Vraag naar en aanbod van leraren vo in de regio Noord-Holland Noord

Transcriptie

1 Vraag naar en aanbod van leraren vo in de regio Noord-Holland Noord datum 7 februari 2013 auteurs Jan Nelissen m.m.v. Astrid Vloet versie 1.0

2 CentERdata, Tilburg, 2013 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding MIRROR Inleiding Vakkenindeling Indeling naar subregio s Ontwikkeling van de vraag naar instelling en naar vak Leerlingenprognose Vraag naar leraren (werkgelegenheid) De vervangingsvraag Benodigde instroom Het aanbod van afgestudeerden aan de lerarenopleidingen in relatie tot de vraag Het aanbod van afgestudeerden Confrontatie van vraag en aanbod in de regio Noord-Holland Noord Scenario: Effect hogere leerling-leraar ratio op tekorten Samenvatting Literatuur A Bijlagen A.1 Databronnen...31 A.2 Tabellen naar brin en vak...33 A.3 Aanbod van afgestudeerden naar vak, Nederland...45 A.4 Leerlingenraming...47 Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 1/47

4 Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 2/47

5 1 Inleiding In dit rapport gaan we in op de toekomstige tekorten aan leraren naar vak in het vo in de regio Noord-Holland Noord. Daarbij maken we onder meer gebruik van het in opdracht van het ministerie van OCW door CentERdata ontwikkelde simulatiemodel voor de onderwijsarbeidsmarkt MIRROR. De regio Noord-Holland Noord heeft evenals de rest van Nederland relatief veel oudere leraren in het voortgezet onderwijs. Als gevolg hiervan zal er in de komende tien tot vijftien jaar sprake zijn van een in vergelijking met het recente verleden meer dan gemiddelde uitstroom van leraren. Figuur 1-1 geeft de leeftijdsverdeling van leraren in fte per oktober 2010 voor Noord-Holland Noord weer. De gemiddelde leeftijd van leraren ligt in de regio Noord-Holland Noord ruim een jaar hoger in vergelijking met Nederland (45,9 jaar versus 44,8 jaar in 2010). Dit decennium zal (in termen van fte) alleen al als gevolg van pensionering op basis van de wetgeving per september % van het huidige lerarenbestand in Noord-Holland Noord de onderwijssector verlaten. Tussen 2010 en 2025 is dat zelfs 42% 1. Deze percentages verschillen uiteraard naar vak en instelling. Figuur 1-1 De leeftijdsverdeling van leraren (in fte) in het voortgezet onderwijs in de regio Noord-Holland Noord (oktober 2010) Noord-Holland Noord 5.0% 4.5% 4.0% 3.5% 3.0% 2.5% 2.0% 1.5% 1.0% 0.5% 0.0% Door ResearchNed en QDelft is de verwachte ontwikkeling van het aantal leerlingen per instelling (brin) in de regio Noord-Holland Noord in beeld gebracht. Daarbij wordt rekening gehouden met intergemeentelijke leerlingenstromen. Deze leerlingenramingen vormen in MIRROR de input voor de bepaling van het benodigd aantal leraren per instelling, ofwel de werkgelegenheid. Dit geeft ons inzicht in de uitbreidingsvraag. Met het MIRROR model is het vervolgens ook mogelijk de vervangingsvraag te bepalen (zie Fontein et al., 2010 en Adriaens et al., 2011). De vervangingsvraag betreft het saldo van uitstroom, veranderingen in aanstellingsomvang, functiewijziging, en het gebruik van de bapo. Wanneer het om de vervangingsvraag op regionaal niveau gaat, wordt ook met het saldo van de regionale mobiliteit rekening gehouden. Van uitstroom is sprake als personen het onderwijs verlaten (vanwege bijvoorbeeld pensionering of arbeidsongeschiktheid, maar ook omdat men buiten het vo, bijvoorbeeld in de 1 Op basis van de tot voor kort geldende pensioenleeftijd van 65 jaar zouden in procentpunten meer leraren met pensioen zijn en in procentpunten meer. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 3/47

