geeft gemiddeld 127 euro uit en de buitenlandse zakelijke bezoeker 312 euro. De Rotterdam, de in 2013 opgeleverde verticale stad van Rem Koolhaas, is het grootste gebouw van Nederland dat in één keer is ontwikkeld. Rotterdam beheert en onderhoudt 2100 hectare groen en bomen in straten en parken. Rotterdam wordt steeds groener: sinds 2010 zijn er bomen, vierkante meter groene daken en vooral op initiatief van bewoners 75 moestuinen en strekkende meter geveltuinen aangelegd. In Rotterdam is circa m 3 extra multifunctionele waterberging aangelegd. Rotterdam loopt wereldwijd voorop met het aanleggen van oplaadinfrastructuur voor elektrisch auto s. In 2013 werden in Rotterdam autokilometers elektrisch afgelegd en werd het aantal oplaadpunten uitgebreid tot 800. Bronnen: Gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam, Rotterdam Partners, Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Rotterdam The Hague Airport, Cruise Port Rotterdam Het internationale beleid van Rotterdam focust op de snelst groeiende economieën, de BRICT-landen (Brazilië, Rusland, India, China en Turkije) en de sterke economische banden met Duitsland, België, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Daarnaast blijven we alert op nieuwe kansen, geografisch en sectoraal. Internationale trends en ontwikkelingen in de geopolitiek, beleid, productie en transport kunnen van belang zijn voor de positie van Rotterdam. Geopolitieke verhoudingen Afrika: snelst groeiende continent; groeicijfers van 6 tot 10% Azië en Zuid-Amerika: naast BRICT-landen sterke groei van de Next Eleven China in 2050 grotere markt en macht dan VS en EU samen? Europa: groei vooral nog in Oost-Europa Spanningen in Rusland en Oekraïne, Midden-Oosten Beleidsontwikkelingen mondiaal, nationaal, stedelijk Mondiale handelsovereenkomsten Rapport commissie Docters van Leeuwen: Modernisering diplomatie Rapport Raad voor het Openbaar Bestuur: Met Europa verbonden Benjamin R. Barber: If Mayors Ruled the World McKinsey & Company: How to make a city great PwC: Innovative city strategies for delivering sustainable competitiveness OECD: The Competitiveness of Global Port-Cities In Welvaart en Leefomgeving Horizonscan (9 oktober 2013) heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), in samenwerking met het Centraal Planbureau (CPB), een aantal belangrijke mondiale en nationale trends op een rij gezet: De wereldbevolking groeit langzamer en wordt gemiddeld ouder; de vruchtbaarheid neemt overal af. In de westerse landen komt de bevolkingsgroei tot een eind. Het zwaartepunt in de wereldeconomie verschuift naar nieuwe groeilanden. Dat gaat ten koste van de positie van de westerse landen. Een toenemende internationale culturele en economische verweving verandert de economische structuur van landen. Het is niet duidelijk tot hoever die globalisering zal gaan. De snelle ontwikkeling van de nieuwe groeilanden gaat daar gepaard met ingrijpende institutionele hervormingen, maar zij zullen de westerse waarden niet overnemen. Het westers perspectief op mondiale vraagstukken zal aan belang inboeten. De urbanisatie zal verder toenemen. Vooral buiten de westerse wereld zal de groei van steden zeer sterk zijn. Productiepatronen veranderen Technologische innovaties: digitale media, bio- en nanotechnologie, robotica, 3D-printen Grondstoffenschaarste: druk op milieukwaliteit, energievoorraden, bodemgebruik, biodiversiteit, wateren voedselvoorziening; urban mining Circulaire economie: Rotterdam regisseur circulaire hub Lokale/regionale voedselproductie Transitie van fossiele energie naar schonere en duurzame energie Schaliegaswinning in de VS Transportpatronen veranderen Nederland meest connected land, meest gevoelig voor veranderingen Grotere schepen, allianties rederijen Noordelijke IJszeeroute opent: concurrentie Suezkanaal, hubfunctie IJsland? Eurasian land bridges: verbeterende treinverbindingen van Azië naar Europa Verbreding Panamakanaal De groei van bevolking en economie verhoogt de druk op milieukwaliteit, energievoorraden, bodemgebruik, biodiversiteit, water en voedselvoorziening, vooral als zich ontwikkelende landen in een energie-intensieve fase komen. De verandering van het klimaat zal die schaarste in veel landenregio s nog verhogen. Daardoor kunnen politieke spanningen ontstaan en neemt de veiligheid af. Technologische innovaties zullen de wereld sterk veranderen, maar hóe is over zo n lange termijn moeilijk te voorspellen. Op het gebied van digitale media, biotechnologie, nanotechnologie en robotica lijken de verwachte innovaties het meest ingrijpend. Op het wereldtoneel zal de macht van Europa afnemen. Maar Europa blijft een relatief welvarende regio en zal in de toekomst nog steeds migranten aantrekken. Door bevolkingskrimp en vergrijzing zal Europa ook behoefte hebben aan goed opgeleide migranten om zijn sociale voorzieningen op peil te houden. De aanwezigheid van politiek instabiele landen langs de buitengrenzen kan tot extra migratiedruk leiden. Ook voor de energievoorziening is Europa voorlopig gedeeltelijk van deze landen afhankelijk. 4 5

4 4. Economie van haven en stad Bron: Bedrijvenregister Zuid-Holland (overgenomen uit Economische Verkenning Rotterdam 2014) *voorlopig cijfer Vestigingen en werkgelegenheid van (neven)-vestigingen van buitenlandse bedrijven in Rotterdam 2013* Aantal vestigingen Aantal werkzame personen Verenigde Staten Duitsland Verenigd Koninkrijk België Frankrijk Japan China Zwitserland Zweden Denemarken Italië 6 62 Noorwegen Singapore 3 70 Finland India 4 98 Overig Europa Overig Azië Overig Totaal De wereldeconomie is in 2050 vier keer groter dan nu (OECD 2012). Mede door de voortgaande globalisering is een groep landen in Azië en Zuid-Amerika in een fase van industrialisatie en technologische innovatie terechtgekomen die gepaard gaat met grote, structurele economische groei. Naar verwachting bereiken deze landen in 2050 een economische omvang die groter is dan die van de westerse landen. Nederland heeft de meest open economie ter wereld, en is daardoor bijzonder afhankelijk van de ontwikkelingen in de wereldeconomie. Rotterdam is als toegangspoort tot Europa een thermometer voor de economische ontwikkeling in Europa en andere delen van de wereld. De wereldwijde economische crisis, die in 2008 begon, heeft Rotterdam duidelijk geraakt maar ook het herstel kan hier het eerst aankomen. De recessie lijkt eind 2013 over het dieptepunt heen, maar de crisis leidt ook tot veranderingen en nieuwe verhoudingen in transport en logistiek. Precies vijf jaar nadat de Gemeenteraad van Rotterdam instemde met het bestemmingsplan, werd op 22 mei 2013 de Tweede Maasvlakte officieel geopend, met het binnenvaren van het containerschip Maersk Tukang. De investeringen van onder meer de gemeente, het Rijk en de Europese Investeringsbank lijken op de tijdlijn van de ontwikkeling van de Tweede Maasvlakte een klassieke anticyclische investeringsimpuls. Ondanks de crisis handhaaft Rotterdam haar economische positie. Haven Hoewel de aanleg van de Tweede Maasvlakte vrij probleemloos (en binnen de begroting) is verlopen, dreigt er inmiddels wel een overcapaciteit van containerterminals in West-Europa. Andere havens investeren ook en de marktontwikkeling naar schaalvergroting zet door. Grotere schepen en allianties tussen rederijen leiden tot nog scherpere concurrentie. Samenwerking en concurrentie tussen havensteden, mondiaal en Europees, bepalen het speelveld. Drie maanden na de opening van de Tweede Maasvlakte beleefde de Rotterdamse haven dankzij de unieke diepgang de week der giganten met het binnenvaren van enkele van de allergrootste schepen ter wereld. De Tweede Maasvlakte heeft voor het afhandelen van Ultra Large Container Ships (ULCS s) de allergrootste kadekranen ter wereld nodig. In november 2013 gingen in Shanghai vijf van de allergrootste kadekranen ter wereld op transport voor een zeereis van twee maanden van China naar de ECT Delta Terminal in Rotterdam. De nieuwe kadekranen hebben een reikwijdte van 24 containers breed en kunnen de grootste containerschepen snel en efficiënt afhandelen. De goederenoverslag in de Rotterdamse haven is in 2013 bijna op hetzelfde niveau uitgekomen als in het recordjaar 2012: 440,5 miljoen ton. De droge massagoederen zoals kolen, ijzererts, schroot en agribulk zijn flink gestegen. De containeroverslag is echter licht gedaald Herkomst en bestemming van lading Europa is de belangrijkste handelspartner voor de haven van Rotterdam. Bijna de helft (rond de 45%) van de lading komt uit Europa. Tot 2010 ging iets meer dan de helft (rond de 55%) naar andere Europese landen. De afgelopen twee jaar is het aandeel van Europa in de bestemming van goederen gedaald (tot circa 45%), terwijl het aandeel/belang van Amerika en Azië als bestemmingsgebied toenam. Na Europa zijn Amerika en Azië de belangrijkste herkomstgebieden (rond de 20%). Als bestemmingsgebied nam het belang van Europa de afgelopen jaren af (zowel absoluut als procentueel van 55 tot 45%), terwijl (het belang van) de afvoer naar Azië en Amerika toenam (zowel absoluut als procentueel). Aanvoer Afvoer Totaal 2012 % 2012 % 2012 Europa , , Amerika , , Azië , , Afrika , , Oceanië , , Onbekend Totaal Bruto gewicht x metrische tonnen. Bron: CBS door de economische crisis en doordat Hamburg lading terugwon. En de overslag van ruwe olie liep terug tot een historisch laag niveau, vooral door de zwakke markt voor brandstoffen in Europa en onderhoudstops bij de raffinaderijen. De overslag van olieproducten nam wel licht toe. De belangrijkste oorzaak van het ontbreken van groei is de aanhoudende economische malaise. De afgelopen drie jaar nam de overslag nog 1% toe, maar 2013 liet een lichte terugval zien van 0,2%. Het totale marktaandeel van de Rotterdamse haven is stabiel gebleven. Het marktaandeel voor droge massagoederen nam flink toe, maar bij containers is het iets teruggelopen. De overslag van LNG lag 25% boven het zeer lage niveau van Sinds januari 2013 wordt de zeehaven van Dordrecht (overslag circa drie miljoen ton per jaar) geëxploiteerd door het Havenbedrijf Rotterdam. De Dordtse overslag is daarom dit jaar voor het eerst meegenomen in de overslagcijfers van Rotterdam. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) concludeerde in mei 2013 dat havensteden van elkaar moeten leren hoe ze hun positie kunnen versterken, omdat het achterland juist vaak profiteert van de voordelen van de havens. Op de Conferentie over Havensteden in Rotterdam in september presenteerde de OESO de resultaten van het Port-Cities onderzoeksprogramma: The Competitiveness of Global Port-Cities: Synthesis Report. Hierin worden havensteden van over de hele wereld, waaronder Rotterdam en Amsterdam, met elkaar vergeleken. Centraal op de conferentie stonden de veranderingen waar havensteden mee te maken hebben op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling, arbeidsmarkt, economie en bereikbaarheid. Rotterdam ondervindt volgens de onderzoekers vooral de lasten van de groei van de haven en het Europese achterland de lusten. De OESO oordeelt overwegend positief over Rotterdam maar adviseerde dat Rotterdam zijn positie als grootste havenstad van Europa meer actief moet uitbuiten en meer bedrijven moet aantrekken die zijdelings met de haven te maken hebben, om een internationaal maritiem dienstencentrum te worden. Zo willen de Rotterdamse advocatenkantoren en de stichting Dutch Legal Network for Shipping and Transport deelnemen aan handelsmissies en de concurrentie aangaan met de natte advocatuur in Londen. Eind 2013 maakten gemeente en havenbedrijf bekend gezamenlijk zeven miljoen euro te zullen gaan investeren in de modernisering van de cruiseterminal. Cruise Port Rotterdam verwacht een verdubbeling van het aantal cruiseschepen dat Rotterdam zal aandoen de komende jaren. Cruiseschepen leveren een belangrijke bijdrage aan het imago van de stad, halen de band van de Rotterdammers met de haven aan en versterken de economie. Stad Het aantal internationale bedrijven dat zich in Rotterdam vestigt, blijft groeien. In 2013 hebben 29 internationale bedrijven voor Rotterdam gekozen na bemiddeling van de Rotterdam Investment Agency. De ondernemingen verwachten ruim 2700 arbeidsplaatsen in Rotterdam te creëren en 161 miljoen euro te investeren. Dit blijkt uit de rapportage Verantwoording 2013 en ambities 2014 van de Rotterdam Investment Agency (RIA). In de afgelopen vier jaar is een stijgende lijn te zien van het aantal internationale bedrijven dat zich in Rotterdam vestigt of haar onderneming uitbreidt. In totaal werden de afgelopen collegeperiode 101 nieuwe bedrijven naar Rotterdam gehaald, iets meer dan de beoogde doelstelling van 100. Internationale bedrijven investeerden in deze periode meer dan 500 miljoen euro in de stad. In totaal werden door projecten waarbij het RIA was betrokken meer dan 6000 banen gecreëerd. De meeste bedrijven die zich in 2013 in de stad vestigden, hebben een relatie met de haven en zijn werkzaam op het gebied van logistiek, energie en handel. Ook de creatieve en medische sector hebben nieuwe bedrijven verwelkomd. Net als voorgaande jaren kwamen ook in 2013 de meeste van deze nieuwe ondernemingen uit Azië. China, een van de focuslanden van de gemeente Rotterdam, blijft de grootste leverancier uit deze regio. Enkele van de bedrijven die zich in 2013 nieuw in de stad vestigden zijn Turkish Airlines, BGI Tech Solutions (Life Sciences & Health) en Global Offshore Services BV (transport en logistiek). Het Rotterdam Investment Agency richt zich sinds 2009 op zowel de acquisitie als het behoud en groei van de bestaande internationale en Rotterdamse bedrijven. Het afgelopen jaar investeerden meerdere bedrijven in uitbreiding in Rotterdam. Zo breiden Mendix (ICT), Coolblue (online elektronica warenhuis) en Unilever hun vestigingen in Rotterdam uit. De centralisering van de Europese marketingactiviteiten van Unilever brengt honderden banen naar Rotterdam. De groei van bedrijven als Unilever in de Maasstad is ook van belang vanwege de aantrekkende werking op andere bedrijven. Zo opende Hajok Design BV uit Hamburg, dat de packaging design voor Unilever doet, vorig jaar een kantoor in de Van Nelle fabriek in Rotterdam. Als reden om zich in Rotterdam te vestigen, noemden internationale bedrijven ook in 2013 de goede bereikbaarheid van de stad, het brede kantorenaanbod, de gunstige vierkante meterprijs voor kantoorruimte, het internationale netwerk en de zakenmentaliteit van aanpakken. Voor expats die zich willen vestigen in Rotterdam biedt de Expatdesk van het RIA hulp bij het aanvragen van vergunningen, het vinden van woonruimte, scholen en andere zaken. Afgelopen jaar hielp de expatdesk ruim 673 expats met een verblijfsvergunning en andere vraagstukken. 6 7

