Graag verzoeken wij u om een kopie van het ondertekende exemplaar van de jaarrekening aan ons toe te sturen voor ons dossier.

Transcriptie

1 pwc Aan de Provinciale Staten van provincie Overijssel T.a.v. mevrouw. R. Wiggers, griffier Postbus GB ZWOLLE 23 april 2014 Referentie: FvK/ e /sjd/af PROVINCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL Reg nr P&AOIU /^CjÖ Dat, 2 9APR 2014 ontv,: Routing a,d. Bijl, Betreft: Jaarrekening en controleverklaring 2013 Geachte mevrouw Wiggers, Hierbij ontvangt u een gestempeld exemplaar van de jaarrekening 2013 en onze getekende controleverklaring d.d. 23 april Tevens zenden wij u twee afschriften van bovengenoemde controleverklaring en ons accountantsverslag. De controleverklaring, die is voorzien van een originele handtekening, dient te worden opgenomen in de 'Overige gegevens' bij de originele, door het college van Gedeputeerde Staten ondertekende, jaarrekening. Dit origineel is ten behoeve van uw eigen archief. Een afschrift van de controleverklaring is voorzien van de naam van de externe accountant, echter zonder persoonlijke handtekening. Wij bevestigen u akkoord te gaan met het opnemen van een afschrift in de 'Overige gegevens' opgenomen bij een kopie van de jaarrekening 2013, die identiek is aan het bijgevoegde gestempelde exemplaar. Ondertekening en vaststelling van jaarrekening Eén exemplaar van de jaarrekening dient te worden ondertekend door het college van Gedeputeerde Staten voordat de jaarrekening (met daaraan toegevoegd jaarverslag en de Overige gegevens) wordt aangeboden aan Provinciale Staten. De jaarrekening dient te worden vastgesteld door Provinciale Staten van provincie Overijssel. Deze vaststelling dient te worden genotuleerd. Indien de jaarrekening niet binnen één maand na datum van de afgifte van onze controleverklaring wordt vastgesteld vervalt onze toestemming om onze controleverklaring in de jaarrekening op te nemen. Wij verzoeken u in dat geval met ons contact op te nemen om de situatie te bespreken. Graag verzoeken wij u om een kopie van het ondertekende exemplaar van de jaarrekening aan ons toe te sturen voor ons dossier. Gebeurtenissen na balansdatum Indien er, vóór vaststelling van de jaarrekening, omstandigheden met belangrijke financiële gevolgen voor provincie Overijssel (gebeurtenissen na balansdatum) blijken, dient de jaarrekening te worden aangepast. Uiteraard vervalt in die situatie onze bovengenoemde toestemming. PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Zuiderzeelaan 53, 8017 JV Zwolle, Postbus 513, 8000 AM Zwolle T: , F: , PwC' IS het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N V (KvK ), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Advisory N V (KvK ), PricewaterhouseCoopers Compliance Services B V (KvK ), PhcewaterhouseCoopers Pensions, Actuarial & Insurance Services B V (KvK ), PricewaterhouseCoopers B V (KvK ) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing Op www,pwc,nl treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam

2 _ & pwc Toestemming openbaarmaking controleverklaring en daaraan verbonden voorwaarden Wij bevestigen u ermee akkoord te gaan om een afschrift van onze controleverklaring openbaar te maken tezamen met de volledige jaarrekening (met daaraan toegevoegd het jaarverslag en de Overige gegevens), mits de opgemaakte jaarrekening ongewijzigd wordt vastgesteld door Provinciale Staten. Indien u de jaarrekening en een afschrift van de verklaring opneemt op internet, dient u te waarborgen dat deze goed zijn afgescheiden van andere informatie op de internetsite. Afscheiding kan bijvoorbeeld plaatsvinden door de jaarrekening in niet bewerkbare vorm als een afzonderlijk bestand op te nemen of door een waarschuwing op te nemen indien de lezer de jaarrekening verlaat ("U verlaat de beveiligde, door de accountant geeóntroleerde jaarrekening"). Tot het geven ting zijn wij gaarne bereid. Hoogachtene PricewaternouseCooiiers Accot^ntants N.V. Bijlagen Provincie Overijssel, 23 april 2014, FvK/eo322232/SJD/af Pagina 2 van 2

3 pwc Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Provinciale Staten van de Provincie Overijssel Wij hebben de in hoofdstuk 4 van dit verslag opgenomen jaarrekening 2013 van provincie Overijssel gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2013 en de programmarekening over 2013 met de toelichtingen, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen, alsmede de SISAbijlage. Verantivoordelijkheid van het college van gedeputeerde staten Het college van gedeputeerde staten van de provincie Overijssel is verantwoordelijk voor het opmaken van dejaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met het in Nederland geldende Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten en de 'Beleidsregels toepassing Wet Normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT)' alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met het in Nederland geldende Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Deze verantwoordelijkheid houdt onder meer in dat dejaarrekening zowel de baten en lasten als de activa en passiva getrouw dient weer te geven en dat de in dejaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen. Rechtmatige totstandkoming betekent in overeenstemming met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving, waaronder provinciale verordeningen. Het college van gedeputeerde staten is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening en de rechtmatige totstandkoming van baten, lasten en balansmutaties mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantivoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over dejaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden, het Besluit accountantscontrole decentrale overheden en de 'Beleidsregels toepassing WNT', inclusief het Controleprotocol WNT. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat dejaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico's dat dejaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Zuiderzeelaan 53, 8017 JVZwolle, Postbus 513, 8000 AM Zwolle T: , F: , PwC IS het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N V (KvK ), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N V (KvK ) PricewaterhouseCoopers Advisory N V (KvK ), PncewaterhouseCoopers Compliance Services B V (KvK ). PncewaterhouseCoopers Pensions, Actuarial & Insurance Services B V (KvK ), PricewaterhouseCoopers B V (KvK ) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing Op nl treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam

4 pwc Bij het maken v an deze risico inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van dejaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, alsmede voor de rechtmatige totstandkoming van baten, lasten en balansmutaties, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de gemeente. Een controle omvat tev ens het ev alueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en de gebruikte financiële rechtmatigheidscriteria en van de redelijkheid van de door het college v an gedeputeerde staten van de provincie gemaakte schattingen,alsmede een evaluatie van het algehele beeld van dejaarrekening. De bij onze controle toegepaste goedkeuringstolerantie bedraagt voorfoutenib^ en voor onzekerheden 3^ van de totale lasten en toevoegingen aan reserves. Deze goedkeuringstolerantie is door provinciale staten bij besluit van 14 november 2012, besluit PS^20i2^75^vastgesteld.Voor de in de toelichting opgenomen verantwoording uit hoofde van de WNT zijn de in de'beleidsregels toepassing WNT', inclusiefhet controleprotocol WNTopgenomen controletoleranties gehanteerd. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing v oor ons oordeel te bieden. ^O^^^^^ Naar ons oordeel geeft dejaarrekening van provincie Overijssel een getrouwbeeld van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2013 als van de activa en passiva per 31 december 2013 in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten en de 'Beleidsregels toepassing WNT'. Voorts zijn wij van oordeel dat de in deze^ai^ekening verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties over 2013 in alle van m^eri^l belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand zijn gekomen in overeenstemming met ^begroting en met de relevante wet en regelgeving, waaronder provinciale verordeningen. ^^^^^^^^^^^^^^^1^0^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ Ingevolge artikel 21^ lid3^derdprovinciewet vermelden wij dat het jaarverslag,voor zover wij dat kunnen beoordelen,vere^baaris^inet dejaarrekening. Zwolle, 23 april 2014 PricewaterhouseCoopers Accc intants N.V. varexomraer RA Provincie/Overijssel, 23 april 2014, FvK/eo322232/SJD/af Pagina 6 van 2

