Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid Hygiënerichtlijn voor Opvangcentra voor Dak- en Thuislozen en Sociale Pensions Maart 2014

Transcriptie

1 Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid Hygiënerichtlijn voor Opvangcentra voor Dak- en Thuislozen en Sociale Pensions Maart 2014

2 Colofon De Hygiënerichtlijn voor Opvangcentra voor Dak- en Thuislozen en Sociale Pensions is in 2008 opgesteld en herzien in 2009 en Aan de laatste herziening hebben de volgende GGD en en organisaties bijgedragen: GGD Rotterdam-Rijnmond GGD Utrecht HVO-Querido Stichting De Tussenvoorziening De richtlijn, versie 2013, is tekstueel en structureel grondig herzien ten opzichte van de versie uit Deze uitgave is te downloaden via: Contact Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid Postbus CE Amsterdam T F info@lchv.nl Web: Het LCHV is een onderdeel van het RIVM. Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Pagina 2 van 40

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Voor wie is deze hygiënerichtlijn? Wat is het doel van deze richtlijn? Hygiëne en ziekteverwekkers Leeswijzer Hygiënisch handelen en schoonmaken Persoonlijke hygiëne van medewerkers... 7 Schone handen Schoonmaken en desinfecteren... 9 Schoonmaakregels en technieken... 9 Omgaan met schoonmaakmaterialen... 9 Desinfecteren Goedgekeurde desinfecterende middelen Schoonmaakschema s gebruiken Wasgoed Afvalverwerking Huishoudelijk afval Scherp afval Medicijnen en steriele materialen Medicijnen Steriele materialen Prik- en bijtaccidenten Vaccinatie van medewerkers tegen hepatitis B Melding van infectieziekten Binnenmilieu Luchten en ventileren Temperatuur Legionellapreventie Legionellapreventie volgens het Drinkwaterbesluit, het Bhvbz en het Activiteitenbesluit Eten en drinken Basisprincipes van voedselveiligheid Hygiënecodes Dierplaagbeheersing Huisdieren Bouw en inrichting Pagina 3 van 40

4 3.1 Algemene eisen aan alle ruimtes Bewonerskamer Toiletten Douche- en badruimte Gemeenschappelijke keuken Opslagruimte voor schoonmaakmaterialen en -middelen Magazijn Washok Medische behandelruimte Ruimtes en voorzieningen voor kinderen Hygiëne van bewoners Hygiëneproducten voor bewoners Hygiënevoorlichting aan bewoners Schoonmaken met bewoners Printklare schoonmaakschema s en instructies Schoonmaakschema s Werkwijze handenwassen en desinfecteren Werkwijze dagelijkse schoonmaak sanitaire voorzieningen Werkwijze wekelijkse schoonmaak sanitaire voorzieningen Extra informatie Relevante wet- en regelgeving Overige documenten en websites Begrippenlijst Ctgb-databanken voor desinfecterende middelen Zoekstrategie overzicht toegelaten desinfecterende middelen Zoekstrategie specifiek desinfecterend middel Pagina 4 van 40

5 1 Inleiding In deze inleiding staat voor wie de richtlijn voor opvangcentra voor dak- en thuislozen en sociale pensions is geschreven en wat het doel van de hygiëne-eisen is. Ook wordt er uitgelegd waarom hygiëne belangrijk is. Daarnaast vindt u een leeswijzer als ondersteuning bij het vinden van specifieke informatie. 1.1 Voor wie is deze hygiënerichtlijn? Deze richtlijn is een hulpmiddel om de hygiëne in een opvangcentrum voor dak- en thuislozen en sociale pensions vorm te geven. Dit zijn opvangcentra die onderdak en begeleiding bieden aan mensen die (tijdelijk) niet zelfstandig kunnen wonen. Hieronder vallen bijvoorbeeld drugsverslaafden, (ex-)psychiatrische patiënten, alcoholisten, gokverslaafden, zwerfjongeren, illegalen, mishandelde vrouwen en slachtoffers uit de mensenhandel. Daarnaast zijn de hygiëneeisen in deze richtlijn ook van toepassing op de projecten van Begeleid Wonen. De hygiënerichtlijn is in de eerste plaats geschreven voor managers van opvangcentra en projecten van Begeleid Wonen, omdat zij verantwoordelijk zijn voor een goede hygiëne in hun centrum of project. Als ondersteuning voor de managers zijn kant-en-klare instructies opgenomen voor uitvoerend medewerkers en bewoners. Voor het leesgemak zal in deze richtlijn steeds worden gesproken over opvangcentra. Hieronder vallen alle opvangcentra voor dak- en thuislozen en sociale pensions en projecten van Begeleid Wonen. 1.2 Wat is het doel van deze richtlijn? Deze richtlijn geeft een overzicht van de hygiëne-eisen waaraan opvangcentra voor dak- en thuislozen en sociale pensions moeten voldoen. Bewoners van opvangcentra lopen een groter infectierisico dan de gemiddelde burger. Dit komt doordat deze bewoners: relatief dicht op elkaar leven; veel gebruikmaken van dezelfde ruimtes en materialen; vaak een verminderde weerstand hebben. De bewoners zijn vanwege hun sociaal kwetsbare situaties aangewezen op het verblijf in opvangcentra. Zij worden daardoor blootgesteld aan dit verhoogde infectierisico. Het is de taak van de organisatie om dit risico zo klein mogelijk te maken. Een goed hygiënebeleid is hiervoor nodig. 1.3 Hygiëne en ziekteverwekkers Een goede hygiëne voorkomt de verspreiding van micro-organismen. Voorbeelden van microorganismen zijn bacteriën, virussen en schimmels. Micro-organismen zijn onzichtbaar voor het blote oog en komen overal voor: op de huid, op meubels en gebruiksvoorwerpen, in de lucht, in Pagina 5 van 40