5 5. Prioritaire landen Bezoekers Het aantal bezoekers aan Rotterdam nam verder toe in De aantallen hotelgasten, bezoekers van attracties en musea en passagiers die op Rotterdam The Hague Airport en de Cruiseterminal aankwamen stegen verder. In totaal verbleven gasten in de Rotterdamse hotels voor overnachtingen. Een krappe meerderheid van 53% waren buitenlandse gasten waarvan de meesten uit het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en België kwamen. In Nederland zorgen toerisme en recreatie jaarlijks voor ruim 38 miljard aan bestedingen. De gastvrijheidssector levert aan zo n mensen werk en inkomen. In Rotterdam is de vrijetijdseconomie goed voor zo n banen. De Rotterdamse attracties werden in 2013 bijna 3 miljoen keer bezocht. De musea kijken eveneens terug op een goed jaar. De jaarlijks terugkerende evenementen trokken in 2013 iets minder bezoekers dan het jaar ervoor. Het populairste evenement was, met bezoekers, de Marathon Rotterdam. Rotterdam The Hague Airport voegde in 2013 Budapest, Istanbul, Ibiza, Mallorca en Valencia toe aan de bestemmingen. Het aantal inkomende passagiers steeg verder. In totaal maakten passagiers gebruik van de luchthaven. Het jaar ervoor waren dat er nog Cruise Port Rotterdam ontving in schepen met zo n passagiers in de Cruise Terminal Rotterdam ( Op de wereldranglijst van congressteden is Rotterdam twintig plekken gestegen naar de 68ste plaats, slechts een paar plekken onder steden als San Francisco, New York en Dubai. In Nederland staat Rotterdam voor het zesde achtereenvolgende jaar op de tweede plek, dit jaar samen met Den Haag. Beide steden waren in 2013 gaststad van 34 internationale associatiecongressen. Nederland staat internationaal op de 10e plaats in de ranglijst van de ICCA (International Congress & Convention Association) met 302 congressen, waarvan 120 in Amsterdam en 68 in de Metropoolregio Rotterdam Den Haag. De internationale associatiecongressen in Rotterdam brachten in 2013 gezamenlijk ruim 17 miljoen euro aan bestedingen op. Internationaal onderwijs In Rotterdam wonen ongeveer internationale studenten. Van de circa studenten aan de Erasmus Universiteit Rotterdam komt ongeveer een kwart uit het buitenland. Hogeschool Inholland en Hogeschool Rotterdam tellen elk rond de studenten, waarvan 4%, bij elkaar ongeveer 2500, internationale studenten. Codarts Hogeschool voor de Kunsten heeft zelfs 42% buitenlandse studenten, dat zijn er ongeveer 400. Codarts heeft een overeenkomst voor de uitwisseling van studenten en docenten met 48 buitenlandse instellingen. Het Scheepvaart- en Transport College, de STC-Group, heeft zelfs vestigingen in Brazilië, Filipijnen, Oman, Vietnam en Zuid-Afrika en samenwerkingsprojecten in nog eens tien landen. Andersom vormen de oudstudenten van deze onderwijsinstellingen belangrijke netwerken over de hele wereld. De Rotterdamse onderwijsinstellingen willen het aantal internationale studenten verhogen. De Erasmus Universiteit ziet internationalisering als een instrument om de kwaliteit van haar academisch onderwijs en onderzoek te waarborgen en verder te ontwikkelen. De Erasmus Universiteit is in Nederland een relatief grote speler wat betreft het aanbod van internationale bacheloropleidingen, die aanzienlijke aantallen internationale studenten aantrekken. In totaal werden er in 2013 vijf internationale bachelorprogramma s aangeboden, 45 initiële internationale masterprogramma s en 16 onderzoeksmasters. Een aantal faculteiten en instituten van de Erasmus Universiteit heeft een sterke internationale focus, zoals de Rotterdam School of Management (RSM), het Institute of Social Studies (ISS) en het Institute for Housing & Urban Studies (IHS). Ze beschikken over internationale curricula, een zeer diverse en internationale studenten- en stafpopulatie en internationale samenwerkingsverbanden. Het Institute for Housing and Urban Development Studies (IHS) vierde in 2013 het 55-jarig bestaan met een alumnidag en een internationale sportdag. In 55 jaar heeft IHS meer dan 7500 stedelijke professionals (urban professionals) uit de hele wereld opgeleid. Architecten, stadsontwikkelaars, economen, sociologen en andere stedelijke vakmensen uit 140 landen volgden in Rotterdam cursussen bij IHS, waaronder de eenjarige mastercourse Urban Management and Development (UMD). Daarnaast startte IHS in september 2013 ook een masterstudie Urban and regional Planning in Indonesia, die gegeven wordt aan de Gadjah Mada University (UGM) in Indonesië. De 7500 oud-studenten vormen een sterk internationaal netwerk van stedelijke professionals en vakmensen met onder meer actieve lokale alumniverenigingen in 25 landen. Duitsland en het achterland hebben prioriteit in de internationale betrekkingen van Rotterdam. De grootste economische groei zal echter naar verwachting ook de komende jaren plaats vinden in Azië en Zuid-Amerika. Eurazië en de Golfregio zijn vooral belangrijk voor de energiesector. De prioritaire landen voor Rotterdam zijn Duitsland en de BRICT-landen: Brazilië, Rusland, India, China en Turkije. In 2013 waren er ook economische missies naar Japan, Panama en Azerbeidzjan. De sterke economische banden met de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk leiden tot regelmatige wederzijdse contacten, onder meer met New York en Londen, op het gebied van klimaatadaptatie en veiligheid. 5.1 Duitsland en het achterland Duitsland is een belangrijke motor voor de stagnerende Europese economie. In tegenstelling tot de meeste Europese landen is de Duitse economie afgelopen jaar gegroeid en wordt ook voor 2014 en 2015 groei van circa 2% verwacht. De export neemt dit jaar naar verwachting toe met 4%, de import met 5%. Duitsland is onbetwist de belangrijkste handelspartner van Rotterdam. Ongeveer een kwart van de overslag in de Rotterdamse haven gaat naar of komt uit Duitsland. Er werken bijna 3700 personen bij vestigingen van Duitse bedrijven in Rotterdam, zoals Allianz, Deutsche Bank, Hamburg Süd en Schenker. Haven en stad onderhouden intensieve relaties met Nordrhein Westfalen (NRW) en met economisch belangrijke steden als Duisburg, Düsseldorf, Essen en Keulen. Verder stroomopwaarts langs de Rijn worden de relaties met Zuid-Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en Oost- Europa ook steeds belangrijker. Naast de belangrijke relaties met het achterland zijn er structurele relaties met de haven van Hamburg en de hoofdstad Berlijn. Jaarlijks organiseert het Havenbedrijf Rotterdam in Hamburg een bijeenkomst voor de CEO s van de in Hamburg gevestigde Europese hoofdkantoren van containerrederijen. Wethouder Baljeu (Haven, Verkeer, Regionale Economie) en president-directeur Smits, van het Havenbedrijf Rotterdam, reisden daartoe op 10 april naar Hamburg en traden op als gastgever en spreker tijdens de Rotterdamse rederslunch. Een belangrijk thema in de relatie met Duitsland is het verbeteren en verduurzamen van de logistieke keten. Om verstoppingen van de Nederlandse en Duitse snelwegen te vermijden en de milieubelasting van het transport te verminderen streven de overheden ernaar minder vervoer over de weg en meer per spoor en over water te laten plaatsvinden. De aanleg van het Duitse deel van de Betuweroute en de introductie van LNG als brandstof voor de binnenvaart waren belangrijke onderwerpen van gesprek met de Duitse partners. Medio 2013 werd bekend dat de financiering voor het Duitse deel van de Betuweroute rond is. De Duitse regering en de deelstaat NRW tekenden eind juli de contracten voor de financiering van het derde spoor tussen Emmerich en Oberhausen. De beoogde rechtstreekse spoorverbinding voor containervervoer tussen de Rotterdamse Maasvlakte en het Ruhrgebied komt hiermee een grote stap dichterbij. Als de feitelijke werkzaamheden in 2015 starten is de spoorlijn naar verwachting in 2022 gereed. Het goederenvervoer via de Betuwelijn kan hiermee verdrievoudigen. Om de duurzaamheid van het vervoer over water te verbeteren zoekt Rotterdam samenwerking met andere Rijnhavens om de introductie van LNG als brandstof voor de binnenvaart te versnellen. Wethouder Baljeu (Haven, Verkeer, Regionale Economie) bracht daarom van 13 tot en met 15 oktober een werkbezoek aan de Zwitserse stad Basel. Zij sprak met vertegenwoordigers van onder meer Port of Switzerland, de ministeries van Economie en Transport en het Zwitserse bedrijfsleven over onder andere het gebruik van LNG in de binnenvaart. Op 31 oktober bezocht mevrouw Leuthard, de Minister voor Milieu, Verkeer, Energie en Communicatie van Zwitserland, Rotterdam waar zij o.a. werd ontvangen door wethouder Baljeu en de havendirecteur. Wereldwijde transportnetwerken en -corridors schuiven mee met de veranderende zwaartepunten in de mondiale economie. Vooral tussen China en Zuid-Azië en tussen China en Brazilië gaan de transportstromen sterk toenemen. Het Europese achterland vertoont minder dynamiek, omdat de welvaart en de bevolking in verhouding tot de genoemde landen weinig stijgen. Duitse investeerders zijn van groot belang voor de Rotterdamse werkgelegenheid en regionale economie. De jaarlijkse vastgoedbeurs Expo Real in München is een goede gelegenheid om de contacten met belangrijke buitenlandse, vooral Duitse investeerders te onderhouden. Wethouder Karakus (Wonen, Ruimtelijke 8 9

6 Ordening, Vastgoed en Stedelijke Economie) heeft in 2013 de vastgoedbeurs bezocht om het aantrekkelijke investeringsklimaat van Stadshavens/Rijnhaven, Hart van Zuid en Rotterdam Central District te promoten bij potentiële investeerders. De vele economische contacten worden ondersteund door contacten en uitwisselingen op het gebied van sociaal beleid, integratie, kunst en cultuur, zowel direct met Berlijn, Keulen en Hamburg als in stedennetwerken zoals Eurocities en ICLEI. In de Duitstalige landen blijkt veel belangstelling voor het Rotterdamse beleid op het gebied van integratie en participatie. Wethouder Louwes (Arbeidsmarkt, Hoger Onderwijs, Innovatie en Participatie) bezocht in november en december Berlijn om deel te nemen aan het integratiedebat: Die integrierte Stadt Rotterdam ein Beispiel für Berlin. Daarnaast nam zij in Berlijn deel aan een bijeenkomst van het Migration Policy Institute, dat in 2014 in Rotterdam vergadert. De wethouder nam daar de Urban Intervention Award 2013 in ontvangst. 5.2 Azië China Hoewel de economische groei ook in Azië is afgenomen, blijven landen in Azië (en Zuid-Amerika) wel de hoogste groeicijfers houden. China, India, Indonesië en Zuid- Korea behoren tot de grootste groeiers, maar ook Bangladesh, Pakistan, de Filipijnen en Vietnam zijn landen die de afgelopen jaren, en naar verwachting ook de komende jaren, grote groei laten zien. De economische en politieke positie van Azië en met name van China, zal daardoor naar verwachting verder aan belang winnen. De Chinese economie groeit onverminderd snel en is volgens sommigen over enkele decennia groter dan de Europese en Amerikaanse economie samen. Rotterdam onderhoudt goede structurele contacten met de belangrijkste havenstad van China, Shanghai. China verstevigt zijn positie in de wereldeconomie in hoog tempo. China omvat nu bijna 12 procent van de wereldeconomie, iets meer dan de helft van de Europese Unie (23%) en de Verenigde Staten (22%). Naar verwachting is die verhouding in 2050 volledig omgedraaid en omvat China dan 33 procent van de wereldeconomie, tegen de Europese Unie 12 en de Verenigde Staten 9 procent. De Chinese economie, de tweede van de wereld, neemt dit jaar naar verwachting toe met 7,6%. Voor India, na China het meest bevolkte land ter wereld, verwacht de Wereldbank een groei van 5,5%. In Japan, de derde economie van de wereld, blijft volgens de Wereldbank de groei beperkt tot 1%. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest ging in 2013 twee keer op tournee naar Azië, eind januari naar Japan en medio juni naar China. Beide keren werden de tournees gecombineerd met delegatiereizen/handelsdelegaties. Rond de galaconcerten in Tokio, Osaka, Peking en Shanghai organiseerden orkest, gemeente, havenbedrijf en andere partners zakelijke ontmoetingen waarbij burgemeester Aboutaleb gastheer was. In juni 2013 stond burgemeester Aboutaleb aan het hoofd van een handelsdelegatie naar Shanghai met bedrijven en kennisinstellingen. Daarnaast werd de bestaande samenwerkingsovereenkomst tussen Rotterdam en Shanghai verlengd tot en met Het Rotterdams Philharmonisch Orkest deed de steden Shanghai en Peking aan als onderdeel van een internationale tournee van het orkest. Burgemeester Aboutaleb was voor beide steden gastheer van het galaconcert waar onder andere vertegenwoordigers van de Chinese regering en het bedrijfsleven aanwezig waren. In Peking bezocht de burgemeester enkele belangrijke Chinese financiële instellingen. Verschillende delegaties uit China en Shanghai brachten in 2013 tegenbezoeken aan onze stad en haven. Japan Het Rotterdams Philharmonisch Orkest was in Japan op uitnodiging van elektronicaproducent Toshiba. Een Rotterdamse delegatie van Havenbedrijf, ABN AMRO, Eneco, ECT en KPMG benutte de galaconcerten in Tokio en Osaka om contacten met vertegenwoordigers van Japanse overheid en bedrijfsleven aan te halen. De delegatie volgde twee parallelle programma s: één met het accent op rederijen, verladers en expediteurs en één gericht op maritieme dienstverlening, chemie, biogrondstoffen en LNG als brandstof voor de zeescheepvaart. De delegatiereis werd benut om de contacten met de voor Rotterdam belangrijkste verladers, expediteurs en reders aan te halen en in samenwerking met het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) Rotterdam op de kaart te zetten bij bestaande en potentiële investeerders, vooral (petro-)chemische bedrijven. In de Japanse hoofdstad bezocht de burgemeester de vice-gouverneur van Tokyo Metropolitan Government en de vice-minister van het Ministerie van Infrastructuur en Transport, en de CEO s van Japanse bedrijven, die ook in Rotterdam gevestigd zijn. Speciaal ging de aandacht uit naar de top van het Japanse (petro-)chemisch cluster, waarvoor een aparte bijeenkomst werd georganiseerd op de residentie van de Nederlandse ambassadeur. In Osaka ontmoette de burgemeester de gouverneur van Osaka en bezocht hij een drietal chemische bedrijven, die interesse hebben getoond om zich in de Rotterdamse regio te vestigen. India India is, ondanks de sterke economische groei, geen eenvoudig land om zaken mee te doen. Het immens grote en complexe land is lange tijd tamelijk gesloten geweest. Om het tekort op de Indiase handelsbalans terug te dringen zijn echter sinds 2012 de grenzen verder opengesteld voor buitenlandse bedrijven en investeerders. India heeft vooral behoefte aan investeringen in wegen, havens, drinkwater- en elektriciteitsvoorzieningen en de voedingsindustrie. Dat biedt Rotterdamse bedrijven kansen voor investeringen in India, kennisuitwisseling en deelneming in een Indiase haven. Maar er zijn ook kansen voor het aantrekken van bedrijven, investeringen en ladingstromen naar Rotterdam. Het Nederlandse Ministerie van Infrastructuur & Milieu en het Indiase Ministry of Urban Development werken samen op het terrein van ruimtelijke ordening, architectuur, water- en verkeersmanagement en duurzaam bouwen. Deze samenwerking is mede tot stand gekomen door initiatieven van Rotterdam, zowel van de gemeente, de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) als de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR). Rotterdam was in 2013 mede-organisator van twee evenementen, waarbij de deelnemers werden geïnformeerd over de kansen en mogelijkheden hiervan voor Rotterdamse bedrijven en kennisinstellingen. Minister Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) leidde in september 2013 een handelsmissie van 40 Nederlandse bedrijven naar New Delhi 10 11