5 Accountantsverslag 2013 Toekomstgericht! Accountantsverslag 2013 voor provincie Overijssel 23 april 2014 pwc

6 pwc Aan de Provinciale Staten van provincie Overijssel T.a.v.mevrouwR.Wiggers,griffier Postbus 100^8 8000GB ZWOLLE 23 april 2014 Referentie: FvK/eo322232/SJD/af Geachte leden van de Provinciale Staten, Accountantsverslag met betrekking tot de controle van dejaarrekening 2013 Met genoegen presenteren wij u ons accountantsverslag met betrekking tot de controle van dejaarrekening 2013 van provincie Overijssel. Dit verslag gaat in op de belangrijkste bevindingen uit onze controle van dejaarrekening van provincie Overijssel. De bevindingen zijn besproken met de ambtelijke organisatie. Ons accountantsverslag bestaat uit vier delen. In deel 1 geven wij u een overzicht van onze belangrijkste kernboodschappen. In deel 2 worden de belangrijkste waarnemingen besproken die zijn voortgekomen uit onze controle. In deel 3 geven wij onze visie over de kwaliteit van uw interne beheersing. Deel 4 geeft een overzicht van de ontwikkelingen die naar onze mening in de toekomst voor provincie Overijssel relevant zullen worden. We hebben de inhoud van dit verslag besproken tijdens de vergadering van de auditcommissie op 17 april Mocht u nog vragen hebben, dan kunt u uiteraard contact met ons opnemen. Wij willen graag van deze gelegenheid'ge'bruik maken om u en uw medewerkers te bedanken voor ^émedewerking die we ervaren hebben tijdens onze werkzaamheden. Met vriendelijke groet, PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Zuiderzeelaan 53, 8017 JV Zwolle, Posthjis 513, 8000 AM Zwolle T: , F: , PwC IS het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N V (KvK ), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N V (KvK ), PhcewaterhouseCoopers Advisory N V (KvK ). PncewaterhouseCoopers Compliance Services B V (KvK ), PncewaterhouseCoopers Pensions, Actuarial & Insurance Services B V (KvK ), PncewaterhouseCoopers B V (KvK ) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing Op www pwc nl treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam.

7 ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ 1. Onze belangrijkste kernboodschappen 2. Belangrijkste controlebevindingen 2.1. Hwjaarrekening geeft een getrouw en rechtmatig beeld 2.2. Door het college zijn evenwichtige schattingen gemaakt 2.3. De overige jaarrekeningposten nader bekeken,iaarrekening voldoet aan vereisten WNT L^wjaarstukken geven voldoende inzicht 3, Hw interne beheersing is van een adequaat niveau 3.1. Llw interne beheersing is van adec uaat niveau^update van de actuele status 3.2. Beperkt aantal bevindingen ten aanzien van uw IT omgeving 3.3. Er zijn geen aanvrijzingen van fraude geconstateerd 3.4. Wij zijn onafhankelijk 4, L^w speerpunten nader uitgewerkt 4.1. Speerpunt subsidies: opvolging rekenkamerrapport 4.2. Realisatie bezuinigingen personeel 4.3. Waardering deelnemingen 4.4. Wijze van voeren projectadministratie: samenhang tussen niet financiële en financiële informatie ^ en verder 5.1. Wet Markt en Overheid vanafjuli 2014 van kracht 5.2. Provincie Overijssel krijgt in 201Ó te maken met nieuwe regelgeving met forse impact op Vpb-plicht l^wo ^a^lna3vat^28

8 1. Onze belangrijkste kernboodschappen 1. Wij hebben onze controle afgerond en hebben een goedkeurende controleverklaring verstrekt op de aspecten rechtmatigheid en getrouwheid. Uit de controle blijken wel een aantal controleverschillen. Deze blijven echter binnen de door u vastgestelde toleranties. 2. De ILG-periode is in 2013financieelafgerekend. Hierdoor is de doeluitkering ILG (ruim 54 min. euro) vrijgevallen en toegevoegd aan de algemene reserve grondexploitaties. Daarnaast zijn de voorgefinancierde BBL-gronden als voorraad in de balans gepresenteerd (vorig jaar: vordering). Overijssel loopt over de gronden het economisch risico. Derhalve heeft het college een analyse uitgevoerd op de waardering van de betreffende gronden. Als gevolg hiervan is circa 21 min. euro afgeboekt en een voorziening getroffen van circa 10 min. euro. 3. Onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen in dejaarrekening zijn verplichtingen van de Dienst Regelingen gepresenteerd (121,8 min. euro). Dit aangezien de provincie met ingang van 1 januari 2014 de verantwoordelijkheid voor het beheer, inrichting en functiewaardering van natuur overneemt. Er bestaat onzekerheid over de juistheid en volledigheid van de verplichtingen. Dit is in dejaarrekening voldoende toegelicht. Derhalve kunnen wij instemmen met de verwerkingswijze. 4. In 2012 bestond een belangrijke onzekerheid ten aanzien van de voorziening resultaten gebiedsexploitaties. Deze voorziening is getroffen voor de verwachte tekorten in de gemeenschappelijke regelingen ADT en RBT. In 2013 heeft het college op basis van verkregen conceptgrondexploitaties een actuele inschatting gemaakt van de omvang van de betreffende voorziening (ultimo ,6 min. euro). Dit heeft geresulteerd in een aanvullende storting bij dejaarrekening De voorziening in de jaarrekening is hiermee op basis van actuele schattingen toereikend. 5. Overijssel kent een omvangrijke obligatieportefeuille (1.357 min. euro). De portefeuille bevat enkele obligaties die per balansdatum een lagere marktwaarde kennen (circa 0,8 min. euro). Dit is naar verwachting geen duurzame waardevermindering. Derhalve kunnen wij instemmen met de waardering in dejaarrekening. Op 16 december 2013 is daarnaast het schatkistbankieren van kracht geworden. Door onduidelijkheid in de regelgeving is het mogelijk dat Overijssel de uiteindelijke wet formeel niet heeft nageleefd. Dit is ook toegelicht in dejaarrekening. Het niet-naleven betreft een mogelijke onrechtmatigheid zonder financiële consequenties. Op basis van de Kadernota Rechtmatigheid van de Commissie BBV heeft dit geen invloed op het oordeel van onze controleverklaring. 6. Provincie Overijssel kent diverse deelnemingen en verbonden partijen. In onze boardletter hebben wij u reeds gerapporteerd over aandachtspunten ten aanzien van de sturing en verantwoording. In de jaarrekening hanteert de provincie een voorzichtige waarderingsmethode ten aanzien van deelnemingen. Wij hebben het college geadviseerd het beleid ten aanzien van de waardering van deelnemingen te betrekken in de in 2014 te actualiseren Nota verbonden partijen. 7. Wij hebben vastgesteld dat de regelgeving conform de WNT is nageleefd. De opgenomen toelichting in uw jaarrekening 2013 voldoet aan de wet. 8. Met ingang van 1 april 2013 is de nieuwe Aanbestedingswet van kracht. Wij hebben vastgesteld dat de provincie haar inkoopbeleid hierop tijdig heeft aangepast. Uit de controle op de naleving ervan blijken geen tekortkomingen. Wel blijken enkele controleverschillen ten aanzien van de naleving van Europese aanbestedingsrichtlijnen. Wij hebben het college geadviseerd de beheersing hierop aan te scherpen en reeds gedurende het jaar interne controles uit te voeren op de naleving. Mogelijk kan dan nog worden bijgestuurd. 9. Wij hebben geen bevindingen ten aanzien van uw SiSa-bijlage geconstateerd. Wel adviseren wij interne controles op SiSa in te richten. 10. De interne beheersing van Overijssel is conform voorgaande jaren van een adequaat niveau. Veel verbetermaatregelen zijn onderhanden. Daarnaast wordt proactief ingespeeld op actuele ontwikkelingen. Uit de beoordeling van uw IT-omgeving blijken enkele aandachtspunten. Deze zullen in 2014 nader worden opgepakt door de organisatie. PwC Pagina 4 van 28