6 water, op en in voedsel. De meeste zijn onschuldig of zelfs nuttig voor de mens, maar sommige micro-organismen kunnen ziekten veroorzaken. Door contact tussen mensen kunnen deze ziekteverwekkers zich van de ene mens naar de andere verspreiden. Als ze zich vervolgens in het lichaam vermenigvuldigen, kan iemand ziek worden. Zulke ziektes noemen we infectieziekten. Of een besmetting uitgroeit tot een infectie, heeft onder andere te maken met: de hoeveelheid ziekteverwekkers waarmee iemand besmet is; hoe gemakkelijk de ziekteverwekker mensen ziek maakt; iemands lichamelijke conditie. De een wordt ziek, de ander voelt zich niet lekker en een derde heeft nergens last van. Hoe verspreiden ziekteverwekkers zich? Ziekteverwekkers verspreiden zich op de volgende manieren: via de handen; door de lucht (via druppels door hoesten, huidschilfers of stof); via voedsel en water; via voorwerpen als tandenborstels, wc s en deurklinken; via lichaamsvloeistoffen (speeksel, braaksel, ontlasting, bloed, enzovoorts); via dieren, zoals huisdieren en insecten. Hygiëne voorkomt ziekte Infectierisico s beperkt u in de eerste plaats door een goede hygiëne. Alle regels in deze richtlijn hebben hiermee te maken. In de basis is hygiëne niet meer dan het volgende: Breng wat vuil is niet in contact met wat schoon is. En andersom. Maak schoon wat vuil is of gooi het weg. Je kunt niet altijd aan de buitenkant beoordelen of iets vuil of schoon is. Alles begint en eindigt met handenwassen. 1.4 Leeswijzer Elk hoofdstuk en elke paragraaf begint met een korte inleidende tekst. Hierin leest u waarom het onderwerp belangrijk is. Daarna volgt een opsomming van de hygiënemaatregelen. De hygiënenormen staan in een gekleurd kader. Dit zijn de minimale eisen aan een goed hygiënebeleid. Voor het leesgemak wordt er per hoofdstuk een andere kleur gebruikt. TIP: Tips herkent u aan schuingedrukte, gekleurde tekst. Deze punten zijn vrijblijvend. Maar als u de tips opvolgt, werkt u hygiënischer. In hoofdstuk 5 vindt u kant-en-klare instructies voor uw medewerkers, klaar om te printen en direct te gebruiken. Pagina 6 van 40

7 2 Hygiënisch handelen en schoonmaken In dit hoofdstuk leest u welke maatregelen u en uw medewerkers moeten nemen op het gebied van persoonlijke hygiëne, schoonmaken en desinfecteren, vuile was, afvalverwerking, medicijnen en steriele materialen, prik- en bijtaccidenten, melding van infectieziekten, het binnenmilieu, legionellapreventie, eten en drinken, dierplaagbeheersing en huisdieren. TIP: Laat uw opvangcentrum één keer per jaar door een geschoolde medewerker of extern adviesbureau controleren op hygiëne en voedselveiligheid. 2.1 Persoonlijke hygiëne van medewerkers Medewerkers en bewoners hebben veel contact met elkaar. Hierbij kunnen ziekteverwekkers zich gemakkelijk verspreiden via de handen, kleding en gedeelde materialen. Als medewerkers beschermende middelen en beschermende kleding op de juiste momenten gebruiken, wordt het infectierisico verkleind. Zorg daarom dat medewerkers op de hoogte zijn van onderstaande maatregelen. Informatie over de persoonlijke hygiëne van bewoners vindt u in hoofdstuk 4. Draag handschoenen als uw handen in aanraking kunnen komen met: o urine o ontlasting o bloed o braaksel o slijmvliezen o de niet-intacte huid o wonden of wondvocht o vuile was. Gebruik in bovenstaande situaties alleen handschoenen: o die gemaakt zijn van poedervrije latex of nitril; o die voldoen aan de NEN normen EN 420, EN 455 én EN 374. Controleer dit op de verpakking; o uit een verpakking waarop de naam en het adres van de producent staat. Als dit geen adres binnen de EU is, moet ook de naam en het adres van de EUvertegenwoordiger vermeld zijn. Kijk op voor een uitgebreide uitleg over het handschoenenbeleid. Raak geen deurknoppen, telefoons of andere apparaten en materialen aan als u handschoenen draagt. Draag voor uw eigen veiligheid extra stevige, snijbestendige handschoenen tijdens het controleren van de kleding en bagage van nieuwe bewoners. Houd de kleding ondersteboven om te controleren op naalden. Draag een beschermend schort als er lichaamsvloeistoffen op uw kleding kunnen komen. Bijvoorbeeld bij het opruimen van braaksel. Pagina 7 van 40

8 Draag ook een schort bij het bereiden en verstrekken van maaltijden. Gooi plastic schorten na de bereiding of verstrekking weg; was stoffen schorten dagelijks. Draag bovenkleding met korte mouwen of rol de mouwen op wanneer uw handen of kleding in aanraking kunnen komen met lichaamsvloeistoffen. Trek schone kleding aan als deze zichtbaar vervuild is met lichaamsvloeistoffen. Schone handen Een van de meest voorkomende manieren waarop ziekteverwekkers worden verspreid, is via de handen. De handen krijgt u schoon door ze te wassen met water en zeep of ze in te wrijven met een handdesinfecterend middel. Was uw handen met water en vloeibare zeep als ze zichtbaar vuil zijn. Gebruik dan geen handdesinfecterend middel; door zichtbaar vuil vermindert de werking. Zijn uw handen niet zichtbaar vuil? Dan mag u kiezen of u uw handen wast of desinfecteert. De handen worden voldoende schoon als u alleen wast of desinfecteert. Was of desinfecteer uw handen volgens de stappen in de Werkwijze handenwassen en desinfecteren in hoofdstuk 5. Maak uw handen schoon: o als ze zichtbaar vuil zijn; o na een toiletbezoek; o voor en na het (bereiden van) eten; o na schoonmaakwerkzaamheden; o na contact met lichaamsvocht zoals speeksel, braaksel, ontlasting, wondvocht of bloed; o na het uittrekken van wegwerphandschoenen. Dit is nodig omdat er bij het uittrekken ziekteverwekkers op de handen kunnen komen. o na hoesten, niezen of het snuiten van de neus. Dit is ook belangrijk als u een zakdoek hebt gebruikt. Ziekteverwekkers kunnen namelijk door de zakdoek heen op uw handen komen. Gebruik alleen handdesinfecterende middelen die zijn toegelaten door het Ctgb. Zie paragraaf 6.4. TIPS: Smeer uw handen een paar keer per dag in met handlotion of crème. Dit gaat het uitdrogen van uw huid tegen. Gebruik crème uit een tube, crème uit een pot raakt namelijk sneller besmet met ziekteverwekkers. Hang de instructies voor handenwassen en desinfecteren bij elke wastafel op. Pagina 8 van 40