7 en Mumbai. De contacten met Indiase ondernemers en investeerders leverden verschillende contracten op voor in totaal tientallen miljoenen euro s. Zo besloot het Indiase bedrijf United Phosphorus Ltd tijdens de handelsmissie zijn fabriek in Rotterdam voor 15 miljoen euro uit te breiden. Rotterdam ontving in 2013 een aantal bedrijvendelegaties, onder meer een samenwerkingsverband van chemische bedrijven en de Confederation of Indian Industry. Twee nieuwe Indiase bedrijven vestigden zich in Rotterdam: Global Offshore (bevoorraden van booreilanden en schepen) en Shimla Hills (handel in fruit, pulp, commodities e.d.). 5.3 Zuid- en Midden-Amerika Brazilië Brazilië is de zesde economie van de wereld en met tweehonderd miljoen inwoners de grootste markt van Latijns-Amerika. Met de organisatie van het Wereld Kampioenschap Voetbal in 2014 en de Olympische Spelen in 2016 staat Brazilië de komende jaren in het centrum van de mondiale belangstelling. De Braziliaanse overheid investeert fors in de infrastructuur, niet alleen sportvoorzieningen, maar ook havens en luchthavens. Brazilië is de grootste economische groeier in en toegangspoort tot Zuid-Amerika. Nederland is op China na de grootste importeur van Braziliaanse producten, onder meer soja (17,2 miljard US dollar per jaar), vlees (11,8), ethanol/suiker (9,7) en bosbouwproducten (7,2). De hoge Braziliaanse groeicijfers van (gemiddeld 4%) in het afgelopen decennium zijn gedaald, maar de vele grondstoffen, de enorme markt en de miljardeninvesteringen bieden nog steeds volop economische kansen. Begin april 2013 vond de grote jaarlijkse logistiekbeurs Intermodal plaats in São Paulo. Voorafgaand aan de beurs deed het historische Rotterdamse zeilschip de Oosterschelde op een reis om de wereld, Santos aan. Santos, de haven van São Paulo, is de grootste haven van Brazilië en Zuid-Amerika. De Rotterdam Port Promotion Council (RPPC) maakte van die gelegenheid gebruik om een klantenontvangst te organiseren en een zeiltocht met de Oosterschelde te maken met Braziliaanse ondernemers en politici. Vanwege de groeiende economie van Brazilië en Zuid- Amerika ziet het havenbedrijfsleven grote kansen in Brazilië om lading en bedrijven voor Rotterdam te werven. Daarnaast bieden de Braziliaanse investeringen zowel voor de handel als voor de investeringen in nieuwe infrastructuur kansen op opdrachten voor Rotterdamse bedrijven. De bestuurlijke contacten met Brazilië bleven in 2013 beperkt tot deelname van wethouder Louwes (Arbeidsmarkt, Hoger Onderwijs, Innovatie en Participatie) als spreker tijdens een tweedaagse bijeenkomst van de New Cities Foundation. Daarnaast legde zij werkbezoeken af waarbij onder andere participatief budgetteren, arbeidsmarktontwikkeling en integratie aan de orde kwamen. Panama Panama heeft een sterke strategische maritieme positie in Latijns-Amerika, zoals Rotterdam in Europa. Het Panamakanaal wordt verbreed, waardoor binnenkort grotere schepen de doorvaart kunnen maken tussen de Atlantische en de Stille Oceaan. De komende jaren investeert Panama 4,2 miljard in maritieme en logistieke infrastructuur. Het Midden-Amerikaanse land ontwikkelt zich hierdoor tot regionaal distributiecentrum en knooppunt voor de handel met de rest van de wereld. Dat biedt kansen voor Nederlandse baggeraars, havendiensten, rederijen en scheepswerven. Het Panamakanaal zorgt voor stijgende inkomsten. De uitbreiding met een derde reeks sluizen verdubbelt de capaciteit van het Panamakanaal. De economie groeit nu al met acht tot tien procent per jaar en Panama zal waarschijnlijk de komende jaren één van de snelst groeiende economieën ter wereld worden. Nederland is één van de grootste investeerders in Panama. Panama en Nederland hebben de afgelopen jaren de wederzijdse banden versterkt. De havens van Panama en Rotterdam spelen daar een belangrijke rol in. In 2013 werden wederzijdse handelsmissies georganiseerd. Burgemeester Aboutaleb leidde eind februari 2013 een Nederlandse maritieme delegatiereis naar Panama. Aan de handelsmissie namen zowel bedrijven deel die de Panamese markt willen verkennen als maritieme bedrijven die al actief zijn in Panama, maar hun bestaande positie willen versterken. Zeventien bedrijven namen deel aan het programma, waaronder BAM, Boskalis, Damen, Havenbedrijf Rotterdam, Van Oord, Kotug, STC en VT Shipping. De handelsreis was georganiseerd door het Nederlands Centrum voor Handelsbevordering NCH, in samenwerking met de Nederlandse ambassade in Panama en de gemeente Rotterdam. Afhankelijk van het gebruikte voorspelmodel en de achterliggende aannames verschilt de groep van samenstelling, maar altijd worden landen genoemd als Brazilië, Rusland, India en China. Andere studies voegen aan deze groep Indonesië, Zuid-Korea en Zuid-Afrika toe, alsmede Turkije. In het kielzog van deze groeipolen worden weer andere toekomstige stijgers genoemd, zoals de N11 (Next Eleven) met onder andere Bangladesh, Egypte, Iran, Mexico, Nigeria, Pakistan, de Filipijnen en Vietnam. Uiteindelijk zal de forse groei in al deze landen afnemen en convergeren naar die van de huidige rijke landen. De Panamese president Martinelli bracht eind mei een tegenbezoek aan Rotterdam. Met een handelsdelegatie bezocht hij de conferentie Panama Invest 2013 in het WTC in Rotterdam. De conferentie was bedoeld voor ondernemers die in Panama zaken willen doen, een lokale vestiging willen opzetten of op een andere manier in het land willen investeren. Het Nederlands Centrum voor Handelsbevordering NCH organiseerde Panama Invest in opdracht van het Ministerie van Handel en Industrie van Panama. De relatie tussen Panama en Rotterdam wordt geïntensiveerd vanwege de kansen die de substantiële groei van de Panamese economie en de verbreding van het Panamakanaal bieden voor Rotterdamse bedrijven, met name in de maritieme sector. Op de terugweg van de handelsreis naar Panama bracht burgemeester Aboutaleb een werkbezoek aan Curaçao. Hij bezocht onder meer de Stichting Kennis voor Curaçao (KVC) dat als doel heeft hoogopgeleide Antillianen te motiveren na hun opleiding terug te keren naar Curaçao. 5.4 Eurazië Rusland 2013 stond in het teken van het bilaterale Nederland- Rusland jaar. Op de nieuwjaarsbijeenkomst van het Nederlands-Russische Centrum voor Handelsbevordering spraken in januari in de Burgerzaal 200 gasten uit bedrijfsleven en overheid, waaronder de ambassadeur van de Russische Federatie, over de handelsrelaties tussen Nederland en Rusland. In dit bilaterale jaar werden verschillende economische en culturele activiteiten uitgewisseld. Rotterdam heeft van dit momentum gebruik gemaakt om de relaties met de stad St. Petersburg en de regio Leningrad te verdiepen en uit te breiden. Zo bezocht wethouder Baljeu (Haven, Verkeer, Regionale Economie) samen met vertegenwoordigers van het Havenbedrijf Rotterdam, het Ministerie van I&M, de Koninklijke vereniging van reders en een bedrijvendelegatie van de Holland Marine Equipment branche vereniging in september de Maritieme beurs de Neva in St. Petersburg. Zij bezocht onder meer de op de beurs aanwezige bedrijven uit de regio Rotterdam, waaronder Van Oord, Damen Shipyards en Boskalis. De wethouder sprak op de conferentie The strategy for watertransport waar zij het belang benadrukte van een sterke multi

8 modale infrastructuur. In St. Petersburg bracht wethouder Baljeu tevens een bezoek aan de haven van Ust Luga. Deze haven maakt een sterke ontwikkeling door en kan in de toekomst een belangrijke rol gaan spelen in de overslag van containers naar de Rotterdamse haven. Een Nederlandse delegatie bracht in november een werkbezoek aan St. Petersburg, rondom een tweetal concerten van het Rotterdams Philharmonisch Orkest in het Mariinskytheater, onder leiding van Valery Gergiev. Burgemeester Aboutaleb en wethouder Laan (Sport en Recreatie, Kunst en Cultuur) spraken met verschillende Russische hoogwaardigheidsbekleders, die als gast aanwezig waren bij de concerten. De burgemeester en wethouder namen ook deel aan een bilateraal Nederland Rusland ProUrban Forum, waar de burgemeester een keynote speech hield. De burgemeester en presidentdirecteur van het Havenbedrijf hadden ook een ontmoeting met de Gouverneur van St. Petersburg, de heer Poltavchenko. Wethouder Laan voerde gesprekken met enkele voor Rotterdam belangrijke culturele instellingen. In oktober bezocht een Russische delegatie onder leiding van de gouverneur van St. Petersburg Rotterdam. aangelegd en Azerbeidzjan heeft belangstelling voor opslag, doorvoer en handel via Rotterdam. In november 2013 leidde burgemeester Aboutaleb dan ook een handelsmissie naar Bakoe in Azerbeidzjan, samen met onder meer het Havenbedrijf Rotterdam, het Nederlands Centrum voor Handelsbevordering (NCH), verschillende bedrijven, het Orange Sports Forum en sportclub Feijenoord. Azerbeidzjan organiseert in 2015 de European Games, die als voorloper voor de Olympische Spelen wordt gezien. De organisatie van dit Europese sportevenement vraagt grote investeringen in sportcomplexen. Tijdens de handelsmissie tekenden Nederlandse en Azerbeidzjaanse architecten een overeenkomst. Ook Feijenoord sloot aan. De Azerbeidzjaanse voetbal federatie (AFFA) heeft interesse getoond in de Jeugd Voetbal Academie van Feijenoord. In Bakoe sprak burgemeester Aboutaleb onder andere met zijn ambtsgenoot, diverse ministeries, de directie van het staatsoliebedrijf SOCAR en directeuren van grote oliebedrijven. Daarbij bleek er ook belangstelling te zijn voor studentenuitwisseling en samenwerking op het gebied van watermanagement. Turkije De handel tussen Nederland en Turkije is in de afgelopen 10 jaar verdriedubbeld. Nederland is een van de grootste investeerders wereldwijd in Turkije. Veel Nederlandse bedrijven hebben een vestiging in Turkije, bijvoorbeeld in de sectoren levensmiddelen, energie en technologie. Vooral de relatie met Istanbul, het financiële en economische hart van Turkije, is voor Rotterdam van belang. De afstand tussen de twee steden is alleen maar kleiner geworden aangezien sinds maart 2013 er dagelijks gevlogen wordt tussen Rotterdam The Hague Airport en Istanbul. In mei bezocht het voltallige college van de Turkse stad Adana Rotterdam. Eerder in het jaar had de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) deelgenomen aan de organisatie van culturele historische steden. Adana is zeer geïnteresseerd in de kennis en kunde van de IABR en had direct een tegenbezoek georganiseerd waarbij zij ook de burgemeester van Rotterdam spraken. 5.5 Verenigde Staten De economische betrekkingen tussen de Verenigde Staten en Nederland zijn erg hecht. De Verenigde Staten is de belangrijkste buitenlandse investeerder in Nederland met gemiddeld 45 investeringsprojecten per jaar. Andersom is Nederland de derde buitenlandse investeerder in de Verenigde Staten. Nederland is de negende afzetmarkt voor de Verenigde Staten. De Amerikaanse bedrijven lopen vaak voorop bij innovaties en behoren tot de top in de technologische ontwikkeling, vooral in de computer-, medische en ruimtevaartindustrie. De Verenigde Staten haalt waarschijnlijk nog dit jaar Rusland in als grootste energieproducent ter wereld, vanwege de toegenomen winning van schaliegas. De komende jaren wordt er nog steeds veel geïnvesteerd in alternatieven voor ruwe olie als energiebron. Dit zorgt ook voor enorme veranderingen in de geopolitieke verhoudingen in de wereld en in de wereldeconomie. Hoewel ook de Europese landen nog een bescheiden groei laten zien, worden het relatief kleine spelers. Nu omvatten de Europese Unie en de Verenigde Staten nog ongeveer 23 respectievelijk 22 procent van de wereldeconomie, tegen China bijna 12 procent. In een model dat ook de energiemarkt omvat en rekening houdt met veranderende prijsverhoudingen, omvat China in 2050 maar liefst 33 procent van de wereldeconomie, de Europese Unie 12 procent en de Verenigde Staten 9 procent. China is snel op weg om voor vrijwel alle producten de grootste markt van de wereld te worden. Ook Rotterdam heeft van oudsher een sterke economische band met de Verenigde Staten. Amerikaanse bedrijven vinden Rotterdam een interessante vestigingsplaats omdat het de toegang tot Europa is. In Rotterdam is de Verenigde Staten één van de grootste investeerders. De regio Rotterdam herbergt ongeveer 100 Amerikaanse dochterondernemingen. Daarvan Azerbeidzjan Azerbeidzjan is de grootste economie van de zuidelijke Kaukasus. In 2012 bedroeg de economische groei ruim 3 procent. De energiesector maakt meer dan 50 procent uit van de Azerbeidzjaanse economie. Omdat fossiele rijkdommen zoals de olievelden in de Kaspische zee eindig zijn, investeert de overheid van Azerbeidzjan flink in verbreding van de economische activiteiten. Dat biedt kansen voor Nederlandse bedrijven op het gebied van transport en logistiek, watermanagement, infrastructuur, milieuprojecten, land- en tuinbouw en technische consultancy. De haven van Bakoe is steeds belangrijker geworden door de handel in olie en gas. Ten zuiden van de haven van Bakoe is een nieuw havengebied (Qaradag) 14 15

9 6. Nieuwe kansen en speciale banden heeft een aantal het Europese hoofdkantoor of het Beneluxkantoor in onze stad gevestigd. De Amerikaanse bedrijven bevinden zich niet alleen in het havengebied en de chemische industrie, maar ook op het terrein van bijvoorbeeld financiën en softwareproducten. Daarnaast staat de Verenigde Staten op de derde plaats van ladingdoorvoer via de Rotterdamse haven. Rotterdam bezit echter ook veel expertise waarvoor vooral in de Verenigde Staten interesse bestaat sinds de orkanen Katrina en Sandy. Met het programma Rotterdam Climate Proof wordt Rotterdam internationaal als voorbeeldstad op het gebied van klimaatadaptatie gezien. Daarnaast is Rotterdam oprichter van het internationale stedennetwerk Connecting Delta Cities, waarbinnen tien deltasteden kennis uitwisselen over klimaat en watermanagement. In dit kader bracht Burgemeester Aboutaleb in mei een werkbezoek aan New York. Hij was uitgenodigd door President Clinton, voorzitter van het Clinton Global Initiative, en burgemeester Bloomberg van New York voor een rondetafelgesprek over de gevolgen van klimaatverandering op steden. Verder sprak hij met lokale autoriteiten over veiligheid, criminaliteitsbestrijding en watermanagement. Ook ging burgemeester Aboutaleb op bezoek bij de Harlem Children s Zone, een naschools programma om de leerachterstand van kinderen te verkleinen, dat in 2012 is overgenomen door Rotterdam. 5.6 Verenigd Koninkrijk Het Verenigd Koninkrijk is een belangrijke handelspartner voor Nederland. Bij de invoer staat het land met een aandeel van bijna 7 procent op de vijfde plaats op de ranglijst van belangrijkste handelspartners. Bij de uitvoer is dit plaats vier met een aandeel van 8 procent. Nederland en het Verenigd Koninkrijk hebben goede, intensieve betrekkingen. De landen werken samen op politiek, economisch, cultureel en maatschappelijk gebied. Het Verenigd Koninkrijk is de populairste bestemming van Nederlandse investeerders en het Verenigd Koninkrijk is de tweede grootste investeerder in Nederland. Ook voor het Havenbedrijf Rotterdam is het Verenigd Koninkrijk een belangrijke handelspartner. Jaarlijks wordt in oktober dan ook een rederslunch in Londen georganiseerd in het kader van relatiebeheer en ter promotie van de haven van Rotterdam. Wethouder Baljeu (Haven, Verkeer, Regionale Economie) was mede-gastvrouw en key-note speaker bij een door het Havenbedrijf Rotterdam georganiseerde lunch met het havenbedrijfsleven en CEO s van Europese rederijen in Londen. Eerder in het jaar spraken wethouder Baljeu en de Britse minister Green (minister of Trade and Investment) op het Lloyd s Maritime Dinner in Rotterdam, dat mede georganiseerd werd door de Britse Ambassade. In 2013 stonden de bezoeken aan het Verenigd Koninkrijk vooral in het teken van de relaties rondom veiligheid. De politie Rotterdam-Rijnmond onderhoudt namens de nieuw gevormde Nationale Politie de betrekkingen met het Verenigd Koninkrijk. In maart brachten de raadscommissie Bestuur, Veiligheid en Middelen van Rotterdam, de burgemeester, de Hoofdofficier van Justitie en de Politiechef van de Eenheid Rotterdam een bezoek aan Londen. Met de reis naar Londen werd kennis opgedaan over de plaatselijke ongeregeldheden in 2011, de actuele zienswijze hierop en de aanpak hiervan, zowel in repressief als in preventief opzicht. Tijdens dit bezoek werd eveneens kennis gedeeld met de Deputy Mayor for Policing die onder de indruk was van de Rotterdamse aanpak en het betrekken van burgers. Op uitnodiging van burgemeester Johnson van Londen sprak burgemeester Aboutaleb vervolgens in juli op de conferentie Policing Global Cities in Londen. Burgemeester Aboutaleb presenteerde de Rotterdamse aanpak tijdens de plenaire sessie Measuring Safety and Judging Performances. Aan deze politieconferentie namen burgemeesters en politiechefs vanuit verschillende werelddelen deel. Voorafgaand aan de World Police and Fire Games (WPFG) in Belfast, presenteerde Rotterdam een bid om de WPFG in 2019 in Rotterdam te organiseren. De organisatie voor WPFG Rotterdam 2019 bestond uit de Veiligheidsregio, politie Eenheid Rotterdam, Douane en gevangeniswezen. Burgemeester Aboutaleb sprak namens de gemeente Rotterdam tijdens de presentatie van het bid. In augustus werd echter bekend gemaakt dat de wereldfederatie van WPFG het Chinese Chengdu heeft aangewezen als organisator voor Vanuit het Verenigd Koninkrijk werden ook enkele werkbezoeken aan Rotterdam gebracht. Een bestuurlijke delegatie uit Birmingham kwam in april in het kader van het Rotterdams evenementen support model en sprak onder andere met wethouder Laan (Sport en Recreatie, Kunst en Cultuur). In juni bracht een delegatie van Hull en Humber Ports een bezoek aan Rotterdam. Het werkbezoek was gericht op de haven en ook onderwijs, ondernemerschap en cultuur. Rotterdam blijft alert op nieuwe kansen, zoals in de Golfregio en Noord-Afrika. Maar ook de vanouds sterke bindingen met buurland België en steden als Antwerpen en Oslo bieden kansen. De belangstelling vanuit landen en steden uit de hele wereld voor de Rotterdamse aanpak leidde tot veel inkomende bezoeken aan voorbeeldprojecten in Rotterdam. 6.1 Golfregio en Noord-Afrika Het economisch belang van de relaties van Rotterdam met de Arabische landen in Noord-Afrika en de Golfregio varieert sterk van Marokko tot Saudi-Arabië. In de Golfregio ligt het accent op de relaties in de energiesector. Met Oman en Egypte zijn er contacten over havenontwikkeling en met onder meer Marokko op het gebied van handel. Koeweit Burgemeester Aboutaleb bezocht in november Koeweit, samen met het Havenbedrijf Rotterdam en de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA). Het doel van deze reis was het onderhouden en verder verdiepen van de contacten in de Golfregio ter versterking van de Rotterdamse regionale economie. De burgemeester sprak met de minister-president van Koeweit, de nieuw aangestelde Olieminister en vertegenwoordigers van het staatsoliebedrijf Kuwait Petroleum KPC en haar dochtermaatschappij KPl. Het doel van deze gesprekken was om het mogelijke investeringsbesluit over de raffinaderij van Kuwait Petroleum in de Rotterdamse haven positief te beïnvloeden. Oman Het Havenbedrijf Rotterdam is voor 50 procent eigenaar van de Sohar Industrial Port Company. De haven van Sohar, in het noorden van Oman, is de afgelopen tien jaar enorm gegroeid tot een voor de regio belangrijke chemieen industriehaven. In 2013 is de SIPC begonnen een nieuwe containerhaven te ontwikkelen. Naast het Havenbedrijf zijn regionale organisaties ook betrokken bij milieubeheer en veiligheid van de havenontwikkeling in Sohar. Een delegatie uit Oman, onder leiding van de voorzitter van de Raad van Bestuur en directie van Sohar Industrial Port Company bezocht (van 17-19) in juni Rotterdam. Naast de jaarlijkse boardmeeting en ontmoetingen met burgemeester Aboutaleb en vertegenwoordigers van het Havenbedrijf Rotterdam, bezochten de Omani onder meer de RDM Campus en het Educatief Informatie Centrum Rotterdam Mainport in de deelgemeente Rozenburg. Eind oktober bezocht opnieuw een delegatie uit Oman Rotterdam, bestaande uit vertegenwoordigers van de haven en het Ministerie van Milieu en Klimaat. Zij spraken onder meer met de DCMR Milieudienst Rijnmond, die samenwerkt met de Milieudienst van Sohar. In december tekenden het Havenbedrijf, de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond en de TU Delft een contract met de haven van Sohar, om te helpen met het upgraden en de verdere professionalisering van de veiligheid in het haven- en industriegebied. De partijen gaan een raamwerk opzetten voor veiligheid, risicomanagement en betrouwbare incidentenbestrijding, bestaande uit een risicoanalyse en een veiligheidsplan. De kortste vaarroute tussen Europa en Azië loopt in de toekomst waarschijnlijk via de Noordpool. Dan kan het Suezkanaal worden vermeden, zodat grotere schepen kunnen worden ingezet. Dat kan bijvoorbeeld de logistieke positie van de Rotterdamse haven beïnvloeden. De aanvoer van Rotterdam via het Kanaal zal voor een deel kunnen verschuiven naar de noordelijke route en met grotere schepen gebeuren. De burgemeester sprak ook met de gouverneur van havenstad Al Ahmadi over samenwerking tussen Al Ahmadi en Rotterdam op het gebied van economische ontwikkeling en kennisuitwisseling. Met de Kuwait Environmental Agency sprak hij over toekomstige samenwerking met de DCMR. Dit kan op korte termijn kansen bieden voor het Rotterdamse bedrijfsleven op het gebied van water, afvalverwerking en infrastructuur