9 2. Belangrijkste controlebevindingen 2.1. Uw jaarrekening geeft een getrouw en rechtmatig beeld Wij hebben een goedkeurende controleverklaring verstrekt Wij hebben onze controle van dejaarrekening 2013 van provincie Overijssel afgerond en hebben een goedkeurende controleverklaring verstrekt op de aspecten getrouwheid en rechtmatigheid, onder voorbehoud van goedkeuring van deze jaarrekening door Provinciale Staten. Controleverschillen getrouwheid blijven binnen de toleranties Tijdens onze controle en tot de datum van dit verslag hebben vrij een aantal controleverschillen geconstateerd. In onderstaande tabel hebben wij onze controleverschillen met betrekking tot het aspect getrouwheid opgenomen. Controleverschillen aetrouwheid: Fouten nr/tci) Onzekerheden irr/(cr) Ongecorrigeerde verschillen C'ooo c'ooo Last inzake inkooptransacties reeds verwerkt, terwijl prestatie nog niet geheel is geleverd Voorziening natuurbeleidsplan mogelijk te hoog verantwoord Disagio ten onrechte niet afgeschreven Nagekomen post vordering Dienst Regelingen Totaal voordeel voordeel voordeel voordeel P.M. (inschatting maximaal 1 min.) PM (inschatting maximaal 1 min.) In % van de totale lasten 0,32% PM% (l()edkeuriii};,sl()ktantie.s 1% 3% Oordeel Goedkeurend Toelichting Zie onderstaand 2.3 De geconstateerde tekortkomingen en onzekerheden blijven binnen de door u vastgestelde controletoleranties (i% is 14,3 min. euro). Derhalve hebben wij een een goedkeurende verklaring op het aspect getrouwheid afgegeven. Enkele bevindingen ten aanzien van rechtmatigheid, totaal blijft binnen de door 11 vastgestelde toleranties Jaarlijks voert provincie Overijssel rechtsmatigheidsonderzoeken uit volgens een met PwC afgestemd intern controleplan. Op basis van deze onderzoeken en de door ons uitgevoerde controlewerkzaamheden, concluderen vrij dat de verantwoorde baten, lasten en balansmutaties van provincie Overijssel tot stand zijn gekomen conform het door de Provinciale Staten vastgestelde normenkader en de wettelijke regels. Wel zijn bij de controles enkele controleverschillen geconstateerd. De geconstateerde fouten en onzekerheden blijven binnen de door u vastgestelde toleranties. Daarom hebben vrij een goedkeurend oordeel verstrekt op het aspect rechtmatigheid. Onderstaand hebben wij een overzicht opgenomen van de geconstateerde fouten en onzekerheden met betrekking tot het aspect rechtmatigheid. PwC Pagina 5 van 28

10 Controleverschillen rechtmatiaheid: Ongesaldeerde getrouwheidsfouten/onzekerheden Bevindingen naleving Europese aanbestedingsrichtlijnen Fouten DT/(CT) C'ooo Totaal Onzekerheden DT/(CT) PM (inschatting maximaal 1 min.) In % van de totale lasten 0,42% PM% Goedkeuringstoleranties 1% 3% Oordeel Goedkeurend Toelichting Zie getrouwheid Zie onderstaand Enkele tekortkomingen inzake naleving Europese aanbestedingsrichtlijnen Door de provincie zijn interne controles uitgevoerd op de naleving van de Europese aanbestedingsrichtlijnen. Wij hebben de uitkomsten gecontroleerd en daarnaast aanvullende controles uitgevoerd. Hieruit blijken een aantal tekortkomingen ten aanzien van het naleven van de Europese aanbestedingsrichtlijnen (in totaal 1,4 min. euro). In 2013 is hierbij een tweetal nieuwe dossiers geconstateerd dat niet voldoet aan de richtlijnen. Daarnaast drie dossiers die reeds in voorgaand jaar als fout zijn aangemerkt (bleven toen onder onze rapporteringstolerantie). Het is belangrijk om de interne beheersing op dit aspect verder aan te scherpen. Daarnaast hebben vrij het college geadviseerd hier gedurende het jaar reeds interne controles op uit te voeren. Dit zodat mogelijke probleempunten tijdig kunnen worden gesignaleerd. Op dit moment ligt het zwaartepunt van de interne controle met name aan het eind van het boekjaar. De provincie heeft de nieuwe Aanbestedingswet toegepast Op 1 april 2013 is de nieuwe Aanbestedingswet van kracht geworden. Dit is enerzijds van invloed op het inkoopbeleid binnen uw organisatie en anderzijds op de uitvoering van onze controlewerkzaamheden. Wij hebben vastgesteld dat de provincie het inkoopbeleid en de inkoopprocedure heeft aangepast aan de vereisten van de wet. Hierbij is specifiek aandacht geschonken aan de toepassing van de voorwaarden vanuit de Gids proportionaliteit. Conform de Kadernota Rechtmatigheid van de Commissie BBV hebben wij voor inkopen onder de Europese aanbestedingsgrens vastgesteld of de toegepaste procedure past binnen de beginselen van de Gids proportionaliteit. Hieruit komen geen bevindingen naar voren. Er zijn geen fouten en onzekerheden in de SiSa-bijlage geconstateerd Jaarlijks is de SiSa-bijlage een onderdeel van uw jaarrekening. Via deze bijlage worden diverse rijksuitkeringen en provinciale uitkeringen verantwoord. Daarmee vormt de SiSa-bijlage de basis voor afwikkeling van deze uitkeringen. Wij hebben de SiSa-bijlage gecontroleerd met inachtneming van de specifieke instructies die door de Rijksoverheid zijn vastgelegd in de 'Nota verwachtingen accountantscontrole 2013'. Op grond van het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Bado) gelden voor de SiSa andere, zwaardere, rapporteringstoleranties dan u als Staten in uw controleprotocol hebt opgenomen. Dit om ministeries in staat te stellen de specifieke uitkeringen vast te kunnen stellen en de Algemene Rekenkamer van informatie te voorzien. Wij hebben bij onze controle van de SiSa-bijlage bij dejaarrekening 2013 geen afwijkingen geconstateerd. In bijlage o gaan wij nader in op de bevindingen per regeling. De gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en het normenkader voor rechtmatigheid zijn aanvaardbaar Dejaarrekening is opgesteld door provincie Overijssel in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Als onderdeel van onze controle en met betrekking tot dejaarrekening hebben wij: de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving beoordeeld; de juistheid en de volledigheid van de toelichtingen beoordeeld; en de geschiktheid van het gebruikte normenkader voor rechtmatigheid beoordeeld. Wij zijn van mening dat de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling en het normenkader voor rechtmatigheid die het college van Gedeputeerde Staten heeft gehanteerd bij het opstellen van de jaarrekening 2013 en de totstandkoming van transacties aanvaardbaar zijn. De verwerking van het disagio op obligaties voldoet hierbij echter niet aan het BBV. De provincie hanteert hierbij de grondslag dat disagio pas wordt gerealiseerd op het moment van verkoop van een obligatie. PwC Pagina 6 van 28