9 2.2 Schoonmaken en desinfecteren Goede hygiëne begint met goed schoonmaken. In vuil en stof kunnen ziekteverwekkers zitten. Door schoon te maken, haalt u ook deze ziekteverwekkers weg. Hierdoor verkleint u de kans op ziekte. Er is een verschil tussen schoonmaken en desinfecteren. Schoonmaken is het verwijderen van stof en vuil, bijvoorbeeld door te stofzuigen of te dweilen. Zo raakt u meestal ook de ziekteverwekkers in het stof of vuil kwijt. Maar om bijvoorbeeld ziekteverwekkers in bloedvlekken weg te krijgen moet u na het schoonmaken óók desinfecteren. Door te desinfecteren, doodt u de overgebleven ziekteverwekkers. Schoonmaakregels en technieken Er komt veel kijken bij een goede schoonmaak. Als er verkeerd wordt schoongemaakt, kunnen er ziekteverwekkers achterblijven of zelfs verspreid worden. Volg de algemene schoonmaakregels: o Maak eerst droog (afstoffen, stofzuigen) schoon en daarna nat (vochtig doekje, stomen, dweilen). o Maak schoon van schoon naar vuil en van hoog naar laag. o Gebruik en doseer schoonmaakmiddelen volgens de instructies op de verpakking; verkeerd gebruik kan gezondheidsrisico s opleveren voor de medewerker of het schoonmaakmateriaal beschadigen. o Meng schoonmaakmiddelen nooit met andere middelen! o Draag handschoenen bij het schoonmaken van voorwerpen of oppervlakken waar lichaamsvloeistoffen op (kunnen) zitten. TIP: Maak het sanitair schoon volgens de stappen beschreven in de werkwijzen in hoofdstuk 5. Omgaan met schoonmaakmaterialen Schoonmaakmaterialen moeten ook goed schoongemaakt, gedroogd en opgeruimd worden. In hoofdstuk 5 vindt u schoonmaakschema s en werkwijzen. Was schoonmaakmaterialen zoals moppen en doeken na gebruik op 60 C. Laat ze daarna drogen, aan de lucht of in een wasdroger. Of gebruik wegwerpmaterialen en gooi die direct na gebruik weg. Berg schoonmaakmaterialen en middelen droog en schoon op in een opslagruimte. Gebruik verschillende schoonmaakmaterialen voor vuil sanitair (binnenkant wc-pot en tegels naast toilet) en schoon sanitair (overige). Werk bijvoorbeeld met verschillende kleuren. Gebruik bij het dweilen verschillende emmers voor schoon en vuil sopwater. Maak de dweil of mop nat in de emmer met schoon sop, en spoel hem uit in de andere. Zo blijft sopwater langer schoon. Pagina 9 van 40

10 Vervang het schone sopwater wanneer het zichtbaar vuil is. Laat natte schoonmaakmaterialen na gebruik nooit in emmers achter, om te voorkomen dat ziekteverwekkers uitgroeien. Vervang schoonmaakmaterialen dagelijks, of eerder als ze zichtbaar vuil zijn. Vervang het filter van de stofzuiger zo vaak als de fabrikant voorschrijft. TIP: Wordt er schoongemaakt met microvezeldoekjes? Bekijk dan de gebruiksaanwijzing in de toolkit Hygiëne (zie p. 37) van het RIVM (klik op Vragen en Antwoorden Schoonmaken onder het kopje Schoonmaak ). Als microvezeldoekjes op de juiste manier worden gebruikt, nemen ze vuil en ziekteverwekkers veel beter op dan gewone schoonmaakdoekjes. Desinfecteren In sommige gevallen is het schoonmaken van voorwerpen en oppervlakken onvoldoende en moet er na het schoonmaken ook worden gedesinfecteerd. Hierbij gelden de volgende algemene regels: Desinfecteer een oppervlak of materiaal als er bloed, of een andere lichaamsvloeistof met zichtbare bloedsporen op zit. Dit geldt ook als het bloed er al lang op zit; ook in oud bloed kunnen ziekteverwekkers overleven. Desinfecteer alleen als er eerst is schoongemaakt! Desinfecterende middelen werken niet als iets nog vuil en stoffig is. Draag bij het desinfecteren altijd wegwerphandschoenen en was de handen na afloop met water en zeep. Meng een desinfecterend middel nooit met andere (schoonmaak)middelen. Bij het mengen kunnen giftige stoffen ontstaan. Rook niet als u desinfecterende middelen gebruikt. Daarnaast is desinfectie nodig bij bepaalde infectieziekten. Dit zal dan worden aangegeven door een arts of deskundige infectiepreventie. Goedgekeurde desinfecterende middelen Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) beoordeelt of een desinfecterend middel goed werkt en veilig is. Ook stelt het Ctgb vast waarvoor het gebruikt mag worden. Een middel kan bijvoorbeeld alleen geschikt zijn voor het desinfecteren van de handen, en niet voor het desinfecteren van oppervlakken. Daarnaast zijn sommige middelen alleen effectief tegen sommige bacteriën, terwijl andere middelen ook virussen kunnen doden. Middelen die door het Ctgb zijn toegestaan, zijn te herkennen aan een code op de verpakking. Dit kunnen de volgende codes zijn: Pagina 10 van 40

11 een N-code (4 tot 5 cijfers gevolgd door -N, bijvoorbeeld: N); een NL-code (NL- gevolgd door 7 of 11 cijfers); een EU- of SA-code (EU-/SA- gevolgd door 7 cijfers). Daarnaast moet de fabrikant op de verpakking melden waarvoor het middel gebruikt mag worden. Middelen die zijn toegelaten, staan ook op de website van het Ctgb. Hoe u deze middelen op de website kunt vinden, staat in bijlage 6.4. Op de website van het Ctgb is voor elk toegelaten middel het Actueel gebruiksvoorschrift opgenomen. In dit gebruiksvoorschrift staat waarvoor het middel gebruikt mag worden en tegen welke micro-organismen het effectief is. Ook staat er hoe u het middel moet gebruiken. Gebruik alleen een desinfecterend middel dat door het Ctgb is toegestaan. Controleer in het actueel gebruiksvoorschrift dat het middel: - geschikt is voor het materiaal (bijv. handen, harde oppervlakken) dat u wilt desinfecteren; en - effectief is tegen de micro-organismen die u wilt doden. Wilt u een oppervlak desinfecteren dat is verontreinigd met bloed? Zorg dan dat uw middel effectief is tegen virussen. Desinfecteert u vanwege een (uitbraak van een) infectieziekte? Bespreek dan met een arts of deskundige infectiepreventie of uw desinfectiemiddel geschikt is tegen de (mogelijke) ziekteverwekker. Gebruik een desinfecterend middel altijd volgens de gebruiksaanwijzing. Let op: u mag een desinfecterend middel alleen gebruiken voor de toepassingen die in het gebruiksvoorschrift staan beschreven! Zie de onderstaande voorbeelden: Voorbeeld 1: U heeft een desinfecterend middel waarmee u uw handen wilt desinfecteren. In het gebruiksvoorschrift staat alleen beschreven dat het middel geschikt is voor de desinfectie van harde oppervlakken. U mag dit middel dan niet voor uw handen gebruiken. Voorbeeld 2: U heeft een desinfecterend middel waarmee u een oppervlak wilt desinfecteren dat bevuild was met bloed. In het gebruiksvoorschrift staat dat het middel effectief is tegen bacteriën, gisten en schimmels. U mag dit middel dan niet gebruiken voor de desinfectie van het oppervlak; bij een verontreiniging met bloed heeft u namelijk een middel nodig dat effectief is tegen virussen. Er zijn een aantal toegelaten middelen die in één handeling zowel schoonmaken als desinfecteren. Dit staat dan in het gebruiksvoorschrift. Gebruikt u zo n middel? Dan is schoonmaken voordat u dit middel gebruikt uiteraard niet nodig. Schoonmaakschema s gebruiken Een schoonmaakschema voorkomt dat onderdelen worden overgeslagen. In dit schema staat ook hoe vaak elk onderdeel schoongemaakt moet worden. Werk volgens een schoonmaakschema. Beschrijf hierin hoe vaak elk onderdeel schoongemaakt moet worden en op welke manier. Geef ook duidelijk aan welk Pagina 11 van 40