10 Bestuurlijke reizen 2013 College van Burgemeester en Wethouders januari Laan Parijs Architectuur en cultuur 29 januari - 3 februari Aboutaleb Tokio en Osaka Economie, haven en cultuur 5-9 februari Louwes Dublin Conferentie Intercultural Cities februari Florijn Dublin Conferentie armoedebeleid 23 februari - 3 maart Aboutaleb Panama, Curaçao Handelsmissie maart Aboutaleb Londen Werkbezoek Commissie BVM en Driehoek 31 maart - 4 april Aboutaleb, Karakus Shumen, Constanza, Werkbezoek arbeidsmigratie, veiligheid en haven Boekarest 6-11 april Van Huffelen Ho Chi Minh City Klimaatadaptatie en drinkwatervoorziening 10 april Baljeu Hamburg Rederslunch april Van Huffelen Geneve Conferentie ICLEI (duurzaamheid) 5-9 mei Aboutaleb New York Rondetafel veiligheid en onderwijs 6-8 mei Louwes Wenen Conferentie Europe on the move mei Baljeu Rabat, Tanger Handel, haven en infrastructuur 3-7 juni Louwes São Paulo Conferentie arbeidsmarktontwikkeling 4-5 juni Baljeu München Geannuleerd juni Aboutaleb Beijing, Shanghai Economie, cultuur, onderwijs en duurzaamheid 8 juli Aboutaleb Londen Conferentie veiligheid juli Aboutaleb Belfast Economie en sport augustus Louwes Malmö Conferentie integratiebeleid 8-10 september Louwes Tampere Conferentie Integrating Cities september Aboutaleb Jakarta Economie, waterbeheer en haven september Baljeu St. Petersburg Economie, haven en transport september Van Huffelen Nantes Conferentie ICLEI (duurzaamheid) 7-9 oktober Karakus München Vastgoedbeurs Expo Real 9-10 oktober Baljeu Londen Rederslunch oktober Baljeu Basel Duurzaamheid en energie 2-6 november Aboutaleb Koeweit Economie, cultuur en milieu november Louwes Londen Conferentie migratiebeleid november Louwes Berlijn Conferentie integratiebeleid november Aboutaleb Bakoe Haven, industrie, architectuur, sport november Aboutaleb, Laan St. Petersburg Economie, haven en cultuur november De Jonge Oslo Kerstboomkapceremonie 8-10 december Louwes Berlijn Urban Intervention Award 2013 Januari - december Aboutaleb, Baljeu, Van Huffelen, Louwes Egypte Begin juli bezocht een Egyptische delegatie bestaande uit vertegenwoordigers van het Ministerie van Transport van Egypte en de Suez Canal Authority. Met het oog op de verbreding, verdieping en verdere ontwikkeling van de Suez Canal Corridor oriënteerde de delegatie zich op de Nederlandse expertise op het gebied van havenontwikkeling. De delegatie sprak onder meer met burgemeester Aboutaleb, wethouder Baljeu (Haven, Verkeer, Regionale Economie), Havenbedrijf, Scheepvaart en Transport College, Erasmus Universiteit en enkele bedrijven in de Rotterdamse regio. Antwerpen, Brussel, Gent Evenementen en gesprekken ter ondersteuning van Europese lobby; Comité van de Regio s, Eurocities, Euricur, SIP-rapportage; relatiebeheer met Antwerpen Marokko Een Marokkaanse bedrijvenmissie onder leiding van de minister van Transport, bezocht in maart Nederland. De delegatie bestond uit vertegenwoordigers van bedrijven en organisaties in de logistieke en maritieme sector. De delegatie had ontmoetingen met burgemeester Aboutaleb en Rotterdamse bedrijven en bezocht onder meer de beurs Transport en Logistiek 2013 en de haven en het Westland. Wethouder Baljeu leidde in mei een delegatie van veertien Nederlandse bedrijven bij een bezoek aan Marokko. In Rabat sprak de delegatie met de Marokkaanse Het is goed denkbaar dat na 2030 de groei vooral hoog zal zijn in de Afrikaanse landen, waar nog een groot potentieel voor economische groei is. Stromen van goederen, kapitaal, arbeid en kennis verleggen zich geleidelijk naar deze groeilanden. De politieke macht van deze landen groeit dan mee. Daardoor verandert de geopolitieke hiërarchie, vooral in het voordeel van Azië, en met name van China. minister van Transport en Infrastructuur en in Tanger met de Gouverneur van Tanger-Tetouan en de Kamer van Koophandel van de Tetouan regio. Daarnaast bracht de wethouder een bezoek aan de burgemeester van Tanger. De delegatie bezocht in Tanger onder meer de haven, de containerterminal van APM en een door het Nederlands Centrum voor Handelsbevordering (NCH) georganiseerd match making event, waar de wethouder de aanwezige bezoekers toesprak. 6.2 België, Vlaanderen, Antwerpen Voor Nederland is België één van de belangrijkste landen. Het buurland staat historisch, politiek, cultureel en sociaaleconomisch dichtbij Nederland. Belangrijk is de intensieve handels- en transportrelatie. België is onze tweede handelspartner. De Vlaams-Nederlandse delta is de toegangspoort tot Europa, een grensoverschrijdend cluster van havens en (petro)chemie dat loopt van Rotterdam tot aan Gent. Daarbij is er een gemeenschappelijk belang van goede transportverbindingen met het achterland. Ook innovatiesamenwerking vindt zijn weg over de grens heen, met sterke actoren in de triple helix (bedrijfsleven-universiteit-overheid) op relatief korte afstand aan weerszijden van de grens. In Rotterdam zijn (neven-)vestigingen van Belgische bedrijven goed voor banen en 44 Belgische vestigingen. De relaties met Antwerpen zijn in 2013 verder versterkt. Wethouder Baljeu nam in april deel aan een havendebat in Antwerpen met havenschepen Van Peel, over de samenwerking tussen de havenbesturen en -bedrijven en de grenzen daaraan. In juli bracht het college van Antwerpen een bezoek aan Rotterdam. Na een plenaire kennismaking, waren er bilaterale gesprekken tussen de bestuurders en vonden er werkbezoeken plaats in de wijk. Een van de afspraken was om de Letter of Intent voor cultuur te vernieuwen en een brede intentieverklaring op te stellen. Daarnaast is afgesproken dat in 2014 een nieuwe bestuurlijke top zal worden georganiseerd in Antwerpen. In juli bracht ook de gouverneur van de provincie Antwerpen (toenmalig voorzitter van de Vlaams Nederlandse Delta) een bezoek aan Rotterdam. Naast de stedelijke relaties werden ook op nationaal en gewestelijk niveau de ambities voor samenwerking geconcretiseerd. Minister-president Peeters van Vlaanderen bepleitte in maart tijdens de D.G. van Beuningenlezing (EDBR) in het Wereldmuseum, dat Nederland en Vlaanderen op politiek, economisch en cultureel gebied meer moeten gaan samenwerken. Enkele maanden later, in juli, leidden minister-president Rutte en de Vlaamse minister-president Peeters een gemeenschappelijke economische missie naar Texas. Zij werden vergezeld door minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu en de Vlaamse minister Crevits van Mobiliteit en Openbare Werken. De reis richtte zich op de sectoren olie & gas, chemie, havens en smart grids. Hierbij waren o.a. de havenbedrijven van Rotterdam en Antwerpen betrokken. Tijdens de Nederland-Vlaanderen top in oktober werden afspraken gemaakt voor samenwerking rond innovatiebeleid gericht op o.a. chemie en high tech. Eind augustus was er in Antwerpen opnieuw een debat over de samenwerking tussen Rotterdam en Antwerpen, waar burgemeester Aboutaleb bij aanwezig was. Het congres Kracht van de Delta vond plaats in de aanloop naar de World Ports Classic. De burgemeester sprak na afloop van het congres tijdens het diner in Antwerpen. De burgemeester en zijn collega De Wever van Antwerpen waren op vrijdagochtend 30 augustus aanwezig bij de start van de World Ports Classic in Antwerpen

11 6.3 Oslo Op uitnodiging van de burgemeester van Oslo bracht wethouder De Jonge (Onderwijs, Jeugd en Gezin) op 25 en 26 november 2013 een bezoek aan Oslo om het ceremonieel rond het kappen van de kerstboom bij te wonen. Deze kerstboom werd voor de 63e keer geschonken door het gemeentebestuur van Oslo aan de gemeente Rotterdam. De wethouder maakte van de gelegenheid gebruik om een werkbezoek te brengen aan een school in Oslo, waar hij met verschillende vertegenwoordigers van school en stad sprak over de aanpak van onderwijsachterstanden, speciaal onderwijs en jeugdzorg. De Nederlandse ambassade organiseerde een netwerkdiner en de gemeente Oslo een netwerklunch in het stadhuis, ter gelegenheid van het bezoek. De kerstboom is na transport naar Rotterdam voor het stadhuis op de Coolsingel geplaatst. Tijdens de traditionele kerstboomceremonie zijn op 20 december de lichtjes feestelijk ontstoken en waarbij de Noorse ambassade een warme Gløgg aanbood aan de deelnemers. 6.4 Inkomende werkbezoeken De burgemeester ontvangt veel buitenlandse ambassadeurs in Nederland en Nederlandse ambassadeurs in het buitenland. Burgemeester en wethouders namen deel aan verschillende evenementen van de ambassades en ontvingen ook bijeenkomsten van onder meer de Union des Consuls. Regelmatig worden ook ontmoetingen met en werkbezoeken aan buitenlandse bedrijven in Rotterdam georganiseerd. Naast de contacten met prioritaire landen en steden trekt Rotterdam op vele terreinen belangstelling uit het buitenland. Een bestuurlijke delegatie uit Birmingham kwam in april in het kader van het Rotterdams evenementen support model en sprak onder andere met wethouder Laan (Sport en Recreatie, Kunst en Cultuur). In juni bracht een economische delegatie van Hull en Humber Ports onder leiding van de wethouder van Hull een bezoek aan Rotterdam. Het werkbezoek was gericht op de haven, onderwijs, ondernemerschap en cultuur. In oktober kwamen general managers van de Franse Kamer van Koophandel naar Rotterdam voor een seminar over Agri & Food bedrijven. De delegatie werd ontvangen door wethouder Van Huffelen (Duurzaamheid, Binnenstad en Buitenruimte). Kort daarvoor bezocht een Franse delegatie onder leiding van een Franse senator wethouder Laan om inzicht te krijgen in het Rotterdamse cultuurbeleid. Een andere Franse delegatie, bestaande uit managers van de EDRF, de grootste energieleverancier in Frankrijk, en managers van een groot ingenieursbureau, de afdeling Basisinformatie van de gemeente. Wethouder Baljeu (Haven, Verkeer, Regionale Economie) ontving op 4 november de deelnemers aan het Port Management program van Port of Rotterdam International. De deelnemers zijn vertegenwoordigers van bedrijven, havens en overheden waar het Havenbedrijf internationaal mee samenwerkt. Aan het programma dat van 28 oktober tot 8 november duurde namen dit keer 22 deelnemers uit Brazilië, Oman, Qatar, Roemenië, Zuid-Korea, Indonesië, Maleisië en Nederland deel. De wethouder ontving onder meer een havendelegatie uit Sohar, een havenveiligheidsdelegatie uit Kaapstad en een delegatie op het gebied van watermanagement uit Los Angeles. Een Egyptische delegatie van de Suez Canal Corridor bracht in juli een werkbezoek aan Rotterdam om zich te oriënteren op de Rotterdamse kennis op het gebied van havenontwikkeling en watermanagement, met het oog op de voorgenomen investeringen in de verbreding van het Suezkanaal. Vanuit Azië bezochten, naast verschillende delegaties uit China en India, onder meer een delegatie uit Brunei, een Vietnamese delegatie uit Ho Chi Minh City onder leiding van de chairman van het People s Committee en een Japanse delegatie van de Osaka Prefectural Assembly onze stad en haven, waaronder een bezoek aan het stadhuis en ontmoeting met de burgemeester. De burgemeester ontving ook de Kaapverdische premier, waarbij gesproken werd over de integratie van de Kaapverdische gemeenschap en het bevorderen van de economische samenwerking. In het najaar bezocht ook de Kaapverdische president Rotterdam. Ook de burgemeester van Praia, de hoofdstad van Kaapverdië, bracht een bezoek aan Rotterdam waarbij gesproken werd over de politiesamenwerking en informatie werd gegeven over de werking van de Roteb. De stedelijke ontwikkeling van Rotterdam, rond het Centraal Station, Binnenstad, Markthal en Kop van Zuid, trok onder meer belangstelling van bestuurlijke delegaties uit Denemarken, Linköping in Zweden en Adana in Turkije. Daarnaast bezochten vele ambtelijke delegaties Rotterdam, van een groep Hongaarse archiefdirecteuren die de Gemeentelijke Archiefdienst bezochten, tot een groep Zweedse onderwijsprofessionals die een bezoek brachten aan de Children s Zone op Zuid. 6.5 Voorbeeldprojecten Rotterdam heeft een goede reputatie als vernieuwende stad die doet wat het zegt. Regelmatig brachten vertegenwoordigers van de Europese instellingen werkbezoeken aan Rotterdam. In het jaar voorafgaand aan de verkiezingen van gemeenteraad en Europees Parlement bezochten vertegenwoordigers van de meeste politieke partijen projecten in Rotterdam. De ontwikkeling op Zuid en projecten als Jongerenloket, Werkplein en Klushuizen trekken Europese belangstelling. Een breed gezelschap van regioparlementariërs, Kamerleden en europarlementariërs, bracht in het voorjaar een werkbezoek aan Rotterdam. s Ochtends bezochten zij de openbare scholengemeenschap Hugo de Groot waar zij spraken over onderwijs op Zuid. Tijdens een lunch met het college bij de RET-remise Sluisjesdijk, passeerde nog een groot scala aan andere onderwerpen de revue. Europarlementariërs van het CDA en Groen Links bezochten de deelgemeenten Feijenoord en Charlois om kennis te nemen van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ) en de effecten van arbeidsmigratie. Ook de internationale deelnemers van de Partij van Europese Socialisten aan het seminar A social way out of the crisis bezochten in juni Rotterdam Zuid, waar zij werden ontvangen door de directeur van het NPRZ. Andersom bracht directeur NPRZ in juni een werkbezoek aan het Europees Parlement in Brussel. De partijcommissie Europese Zaken van de VVD bracht een werkbezoek aan de haven. Eurocommissaris Andor, verantwoordelijk voor werkgelegenheid, sociale zaken en integratie, bezocht in het voorjaar Rotterdam. Hij sprak met de burgemeester over het Sociaal Investerings Pakket en de EU-arbeidsmigratie en bezocht met wethouder Louwes (Arbeidsmarkt, Hoger Onderwijs, Innovatie en Participatie) het jongerenloket, dat met steun uit het Europees Sociaal Fonds jongeren tot 27 jaar begeleidt bij het vinden van de juiste opleiding. In het najaar bracht onder meer de heer Falkenberg, de Directeur-generaal Milieu van de Europese Commissie, op 6 september een bezoek aan Rotterdam. Hij sprak onder andere met het college en vervolgens ook met andere uitgenodigde steden. Een van de gespreksthema s was het nationaal samenwerkingsprogramma luchtkwaliteit