11 Op basis van het BBV dient disagio echter over de looptijd van de obligatie te worden afgeschreven. Per eind 2013 is hierdoor ten onrechte nog 1,6 min. euro op de balans opgenomen (opgebouwd in voorgaande jaren, zie ook onze bevindingen in 2012). Dit bedrag zou eigenlijk moeten vrijvallen en als bate worden verantwoord. Dit hebben vrij derhalve als controleverschil aangemerkt. De toelichtingen in de jaarrekeningen zijn juist en volledig weergegeven Wij hebben de toelichtingen in de jaarrekening beoordeeld en zijn van mening dat deze in overeenstemming zijn met de vereisten zoals opgenomen in het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. PwC Pagina 7 van 28

12 2.2. Door het college zijn evenwichtige schattingen gemaakt Bij het opstellen van dejaarrekening dient het college van Gedeputeerde Staten belangrijke schattingen aangaande de verslaggeving toe te passen en toe te lichten. We hebben de schattingen die het college heeft gemaakt bij het opstellen van dejaarrekening 2013 beoordeeld en hebben geconcludeerd dat deze zijn gebaseerd op van toereikende controle-informatie en evenwichtige schattingen. De onderstaande tabel geeft een overzicht van onze bevindingen met de bijbehorende motivering. Belangrijkste Afschrijvingen schattingen Bevindingen Toelichting De nota afschrijvingsbeleid zoals door het college opgesteld hebben vrij gebruikt bij de toetsing van de afschrijvingen in de jaarrekening Hierbij hebben vrij geen bijzonderheden geconstateerd. Op grond van het BBV dient echter op disagio afgeschreven te worden. Dit is tot op heden uit voorzichtigheid niet gedaan (bestendige gedragslijn). Dit hebben we als controleverschil aangemerkt. Zie ook 2.1. Waardering van de ruilgronden Ten behoeve van de Bypass in de IJsseldelta bij Kampen heeft de provincie een aantal ruilgronden geactiveerd onder de voorraad grond- en hulpstoffen. In 2012 waren de gronden nog opgenomen onder de Materiële Vaste Activa. Met de huidige presentatie wordt naar onze mening meer voldaan aan het BBV. De gronden die binnen de bypass liggen worden conform voorgaande jaren direct ten laste van het resultaat gebracht. De overige percelen worden op agrarische waarde of taxatiewaarde van de opstallen gewaardeerd. Wij kunnen hiermee instemmen. Waardering van de ILG-gronden Voor de gronden ILG verwijzen vrij naar hoofdstuk 2.3. Naar onze mening is de waardering in 2013 evenvrichtig. Waardering deelnemingen Provincie Overijssel kent diverse deelnemingen. Bij de waardering van deelnemingen is de provincie voorzichtig. Er wordt conform voorgaande jaren een terughoudend beleid gehanteerd. In vergelijking met andere provincies is dit veelal erg voorzichtig. Zo zien we dat andere provincies bijvoorbeeld pas overgaan tot het doorvoeren van een afwaardering indien daadwerkelijk sprake is van een duurzame waardevermindering. Nieuwe en bestaande deelnemingen worden over het algemeen geheel of gedeeltelijk voorzien. Dit ondanks dat bijvoorbeeld sprake is van nog voldoende eigen vermogen in een deelneming. De provincie anticipeert hierbij in veel gevallen op mogelijke risico's dan wel de verwachting dat de deelneming op termijn geen waarde meer heeft. Voorbeelden hiervan zijn: a) Deelneming Oost N.V. is voor 50% voorzien. In 2013 is de deelneming met 6 min. euro toegenomen. Dit is daarbij ook voor 50% voorzien. b) Herstructureringsmaatschappij Overijssel N.V. is geheel voorzien. In 2013 zijn hierin geen vrijzigingen doorgevoerd. Op basis van de verkregen informatie en achtergrond van de deelnemingen kunnen vrij instemmen met deze verwerkingsvrijze in dejaarrekening Het onderwerp deelnemingenbeleid/verbonden partijen staat naar verwachting in 2014 verder op de agenda van de Staten. Hierbij is het conform onze aanbevelingen in de boardletter 2013 van belang om een totaalbeeld te verkrijgen van alle deelnemingen en verbonden partijen. Tevens hebben vrij het college geadviseerd de sturing op verbonden partijen op een meer uniforme vrijze uit te voeren. Belangrijk onderdeel hierbij is naar onze mening ook het formuleren van een eenduidig beleid ten aanzien van de waardering van de deelnemingen. PwC Pagina 8 van 28

13 Belangrijkste schattingen Waardering leningen Waardering voorzieningen Bevindingen Toelichting Ook ten aanzien van de waardering van leningen hanteert provincie Overijssel een voorzichtig beleid. Indien enig risico bestaat wordt de lening over het algemeen geheel voorzien. Wij hebben de toereikendheid van de voorzieningen beoordeeld. Vorig jaar bestond een belangrijke onzekerheid ten aanzien van de omvang van de voorziening voor de gemeenschappelijke regeling ADT (voorziening resultaten gebiedsexploitaties). In 2013 is door het college een inschatting gemaakt van de omvang van de voorziening resultaten gebiedsexploitaties. Dit ten aanzien van de gemeenschappelijke regelingen ADT en RBT. Op basis van concept-grondexploitaties bestaat de inschatting dat de huidige voorziening (circa 9,6 min. euro) toereikend is. De grondexploitaties en jaarrekeningen van de gemeenschappelijke regelingen moeten nog worden vastgesteld (naar verwachting medio 2014). Naar verwachting ontstaan hieruit geen omvangrijke financiële consequenties voor de provincie. Hiermee is de onzekerheid van 2012 opgevolgd. Uit onze jaarrekeningcontrole is wel gebleken dat er een onzekerheid bestaat ten aanzien van de voorziening natuurbeleidsplan (totaal voorziening 1,9 min. euro). Er is hierbij door de provincie een doorkijk gemaakt voor de komende jaren over het verloop van de voorziening (tot en met 2022). Op basis hiervan lijkt het erop dat uiteindelijk een overschot zal ontstaan in de voorziening (maximaal 1 min. euro). Om het financiële effect te bepalen zal hiertoe een nieuwe doorrekening van de voorziening moeten worden opgesteld (op basis van de verwachte looptijd van de voorziening). Het risico bestaat dat de voorziening in dejaarrekening 2013 te hoog is verantwoord. Dit hebben vrij als onzekerheid aangemerkt. Zie ook 2.1. Controleverschil Voorzichtig # Evenwichtig Optimistisch Controleverschil Aanvaardbare handbreedte - gebaseerd op materialiteitsovenvegingen PwC Pagina 9 van 28