12 schoonmaakmiddel gebruikt moet worden. De schoonmaakschema s in hoofdstuk 5 kunt u als basis gebruiken. Vaker schoonmaken dan aangegeven in deze schema s mag natuurlijk altijd. Minder vaak of op een andere manier schoonmaken mag alleen met een goede reden (bijvoorbeeld omdat een ruimte bijna nooit wordt gebruikt). Spreek duidelijk af wie verantwoordelijk is voor de schoonmaak en zie toe op de uitvoering. Eventueel kunnen bewoners ook taken krijgen (zie paragraaf 4.3). Geef schriftelijk aan op welke dag of welk dagdeel de schoonmaakwerkzaamheden zijn uitgevoerd. Door de schoonmaakwerkzaamheden af te tekenen, is snel te zien wat er nog moet gebeuren. Dit is vooral handig als er door meerdere personen wordt schoongemaakt. TIP: Wordt de schoonmaak door meerdere partijen uitgevoerd? Bijvoorbeeld door een schoonmaakbedrijf, medewerkers en bewoners? Stel dan voor elke partij eigen schoonmaakschema s op. Zo zijn de verantwoordelijkheden voor iedereen duidelijk. 2.3 Wasgoed Vuile was kan besmet zijn met ziekteverwekkers. Wordt het wasgoed in uw opvangcentrum gewassen (en dus niet uitbesteed aan een externe partij)? Let dan op de volgende eisen: Houd schone en vuile was gescheiden. Verzamel en verplaats vuile was in een wasmand of -zak. Draag wegwerphandschoenen bij het sorteren van de vuile was. Was volgens wasvoorschrift. Gebruik geen verkorte wasprogramma s. Berg de schone was op in laden of in een kast met deur. TIP: Wassen bewoners zelf hun kleding in uw opvangcentrum? Hang dan een duidelijke gebruiksinstructie bij de wasmachine. 2.4 Afvalverwerking Afval kan een bron van ziektekiemen zijn. Bovendien trekt afval plaagdieren aan. Daarom moet de opslag en afvoer van afval aan bepaalde eisen voldoen. Maak een onderscheid tussen huishoudelijk en scherp afval. Pagina 12 van 40

13 Huishoudelijk afval Huishoudelijk afval is het afval dat dagelijks in het opvangcentrum wordt geproduceerd, met uitzondering van grofvuil, bouw- en sloopafval en klein gevaarlijk afval. Denk bijvoorbeeld aan etensresten, oud papier en verpakkingsmaterialen. Leeg afvalemmers minstens één keer per dag. Sluit de zakken goed en bewaar ze in gesloten afvalcontainers, op een aparte opslagplaats. Verschoon damesverbandcontainers in de damestoiletten dagelijks. Worden de containers geleegd door een leverancier? Spreek dan met hen een geschikte termijn af. Plaats geen afval naast afvalcontainers. Zorg dat het afval wordt opgehaald voordat een container vol is. Houd de opslagplaats schoon, zodat er geen ratten of andere plaagdieren op afkomen. Ruim etensresten direct na het gebruik van maaltijden op in afsluitbare afvalbakken. TIP: Voer uw bedrijfsafval, zoals vetten en swill (gekookt keukenafval en etensresten) via aparte containers af. Scherp afval Bij het verlenen van medische zorg of het injecteren van medicijnen kunnen scherpe materialen zoals naalden of mesjes worden gebruikt. Omdat deze materialen tijdens het gebruik besmet kunnen raken met ziekteverwekkers van de bewoner, mogen ze niet worden weggegooid bij het huishoudelijk afval. Gooi gebruikte naalden en ander scherp medisch afval direct na gebruik in een naaldcontainer met een UN-keurmerk; gooi ze nooit in een gewone afvalemmer. Doe het hoesje nooit terug op de naald, maar gooi de naald direct na gebruik in de naaldcontainer. Geven bewoners zichzelf medicijnen via een injectie? Zet dan een UN-gekeurde naaldcontainer op hun kamer. Vervang naaldcontainers als ze tot de maximale vullijn vol zitten. Sluit het deksel en lever de volle naaldcontainers in volgens het protocol van uw instelling (bijvoorbeeld via de apotheek). 2.5 Medicijnen en steriele materialen Medicijnen kunnen hun werking verliezen als ze te lang of bij een verkeerde temperatuur worden bewaard. Ook steriele materialen, zoals gazen en pincetten, moeten op de juiste manier worden Pagina 13 van 40

14 opgeslagen; anders neemt de steriliteit af. Hanteer daarom de volgende regels als medicijnen worden verstrekt of steriele materialen worden gebruikt in uw opvangcentrum: Medicijnen Controleer de houdbaarheidsdatum van medicijnen maandelijks en vóór gebruik. Gebruik de medicijnen niet na deze datum. Noteer de datum waarop een medicijn is geopend of aangebroken, als het na openen beperkt houdbaar is. Sla de medicijnen overzichtelijk op, dit maakt de controle op houdbaarheid makkelijker. Bewaar medicijnen op de voorgeschreven temperatuur. Bewaren tussen 15 en 25 C betekent kamertemperatuur en bij gekoeld bewaren plaatst u het in de koelkast. Gebruik een aparte koelkast voor medicijnen. Is deze er niet? Bewaar de medicijnen dan in een afgesloten bak in een levensmiddelenkoelkast. Controleer dagelijks en registreer wekelijks de temperatuur van de koelkast met medicijnen. Leg hiervoor een thermometer in de koelkast. Zorg dat de temperatuur tussen de 2 en 7 C is. TIP: Sla medicijnen op volgens het first in, first out (fifo)-systeem. Dit betekent dat u medicijnen die het eerst geleverd zijn, ook het eerst gebruikt. Plaats hiervoor de nieuwe voorraad achteraan in de medicijnkast en schuif de oude voorraad naar voren. Steriele materialen Controleer de houdbaarheidsdatum van steriele materialen maandelijks en vóór gebruik. Gebruik de materialen niet na deze datum. Sla steriele materialen stofvrij en apart van niet-steriele materialen op, bijvoorbeeld in een afsluitbare kast. Bewaar steriele producten niet op de vloer. Sla deze materialen overzichtelijk op, zodat de houdbaarheidsdatum gemakkelijk gecontroleerd kan worden. Gebruik steriele materialen alleen indien de verpakking: o onbeschadigd is; o ongeopend is; o niet gevouwen is; o niet gebundeld is met elastiekjes of nietjes; o geen vochtplekken vertoont of vochtig is; o schoon is. Pagina 14 van 40