12 Kalender Rotterdam Wereldwijd 2013 Januari 18 Rotterdam Euricur werkgroep Cities as Engines for Sustainable Competitiveness 23 Rotterdam Nieuwjaarsbijeenkomst American Chamber of Commerce 24 Rotterdam Nieuwjaarsbijeenkomst Nederland-Ruslandjaar /2 Japan Economische missie en concert Rotterdams Philharmonisch Orkest Februari 6-8 Dublin Conferentie Intercultural Cities van de Raad van Europa Rotterdam 40th ABN AMRO World Tennis Tournament 13 Rotterdam Chinees Nieuwjaar 14 Rotterdam Werkbezoek wethouder stedelijke ontwikkeling Praag met delegatie 18 Rotterdam Werkbezoek watermanagement delegatie Los Angeles Dublin Conferentie World Alliance of Cities Against Poverty 23-2/3 Panama, Curaçao Nationale handelsmissie tijdens beurs Panama Maritime Maart 5 Antwerpen Willem Elsschotdiner 11 Rotterdam Van Beuningenlezing door de Vlaamse minister-president Kris Peeters in het Wereldmuseum Londen Werkbezoek Raadscommissie Bestuur, Veiligheid en Middelen Rotterdam Werkbezoek Deense minister van Integratie Miami Cruise shipping beurs Cannes Vastgoedbeurs MIPIM Rotterdam Marokkaanse bedrijvenmissie 14 Rotterdam Conferentie Europees subsidieprogramma Interreg over regionale ontwikkeling Istanbul Maritieme beurs Europort 19 Rotterdam Werkbezoek Europees Commissaris Andor Brussel Werkbezoek Concerndirectie 22 Rotterdam Regioparlementariërs April 2-6 Roemenië/ Bulgarije Studiereis arbeidsmigratie en haven 6-8 Rotterdam Conferentie International Association for Bridge and Structural Engineering 6-11 Ho Chi Minh City Samenwerkingsproject watermanagement 10 Hamburg Rederslunch Rotterdam ABN AMRO Marathon Rotterdam 22 Rotterdam Bezoek senator Berlijn met delegatie Brussel Comité van de Regio s Commissie ECOS Rotterdam Conferentie Ethical, Legal and Psychosocial Aspects of Transplantation 24 Rotterdam Bestuurlijke delegatie Birmingham evenementenbeleid 25 Rotterdam Bridges to Fashion Witte de Withstraat Mei 7-8 Wenen Conferentie Participatie en integratie Brussel G4-cursus 15 Brussel Werkbezoek Erasmus Universiteit Rotterdam 15 Brussel Netwerkbijeenkomst Havenbedrijf Rotterdam Rotterdam Shell Eco-marathon Tanger Handelsmissie 22 Rotterdam Opening Tweede Maasvlakte 23 Rotterdam Netwerkbijeenkomst Rotterdam Representatives 23 Rotterdam Lloyd s Maritime Dinner 28 Rotterdam Bezoek president Panama en conferentie Panama Invest Rotterdam Werkbezoek Hongaarse archiefdirecteuren aan Stadsarchief Rotterdam International Advisory Board Rotterdam Juni 3-7 São Paulo New Cities Summit 4 Rotterdam Franse delegatie energiebeleid en basisinformatie 4-7 München Messe München 6 Brussel Seminar luchtvervuiling 10 Rotterdam Seminar Comité van de Regio s PES-fractie Rotterdam Poetry International China Handelsmissie en tournee RPhO Rotterdam Economische delegatie van Hull en Humber Ports St. Petersburg Internationaal Economisch Forum Rotterdam CHIO Rotterdam 20 Rotterdam Netwerkbijeenkomst India 25 Brussel Werkbezoeken Europees Parlement HYer en NPRZ Juli 2 Rotterdam Werkbezoek havenbestuur Suez Canal Corridor 3 Brussel Comité van de Regio s 4 Rotterdam Bezoek premier en ministers Kaapverdië 8 Londen Conferentie Policing in Global Cities Rotterdam North Sea Jazz Festival 15 Rotterdam Bezoek burgemeester en schepenen Antwerpen 19 Rotterdam Werkbezoek vice-burgemeester Moskou Belfast World Police and Fire Games Augustus 4-10 Rotterdam Internationale conferentie Vlaggenkunde 18 Rotterdam Bavaria City Race Malmö Cities and Migration Jaarvergadering IMISCOE Antwerpen-Rotterdam World Port Classic wielerkoers September 5-7 Rotterdam Rotterdam Philharmonic Gergiev Festival 6-8 Rotterdam Wereldhavendagen 9 Rotterdam OESO-conferentie Ports, Cities and Global Transitions 9 Rotterdam Franse delegatie cultuurbeleid 9-10 Tampere Conferentie Integrating Cities Rotterdam Slotconferentie Cruise Gateway Interreg North Sea Jakarta Samenwerking water en economie St. Petersburg Maritieme beurs Neva Oktober 7-9 München Vastgoedbeurs Expo Real 9 Brussel Comité van de Regio s 9 Brussel G4-workshop Smart capital cities and regions 9 Londen Rederslunch Rotterdam Architectuur Film Festival Rotterdam Bazel Werkbezoek haven en energie Berlijn Werkbezoek duurzame woningbouw 17 Rotterdam Werkbezoek gouverneur St. Petersburg Rotterdam Werkbezoek delegatie stedenbouw Brussel 23 Brussel Werkbezoek haven 22 23

13 23-26 Rotterdam Werkbezoek Franse delegatie Agri & Food Rotterdam World Food Festival 29 Rotterdam Eurocities seminar Social return 31 Brussel Paneldiscussie EU immigratie- en integratiebeleid November 2-4 Koeweit Werkbezoek haven en energie 3-8 Rotterdam Werkbezoek gouverneur en korpschef Kayseri (Turkije) 4 Rotterdam Port Management Programma Brussel G4-cursus Berlijn Werkbezoek Neukölln 19 Rotterdam Werkbezoek wethouder Elsene Bakoe Werkbezoek en handelsdelegatie 20 Dordrecht Vlaams Nederlandse Delta 22 Rotterdam Heropening Europees informatiecentrum (EDIC) en opening Poolse szopka kerstexpositie in de Centrale Bibliotheek St. Petersburg Werkbezoek en concertreis Oslo Kerstboomkapceremonie 27 Brussel Europese armoedeconferentie Gent Eurocitiesconferentie en ledenvergadering December 11 Rotterdam Jaardiner Union des Consuls 20 Rotterdam Veiligheidssamenwerking met Sohar 20 Rotterdam Ontsteken kerstboom uit Oslo 21 Rotterdam West-Kruiskadetour for Expats 7. Thema s Veel internationale en Europese contacten hebben betrekking op specifieke thema s. Soms zijn die onderdeel van bredere contacten met landen en steden. Vaak ontstaan ze ook vanuit die thema s, door samenwerking met steden, bilateraal of in stedennetwerken. Die samenwerking bestaat vaak voor een deel uit kennisuitwisseling, maar kan ook leiden tot contacten en contracten voor het Rotterdamse bedrijfsleven, zoals op het gebied van watermanagement en klimaatadaptatie, het gezamenlijk verwerven van subsidie of het aantrekken van congressen en evenementen. 7.1 Stedelijke ontwikkeling De gebiedsontwikkeling van Rotterdam Central District, Hart van Zuid en Stadshavens trekt internationaal veel belangstelling. Om het investeringsklimaat van Rotterdam te promoten bij buitenlandse investeerders presenteert Rotterdam zich regelmatig op de drie toonaangevende vastgoedbeurzen: de Provada in Amsterdam, de MIPIM in Cannes en de Expo Real in München. Het doel van beursbezoek is contact te maken met investeerders en hen te informeren over de investeringsmogelijkheden die Rotterdam biedt. Wethouder Karakus (Wonen, Ruimtelijke Ordening, Vastgoed en Stedelijke Economie) nam van 7 tot 9 oktober deel aan de jaarlijkse vastgoedbeurs Expo Real München. De Expo Real is de grootste commerciële Europese vastgoedbeurs waar investeerders, beleggers, ontwikkelaars, vastgoedadviseurs en eindgebruikers elkaar ontmoeten. De Expo Real is daardoor een uitstekend platform om in contact te komen met vooral Duitse beleggers die een lange termijn perspectief hanteren. Op de vakbeurs deelde Rotterdam de gezamenlijke Holland stand (Holland Property Plaza) met andere Nederlandse partijen en gemeenten. De bijzondere architectuur van Rotterdam, de bouw van het Centraal Station, De Rotterdam, de Markthal, het nieuwe stadskantoor en de ontwikkelingen op de Kop van Zuid zijn enkele van de projecten die al tijdens de bouw veel buitenlandse bezoekersgroepen trekken. Zo ontving wethouder Van Huffelen (Duurzaamheid, Binnenstad en Buitenruimte) in februari de wethouder Stedelijke Ontwikkeling van Praag met een kleine delegatie en bezocht de schepen voor Stedenbouw en Erfgoed van de gemeente Brussel in oktober Rotterdam, met een delegatie van zo n veertig stedenbouwers. De bezoekers verkenden onder leiding van collega s van het cluster Stadsontwikkeling te voet, per fiets, bus en openbaar vervoer de Binnenstad en Zuid en werden ontvangen op het stadhuis. Jaarlijks worden zo vele buitenlandse groepen ontvangen door gemeente, projectorganisaties en instellingen op het gebied van architectuur en stedelijke ontwikkeling. 7.2 Water Watermanagement en klimaatadaptatie worden steeds belangrijker, zeker in deltasteden. Door de ligging in de Rijndelta en onder Nieuw Amsterdams Peil zit de strijd tegen het water in het DNA van Rotterdam. Internationaal loopt Rotterdam voorop met de adaptatiestrategie en slimme, praktische wateraanpak. Jaarlijks komen enkele tientallen delegaties uit binnen- en buitenland hun licht opsteken in Rotterdam bij projecten als waterpleinen, bouwen op water en groene gevels. Dit helpt Rotterdamse bedrijven aan nieuwe orders, in steden als Ho Chi Minh City en New Orleans. Op dit moment zijn al 3600 arbeidsplaatsen in de regio hier direct aan verbonden. Kennisinstituten als de Hogeschool Rotterdam en de Erasmus Universiteit zijn water- en klimaatonderzoek gestart en zien de stad steeds meer als studieobject. De Rotterdamse adaptatiestrategie helpt zo de economie en kennisopbouw verder te versterken met internationale spin-off. Om die kennis en positie internationaal te versterken en vermarkten is Rotterdam actief in mondiale netwerken: de C40 Cities Climate Leadership Group (C40), 24 25

14 Connecting Delta Cities (CDC), het Risk Assessment Network en Resilient cities. Daarnaast is de gemeente samen met het Rijk, onderzoeksinstellingen en bedrijven al enkele jaren betrokken bij waterprojecten in de snel groeiende Aziatische deltasteden Ho Chi Minh City (Vietnam) en Jakarta (Indonesië). Na de orkanen Katrina en Sandy is Rotterdam ook om advies gevraagd door New Orleans, Los Angeles en New York. Ho Chi Minh City Rotterdam werkt al sinds 2009 een samen met Ho Chi Minh City in Vietnam aan een programma om te komen tot een adaptatiestrategie voor de stad: Ho Chi Minh City Moving Towards the Sea with Climate Change Adaptation. Op verzoek van het Ministerie van Infrastructuur & Milieu adviseert Rotterdam op basis van haar kennis en ervaring met het programma Rotterdam Climate Proof, de stad Ho Chi Minh City. De samenwerking tussen beide steden is een van de drie onderdelen uit het Strategic Partnership Arrangement dat door voormalig premier Balkenende is getekend met de vicepremier van Vietnam in 2010 en wordt gefinancierd door het Netherlands Water Partnership. In het voorjaar reisde wethouder van Huffelen (Duurzaamheid, Binnenstad en Buitenruimte) met een kleine delegatie naar Ho Chi Minh City om het definitieve klimaatadaptatieplan aan te bieden aan Ho Chi Minh City. De strategie voor Ho Chi Minh City kan een blauwdruk zijn voor een integrale aanpak van klimaatproblemen in deltasteden over de hele wereld. In vervolg op de Letter of Intent uit 2009 en het eerdere Memorandum of Understanding (MoU) uit 2011, tekende de wethouder een nieuw MoU over de verdere aanpak van de klimaaten watervraagstukken in Ho Chi Minh City. Tijdens het bezoek verkende de delegatie ook verdere mogelijkheden voor het Rotterdamse bedrijfsleven. Jakarta Ook voor Indonesië is waterbeheer een belangrijk thema. In Jakarta is er een acute dreiging van overstromingen voor een groot deel van de stad als gevolg van bodemverzakking en de stijging van de zeespiegel. De afgelopen twee jaar hebben Nederlandse experts een plan uitgewerkt voor de aanleg van een 36 kilometer lange ringdijk die de Indonesische kuststad Jakarta moet beschermen tegen overstromingen. Bij dit masterplan is ook de gemeente Rotterdam betrokken. Burgemeester Aboutaleb bezocht in september 2013 Jakarta waar hij met de gouverneur van Jakarta een hernieuwde overeenkomst tekende voor de periode Het doel van de samenwerking is om experts uit Jakarta een trainingsprogramma in Nederland te laten volgen om de overstromingsproblematiek in de toekomst zelf te kunnen oplossen. Dit programma wordt begeleid door Hogeschool Rotterdam en medegefinancierd door de rijksoverheid. Naast samenwerking met Jakarta richtte het bezoek zich vooral op de haven- en kustontwikkeling in Jakarta en Indonesië. Tijdens ontmoetingen met de ministers van Economische Zaken en Transport is de bereidheid uitgesproken om met Indonesië samen te werken om de havensector verder te ontwikkelen. De modernisering van de Indonesische havens levert het Nederlandse bedrijfsleven tal van kansen op. Het Havenbedrijf Rotterdam heeft hieraan vervolg geven tijdens het bezoek van premier Rutte aan Indonesië in november. Het Rotterdamse Scheepvaart en Transport College tekende in aanwezigheid van de burgemeester een overeenkomst met de Indonesian Port Corporation om in de vorm van een joint venture een maritieme opleiding in de haven van Jakarta op te zetten. Los Angeles Na de orkanen Katrina en Sandy kreeg het aanpakken van de watervraagstukken en het investeren in klimaatadaptatie hoge prioriteit in verschillende Amerikaanse steden. Een grote delegatie uit Los Angeles bracht in februari een meerdaags bezoek aan Rotterdam om te leren van de aanpak van watervraagstukken en klimaatadaptatie. Een delegatie van de gemeente Rotterdam (Programmabureau Duurzaam), bedrijven en kennisinstellingen nam daarna medio mei deel aan een werkconferentie in Los Angeles om te adviseren over een integraal plan voor de regio rond LA. New York Op verzoek van de Amerikanen bracht een Nederlandse delegatie in maart een bezoek aan New York City om te overleggen over de aanpak van wateroverlast in de regio. Prins Willem Alexander leidde de delegatiereis waaraan ook minister Schultz Van Haegen en vertegenwoordigers van de gemeente Rotterdam en het bedrijfsleven deelnamen. De minister van Infrastructuur en Milieu tekende een Memorandum of Understanding met haar Amerikaanse ambtgenoot Donovan over Nederlandse hulp en betrokkenheid bij de aanpak van de klimaatadaptatie in New York. Oud-president Clinton, als voorzitter van het Clinton Global Initiative, en burgemeester Bloomberg van New York nodigden burgemeester Aboutaleb uit voor een rondetafelgesprek over de gevolgen van klimaatverandering voor steden. Daarbij werd onder meer gesproken over het Rotterdam Climate Proof programma, het stedennetwerk Connecting Delta Cities en de plannen van de Rockefeller Foundation om te investeren in een Resilient Cities Network. Het werkbezoek aan New York duurde van 5 tot 8 mei. De gesprekken met de New Yorkse autoriteiten gingen naast watermanagement vooral over veiligheid en criminaliteitsbestrijding. De burgemeester bracht ook een bezoek aan de Harlem Children s Zone. Enkele weken na het bezoek maakte burgemeester Bloomberg van New York bekend dat de stad zich wil beschermen tegen nieuwe overstromingen met maatregelen die in totaal zo n 20 miljard dollar (15 miljard euro) kosten. Verschillende Rotterdamse bedrijven komen in aanmerking om mee te werken aan de maatregelen. Resilient Cities De Rockefeller Foundation maakte op 3 december bekend dat Rotterdam één van de eerste geselecteerde steden is die het 100 Resilient Cities Network gaan vormen. De Rockefeller Foundation ondersteunt, na de orkanen Katrina en Sandy, 100 steden om hun veiligheid en weerbaarheid tegen klimaatverandering te verbeteren. Deelname aan het netwerk betekent naast erkenning voor de koploperpositie van Rotterdam ook een forse inhoudelijke en financiële ondersteuning (1 miljoen dollar). Connecting Delta Cities (CDC) Vertegenwoordigers van 23 deltasteden waren van 3 tot en met 6 juni te gast in Rotterdam om klimaatadaptatiestrategieën en -maatregelen met elkaar te delen. Op het Connecting Delta Cities-seminar onderzochten zij de mogelijkheden om klimaatveranderingen het hoofd te bieden. Het internationale gezelschap werd ontvangen door burgemeester Aboutaleb en bracht onder meer een bezoek aan het Drijvend Paviljoen. Het seminar werd georganiseerd door de gemeente Rotterdam in samenwerking met C40, het netwerk van grote wereldsteden die zich bezighoudt met onder meer klimaatadaptatie. Rotterdam, initiatiefnemer van CDC, was gastheer gedurende het seminar, waaraan ook het Risk Assessment Network van de C40 deelnam. Een belangrijk onderwerp tijdens het seminar was dan ook risicoanalyse. Om te zijn voorbereid op het klimaat van de toekomst, dat vooral grotere periodes van droogte en toenemende extreme regenval zal brengen, werken veel steden met klimaatmodellen. Aan de hand van voorspellingen worden de risico s bepaald op basis waarvan de steden maatregelen kunnen nemen. Onder de 23 deelnemende steden waren Ho Chi Minh City, Hong Kong, Jakarta, Kopenhagen, Londen, New Orleans, New York, Melbourne, Mumbai, Rio de Janeiro, Shanghai en Tokyo. 7.3 Duurzaamheid Om de Rotterdamse ambities als duurzame stad en haven te realiseren is uitwisseling van kennis en samenwerking met internationale partners cruciaal. Samenwerking in internationale netwerken en Europese projecten is een effectieve en efficiënte methode om met kennis, innovaties en mogelijke partners in contact te komen en gezamenlijk financiering, subsidies of besparingsmogelijkheden te vinden voor Rotterdamse projecten. Rotterdam is lid van de International Council for Local Environmental Initiatives (ICLEI), een wereldwijd netwerk van 1200 lokale overheden. Wethouder Van Huffelen (Duurzaamheid, Binnenstad en Buitenruimte) is voor de 26 27