14 2.3' De overige jaarrekeningposten nader bekeken Tijdens onze controle van dejaarrekening van provincie Overijssel hebben vrij een aantal bijzondere jaarrekeningposten geconstateerd die vrij in onderstaand hoofdstuk verder toelichten. Afronding ILG-periode veiiverkt in dejaarrekening 2013, doeluitkering vrijgevallen en toegevoegd aan bestemmingsreserve De ILG-periode is in 2013 daadwerkelijk financieel afgerond. De doeluitkering ILG van 54 min. euro is per ultimo 2013 vrijgevallen en op basis van een statenbesluit in 2013 toegevoegd aan de algemene reserve grondzaken. Dit ter dekking van de toekomstige juridische verplichtingen en de ontvrikkelopgave vanuit de EHS. In de komende jaren zal de reserve daadwerkelijk worden aangewend ter dekking van uitvoering van de afspraken met het Rijk over de provinciale natuurtaken. Als onderdeel van de afronding van de ILG-periode is een beoordeling van het Comité van toezicht uitgevoerd op de prestaties die door de provincie in de periode zijn geleverd. Inmiddels is een conceptrapportage beschikbaar gesteld aan Overijssel. De uitkomsten van deze beoordeling per 6 december 2013 voorzien vooral in de kwaliteit van de bereikte prestaties en de verificatiemogelijkheid van de voortgangsrapportages van de provincie. In de afrondingsovereenkomst ILG Rijk - provincie Overijssel is opgenomen dat de uitkomsten uit deze beoordeling geen invloed hebben op het totaal aan beschikbare middelen voor de afronding van de ILG. Derhalve heeft het verrichte onderzoek naar verwachting geen financiële consequenties voor prorincie Overijssel. Waardering ILG-gronden gebaseerd op een analyse van de marktwaarden In voorgaande jaren was in de provinciale jaarrekening een vordering opgenomen inzake voorfinanciering EHS. Dit betrof gronden die door Bureau Beheer Landbouwgronden zijn gekocht en voorgefinancierd door de provincie (zogenaamde ILG-nieuw gronden). In dejaarrekening 2013 zijn de gronden overgeheveld van de vorderingen naar de voorraden. Dit aangezien het economisch eigendom van de gronden bij de provincie ligt. De provincie loopt hierover het economisch risico. Dit betekent dat eventuele afwaarderingen op de gronden voor rekening van de provincie komen. Als waarderingsgrondslag van de voorraad geldt de historische kostprijs of een eventuele lagere marktwaarde. In de tabel hieronder is de gehanteerde onderbouwing van de waarde van de gronden toegelicht. De ILG-grondpositie in dejaarrekening van de provincie Overijssel bedraagt ultimo ,6 min. euro en bestaat uit de volgende onderdelen: Grondpositie ILG Binnen de EHS begrenzing Buiten EHSbegrenzing Gebouwen buiten EHSbegrenzing Grondpositie ADT Omvang in ha Omvang in XI Totaal Onderbouwing waardering De waardering is gebaseerd op de natuurwaarde. De natuurwaarde is geschat op 15% van de waarde gebaseerd op de DLG grondprijsmonitor. Dit is naar onze mening een gedegen waardering De waardering van de gronden is gebaseerd op basis van de DLG grondprijsmonitor. Deze gronden worden ingezet als ruilgronden om gronden binnen de EHSbegrenzing te verkrijgen. De waardering van de gebouwen is gebaseerd op recente taxaties. Hierbij is voor een aantal panden geen taxatie verkregen. De geconstateerde procentuele afwaardering uit de verkregen taxaties is tevens doorgevoerd op de niet getaxeerde panden. Wij kunnen hiermee instemmen. Op basis van de toekomstige bestemming van de gronden is de waardering geschat op 1 euro per ha. Conform ons advies van vorig jaar heeft het college een analyse verricht op perceelniveau om te komen tot een adequate waardering in dejaarrekening. Op basis hiervan is een afwaardering doorgevoerd op de gronden binnen de EHS van 21,3 min. euro en een voorziening getroffen voor de overige gronden en PwC Pagina 10 van 28