15 TIP: Sla steriele materialen op volgens het fifo-systeem. 2.6 Prik- en bijtaccidenten In opvangcentra kunnen er accidenten plaatsvinden waarbij een bewoner of medewerker zich verwondt. Wanneer bloed of wondvocht van een bewoner in aanraking komt met het bloed of de slijmvliezen van een andere bewoner of medewerker, bestaat de kans dat zij een bloedoverdraagbare aandoening oplopen. Voorbeelden van zulke aandoeningen zijn hepatitis B, hepatitis C en een hiv infectie. Door direct na een accident maatregelen te nemen, wordt het risico op deze aandoeningen verkleind. Ontwikkel een accidentenprotocol voor prik- en bijtaccidenten en stel uw medewerkers hiervan op de hoogte. In dit protocol moet in ieder geval het volgende staan: o o Bij bloed-bloed- of bloed-slijmvliescontact (bijvoorbeeld wanneer bloed in het oog is gespat) moeten zo snel mogelijk de volgende stappen worden genomen: 1. Laat een wondje goed doorbloeden. 2. Spoel het wondje of het slijmvlies met water of fysiologisch zout. 3. Ontsmet een wondje (slijmvliezen niet) met een wonddesinfecterend middel (bijvoorbeeld betadine, sterilon of alcohol 70%). 4. Dek een wondje zo nodig af. 5. Neem direct hierna contact op met de (huis)arts of instantie die volgens uw lokale protocol het accident moet behandelen. Deze arts maakt vervolgens een inschatting van de risico's en bespreekt het te volgen beleid. Noteer de volgende gegevens zodat de arts het risico op hiv en hepatitis B en C beter kan bepalen: 1. de personen die bij het accident zijn betrokken; 2. het type verwonding (bijv. prik- of bijtwond); 3. het materiaal waarmee iemand verwond is (het type naald in het geval van een prikaccident). Vaccinatie van medewerkers tegen hepatitis B Op basis van de Arbowet is de werkgever verplicht om personeel te beschermen tegen een infectie met hepatitis B, bijvoorbeeld door het aanbieden van vaccinatie. Dit valt echter buiten de reikwijdte van deze richtlijn. Maar zie voor meer informatie onder andere het Arbobesluit, art en Melding van infectieziekten Bewoners van opvangcentra zijn vaak vatbaarder voor infectieziekten dan de algemene bevolking. Op grond van de Wet publieke gezondheid, artikel 26, is het hoofd van een opvangcentrum daarom verplicht om de GGD op de hoogte te stellen van een ongewoon aantal zieken. In het LCI- Pagina 15 van 40

16 draaiboek Wet publieke gezondheid, Artikel 26 meldingen instellingen is omschreven welke infectieziekten gemeld moeten worden, en vanaf hoeveel gevallen deze meldingsplicht ingaat. Meld infectieziekten volgens de regels omschreven in het LCI-draaiboek Wet publieke gezondheid, Artikel 26 meldingen instellingen. In paragraaf 6.2 staat een link naar dit document. Om een infectieziekte zo goed mogelijk te bestrijden heeft de GGD zo veel mogelijk informatie nodig. Wanneer en hoe werd de bewoner ziek, wat zijn de klachten en zijn er nog meer bewoners of werknemers besmet geraakt? Houd deze gegevens bij. TIP: Voor vragen en advies over (een uitbraak van) een infectieziekte, of als u twijfelt of u of een ander een besmettelijke ziekte heeft (zoals bijvoorbeeld tuberculose), kunt u contact opnemen met uw GGD. 2.8 Binnenmilieu Het binnenmilieu wordt beïnvloed door een groot aantal factoren. Bijvoorbeeld de temperatuur, de luchtvochtigheid en de hoeveelheid zuurstof in de ruimte. Een gezond binnenmilieu met droge, zuurstofrijke lucht en een prettige temperatuur vermindert de kans op hoofdpijn, concentratieproblemen, slaperigheid, allergieën, infecties en andere lichamelijke klachten. Bovendien groeien huisstofmijten en schimmels minder snel in een droge omgeving. In deze paragraaf vindt u maatregelen die bijdragen aan een gezond binnenmilieu in uw opvangcentrum. TIP: Twijfelt u over de kwaliteit van het binnenmilieu? Dan kan de afdeling medische milieukunde of milieu & gezondheid van uw GGD u advies geven (tegen uurtarief). Luchten en ventileren Door goed te ventileren wordt de lucht droger, neemt de hoeveelheid zuurstof toe en worden vervuilingen zoals ziekteverwekkers afgevoerd naar buiten. Bij ventileren komt voortdurend verse buitenlucht binnen. Dit gebeurt bijvoorbeeld door ventilatieroosters open te houden, of door ramen dag en nacht op een kier te zetten. Of misschien heeft uw opvangcentrum mechanische ventilatie. Hierbij wordt actief lucht weggezogen uit het pand, waardoor verse buitenlucht via ventilatieroosters of ventielen naar binnen stroomt. Een mechanisch ventilatiesysteem werkt alleen goed als de roosters, ventielen en filters regelmatig worden schoongemaakt en er elke vijf jaar onderhoud plaatsvindt (zie het schoonmaakschema in hoofdstuk 5). Luchten is het korte tijd (ongeveer tien minuten) openzetten van alle ramen en deuren in de ruimte. Hierdoor worden vervuilingen en vocht in de lucht snel afgevoerd naar buiten. Luchten is vooral belangrijk tijdens en na: Pagina 16 van 40

17 drogen van de was koken douchen een ongewoon groot aantal mensen in uw centrum klussen in het pand (bijvoorbeeld zagen en verven) roken in het pand. Luchten is geen vervanging voor ventilatie, beide zijn nodig. Zorg voor een goed werkend ventilatiesysteem. Ventileer alle ruimtes 24 uur per dag. Lucht minstens één keer per dag alle ruimtes. Doe dit bij voorkeur ook tijdens het drogen van de was, koken, douchen, klussen of als er een ongewoon groot aantal mensen in het pand is. Heeft u een mechanisch ventilatiesysteem? Voer dan onderhoud uit volgens het schoonmaakschema in hoofdstuk 5. TIP: In het Bouwbesluit 2012 vindt u de eisen aan ventilatievoorschriften. Maar omdat deze eisen een minimum zijn, is het aan te raden om meer te ventileren dan dit minimumniveau. Temperatuur Naast ventileren en luchten is de temperatuur in uw pand van invloed op de kwaliteit van het binnenmilieu. Een temperatuur van 15 C of lager bevordert condensvorming, waardoor schimmels en huisstofmijten makkelijker groeien. Bij te hoge temperaturen in het pand kunnen mensen uitdrogingsverschijnselen krijgen. Stel de temperatuur overdag in op ongeveer 20 C. Zorg dat de temperatuur niet lager dan 15 C wordt. 2.9 Legionellapreventie In waterinstallaties kan de legionellabacterie groeien. Deze bacterie is alleen gevaarlijk bij inademing. De kans op inademing bestaat als water wordt verneveld, bijvoorbeeld bij een douche, sierfontein of whirlpool. Bij het produceren van kleine waterdruppeltjes (aerosolen) kunnen ook legionellabacteriën in de lucht komen. Alleen onder bepaalde omstandigheden kunnen legionellabacteriën zich vermeerderen. Risicofactoren hiervoor zijn: een watertemperatuur tussen de 20 en 50 C. Bij deze temperatuur kunnen de bacteriën zich vermenigvuldigen; de aanwezigheid van biofilm op bijvoorbeeld de binnenwand van leidingen en baden. Een biofilm is een slijmlaagje dat onder andere bestaat uit protozoa (eencellige organismen). Legionellabacteriën vermeerderen zich in deze protozoa; Pagina 17 van 40