15 Het trekt 2,1 miljard euro uit om 139 zee- en binnenhavens in 2025 te voorzien van LNG bunkerstations. De partners hebben onder meer contact met België, Duitsland, Frankrijk en de Scandinavische landen om de mogelijkheden voor het gebruiken en bunkeren van LNG te vergroten. Zo sprak wethouder Baljeu (Haven, Verkeer, Regionale Economie) in Basel met vertegenwoordigers van de haven van Zwitserland, het bedrijfsleven en de Zwitserse ministeries van Economie en Transport over het stimuleren van het gebruik van LNG in de binnenvaart. bestuursperiode gekozen als lid van Europe Regional Executive Committee (REXCom) en vertegenwoordiger van deze Europese afdeling in de wereldwijde ICLEI-organisatie, de Global Executive Committee (GEXcom). Deze functie biedt goede netwerkmogelijkheden met de Europese instellingen en versterkt de positionering en profilering van Rotterdam als duurzame wereldhavenstad. Wethouder Van Huffelen nam in het voorjaar deel aan de bestuursvergadering van ICLEI in Genève en in het najaar in Nantes. De bijeenkomst in Genève viel samen met de 7th European Conference of Sustainable Cities & Towns, waar met vertegenwoordigers van Europese Commissie, Europese Investeringsbank en andere steden werd gesproken over een duurzame aanpak van de economische en financiële crisis, door pro-actief initiatieven te ontwikkelen, innovaties te stimuleren en instrumenten te ontwikkelen en te implementeren. De bijeenkomst in Nantes werd tegelijkertijd georganiseerd met de World Mayors Summit on Climate Change, zodat vertegenwoordigers van steden en regio s uit de hele wereld deelnamen. De deelnemers spraken met name over strategieën hoe het lokale belang op de agenda te zetten in internationale onderhandelingen over klimaat en milieu, zoals de Klimaattop van de Verenigde Naties in Warschau eind 2013, de Local Government Climate Roadmap , de Hannover Messe 2014 en UNHabitat De conferentie werd afgesloten met de aanname van de Nantes Declaration of Mayors and Subnational Leaders on Climate Change. Daarin geven de vertegenwoordigers van lokale overheden wereldwijd een oproep mee aan supranationale en nationale bestuurders en overleggremia om het belang van gemeenten in te brengen als volwaardig focuspunt bij beleidsvoorbereiding en besluitvorming op verschillende milieu- en duurzaamheidsterreinen. Rotterdam heeft zich eind 2013 ook aangesloten bij Procura+, een campagne van ICLEI gericht op duurzaam inkopen en aanbesteden, in samenwerking met onder meer Barcelona, Gent en München. Biotechnologie speelt een belangrijke rol in de vergroening en verduurzaming van de economie. De biobased industrie groeit snel. De haven van Rotterdam is een centrum voor de logistiek en productie van biochemische stoffen, bio-energie en biobrandstoffen. In maart werd in het WTC Rotterdam het grootste jaarlijkse congres van de biobrandstoffen en biochemische industrie georganiseerd, The World Biofuels Markets Congres en parallelle tentoonstelling trokken zo n 1500 deelnemers, waaronder grote internationale bedrijven. Om de emissie van schadelijke brandstoffen in de haven te verminderen investeren Havenbedrijf, Deltalinqs en andere partners onder meer in de introductie van LNG als brandstof in de scheepvaart. LNG is vloeibaar gemaakt aardgas en is eenvoudiger te transporteren, goedkoper en minder vervuilend dan stookolie, diesel of benzine. Ook de Europese Commissie wil vaart zetten achter het gebruik van het vloeibaar gemaakte gas. De emissie van schadelijke brandstoffen in de stad kan verder verminderd worden door het gebruik van schonere wagens te bevorderen. Rotterdam werkt met diverse steden samen aan Europese projecten en wordt regelmatig gevraagd om mee te doen met initiatieven die kennisuitwisseling tot doel hebben, een voorwaarde voor het verkrijgen van Europese subsidie. Rotterdam is actief in diverse netwerken en projecten om het energieverbruik en de CO 2 -uitstoot te verminderen, het gebruik van schone energie en grondstoffen te bevorderen en de luchtkwaliteit te verbeteren. Zo reikte wethouder Van Huffelen in april 2013 de eerste Ecostar-certificaten uit aan vier Rotterdamse ondernemingen. Ecostars is een Europees waarderingssysteem voor ondernemingen met schone en duurzame bedrijfsvoertuigen, met financiële ondersteuning van de Europese Commissie. Daarnaast werden met Europese subsidie 700 oplaadpalen voor elektrische voertuigen gerealiseerd. 7.4 Sociaal en veilig WACAP Rotterdam is lid van de World Alliance of Cities Against Poverty (WACAP), een mondiaal netwerk van steden met als doelstelling het bestrijden van armoede op lokaal niveau, daarover kennis uit te wisselen, en nieuwe benaderingen van armoedebestrijding te ontwikkelen. WACAP is onderdeel van het United Nations Development Programme (UNDP). In 2010 was Rotterdam de organisator van het zevende WACAP Forum. Het achtste WACAP Forum vond op 20 en 21 februari 2013 plaats in Dublin, met als thema Smart, Safe and Sustainable Cities. Wethouder Florijn (Werk, Inkomen en Zorg) was gevraagd deel te nemen aan de conferentie en het Rotterdamse gastheerschap over te dragen aan Dublin. Tijdens de openingsceremonie verwoordde de wethouder de Rotterdamse visie op burgerschap, eigen kracht en een integrale aanpak. Als dank voor het organiseren van het zevende WACAP Forum in Rotterdam en de Rotterdamse betrokkenheid bij de internationale stuurgroep en het secretariaat van WACAP, kreeg de wethouder een WACAP-award voor city-to-city cooperation uitgereikt. New Cities Foundation Wethouder Louwes (Arbeidsmarkt, Hoger Onderwijs, Innovatie en Participatie) bracht van 3 tot en met 6 juni een bezoek aan de New Cities Summit in São Paulo, Brazilië. Thema van de conferentie was The Human City. De wethouder was uitgenodigd om te spreken tijdens een paneldiscussie over the future of work. Doel van het werkbezoek was om de Rotterdamse inzet op het gebied van met name arbeidsmarktontwikkeling, sociale innovatie en participatie voor het voetlicht te brengen en kennis op te doen over de mondiale en Braziliaanse initiatieven op die terreinen. Naast deelname aan de conferentie heeft de wethouder diverse aan haar portefeuille gerelateerde werkbezoeken afgelegd en gesprekken gevoerd, onder meer op het gebied van sociale innovatie, jeugdwerkloosheid, hoger onderwijs en participatief budgetteren. Migration Policy Institute Het Migration Policy Institute (MPI) en het Oxford University s Centre for Migration Policy and Society (COMPAS) organiseerden in oktober in Brussel een paneldiscussie over familievorming en -hereniging in relatie tot het Europese immigratie- en integratiebeleid. Wethouder Louwes nam deel aan de paneldiscussie 28 29

16 en sprak voorafgaand met de directeur van MPI Europe over de invulling van een rondetafeldebat in voorjaar 2014 in Rotterdam. In vervolg hierop nodigde de Trans-Atlantic Council on Migration de wethouder uit voor deelname aan een high level meeting met politieke leiders en vooraanstaande experts om over immigratie- en integratievraagstukken te discussiëren. De Council is een denktank die is opgericht door het Migration Policy Institute in Washington en verschillende charitatieve kapitaalkrachtige stichtingen als de Bertelsmann Stiftung, Carnegie Cooperation en Rockefeller Foundation. De besloten bijeenkomst vond medio november plaats in Londen. De wethouder sprak met vertegenwoordigers uit politiek, beleid en bedrijfsleven over Cities and Regions: Reaping Migration s Local Dividends. In december reisde de wethouder naar Berlijn voor een werkbezoek en bijeenkomst van het Migration Policy Institute, waar zij de aan Rotterdam toegekende Urban Intervention Award 2013 in ontvangst mocht nemen. De wethouder besprak en marge van de bijeenkomsten in Brussel, Londen en Berlijn tevens de invulling van de rondetafelconferentie die MPI voorjaar 2014 in Rotterdam organiseert. Bulgarije en Roemenië De internationale economische ontwikkelingen zijn van grote invloed op de arbeidsmarkt en arbeidsmigratie. Rotterdam en andere grote steden breiden hun kennis en ervaring uit in stedennetwerken en bilaterale contacten om te leren van elkaars aanpak en gezamenlijk aandacht te vragen voor de grootstedelijke sociale problematiek bij nationale overheden en internationale instellingen. De Europese arbeidsmigratie leidt tot snelle veranderingen in de sociale structuur in de grote steden. Het gemeentebestuur is al langer bezig om de komst van arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa voor te bereiden en op te kunnen vangen. Het vervallen van de tewerkstellingsverplichting voor Bulgaarse en Roemeense arbeidsmigranten per 1 januari 2014 betekent een mogelijke toestroom van nieuwe arbeidsmigranten. Het zijn vooral Turkssprekende Bulgaren die vanuit de regio Shumen naar onze regio komen. Om een beter beeld te krijgen van deze nieuwe groep bracht een Rotterdamse delegatie begin 2013 een werkbezoek aan Bulgarije en Roemenië. Doel van het werkbezoek was om kennis op te doen over de achtergrond van de groeiende groep arbeidsmigranten. De delegatie bestond uit burgemeester Aboutaleb, wethouder Karakus (Wonen, Ruimtelijke Ordening, Vastgoed en Stedelijke Economie), de politiechef, de hoofdofficier van justitie en enkele medewerkers. De gemeente wil graag het huis op orde hebben voor de hardwerkende EU-arbeidsmigranten en voorkomen dat zij slachtoffer worden van uitbuiting, mensenhandel of andere illegale praktijken. Het werkbezoek sterkte de delegatie in de mening dat de centrale en lokale autoriteiten in Bulgarije en Roemenië onvoldoende in staat zijn om de push-factoren te doen afnemen. Naast een integrale aanpak van de arbeidsmigratie in Rotterdam zetten burgemeester en wethouder zich ook in om de problematiek van de arbeidsmigratie verder aan te kaarten bij de nationale overheden van herkomsten vestigingslanden en bij de Europese instellingen. Tijdens het werkbezoek was er ook aandacht voor veiligheidsaspecten zoals mensenhandel, skimming, mobiel banditisme en grenspolitie. De Rotterdamse politiechef en hoofdofficier van justitie spraken met de lokale politieautoriteiten over mogelijkheden om de samenwerking op deze terreinen te versterken. Behalve bezoeken aan Shumen in Bulgarije en de Roemeense hoofdstad Boekarest, werd ook Constanza, de Roemeense havenstad aan de Zwarte Zee, bezocht. Rotterdam en Constanza en de beide havens hebben een speciale band en onderzoeken de mogelijkheden voor samenwerking. Londen De raadscommissie Bestuur, Veiligheid en Middelen, burgemeester, Hoofdofficier van Justitie en Politiechef van de Eenheid Rotterdam, brachten in maart een werkbezoek aan Londen. De delegatie bezocht onder meer de wijk Tottenham en sprak met lokale autoriteiten over openbare orde en veiligheid. Een belangrijk thema was de vraag wat het bestuur van de wijk en maatschappelijke organisaties hebben ondernomen na de rellen van 2011, die compleet escaleerden en zich verspreidden naar andere steden. Eén van de redenen voor het ontstaan van de rellen in Londen was het gebrek aan vertrouwen van de Londenaren in de Metropolitan Police. Door in Londen te praten met burgers en politici probeerde de delegatie te begrijpen wat er gebeurd is en dat te gebruiken voor Rotterdam. Op uitnodiging van burgemeester Johnson van Londen sprak burgemeester Aboutaleb in juli op de conferentie Policing in Global Cities. Op deze politieconferentie deelden burgemeesters en politiechefs uit de hele wereld hun ervaringen op het gebied van openbare orde en handhaving. De burgemeester sprak in Londen over de Rotterdamse veiligheidsaanpak. 7.5 Kunst en cultuur Het Rotterdams Philharmonisch Orkest trad in keer met succes op in het buitenland. Als ambassadeur en icoon van de stad brengt het orkest niet alleen de Rotterdamse cultuur buiten de stadsgrenzen, maar is het tegelijkertijd een podium voor zakelijke ontmoetingen. Orkest, Havenbedrijf en gemeente stemmen de planning van handelsmissies en tournees op elkaar af. In 2013 toerde het orkest onder meer in Japan, China en Rusland, drie prioritaire landen in het internationale beleid van stad en haven. Burgemeester Aboutaleb en president-directeur Smits van het Havenbedrijf leidden eind januari een promotiereis naar Tokyo en Osaka in Japan. De delegatie bestond uit vertegenwoordigers van bedrijven als ABN AMRO, Eneco, ECT en KPMG, Havenbedrijf en gemeente. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest gaf acht concerten. In zowel Tokyo als Osaka werden bij de concerten relaties ontvangen en ontmoetingen georganiseerd met Japanse bedrijven. Naar de concerten in Shanghai en Beijing in China reisde medio juni eveneens een handelsdelegatie met bedrijven en kennisinstellingen mee. Burgemeester Aboutaleb was gastheer van het galaconcert in beide steden, waar vertegenwoordigers van de Chinese regering en bedrijfsleven aanwezig waren. De beide optredens van het Rotterdams Philharmonisch Orkest in St. Petersburg in november werden ook benut om de economische en culturele contacten te versterken. Voor de Rotterdamse delegatie, waarin burgemeester Aboutaleb, wethouder Laan (Sport en Recreatie, Kunst en Cultuur) en vertegenwoordigers van Rotterdamse bedrijven, waren verschillende ontmoetingen met Russische bedrijven en hoogwaardigheidsbekleders georganiseerd. Het Havenbedrijf organiseerde medio mei een netwerkbijeenkomst rondom het concert van het Rotterdams Philharmonisch Orkest in het Paleis voor de Schone Kunsten in Brussel, waar wethouder Baljeu (Haven, Verkeer, Regionale Economie) aan deel nam. Bij het optreden van het Orkest in de Musikverein in Wenen in december, trad de wethouder op als gastvrouw voor het Havenbedrijf Rotterdam en de Nederlandse Ambassade in Oostenrijk en sprak zij tijdens de aan het concert voorafgaande receptie de aanwezigen toe. De Van Nellefabriek is ook een icoon van Rotterdam. De Van Nelle Ontwerpfabriek en de gemeente Rotterdam hebben in 2013 samengewerkt om de Van Nellefabriek op de UNESCO Werelderfgoedlijst te zetten. Een plaats op de Werelderfgoedlijst betekent een wereldwijde erkenning van de waarde van een gebouw en heeft grote toeristische aantrekkingskracht. Wethouder Laan (Sport en Recreatie, Kunst en Cultuur) reisde daarom eind januari met vertegenwoordigers van de gemeente, de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en de Van Nelle Ontwerpfabriek naar het Unesco Werelderfgoedcentrum in Parijs om het nominatiedossier te bespreken met en aan te bieden aan de directeur van het Unesco Werelderfgoedcentrum. Voorjaar 2014 beslist de UNESCO. 7.6 Sport Rotterdam bekleedt de 16e plaats op de wereldranglijst van de City index voor Sport Cities. Rotterdam Topsport werkt al meer dan twintig jaar samen met andere partners aan de internationale profilering van Rotterdam als Rotterdam Your Sports City en aan het binnenhalen van sportevenementen. Rotterdam presenteert zich daartoe op belangrijke internationale sportcongressen als SportAccord in St. Petersburg, het congres van Union Mondiale de Villes Olympiques in Lausanne, het Host- Cities Congres in Dubai en de Spliss Conference in Antwerpen. Rotterdam heeft zich in 2013 kandidaat gesteld voor verschillende toekomstige topsportevenementen, waaronder de World Police and Fire Games De World Police and Fire Games (WPFG) is een tweejaarlijks sportevenement voor medewerkers van politie, 30 31