15 panden van in totaal io,3 min. euro. De getroffen voorziening is in mindering gebracht op de boekwaarde van de gronden. Wij kunnen instemmen met deze waardering en de presentatie in de jaarrekening Het gemaakte onderscheid tussen afwaardering en v oorziening voldoet hiermee aan het BBV. Wij hebben het college geadviseerd in de komende jaren de gronden jaarlijks te beoordelen op mogelijke afwaarderingen. Daarnaast is het van belang om de beheersing van de gronden verder teoptimaliseren.dit aangezien in 2014 als gevolg van het Natuurpad diverse gronden (ILGoudgronden)aan de prorincie zullen worden overgedragen (zie ook toelichting op Natuurpad). In de komende jaren zullen deze gronden(door middel van ruil,verkoop of inzet voor EHS) daadwerkelijk worden benut voor de ontwikkelopgave van de provincie. Dit vraagt om nog meer actieve sturing v an de provincie op de gronden, mede in combinatie met de waarderingsaspeden die hieraan vastzitten. ()ri^^^^r^^^^^ri^^^^^i^^^^^i^^^^^rii^o^^^c^^^^^^^^i.^^r^^^ Als gev olg van de afronding van het ILG en het aangaan van het bestuursakkoord Natuur wordt de prov incie verantwoordelijk voor natuurtaken. Dit zorgt er tevens voor dat verplichtingen overkomen naar de provincie, dan wel dat de prorincie vanaf 2014 verantwoordelijk is voor de afvrikkeling van enkele financiële verplichtingen. In 2014 zal hiertoe ook het provinciefonds worden verhoogd.de verplichtingen zijn in dejaarrekening 2013 onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen toegelicht(totaal 121,8 min. euro). Dit op basis van een opgave van Dienst Regelingen (DR). Aan deze opgave ligt een detaillijst v an de indiriduele verplichtingen ten grondslag. Door de Auditdienst Rijk is in de afgelopen jaren geen controle uitgevoerd op de niet uit de balans blijkende verplichtingen bij de DR. Hierdoor is het onzeker in hoeverre de verplichtingenjuist en volledig zijn opgenomen in dejaarrekening. Daarnaast heeft de provincie onvoldoende inzicht in de aard en looptijd van de verplichtingen. Er is hierbij sprake van een landelijk probleem dat pas begin 2014 concreet naarvoren is gekomen. Deze onzekerheid is door de provincie ook toegelicht in dejaarrekening. Op basis van deze toelichting kunnen vrij instemmen met de huidige verwerkingsvrijze en heeft deze onzekerheid geen gevolgen voor het oordeel van onze controleverklaring. Wij hebben het college geadviseerd om een onderzoek uit te voeren naar de betrouwbaarheid, juistheid en volledigheid van de overgenomen verplichtingen. Op basis hiervan kunnen de verplichtingen daadwerkelijk door de provincie meerjarig worden verwerkt (in begrotingen daadwerkelijk als verplichting). ^Voti^i^r^oot^^ro^^^^^o^^^ot^^r^^o^^^o^o^^^^o^^i^i^trot^^t^^ ^^t^o^^^^ ^100^0^^^^^ Op 26 september 2013 is door de provincies de bestuursovereenkomst Natuurpact ondertekend. Uit de bestuursovereenkomst blijkt dat de provincies de beschikking krijgen over alle BBL oud gronden (ca. is.000 ha). Dit betreft de gronden die in het v erleden door het Rijk zijn gekocht (voor de introductie van het ILG). De gronden zullen in de komende jaren in tranches juridisch worden overgedragen aan de provincie. Deze gronden zullen perljanuari 2014 in de administratie van de provincie Overijssel worden opgenomen. Hierbij zijn diverse randvoorwaarden bepaald en dient door de provincie ook een financiële bijdrage aan het ministerie van EZ te worden geleverd. Naar v erwachting levert dit ^een aanvallende waarderiugsrisico s voor Overijssel op, aangezien de verkrijgingsprijs per m-zeer beperkt is. Wij hebben het college wel geadviseerd in 2014 hierop een adequate analyse uit te voeren. ^Vo^^^oni6^^or^^ri^i^o^^^^i^t^i6^rt^^ri^^r^i^^oorr^^6^iin^ Eind maart 2014 is uit de verkregen financiële verantwoording 2013 van Dienst Regelingen gebleken dat de provincie noveen aanvullende vordering op DR kentvanintotaali,36mln. euro. Dit als ^evol^ van het verkrijgen van een aanvmilende bijdrage POP over de af^elopenjaren. Gezien het late tijdstip van bekend worden van deze vordering, is deze niet meer verwerkt in de provinciale jaarrekening Daarbij bestaat no^ onduidelijkheid in hoeverre Overijssel deze gehele bijdrage daadwerkelijk uitgekeerd zal krijgen. Wij hebben het volledige bedrag van de vordering als ongecorrigeerde nagekomen post aangemerkt. ^^^i^i^i^9^^o^o^i^o^^6on^to^^^i^^6^9^^^^^9^^^^t^^^8i^tot ^^^oor^^ri^^t^o^^^o^^i^oti^ort^^tt^^^^ Provincie Overijssel kent een omvangrijke obligatieportefeuille van i357^4mln. euro. In dejaarrekening is deze portefeuille grotendeels onder de overige uitzettingen van één jaar of langer gepresenteerd. Een deel is als kortlopend aangemerkt. In onzejaarrekeningcontrole hebben vrij nadrukkelijk aandacht besteed aan de waardering, presentatie en fmanciële verwerking van de obligatieportefeuille. PwC Pagina 11 van 28

16 De overige uitzettingen(obligaties)worden gewaardeerd tegen nominale waarde of duurzaam lagere waarde. Alleen bij duurzame waardeverminderingen dient ev entueel te worden afgewaardeerd op de obligatieportefeuille. Wij hebben geen indicaties gekregen dat sprake is van duurzame waardeverminderingen. In de toelichting op de balans is de marktwaarde van de obligatieportefeuille opgenomen. Hieruit blijkt dat Ov erijssel een aantal obligaties kent waarbij de marktwaarde lager is dan de nominale waarde(totaal 0,8 min.euro).dit wordt niet als duurzaam beschouwd, aangezien naar verwachting de nominale waarde zal worden ontvangen bij expiratie van de obligatie. Derhalve heeft hierop geen afwaardering plaatsgevonden. Dit conform het BBV. ^^^1^1^^ i^^^^^^^^c^^c^^ic^^^^^^^^^^i^^^^r^^r^^o^^^^ 1^00^ r^^ o^ir^^c^^^^^c^^^^^^^^^^^^^^^r^^^^i^^i^o^^^^i^ooro^^oorc^^^^ Met ingang van 16 december 2013 is, middels een aanpassing van de wet Eido, het schatkistbankieren van kracht geworden. Als gevolg hiervan dient provincie Overijssel alle'overtollige'liquide middelen bij het Rijk te stallen. In aanloop naar de wet is op4juni 2012 een aankondiging van de wet gepubliceerd in de StaatscouranL Hierin is aangegeven daf'contraden en beleggingen die zijn aangegaanvóór uurop4juni 2012 zullen worden geëerbiedigd. Zodra de looptijd van die beleggingen is v erstreken, vallen de middelen in de schatkist. Voor beleggingen die geen bepaalde looptijd hebben, zoals die in fondsen, en voor decentrale overheden die hun vermogensbeheer meerjarig hebben aanbesteed, is nader overleg nodig over de vrijze waarop deze middelen in de schatkist zullen vloeien". Tevens is in dezelfde aankondiging gemeld dat met deze overheden nog aanvullende afspraken worden gemaakt over de wijze waarop de belegde middelen terug zouden moeten vloeien naar de schatkist. Provincie Overijssel heeft het vermogensbeheer meerjarig aanbesteed aan twee vermogensbeheerders. Deze aankondiging van de overgangsregeling is dus voor de provincie Overijssel relevant. Tot het moment van vaststelling van de wet, op i6december 2013,waren de juridische status van deze overgangsregeling en de inhoud van de aanvullende afspraken niet duidelijk. Met vaststelling van de wet is duidelijk geworden dat met terugwerkende kracht beleggingen na4juni 2012(18 uur)alleen plaats mochten vinden, indien dit onder andere een vervanging van bestaande beleggingen was en er niet voor zorgde dat de looptijd van de portefeuille werd verlengd. Overijssel heeft de overgangsregeling, in lijn met de afstemming in IPOverband, geïnterpreteerd als zijnde een aankondiging zonder juridische status. Om die reden heeft Overijssel de afspraken met de vermogensbeheerders over de vrijze waarop de gelden worden belegd (inclusief mandaat voor aan- en verkopen) in eerste instantie niet aangepast. Zodoende was het mogelijk dat na 4 juni 2012 nog aankopen (minimale omvang van 40 min. euro) zijn verricht in de obligatieportefeuille die leiden tot: een grotere portefeuille; een portefeuille met een langere looptijd. Aangezien de voorwaarden uit de overgangsregeling met terugwerkende kracht wettelijk zijn opgelegd constateren vrij daarmee dat mogelijk sprake is van een onrechtmatigheid. Dit aangezien diverse aangekochte obligaties per eind december mogelijk naar de schatkist hadden moeten zijn overgebracht. Een nadere externe juridische analyse van de provincie ten tijde van de jaarrekeningcontrole 2013 bevestigt de onduidelijkheid over de status van de overgangsregeling en rechtsgeldigheid van de weigering, in het bijzonder in deze casus het met terugwerkende kracht opleggen van regelgeving. Door de onduidelijkheid over de status van de overgangsregeling, de terugwerkende kracht van de wet en de interpretatie van de regelgeving is het onzeker of Overijssel rechtmatig heeft gehandeld. Het door het college juridisch ingewonnen adries vermeldt daarover in de conclusie: "Indien de provincie tot april 2013 middelen heeft uitgezet volgens de op dat moment geldende regelen, heeft zij daarmee destijds niet onrechtmatig gehandeld. Er golden immers geen andere regelen dan de geldende regelen. De aankondiging d.d. 4 juni 2012 had geen enkele juridische status en belette bovendien ook materieel, inhoudelijk, niet om contracten te sluiten of beleggingen aan te gaan op de tot dan toe geldende en gebruikelijke wijze. Bij de beoordeling van de rechtmatigheid van doen aflaten geldt in het algemeen als peildatum het recht zoals geldend op de datum waarop gehandeld wordt. Dit uitgangspunt strookt met de rechtszekerheid en met het legaliteitsbeginsel". In het kader van onze jaarrekeningcontrole van de jaarrekening 2013 hebben vrij beoordeeld in hoeverre deze constatering een effect heeft op het rechtmatigheidsoordeel in de controleverklaring bij dejaarrekening. PwC Pagina 12 van 28