18 plekken waar water (tijdelijk) stil kan staan of waar hetzelfde water meerdere malen langs komt. Op deze plaatsen kan sneller biofilm worden gevormd. Legionellapreventie richt zich op het beheersen of verwijderen van bovenstaande risicofactoren. Factoren die hierbij helpen zijn: watertemperaturen onder de 20 C, of tussen 20 en 25 C als het water goed kan doorstromen en niet langer dan een week stilstaat; watertemperaturen boven de 50 C; een goede doorstroming en een korte verblijftijd van het water. Er bestaat verschillende regelgeving op het gebied van legionellapreventie. Voor opvangcentra voor dak- en thuislozen en sociale pensions zijn eisen aan legionellapreventie vastgelegd in: 1. Hoofdstuk 4 van het Drinkwaterbesluit en de bijbehorende Regeling legionellapreventie in drinkwater en warm tapwater. Deze regelgeving is van toepassing op drinkwaterinstallaties 1 van de volgende dak- en thuislozenlocaties: a. geestelijke gezondheids- en verslavingszorg met overnachting bestemd voor dak- en thuislozen of verslaafden; b. maatschappelijke opvang voor volwassenen met verblijfsaccommodatie bestemd voor dak- en thuislozen of verslaafden. 2. Het Besluit Hygiëne en Veiligheid van Badinrichtingen en Zwemgelegenheden (Bhvbz), art. 2a-2d. Dit besluit is van toepassing als uw locatie is ingericht als badinrichting waarin minimaal één bad is met een wateroppervlak van minimaal 2 m 2 en dieper dan 50 cm én er verneveling optreedt in één of meerdere baden. 3. Het Besluit algemene regels voor inrichtingen milieubeheer (Barim, ook wel Activiteitenbesluit genoemd), art. 3.16a en 3.16b, en de Activiteitenregeling, art. 3.16a. Deze artikelen zijn van toepassing op inrichtingen met natte koeltorens. 4. De Arbowet, art. 5, en het Arbobesluit, art. 4.85, 4.87a en 4.87b. Hieruit volgt dat werknemers zo min mogelijk blootgesteld mogen worden aan waterinstallaties waarmee legionellabacteriën kunnen worden verspreid. Deze Arbowetgeving valt buiten het bereik van deze richtlijn, en wordt hier niet verder toegelicht. Legionellapreventie volgens het Drinkwaterbesluit, het Bhvbz en het Activiteitenbesluit Het Drinkwaterbesluit, het Bhvbz en het Activiteitenbesluit hebben als doel de groei van legionellabacteriën en verspreiding via aerosolen te voorkomen. Alhoewel specifieke regelgeving per besluit verschilt, zijn er ook belangrijke overeenkomsten: Laat voor uw waterinstallatie(s) een legionellarisicoanalyse uitvoeren wanneer u onder een van deze regelgevingen valt. Met deze analyse wordt bepaald waar verneveling optreedt in de waterinstallatie, en of er factoren zijn waardoor legionellabacteriën kunnen groeien. Als legionellagroei mogelijk is, moet worden vermeld welke risicofactoren kunnen worden weggenomen door aanpassingen aan uw installatie ( correctieve maatregelen genoemd) en welke factoren moeten worden beheerst. Stel op basis van de risicoanalyse een beheersplan op. Hierin staan de maatregelen die u moet nemen om de groei van de bacteriën te beheersen, en welke controles u moet 1 Drinkwaterinstallatie: het geheel van leidingen, fittingen, toestellen en tappunten na de watermeter, aangesloten op het leidingnet van een drinkwaterbedrijf of collectieve watervoorziening, of op een collectief leidingnet. Pagina 18 van 40

19 uitvoeren. Laat de risicoanalyse en het beheersplan voor uw drinkwaterinstallatie uitvoeren door een BRL 6010-gecertificeerd bedrijf. Voor de overige installaties is dit niet verplicht, maar wel aanbevolen. Voer de maatregelen en controles uit het beheersplan uit. Houd een logboek bij van alle maatregelen en controles. Bovenstaande eisen zijn een samenvatting van de overeenkomsten in regelgeving. Ga in de betreffende regelgeving na aan welke aanvullende eisen u moet voldoen Eten en drinken Opvangcentra zijn wettelijk verplicht 2 om de kans te verkleinen dat medewerkers en bewoners ziek worden van bedorven eten en drinken. In hygiënecodes staan voedselveiligheidsmaatregelen die voor alle stadia van voedselverwerking gelden: van het kopen of ontvangen tot het bewaren, het bereiden en het serveren van eten en drinken. Hygiënecodes zijn een praktische uitwerking van de HACCP (Hazard Analysis Critical Control Points; een systeem om de voedselveiligheid te beheersen). Als u volgens een hygiënecode werkt, voldoet u aan de wettelijke voorschriften van voedselveiligheid. Basisprincipes van voedselveiligheid Voedselveiligheidsmaatregelen zijn gebaseerd op drie basisprincipes: beheersing van de temperatuur, netheid en controle van de houdbaarheid. Beheersing van de temperatuur De temperatuur van gekoelde of diepvriesproducten beïnvloedt de voedselveiligheid. Hoe kouder deze producten worden bewaard, hoe minder kans ziekteverwekkers hebben om uit te groeien. Bij hoge temperaturen worden veel ziekteverwekkers juist gedood. Daarom gaan veel regels in de hygiënecode over temperatuurseisen. Zo mag de temperatuur in een koelkast niet warmer zijn dan 7 C en moet rauw vlees tot minstens 75 C worden verhit. Netheid Via vuile handen en vuile materialen (zoals keukenspullen, de koelkast of andere etenswaren) kan voedsel besmet raken met ziekteverwekkers. Daarom staan er in de hygiënecode zowel eisen die gesteld worden aan de persoonlijke hygiëne van mensen die werken met voedsel als regels gericht op de schoonmaak van materialen en werkruimten. Houdbaarheid Al het voedsel is bederfelijk. Daarom is het controleren en garanderen van de houdbaarheid van producten een belangrijk aspect van voedselveiligheid. 2 Voor een overzicht van relevante regelgeving, zie: Pagina 19 van 40