17 8. Europese Unie brandweer, justitiële inrichtingen en de beveiligingsbranche. Verschillende organisaties hebben samengewerkt om Rotterdam te nomineren als organisator van de WPFG in 2019: de veiligheidsregio, politie eenheid Rotterdam, douane en gevangeniswezen. Voorafgaand aan de WPFG 2013 in Belfast presenteerde een Rotterdamse delegatie het bid voor de WPFG Rotterdam Burgemeester Aboutaleb hield namens de gemeente Rotterdam een speech tijdens de bidpresentatie. Op 1 augustus werd echter bekend gemaakt dat de wereldfederatie van WPFG het Chinese Chengdu had aangewezen als organisator voor In 2013 zijn in totaal 39 topsportevenementen georganiseerd in Rotterdam. Naast de jaarlijkse evenementen, zoals het ABN AMRO World Tennis Tournament, de ABN AMRO Marathon Rotterdam, het CHIO Rotterdam, de Korfbal League finale en de Nederlandse Kampioenschappen Judo heren en dames, vonden ook het EK Boksen Jeugd, de tweede editie van de World Port Classic, enkele wedstrijden op de nieuw geopende Willem-Alexander roeibaan en de Nederlandse Kampioenschappen Turnen in Rotterdam plaats. De evenementen in 2013 hebben veel positieve mediaaandacht gekregen en Rotterdam Your Sports City, zowel nationaal als internationaal, verder op de kaart gezet. In 2013 werden de 39 evenementen bezocht door bijna 1,7 miljoen bezoekers. Zo trok de 40e editie van het ABN AMRO World Tennis Tournament met bezoekers een recordaantal toeschouwers naar Sportpaleis Ahoy Rotterdam. De economische impact voor Rotterdam komt uit op 6,4 miljoen euro. De topsportevenementen worden vaak gecombineerd met side-events. Zo vond op augustus de World Ports Classic Antwerpen-Rotterdam-Rotterdam- Antwerpen plaats. Burgemeester Aboutaleb en burgemeester De Wever waren hierbij aanwezig. Zij traden ook gezamenlijk op tijdens het reunion dinner in Antwerpen op 29 augustus. Voorafgaand aan de wielerkoers op 29 augustus werd een conferentie georganiseerd Kracht van de Delta voor ondernemers uit Antwerpen en Rotterdam. De Europese Unie maakte zich in 2013 op voor de nieuwe begrotingsperiode en de verkiezingen in mei Na tweeëneenhalf jaar complexe onderhandelingen stelde de Raad van de Europese Unie in december het meerjarig financieel kader (MFK) van de EU voor de periode vast. Ondertussen werden in Brussel al de onderhandelingen gevoerd over de 70 verschillende uitgavenprogramma s, van regionaal beleid tot onderzoek. 8.1 EU-lobby De politieke partijen begonnen in de loop van 2013 met het opstellen van hun verkiezingsprogramma s en kandidatenlijsten. Europarlementariërs en Europese Commissie richtten zich in 2013 op het afronden en verzilveren van lopende initiatieven en voorbereiden van nieuwe prioriteiten, met een intensief programma van conferenties en werkbezoeken als gevolg. De Rotterdamse EU-lobby was in 2013 vooral gericht op: - Subsidie: voorsorteren op middelen uit de nieuwe subsidieprogramma s - Beleid: beïnvloeden van het Europese sociale- en arbeidsmigratiebeleid en - Positie: positioneren van Rotterdam als vernieuwende stad op het gebied van innovatie, duurzaamheid (slimme steden), sociale investeringen en integratie. De Rotterdamse lobbystrategie kent drie brede thema s, waarbinnen in 2013 de prioriteit uitging naar: I. Regionale en stedelijke economie I.a. Behouden van middelen uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling voor het programma Kansen voor West en Kansen voor Rotterdam Nieuwe structuurfondsen Veel energie in Brussel en de hoofdsteden, maar ook vanuit Rotterdam, ging in 2013 naar de onderhandelingen over de nieuwe structuurfondsen en het voorbereiden van een nieuw Operationeel Programma Kansen voor West (OP KvW). Het Operationeel Programma (OP) en de Slimme Specialisatie Strategie (S3) werden verder uitgewerkt en, door wethouder Baljeu (Haven, Verkeer, Regionale Economie) als voorzitter van het Comité van Toezicht Kansen voor West, besproken in Bestuurlijke Overleggen met de partners (de vier grote steden G4 en Randstadprovincies P4), het Rijk en de andere landsdelen en in informeel overleg met de Europese Commissie. Daarnaast zijn er consultaties georganiseerd met belanghebbenden, zoals de universiteiten en het bedrijfsleven in de Randstad. Eind 2013 besliste de staatssecretaris van Economische Zaken dat een groter deel van de toch al sterk gereduceerde Europese middelen voor regionaal beleid naar het Noorden des lands gaat. Het programma Kansen voor West krijgt daardoor naar verwachting voor de periode een bedrag van 190 miljoen (tegen 310 miljoen in de afgelopen periode ). Ook de rijkscofinanciering daalt, van 81,6 miljoen tot 34 miljoen. Voor Rotterdam komt ongeveer 30 miljoen beschikbaar, grofweg 4,5 miljoen per jaar, voor projecten op het gebied van innovatie, duurzame energie en duurzame stedelijke ontwikkeling. Voor deze subsidies kunnen ook gemeentelijke projecten in aanmerking komen, mits deze voldoen aan de Europese subsidie en cofinancieringseisen. Het streven is dat in de tweede helft van 2014 het Operationeel Programma Kansen voor West officieel van start kan gaan. I.b. Aanvragen van subsidies uit de verschillende Interregprogramma s Interreg In het regionale beleid van de Europese Unie biedt het programma Interreg subsidiemogelijkheden voor grensoverschrijdende (A) transnationale (B) en interregionale (C) samenwerking. Rotterdam kwam de afgelopen jaren in aanmerking voor de programma s Interreg IVA Twee Zeeën, Interreg IVB Noordzee en Interreg IVB Noordwest-Europa. In 2013 is met succes gelobbyd om Rotterdam de komende jaren ook in aanmerking te doen komen voor het interregionale programma Interreg VC Vlaanderen-Nederland. Naar verwachting kan Rotterdam hier in de periode tot 2020 circa 8 miljoen euro subsidie uit aanvragen

18 I.c. Voortzetten van de positie als Management Autoriteit van Kansen voor West Management Autoriteit Rotterdam is als enige Europese stad verantwoordelijk voor de uitvoering van een EFRO-programma. Internationaal wordt dit als een uitzonderlijk goed voorbeeld gezien. Rotterdam heeft als Management Autoriteit (MA) voor het Operationeel Programma Kansen voor West , verder geïnvesteerd in de inzet en ontwikkeling van expertise en kennis over Europese subsidieprogramma s en zich verder geprofileerd als stad die regionale programma s adequaat uitvoert. Wethouder Baljeu heeft als voorzitter van de Stuurgroep Kansen voor West de ervaringen van de afgelopen periode ingebracht in het bestuurlijk overleg met de partners en in het nieuwe operationeel programma. Hoewel meerdere partners belangstelling hebben getoond voor de positie van MA wenst de rijksoverheid dat de ervaringen van de MA behouden blijven. De bestuurlijke partners in West-Nederland hebben nadrukkelijk verzocht of Rotterdam hiermee wil instemmen. In het nieuwe Operationeel Programma is daarom voorgesteld dat Rotterdam ook voor de nieuwe periode de Management Autoriteit is. I.d. Bewerkstelligen van meer middelen voor stedelijke programma s en met name (een optimale inzet van Europese middelen) voor het NPRZ Stedelijk programma: GTI NPRZ Rotterdam zet zich al ruim 25 jaar in voor meer Europese aandacht en middelen voor een geïntegreerde aanpak van de stedelijke problematiek. De nieuwe structuurfondsen bieden nu gelegenheid en extra middelen voor Integrated Territorial Investment (ITI of Geïntegreerde Territoriale Investering GTI), waarin meerdere Europese geldstromen gecoördineerd kunnen worden ingezet. Rotterdam heeft in Brussel en Den Haag gepleit om het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ) in aanmerking te laten komen als proefproject voor de nieuwe ITI s. De gemeente Rotterdam en het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ) hebben op diverse bijeenkomsten met vertegenwoordigers van de Europese instellingen presentaties gehouden over het NPRZ. Onderwerpen waren onder meer de behoefte aan regelgeving en middelen op het terrein van arbeidsmigratie en achterstandsgebiedenbeleid en de gevolgen hiervan voor de wijken van Rotterdam-Zuid. Vanuit verschillende EU-gremia is interesse getoond voor de integrale benadering van sociaal-economische leefbaarheidsproblematiek in het NPRZ, als interessant voorbeeld van multi-level governance. Het NPRZ is opgenomen in een aanvraag voor een bijdrage uit de twee Europese structuurfondsen EFRO (Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling) en ESF (Europees Sociaal Fonds). De beslissing over Europese middelen voor NPRZ wordt in 2014 verwacht. I.e. Monitoren van de Europese wetgeving op het gebied van staatsteun en mededingingsbeleid Mededingingsbeleid De Europese wetgeving op het gebied van mededingingsbeleid en staatssteun vereist voortdurende alertheid en monitoring. In 2013 was er onder meer discussie over de toetsing van eventuele financiële steun van de gemeente aan een nieuwe Kuip voor Feijenoord, afschaffing van de vrijstelling van vennootschapsbelasting voor Nederlandse overheidsbedrijven zoals het Havenbedrijf Rotterdam en verboden prijsafspraken in de containerlijnvaart. I.f. Betrokkenheid en ondersteuning van de stad bij de belangenbehartiging van haven en havenbedrijfsleven Havenbeleid De gemeente is nauw betrokken bij de Uitvoeringsagenda Havenvisie en participeert in het Expertteam European & International Affairs van het Havenbedrijf Rotterdam. Belangrijke onderwerpen in 2013 waren het Kader voor het toekomstige havenbeleid van de EU (het Ports Package ), de ontwikkeling van en subsidies voor Trans-Europese Netwerken voor Transport (TEN-T) en de regelgeving voor de introductie van LNG (Liquefied Natural Gas) als brandstof voor de scheepvaart. Het Havenbedrijf heeft ook een kantoor in het House of European Cities (HOEC) in Brussel, hetzelfde gebouw waar de gemeente Rotterdam, de G4 en Eurocities kantoor houden. Wethouder Baljeu nam in de avond van 15 mei in Brussel deel aan een netwerkbijeenkomst van het Havenbedrijf die georganiseerd werd rondom het concert van het Rotterdams Philharmonisch Orkest in het Paleis voor de Schone Kunsten in Brussel. Op 23 oktober nam wethouder Baljeu deel aan een overleg van het Rotterdamse havenbedrijfsleven met Eurocommissarissen Kallas van Transport en Oettinger van Energie. Centraal stond de vraag hoe het haven- en industrieel gebied van Rotterdam bijdraagt aan de Europese concurrentie- positie en hoe Europa Rotterdam kan versterken. Op het overleg op de Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de Europese Unie spraken naast beide Eurocommissarissen ook minister-president Rutte en vertegenwoordigers van het Havenbedrijf en Deltalinqs. Het is de bedoeling deze Rotterdam ontmoeting met EU-politici, beleidsmakers en -beïnvloeders jaarlijks te herhalen. II. Energietransitie, klimaat en innovatie II.a. Voorsorteren op het verwerven van middelen uit het onderzoeksprogramma Horizon 2020 (ten behoeve van het innovatiebeleid) Innovatie Horizon 2020 Horizon 2020 is het nieuwe subsidieprogramma voor wetenschappelijk onderzoek en innovatie in de Europese Unie. Voor de periode van 2014 tot 2020 komt een budget van 70 miljard euro beschikbaar voor samenwerking tussen kennisinstellingen en andere partners, zoals bedrijven en gemeenten. Rotterdam heeft een speciale werkgroep opgezet met vertegenwoordigers van gemeente en Rotterdamse instellingen om daar zoveel mogelijk van te profiteren. Vanaf voorjaar 2014 kunnen aanvragen worden ingediend. Wethouder Louwes (Arbeidsmarkt, Hoger Onderwijs, Innovatie en Participatie) bracht op 15 mei samen met de voorzitter van het College van Bestuur van de Erasmus Universiteit een werkbezoek aan Brussel. De rode draad van het werkbezoek was de aansluiting van de Rotterdamse innovatieagenda op de Brusselse beleidsontwikkeling en de mogelijkheden voor toekomstige Europese samenwerking daarbij. Tijdens het werkbezoek werd onder andere duidelijk dat er in het toekomstige onderzoeksprogramma Horizon 2020 veel aandacht is voor high tech, chemie, milieu en water. In verschillende gesprekken pleitte de Rotterdamse delegatie voor meer ruimte voor het sociale domein en voor meer betrokkenheid van SSH wetenschappen (social-economic sciences and humanities). Eind juni organiseerde de gemeente een eerste bijeenkomst van de Rotterdamse Taskforce Horizon 2020 voor het Europees innovatie- en onderzoeksbeleid. Vertegenwoordigers van onderzoeks- en onderwijsinstellingen en experts vanuit de gemeente spraken over de mogelijkheden om samen een innovatie- en onderzoeksagenda te ontwikkelen voor de Europese innovatie agenda: Horizon Het Europese programma sluit goed aan op de Rotterdamse Innovatie Agenda en biedt goede kansen voor de drie Rotterdamse innovatieve speerpunten: Clean Tech Delta, Medical Delta en Architectuur & Industrial Design. De Taskforce Horizon 2020 bestaat uit een Kerngroep en vijf taakgroepen voor de thema s Health, Inclusive Economy, Duurzaam & Clean Energie, Logistiek & Transport en Digitale Agenda, onder voorzitterschap van respectievelijk het Erasmus MC, TNO, gemeente Rotterdam, Hogeschool Rotterdam en Inholland. De verschillende taakgroepen hebben in het najaar geïnventariseerd welke Rotterdamse programma s en projecten zich goed lenen voor het Europese Onderzoeksprogramma. Vanaf voorjaar 2014 kunnen dan aanvragen worden ingediend. II.b. Profileren van Rotterdam als duurzame stad, met name op het gebied van smart cities, energietransitie, elektrisch vervoer en watermanagement Duurzame energie / energietransitie Rotterdam heeft de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in projecten en is betrokken bij verschillende netwerken op het gebied van duurzame energie en elektromobiliteit. Wethouder Van Huffelen (Duurzaamheid, Binnenstad en Buitenruimte) is bestuurslid van ICLEI en HyER, Europese stedennetwerken op het gebied van duurzaamheid respectievelijk elektrisch transport. Wethouder Baljeu (Haven, Verkeer, Regionale Economie) werd in 2013 bestuurslid van Polis, stedennetwerk voor innovatieve transportoplossingen. Deze netwerken bieden ruime mogelijkheden voor kennisuitwisseling, belangenbehartiging en gezamenlijke subsidieverwerving. Als bestuurslid van ICLEI sprak wethouder Van Huffelen van april op de 7th European Conference on Sustainable Cities and Towns in Genève. De wethouder is lid van het regionale bestuurlijk comité van ICLEI (International Council for Local Environmental Initiatives). Wethouder Van Huffelen nam deel aan de plenaire sessie over duurzame financiering een antwoord op de huidige crisis. Gesproken werd over financiële opties voor de economische uitdagingen. En de financieringsmechanismen om een groen en sociaal inclusieve economie te waarborgen en om op nieuwe en kostenefficiënte manieren te investeren. Tijdens de Sustainable Energy week, op 25 juni in Brussel, presenteerde wethouder Van Huffelen als bestuurslid van HyER de eerste resultaten van de European Electromobility Observatory (EEO) aan het Europees Parlement