17 Uit de paragraaf3.2.4 "De Wet Eido, Schatkistbankieren, Ufdo en Ruddo"van de Kadernota Rechtmatigheid 2013 van de Commissie BBV is afte leiden dat overtredingen v an deze wet en regelgeving weliswaar kunnen leiden tot onrechtmatigheden, maar dat deze onrechtmatigheden alleen worden gerapporteerd en niet meewegen in het accountantsoordeel inzake de rechtmatigheid, aangezien aan de overtredingen van de Wet Eido zelf namelijk geen(directe)financiële gevolgen zijn verbonden. Op grond van bov enstaande overwegingen rapporteren vrij de mogelijke onrechtmatigheidvan detransacties met obligatieswelmochtdeconclusiezijn dat de transacties mogelijk wel onrechtmatig zijn, dan hoeft dat op basis van de Kadernota Rechtmatigheid nog steeds geen gevolgen voor ons oordeel bij uw jaarrekening 2013 te hebben. ^c^^ic^t^^t^c^ri^^^r^^i^or^ti^ooro^c^^^^^^^^ri^i^ie^^^e^i^^^^^^^ or^d^^^^^ti^ Als gevolg v an het schatkistbankieren is het van belang om bijvoorbeeld het treasurystatuut en de interne organisatie hierop aan te passen. Dit aangezien bijvoorbeeld de mogelijkheid bestaat om overtollige middelen uit te lenen aan andere overheden. Naar onze mening is het van belang dat deze mogelijkheden ook met de Staten worden besproken en op basis hiervan het treasurystatuut mogelijk wordt aangepast. Daarnaast is het met de invoering van het schatkistbankieren nog meer van belang geworden om een adequate liquiditeitsprognose te hebben. Overijssel heeft in de afgelopen jaren geïnvesteerd in een goede methodiek.wel vraagt dit ook aandacht van de gehele organisatie om bijvoorbeeld tijdig aan te geven wanneer omvangrijke betalingen en ontvangsten worden verwacht. Hiermee kan de organisatie wellicht het rendement op de uitzettingen optimaliseren. Voor^^r^^r^^r^or^c^^i^^^c^ti^^^^^^^t^^^o^^c^^^^^i^oriooti^e^^^^^ In 2012 heeft het college een reorganisatievoorziening van 4,9 min. euro in de jaarrekening opgenomen. In 2013 heeft een actualisering van de voorziening plaatsgevonden op basis van volgende gegevens: ^ Uit de actualisering in 2013 blijkt dat deze inschatting te optimistisch is geweest. Uit een interne actualisering blijkt dat naarverwachting 69^ van de boventalligen uiteindelijk in de WW belanden. De totale extra WW lasten van deze actualisering bedragen 1,6 min. euro. Dit bedrag is in 2013 aanvullend in de voorziening gestort. In 2012 heeft een extern bureau een berekening gemaakt v an de verwachte overige kosten voor de realisatie van de reorganisatie (bijvoorbeeld mobiliteitsbevorderende maatregelen). Deze inschatting dient nog steeds als basis voor de voorziening ultimo Wij hebben het college geadviseerd deze inschatting periodiek te actualiseren. Wij benadrukken dat de voorziening(totaal6mln.euro per ultimo 2013) gebaseerd is op een inschatting van de uitstroom van boventallige medewerkers en een inschatting van de overige kosten. Inherent hieraan is dat de werkelijke lasten naar verwachting zullen afwijken van de inschatting per 31 december 2013.Wij kunnen ons, met inachtneming van voornoemde onzekerheid,vinden in de veronderstellingen v an het college die ten grondslag liggen aan de inschatting van de voorziening. ^^^^no^i^^n^c^^^i^^c^^ni^o^c^o^^^^^^tc^c^^^^t^^^ Vorigjaar hebben vrijugerapporteerd over de toepassing van het baten en lastenstelsel In voorgaande jaren is het uitgangspunt gehanteerd dat bij inkopen de last volledig in dejaarrekening kan worden verwerkt bij het minimaal gerealiseerd hebben van 75^ van de prestatie. In 2013 is door Overijssel nieuw beleid geformuleerd ten aanzien van het baten-en lastenstelsel Op basis hiervan wordt bij inkopen een last meegenomen naar rato van de realisatie. Hiermee wordt voldaan aan de v erslaggevingsregels. In dejaarrekening 2013 is voor 1,8 min. euro aan verplichtingen opgenomen die hier niet aan voldoen.de prestatie is hierbij nietvolledig gerealiseerd en derhalve zijn de verplichtingen ten onrechte in de jaarrekening verantwoord. Dit hebben vrij als controleverschil aangemerkt. Zie ook 2.1. ^ ^ In 2013 is de voorziening voor euro aangewend. Dit past binnen de inschatting van de kosten die vorigjaar is gemaakl Bij het opstellen van dejaarrekening 2012 was de veronderstelling dat 45^ van de boventallige medewerkers niet herplaatst zou worden en een WW uitkering zou ontvangen..^otorr^ti^^^^^^i^^^o^t^^^i^^ri^^r^to^^c^^^^i^c^^io^^c^t^e^^^^^ De opbrengst motorrijtuigenbelasting over 2013 bedraagt volgens informatie van de Belastingdienst ruim 95,6 min. euro. Conform voorgaande jaren wordt door de belastingdienst geen controleverklaring overgelegd waaruit de volledigheid, juistheid en tijdigheid van de verantwoorde(engeïnde)opcenten per provincie blijken. PwC Pagina1^van28