20 Alle regels in hygiënecodes zijn gericht op deze principes. Hygiënecodes Voor zorginstellingen, waaronder opvangcentra, bestaat de Hygiënecode voor de voedingsverzorging in zorginstellingen en Defensie. U mag ook gebruik maken van een andere code, zoals de Hygiënecode voor de Contractcatering of de Hygiënecode voor de Horeca. De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) controleert steekproefsgewijs of u de regels uit uw code naleeft. Bepaal volgens welke hygiënecode er op uw locatie wordt gewerkt. Zorg dat de gekozen code alle voedselprocessen in uw centrum dekt. Zorg dat iedereen die betrokken is bij voedselprocessen volgens de hygiënecode werkt Dierplaagbeheersing Ratten, muizen, hoofd- en schaamluis, schurft en bedwantsen zijn voorbeelden van dieren die niet alleen overlast en schade geven, maar ook infectieziekten kunnen overdragen of allergieën veroorzaken. Om uw bewoners en medewerkers hiertegen te beschermen, is een goede dierplaagbeheersing nodig. Hiervoor bestaat het Integrated Pest Management (IPM). IPM is een methode die zich in de eerste plaats richt op het voorkomen van dierplagen door wering, en pas in de tweede plaats op bestrijding. Maatregelen om plaagdieren te weren richten zich op het voorkomen of beperken van: o plekken waar plaagdieren kunnen binnenkomen, schuilen of nestelen; o de aanwezigheid van water en voedsel(resten). Deze maatregelen zijn onder te verdelen in technisch-bouwkundige, hygiënische en bedrijfsmatige maatregelen. Technisch-bouwkundige maatregelen zijn bijvoorbeeld horren plaatsen, kieren en gaten dichten en wild struikgewas (waar dieren in kunnen schuilen) rondom het gebouw verwijderen. Een goede schoonmaak en het bewaren van eten in afsluitbare bakken of potten zijn voorbeelden van hygiënische maatregelen. Onder bedrijfsmatige maatregelen valt onder andere het controleren van binnenkomende producten op (sporen van) plaagdieren. Beheers dierplagen op uw locatie volgens de IPM-methode. Schakel zo nodig hulp in van een dierplaagbeheerser die volgens deze methode werkt. Stel een dierplaagbeheersplan op. Evalueer minimaal jaarlijks of de maatregelen uit uw dierplaagbeheersplan nog worden uitgevoerd en effectief zijn. Houd de getroffen maatregelen bij in een logboek. Schakel bij overlast een deskundige dierplaagbestrijder in. Gebruik zelf geen bestrijdingsmiddelen. Pagina 20 van 40

21 2.12 Huisdieren Net als mensen kunnen dieren een infectieziekte oplopen. Een klein deel van deze infectieziekten kan worden overgedragen op mensen. Deze ziekten noemen we zoönosen. Mogen bewoners huisdieren hebben in uw opvangcentrum? Dan is het belangrijk maatregelen te nemen om het risico op zoönosen te verkleinen. Zijn er bewoners met huisdieren? Neem dan de relevante onderstaande afspraken op in hun persoonlijk begeleidingsplan: o Zorg dat het huisdier schoon is. o Zorg dat honden aangelijnd zijn in de algemene ruimten. Maak duidelijke afspraken over het uitlaten. o Laat het huisdier vaccineren (de benodigde vaccinaties verschillen per diersoort). o Laat het huisdier jaarlijks medisch controleren. o Geef het huisdier zo nodig een wormenkuur. o Laat vogels die nieuw binnenkomen in het opvangcentrum controleren door een dierenarts. Die dierenarts moet onderzoeken of de vogel drager is van de papegaaienziekte (chlamydophila psittaci); mensen kunnen deze ziekte ook oplopen. TIP: Laat bewoners duidelijk weten waar honden niet mogen komen, zoals de keuken en badkamers. Pagina 21 van 40

22 3 Bouw en inrichting Opvangcentra voor dak- en thuislozen en sociale pensions moeten goed schoon te maken zijn. De bouw en inrichting hebben effect op het gemak waarmee dit kan. Zo zijn gladde wanden sneller en beter schoon te krijgen dan ruwe. Ook zullen medewerkers en bewoners eerder een hygiënische keuze maken als de inrichting daarbij helpt. Als er bijvoorbeeld een wastafel in de buurt is, zullen ze er eerder aan denken hun handen te wassen. In dit hoofdstuk vindt u de eisen aan de bouw en inrichting die nodig zijn om een goede persoonlijke hygiëne, schoonmaak en hygiënische omgang met materialen, producten en afval mogelijk te maken. Aanvullende bouwvoorschriften die van invloed zijn op de hygiëne in uw pand vindt u in het Bouwbesluit Bijvoorbeeld eisen aan het aantal vierkante meter per bewoner en het benodigde aantal toiletten. De specifieke eisen verschillen per type bouw (bestaande bouw of nieuwbouw); deze details vallen buiten de reikwijdte van deze richtlijn. Het Bouwbesluit 2012 vindt u op In de eerste paragraaf van dit hoofdstuk staan de algemene eisen voor alle ruimtes in uw pand. In de overige paragrafen staan aanvullende eisen die gelden voor specifieke ruimtes. 3.1 Algemene eisen aan alle ruimtes Naast standaardruimtes als sanitair, keukens en bewonerskamers kunnen er in opvangcentra ook voorzieningen voor kinderopvang aanwezig zijn. Al deze ruimtes moeten veilig en goed schoon te maken zijn. Infectieziekten worden gemakkelijk overgedragen wanneer bewoners te dicht op elkaar zitten. Houd u aan de algemene eisen tijdens de bouw en inrichting van uw opvangcentrum. Richt ruimtes zo in dat schoonmakers overal bij kunnen. Voorkom dat hoeken en oppervlakken moeilijk te bereiken zijn. Zorg voor goed licht om bij schoon te maken. Plaats in elke kamer een afvalemmer met plastic zak. TIP: Verricht tijdig onderhoudswerkzaamheden. 3.2 Bewonerskamer De bewonerskamer is een ruimte waar één of meerdere bewoners een groot gedeelte van de dag (kunnen) verblijven. In het Bouwbesluit 2012 staat wat het minimaal aantal m² per persoon is. Zorg dat de u zich bij de inrichting van bewonerskamers houdt aan de volgende eisen: Pagina 22 van 40