19 De EEO verzamelt informatie over de regionale ontwikkeling en toepassing van waterstof- en batterij elektrische voertuigen. De wethouder sprak over slimme, duurzame steden en belichtte de rol van de EEO als kennisbank en sleutelinstrument voor nationale en lokale beleidsmakers. De wethouder presenteerde daarbij ook de Rotterdamse maatregelen op het gebied van elektrische vrachtwagens en bussen bij binnenstedelijk vervoer. Kort voor de kerst vergaderde het bestuur van HyER in Rotterdam en bekeek de ingebruikname van het 500ste oplaadpunt voor elektrische voertuigen. Het HyER-bestuur sprak over de opschaling van het gebruik van waterstof, batterijen en elektriciteit bij mobiliteit. Wethouder Van Huffelen benadrukte het belang van het betrekken van voertuigfabrikanten en zichtbaar maken van de effecten van elektrisch vervoer voor economische groei en werkgelegenheid. II.c. Monitoren van (en bewerkstelligen van gewenst) beleid en wetgeving op het gebied van luchtkwaliteit, CO 2 en LNG Lucht 2013 is door de Europese Commissie benoemd tot het jaar van lucht, om het belang van schone lucht te benadrukken. De luchtkwaliteit in Rotterdam voldoet aan de wettelijke normen voor fijnstof (PM10). Op enkele plekken in de stad geldt dit nog niet voor de Europese norm voor stikstofdioxide (NO 2 ), waar in 2015 aan moet worden voldaan. Rotterdam werkt aan verbetering van de luchtkwaliteit door onder meer een volledig vrachtverkeerverbod op de s-gravendijkwal, een sloopregeling voor de meest vervuilende bestelauto s, personenauto s en taxi s en extra voorwaarden voor nieuwe parkeervergunningen. In januari lanceerde de Europese Commissie een strategie voor schone brandstoffen. Het pakket bestaat uit een mededeling over een Europese strategie inzake alternatieve brandstoffen, een richtlijn over de infrastructuur en normen en een begeleidend document waarin een actieplan wordt omschreven voor het stimuleren van vloeibaar aardgas (Liquefied Natural Gas, LNG) in de scheepvaart. Maar ook om te zorgen dat in heel Europa tankstations voor alternatieve brandstoffen worden gebouwd, met gemeenschappelijke normen voor het ontwerp en gebruik ervan. De Europese Commissie startte in 2013 ook een openbare raadpleging over structurele opties om de EUregeling voor de handel in emissierechten te verbeteren. De lobby voor het Rotterdam Opslag en Afvang Demonstratieproject (ROAD-project) is in 2013 voortgezet. Naar verwachting wordt begin 2014 meer bekend over de haalbaarheid van het ROAD-project. De Europese Greenweek stond begin juni in het teken van Schone lucht voor iedereen. Wethouder Van Huffelen nam op 6 juni in Brussel deel aan een paneldebat met als titel: Fighting Air Pollution at its Source. De bijeenkomst werd georganiseerd door de regio Randstad, ter gelegenheid van het 20-jarig jubileum van de Randstadvertegenwoordiging in Brussel. De conclusies van het debat dienden als inbreng voor herziening van de richtlijn luchtkwaliteit waarin doelen en emissieplafonds voor de toekomst worden neergelegd. De wethouder ging in debat met de Directeur-generaal Milieu van de Europese Commissie de heer Falkenberg en de manager corporate planning van Nissan Europe de heer Carranza, over de aanpak van luchtverontreiniging en bronbeleid als de meest kostenefficiënte werkwijze. Drie maanden later, op 6 september, bracht de heer Falkenberg, de Directeur-generaal Milieu van de Europese Commissie, een bezoek aan Rotterdam. Hij sprak met het college, de Raadscommissie voor economie, haven, milieu en vervoer en met andere uitgenodigde steden. Eén van de thema s was het nationaal samenwerkingsprogramma luchtkwaliteit. III. Arbeidsmarkt, onderwijs en talentontwikkeling III.a. Maximaal verwerven van middelen uit het Europees Sociaal Fonds en waar mogelijk andere sociale fondsen ESF In aanvulling op de EFRO-middelen stelt het Ministerie van Sociale Zaken ruim 24 miljoen beschikbaar uit het Europees Sociaal Fonds (ESF) specifiek voor de G4-programma s voor duurzame stedelijke ontwikkeling. Voor Rotterdam komt ongeveer 30 miljoen beschikbaar, grofweg 4,5 miljoen per jaar. De benodigde publieke cofinanciering (gemeente, provincie en corporaties, maar niet het Rijk) bedraagt ongeveer 20 miljoen en zal vooral tot stand komen door de overheidsbijdrage in projecten. Dit kunnen ook gemeentelijke projecten zijn die met EFRO-subsidie worden ondersteund. Vanuit de additionele ESF-middelen zal Rotterdam tussen de 5 en 8 miljoen kunnen inzetten waarvoor een gelijk bedrag aan cofinanciering door de subsidieaanvragers bij moet worden gelegd. Discussie was er in 2013 over het Jeugdwerkgelegenheidsinitiatief van de Europese Commissie, waar Nederland echter niet voor in aanmerking komt omdat de jeugdwerkloosheid op provinciaal niveau onder de 25% blijft. Eind 2013 stelde het Ministerie van Sociale Zaken nog een nieuwe aanvraagronde open voor 30 miljoen extra beschikbaar gekomen middelen voor de bestrijding van jeugdwerkloosheid. III.b. Op de Europese agenda krijgen van de schaduwzijden van EU-arbeidsmigratie Sociaal beleid, sociale investeringen en arbeidsmigratie Het college heeft zich in 2013 in Brussel ingezet om de Rotterdamse ervaringen met sociaal beleid, sociale investeringen en integratie, maar ook de schaduwzijden van de EU-arbeidsmigratie, aan de orde te stellen. Het Europese vrij verkeer van personen is een groot goed, maar landen en steden worden daardoor ook geconfronteerd met veranderingen in de sociale structuur door vertrek of vestiging van arbeidsmigranten. Burgemeester Aboutaleb en wethouder Karakus (Wonen, Ruimtelijke Ordening, Vastgoed en Stedelijke Economie) reisden eind maart naar Roemenië en Bulgarije om in verschillende steden inzicht te krijgen welke problemen daar spelen. Kort daarvoor, op 20 februari werd burgemeester Aboutaleb door het Comité van de Regio s benoemd tot rapporteur voor het Sociaal Investerings Pakket (SIP) van de Europese Commissie. Tot op dat moment was er nauwelijks betrokkenheid geweest van het Comité bij (het Europese beleid op) dit thema. Sociale investeringen verhogen de capaciteiten van mensen en versterken hun rol in de samenleving en op de arbeidsmarkt. De burgemeester gebruikte het rapporteurschap om zowel op papier als in gesprekken en op conferenties de Rotterdamse visie op sociaal beleid en sociale investeringen aan de orde te stellen, maar ook om de schaduwzijden van de EU-arbeidsmigratie, zoals verdringing op de arbeidsmarkt, misbruik en uitbuiting, bespreekbaar te maken. Een maand na zijn benoeming tot rapporteur sprak de burgemeester op het stadhuis met Eurocommissaris Andor, verantwoordelijk voor werkgelegenheid, sociale zaken en inclusie, over het Sociaal Investerings Pakket (SIP) en over de effecten van EU-arbeidsmigratie in Rotterdam

20 en is mede gefinancierd door het Europees Sociaal Fonds. De Eurocommissaris noemde het Jongerenloket als goed voorbeeld in de aanpak van jeugdwerkloosheid. In april stelde de burgemeester een werkdocument op en besprak dat in de commissie Economisch en Sociaal beleid (ECOS) van het Comité van de Regio s. Op basis daarvan stelde hij zijn ontwerpadvies op, dat hij besprak met verschillende vertegenwoordigers van Europese instellingen en netwerken als EAPN (armoede), FEANTSA (daklozen), International Tenants Union (huurders) en Eurocities (grote steden). Wethouder Kool van Den Haag presenteerde het ontwerpadvies, wegens verhindering van de burgemeester, op de volgende vergadering van de commissie ECOS in Graz. Het ontwerpadvies stond ook centraal op het begin juni in Rotterdam georganiseerde seminar social way out of the crisis van de socialistische fractie van het Comité van de Regio s, waaraan onder meer minister Timmermans en leden van het Europees Parlement deelnamen. Het uiteindelijke advies is geagendeerd voor de oktobervergadering van het Comité van de Regio s, die samenviel met de Open Dagen in Brussel. In de voltallige vergadering lichtte de burgemeester de belangrijkste elementen van zijn rapportage toe, namelijk meer aandacht voor urbane problematiek, meer financiële middelen voor steden in plaats van agrarische gebieden, decentralisatie van de uitvoering van Europese programma s en de negatieve sociale en economische gevolgen van EU-arbeidsmigratie. Na stemming over de ingediende amendementen heeft de plenaire vergadering van het Comité van de Regio s het advies met de grootst mogelijke meerderheid (één tegenstem) aangenomen. Het definitieve advies heeft de burgemeester eind november gepresenteerd op conferenties in Brussel en Gent. Op uitnodiging van de Europese Commissie nam hij deel aan het slotdebat op de jaarlijkse Armoedeconferentie met vertegenwoordigers van Europese, nationale en lokale overheden. En op de jaarlijkse Eurocitiesconferentie sprak hij in het plenaire mayor s debate over zijn rapportage. Verschillende punten uit het advies hebben inmiddels invloed op het Europese beleid gehad, zoals blijkt uit de mededeling over de sociale dimensie van de EMU en de mededeling inzake vrij verkeer van EU-burgers en hun gezinsleden: vijf acties om een verschil te maken van de Europese Commissie. En de Europese Raad van 20 december 2013 heeft de aanbeveling om sociale indicatoren op te nemen in de jaarlijkse beleidsevaluaties onderschreven. Het vrij verkeer van personen is één van de verworvenheden van de Europese Unie, maar heeft ook schaduwzijden. De voor- én nadelen zijn vooral merkbaar in de grote steden, waar migranten zich vaak in eerste instantie vestigen. Die boodschap is afgelopen jaar overgekomen in Brussel en de Europese hoofdsteden. Steden als Rotterdam, maar ook lidstaten als Nederland, achten een grotere Europese inzet op de schaduwkanten van het vrij verkeer van groot belang, mede om te voorkomen dat het maatschappelijk draagvlak in lidstaten voor het principe van vrij verkeer verder afbrokkelt. III.c. Profileren van Rotterdam als vernieuwende Europese stad, met name op het gebied van sociale investeringen en integratie Vernieuwende stad Rotterdam staat in Brussel bekend als een vernieuwende stad op het gebied van sociaal beleid, sociale innovatie en investeringen. Als havenstad profiteert Rotterdam als geen ander van het Europese vrij verkeer, maar de stad ervaart ook het nadeel daarvan. Die dubbele boodschap heeft Rotterdam uitgedragen in tal van gesprekken, werkbezoeken en netwerken en op diverse conferenties. Daarmee heeft de stad het beeld versterkt van vernieuwende stad, die op zoek is naar nieuwe oplossingen, maar ook actuele problemen wil agenderen. Eurocommissaris Andor bezocht op 19 maart, na zijn gesprek met de burgemeester over sociale investeringen en arbeidsmigratie, samen met wethouder Louwes (Arbeidsmarkt, Hoger Onderwijs, Innovatie en Participatie) het Jongerenloket. Het loket begeleidt jongeren tot 27 jaar bij het vinden van de juiste opleiding Rotterdam heeft zich de afgelopen jaren geprofileerd als vooruitstrevende stad op het gebied van integratie en participatie. De gemeente wordt daardoor regelmatig gevraagd haar aanpak en beleid te presenteren. Wethouder Louwes vertegenwoordigde Rotterdam op bijeenkomsten van verschillende Europese netwerken en profileerde de stad daar als actieve en vernieuwende stad op het gebied van integratie- en participatiebeleid. In februari sprak wethouder Louwes in Dublin op de jaarlijkse Intercultural Cities conferentie Intercultural Cities Milestone Event: making diversity work for cities van de Raad van Europa over immigratie- en integratievraagstukken. De Europese ministersconferentie over integratiebeleid die in 2012 in Rotterdam plaatsvond, kreeg in mei een vervolg in Wenen, met de conferentie Europe on the move participation and integration of EU-citizens. Wethouder Louwes presenteerde op dit integratiecongres in Wenen de conclusies uit 2012 en enkele Rotterdamse voorbeelden van integratiebeleid. De Erasmus Universiteit Rotterdam doet veel onderzoek op het gebied van migratie en integratie. De EUR is onder meer betrokken bij het toonaangevend onderzoeksnetwerk IMISCOE en wilde het secretariaat daarvan graag naar Rotterdam halen. Ter ondersteuning van het aanbod van de EUR nam wethouder Louwes daarom eind augustus deel aan het openingspanel van de 10e jaarconferentie van IMISCOE in Malmö. Op 28 augustus werd bekend dat Rotterdam het bid heeft binnengehaald en vanaf april volgend jaar het secretariaat mag voeren. Het academisch netwerk versterkt de relatie van wetenschap en onderzoek met de praktijk van migratie en integratie in de gemeente. In november bracht de wethouder een werkbezoek aan Berlijn en nam zij deel aan het debat Die Integrierte Stadt Rotterdam Ein Beispiel für Berlin? De gemeente Berlijn is onder de indruk van de Rotterdamse aanpak als het gaat om integratiebeleid. Berlijn is op Europees niveau op zoek naar strategische partners voor een gezamenlijk grote-stedenbeleid waarin ervaringen, bestpractices en ideeën onderling kunnen worden uitgewisseld. Rotterdam organiseerde in oktober een landelijke bijeenkomst over Social return. De bijeenkomst werd georganiseerd in samenwerking met Eurocities, de landelijke kenniskring Social Return en Werkgevers- ServicePunt Rijnmond en Gemeente Rotterdam. Wethouder Florijn (Werk, Inkomen en Zorg) en sprekers uit Birmingham en Barcelona vertelden over hun ervaringen met Social Return. 8.2 EU-informatie 2013 was het Europese jaar van de Burger. Het doel van het themajaar was om Europese burgers beter te informeren over de rechten van het EU-burgerschap. Gemeenten hebben veel te maken met de rechten van burgers en staan het dichtst bij hen. De Europese Commissie subsidieerde daarom evenementen op lokaal niveau. Wethouder Baljeu (Haven, Verkeer, Regionale Economie) opende op 21 maart in Rotterdam een debatreeks in het kader van het Europees Jaar van Burgerschap. De bijeenkomst was de eerste van zes expertsessies over de economische agenda voor Europa, georganiseerd door 4Days for Europe, samen met de Kamer van Koophandel Rotterdam en ABN AMRO Rotterdam. De presentaties van wethouder Baljeu, voorzitter Lak van Deltalinqs en anderen zijn uitgebracht in een boekje Dutch Economic Touch. Wethouder Louwes (Arbeidsmarkt, Hoger Onderwijs, Innovatie en Participatie) opende op maandag 18 februari de bijeenkomst van het Erasmian European Youth Parliament in het Auditorium van de Kunsthal