18 Er bestaat mogelijk nog een onzekerheid ten aanzien van de juistheid en volledigheid van de in dejaarrekening 2013 verantwoorde opbrengst motorrijtuigenbelasting.kwantificering van deze post is voor provincie Overijssel niet mogelijk. Naarverwachting is hiergeen sprake van een omvangrijke onzekerheid. Aangezien sprake is van een landelijke systematiek en deze onzekerheid al div erse jaren bestaat, kunnen wij instemmen met de huidige verwerkingsvrijze. ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ Wij hebben op grond van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) de naleving van de WNTdoor provincie Overijssel gecontroleerd. De WNT is van krachtvanafijanuari De regelgeving is echter complex. In de loop van 2013 werd duidelijk dat de normen voor de uitvoering van de WNT niet altijd eenduidig helder waren. To^^^^^^ti^i^^i^^r^^^^t^ril^lB^VT^c^c^rii^erc^^r^^^ic^^^ Met ingang van 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) van kracht geworden. De WNT gaat veel verder dan de perljanuari 2013 ingetrokken Wet openbaarmaking met publieke middelen gefinancierde topinkomens (WOPT). In de WNT zijn niet alleen toelichtingsvereisten voor dejaarrekening opgenomen, maar ook wettelijke maxima voor bezoldiging en ontslagvergoeding van bepaalde functionarissen. Op grond van de WNT moeten beloningenvantopfiindionarissenwordenvermeld in dejaarrekening. Tevens dienen beloningen van overige functionarissen te worden vermeld indien deze de vastgestelde norm(voor euro)te boven gaat. Dit geldt onder bepaalde voorwaarden ook voor inhuur van personeel. Provincie Overijssel herkent de door de minister van BZK in zijn kamerbrief d.d. 27 februari 2014 onderkende uitvoeringsproblemen met betrekking tot externe niet topfunctionarissen, en heeft deze categorie in lijn met de door de ministervoorgestelde gedragslijn niet in de WNT verantwoording betrokken. Dit conform de beleidsregels van 14 maart 20i4.Wij hebben op grond van deze beleidsregels geen toetsing hierop uitgevoerd. Uw toelichting voldoet aan de wettelijke vereisten Als controlerend accountant zijn wij wettelijk verplicht alle onterecht niet in de jaarrekening vermelde gegevens via de daarvoor bestemde website te melden aan het ministerie van BZK. In dejaarrekening van provincie Overijssel is conform de vereisten een toelichting opgenomen op de bezoldiging van de griffier en de provinciesecretaris. Hiermee wordt voldaan aan de vereisten uit de WNT. Geen onverschuldigde betalingen geconstateerd In strijd met de WNT verstrekte beloningen aan topfunctionarissen zijn wettelijk onverschuldigd en dienen door u te worden teruggevorderd. Uit onze controle zijn op dit aspect geen risico's geconstateerd Uw jaarstukken geven voldoende inzicht Wij hebben op hoofdlijnen de informatiewaarde van de jaarstukken beoordeeld. De jaarstukken 2013 bestaan volgens het BBV uit hetjaarverslag en de jaarrekening. Op zijn beurt bestaat het jaarverslag uit de programmaverantwoording en de verplichte paragrafen. Dejaarrekening bevat de programmarekening, de balans en een toelichting op beide. Hieronder hebben vrij op een aantal onderdelen van de jaarstukken onze risie opgenomen ten aanzien van de leesbaarheid en kwaliteit van het desbetreffende onderdeel. Uiv jaarverslag is verenigbaar met de jaarrekening Als uw accountant dienen vrij ingevolge artikel 217, lid 3 onder d van de Provinciewet te vermelden of uw jaarverslag, voor zover vrij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met dejaarrekening. Op basis van de uitgevoerde werkzaamheden hebben wij geen tekortkomingen of inconsistenties te melden op dit gebied. Ondenntputting in 2013, informatiewaarde hierover kan worden vergroot Om inzicht te geven in het voorspellend vermogen van de provincie, geven wij in onderstaand overzicht weer wat de verschillen zijn tussen de aangepaste begroting en de programmarekening PwC Pagina 14 van 28

19 (in i.ooo) Begroting na Realisatie Verschil wijzigingen (voordeel) Saldo van baten en lasten -107,4-53,6-53,8 Mutaties reserves 107,4 84,7 22,7 Resultaat 0,0 31,1 31,1 Uit het resultaat over 2013 blijkt conform voorgaande jaren een aanzienlijke onderuitputting. In hoofdstuk 4.3. is een toelichting op hoofdlijnen gegeven op de belangrijkste verschillen tussen begroting en werkelijke realisatie. Hierbij is onderscheid gemaakt in "beleid", "niet meer benodigde middelen", "niet geraamde lasten" en "extra bate". Uit de toelichting blijkt dat de grootste afvrijkingen worden veroorzaakt door de afvrijkingen in "beleid" (totaal 63,7 min. euro). Uit de in hoofdstuk 4.3. gepresenteerde toelichting blijkt in diverse gevallen niet duidelijk wat de achterliggende redenen zijn van de onderuitputting. Daarnaast is het naar onze mening van belang dat de Staten hierbij inzicht krijgen over de mate waarin de provincie invloed had op de onderuitputting. In veel gevallen is er namelijk sprake van externe factoren, waar de provincie uiteindelijk (bijvoorbeeld als subsidieverstrekker) aanloopt tegen vertraging. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld het budget IMG voor Waterboulevard Almelo. Wij hebben het college geadviseerd de informatiewaarde hierover in de jaarrekening te verbeteren. De paragrafen voldoen aan hetbbv, maar tivee paragrafen kwalificeren als matig Onderstaand hebben we de informatiewaarde van uw paragrafen beoordeeld: Weerstandsvermogen Onderhoud kapitaalgoederen Financiering Verbonden partijen Grondbeleid matig voldoen elft) goed 0 J SD 0 0 n ao j Lokale heffingen 0 Bedrijfsvoering 0 0 Wij constateren dat alle verplichte paragrafen voldoen aan de minimale vereisten van het BBV. Bij het beoordelen van de paragrafen constateren vrij tevens een aantal verbetermogelijkheden. De informatiewaarde van deze paragrafen kan naar onze mening op de volgende onderdelen aan kwaliteit vrinnen. PwC Pagina 15 van 28

20 P^r^^r^^ A^^^e^el^^^ Weerstandsvermogen ^ Oe weerstandscapaciteit en de risico's ouderscheiden ^^aarir^cider^teel en strt^cttireel (structurele risico'sversus structurele v^eerstandscapaciteit en incidentele risico's versus incidentele weerstandsca^aciteit) Onderhoud kapitaalgoederen ^ ^ Einanciële vertaling van het onderhoud: del^kiug uit voorziening of reguliere onderhoudsbudgetten^ ^iuauciële realisatie onderhoud versus begroot onderhoud Einanciering ^ Toelichten ohligatieportefeuille in relatie tot de eisen Schatkistbankieren ^ Toelichteu liquiditeitsprognose 2013 versus realisatie liquiditeitsbehoefte Verbonden partijen ^ 8enoenien^classiticereu van verbondeu partijen op basis van risicoprotïel ^ Identificereu van beheersmaatregelen ter afdekking van de risico's Grondbeleid ^ Mede gelet op het toenemend belaug v an (uatutu^groi^d toelichten van de IL^ groud (ll^oudeull^uieuv^),inch^siefbeleid, beheersing en waardering. Bedrijfsvoering ^ Veel aspecten zijn beschrijvend o^geuoruen.oe informatiewaarde kau verhoogd voorden door doelstelling eu realisatie te koppelen. PwC Pagina 18 v^n 28