23 Zorg dat matrashoezen met water af te nemen zijn, of geef elke nieuwe bewoner een schoon matras. Hoofdkussens moeten van wasbaar materiaal zijn. Gebruik geen kussens met plastic hoezen; deze stimuleren transpiratie. Zorg dat het bedframe van een glad, vrijwel onbeschadigd materiaal is. Er mogen wel krasjes op het bed zitten, maar geen roestplekken; dit belemmert een goede schoonmaak. Is er op meerpersoonskamers een wastafel, zorg dan voor een zeepdispenser en wegwerphanddoekjes. TIP: Als kussens niet gewassen kunnen worden, kunt u ze met een afwasbare hoes bekleden. 3.3 Toiletten In het Bouwbesluit 2012 staat hoeveel toiletten er in uw opvangcentrum aanwezig moeten zijn. Een toiletruimte kan een gemeenschappelijke ruimte zijn, maar een apart toilet voor mannen en vrouwen is prettiger voor bewoners. Iedereen die van het toilet gebruikmaakt, moet de handen kunnen wassen. Daarnaast moet de toiletruimte goed schoon te maken zijn. Dat gaat alleen als wanden en vloeren glad zijn en er geen vocht in kan doordringen. Vocht is namelijk een goede voedingsbodem voor ziekteverwekkers. Specifieke eisen aan de maximale wateropname van het materiaal vindt u in het Bouwbesluit Maak de vloer en wanden van toiletten van materiaal dat voldoende bestand is tegen water en waterdamp om schimmelvorming te remmen. Maak de vloer en de wanden van materiaal dat gemakkelijk schoon te maken is. Als er meerdere toiletten zijn, mogen herentoiletten worden vervangen door urinoirs. Plaats bij voorkeur een scheiding tussen dames- en herentoiletten. Zorg voor een wastafel met stromend water, een zeepdispenser en handdoekjes. Gebruik bij voorkeur wegwerphanddoekjes. Plaats speciale containers voor maandverband en tampons in de (dames)toiletten. Vervang beschadigde toiletten direct. 3.4 Douche- en badruimte Hoeveel douches u minimaal moet plaatsen is afhankelijk van het aantal bewoners in uw opvangcentrum. Zie het Bouwbesluit 2012 voor meer informatie. Omdat het in douche- en badruimtes heel vochtig is, groeien schimmels en andere micro-organismen er relatief makkelijk. Pagina 23 van 40

24 Daarom moeten de vloer en wanden bestand zijn tegen water en waterdamp. Specifieke eisen aan de maximale wateropname van het materiaal vindt u in het Bouwbesluit Houd u bij de bouw en inrichting van douche- en badruimtes aan de volgende hygiëne-eisen: Maak de vloer en wanden van materiaal dat voldoende bestand is tegen water en waterdamp om schimmelvorming te remmen. Maak de vloer en de wanden van materiaal dat gemakkelijk schoon te maken is. Plaats een afneembaar rooster met een stankafsluiter op het afvoerputje. TIP: Zorg dat de vloer schuin afloopt richting het afvoerputje, zodat het douchewater direct kan wegstromen. 3.5 Gemeenschappelijke keuken Een gemeenschappelijke keuken kan variëren van een kleine ruimte waar bewoners snel iets te eten opwarmen tot een grote keuken waar maaltijden bereid worden. Zorg voor een vloer die goed schoon te maken, splintervrij en stroef is. Scheid de keuken of het keukenblok van de sanitaire voorzieningen. Hier hoort minstens een scheidingswand tussen. Zorg dat de wand boven het aanrechtblad tot minimaal 60 cm hoogte glad is, zodat deze makkelijk schoon te maken is. Zorg voor een wastafel met warm en koud stromend water, een zeepdispenser en wegwerphanddoekjes. De gootsteen mag als wastafel gebruikt worden. 3.6 Opslagruimte voor schoonmaakmaterialen en -middelen Houd u bij de inrichting van de opslagruimte voor schoonmaakmaterialen en middelen aan de volgende eisen: Maak een ophangsysteem zodat bezems, trekkers en dergelijke niet op de grond staan. Op deze manier kunnen ze beter drogen en vervuilen ze minder snel. Plaats een uitstortgootsteen waar vuil water wordt ververst en materialen gemakkelijk kunnen worden schoongemaakt. Zorg voor een wastafel met stromend water, een zeepdispenser en handdoekjes. Gebruik bij voorkeur wegwerphanddoekjes. De uitstortgoot mag als wastafel gebruikt worden. Plaats gevaarlijke schoonmaakmiddelen, zoals ammoniak, in lekbakken. Zorg dat kinderen er niet bij kunnen. Pagina 24 van 40

25 3.7 Magazijn Houd u bij de inrichting van een magazijn aan de volgende eisen: Staan er in uw magazijn zowel levensmiddelen als schoonmaakmiddelen? Sla deze dan gescheiden op. Sla schoonmaakmiddelen nooit boven levensmiddelen op. Zo voorkomt u dat schoonmaakmiddelen op de levensmiddelen terechtkomen als een verpakking kapot is. Plaats de onderste schappen van stellingkasten minimaal 15 cm boven de vloer. Zo is er voldoende ruimte om onder de kasten schoon te maken. 3.8 Washok Vuil wasgoed kan besmet zijn met ziekteverwekkers. Houd u aan de volgende eis om besmetting van het schone wasgoed te voorkomen: Houd schoon en vuil wasgoed gescheiden. Sla schoon linnengoed voor algemeen gebruik op in een aparte ruimte of in een afsluitbare kast in het washok. 3.9 Medische behandelruimte Is er in uw opvangcentrum een medische behandelruimte? Zorg dan dat deze aan de volgende hygiëne-eisen voldoet: Maak wanden, vloeren en meubilair in de behandelruimte van een glad, nietabsorberend materiaal dat goed schoon te maken is. Zorg voor een behandeltafel of stoel. Ook deze moet van niet-absorberend materiaal zijn gemaakt dat goed schoon te maken is. Zorg voor een wastafel met warm en koud stromend water, een zeepdispenser en wegwerphanddoekjes. Voorzie de wastafel bij voorkeur van een no-touch kraan. Heeft u geen no-touch kraan? Sluit de kraan dan met uw elleboog of het wegwerphanddoekje. Zet een handalcoholdispenser in de ruimte. Plaats een pedaalemmer of open afvalbak met plastic zak in de ruimte; raak de afvalbak niet met de handen aan. Plaats een naaldcontainer met een UN-keurmerk in de ruimte. Pagina 25 van 40

26 3.10 Ruimtes en voorzieningen voor kinderen In sommige opvangcentra zijn ook kinderen aanwezig. Tijdens de verzorging van de kinderen en het spelen kunnen ziekteverwekkers verspreid worden. Voor verschoonplekken voor algemeen gebruik, zandbakken en tijdelijke zwembadjes gelden daarom onderstaande bouw- en inrichtingseisen. Eisen aan de schoonmaak van deze materialen vindt u in hoofdstuk 5. Verschoonplek voor algemeen gebruik Zorg dat de bekleding van het verschoonkussen goed schoon te maken is. Vervang het verschoonkussen als het beschadigd is. Zorg dat er in de buurt van de verschoonplek een wastafel is met stromend water, een zeepdispenser en wegwerphanddoekjes. Tijdelijk zwembadje Zorg dat de wanden en bodem van dit zwembadje van vlak materiaal zijn gemaakt dat goed is schoon te maken. Vul het bad met drinkwater. Voorkom dat huisdieren in het badje kunnen komen. Zandbak Dek de zandbak bij voorkeur af met een vocht doorlatende afdekking, om honden en katten te weren. Heeft u geen afdekking, controleer dan voor gebruik of er verontreinigingen zoals honden- of kattenpoep in de zandbak liggen. In het schoonmaakschema in hoofdstuk 5 staat wat u in het geval van verontreinigingen moet doen. Pagina 26 van 40