6 marktsector, gaat werken). Het aantal te werven instromers wordt bepaald door de som van de uitbreidingsvraag en de vervangingsvraag. Confrontatie van het benodigde aantal instromers met het aanbod van de lerarenopleidingen op het niveau van vakken (en rekening houdend met de instroom vanuit de stille reserve) geeft vervolgens inzicht in de vraag hoe moeilijk of makkelijk het voor de regio Noord-Holland Noord de komende jaren zal zijn om tot volledige bezetting van het lerarenkorps te komen. We rapporteren de betreffende resultaten voor de regio Noord-Holland Noord, de onderscheiden regio s, de instellingen (op het niveau van brin) en daarnaast de totale ontwikkeling op het niveau van twintig (deels geaggregeerde) vakken. De opbouw van deze rapportage is als volgt. In hoofdstuk 2 geven we een beknopte toelichting van het gebruikte model, waarbij ingegaan wordt op de gegevens die gebruikt zijn en de selectie van de onderwijsinstellingen in deze rapportage. In hoofdstuk 3 wordt de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de regio Noord-Holland Noord beschreven en in hoofdstuk 4 de vervangingsvraag. Hoofdstuk 5 schetst de toekomstige benodigde instroom. In hoofdstuk 6 wordt het aanbod vanuit de lerarenopleidingen beschreven en worden vraag (benodigde instroom) en aanbod met elkaar geconfronteerd. LET OP: Bij de interpretatie van de in dit rapport gepresenteerde resultaten dient men met de volgende punten rekening te houden 1. Wat betreft het nu aanwezige personeel is er op basis van de gehanteerde data geen informatie beschikbaar over de vakkenbevoegdheid. Waar gesproken wordt over eerstegraads niveau of gebied, gaat het om de lesuren verzorgd in het eerstegraads gebied, de bovenbouw havo/vwo. 2. Om dezelfde reden is niet bekend of de docenten bevoegd zijn voor het betreffende gebied en voor het vak waarin les gegeven wordt. 3. Wat betreft uitstroom gaat het om personen die het voortgezet onderwijs verlaten. Leraren die op een andere school in het vo gaan werken worden niet in de uitstroom meegeteld. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 4/47

7 2 MIRROR 2.1 Inleiding MIRROR (Microsimulatie Rekenmodel Regionale Onderwijs Ramingen) is in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap ontwikkeld om de toekomstige werkgelegenheidsontwikkeling in het onderwijs in beeld te brengen. MIRROR is gebaseerd op gegevens afkomstig uit salarisadministraties van nagenoeg alle onderwijspersoneel in Nederland. Het model bestaat uit bijna 300 vergelijkingen en om en nabij tachtig overgangsmatrices per sector (Fontein et al., 2002; Fontein et al., 2008; Fontein et al., 2010). In het model wordt voor elk individu in de periode voorspeld of men bijvoorbeeld uitstroomt uit het onderwijs, een grotere of kleinere aanstellingsomvang krijgt, van school en eventueel regio verandert, van functie (directeur, leraar, onderwijsondersteunend personeel en organisatie- en beheerpersoneel) verandert of gebruik maakt van de Regeling bevordering arbeidsparticipatie ouderen (bapo). Ook wordt voor afstudeerders aan de lerarenopleidingen en personen in de stille reserve bekeken of men een baan in het onderwijs accepteert of niet. Deze modelkarakteristieken maken het mogelijk tekorten en overschotten op de onderwijsarbeidsmarkt te ramen. In het huidige MIRROR model is het gegeven vak of vakkenbevoegdheid niet als verklarende variabele opgenomen, wel het (vakken)cluster. Individuen worden gekoppeld aan het vakkencluster waarin de meeste lesuren gegeven worden. De volgende clusters worden hierbij onderscheiden: (1) Nederlands, (2) Vreemde talen, (3) Exacte vakken, (4) Maatschappijvakken, (5) Techniek en (6) Overige vakken. De koppeling naar vak vindt plaats door voornoemde gegevens afkomstig uit salarisadministraties te koppelen aan de gegevens van de Integrale PersoneelsTellingen Onderwijs (IPTO) in week 40 in Het IPTO geeft informatie over de door docenten gegeven vakken (aantal lesuren en graadniveau). Zelfstandige praktijkscholen en verticale scholen, die vallen onder een ROC of AOC zijn niet opgenomen in IPTO en bijgevolg zijn voor deze instellingen geen vakkendata beschikbaar. Het gaat dus uitdrukkelijk om de daadwerkelijk gegeven vakken en het graadniveau waarop deze vakken gegeven worden. Onbekend is de bevoegdheid, zelfs is onbekend of men wel of niet een bevoegdheid heeft. Enige aanvullende informatie over de koppeling van de databronnen is opgenomen in Bijlage A.1. Van afgestudeerden van de lerarenopleidingen is de vakkenbevoegdheid en bevoegdheidsgraad wel beschikbaar. Hierop komen we terug in hoofdstuk 6. Van belang zijn de volgende punten: De prognoses met behulp van MIRROR zijn beleidsarm en gebaseerd op de situatie op 15 november Dit impliceert dat rekening gehouden is met de besluitvorming rond pensioenen op basis van het zogenaamde Begrotingsakkoord, hetgeen een geleidelijke verhoging van de pensioenleeftijd vanaf 2013 impliceert 3. De tijd besteed aan niet-lesgebonden taken zijn per individu naar rato verdeeld over de gegeven vakken. MIRROR is een simulatiemodel, waarbij op basis van kansmechanismen de overgangen op individueel niveau bepaald wordt. De hier beschreven resultaten zijn gebaseerd op het gemiddelde van 25 simulaties. Voor bijvoorbeeld de cumulatieve uitstroom voor de gehele regio Noord-Holland Noord geldt voor het onderscheid naar vak dat de zogenoemde Monte Carlo variatie in termen van de 2 Er zijn analoge IPTO-gegevens voor 2011 beschikbaar. Deze zijn vanwege koppelingsproblemen vooralsnog niet voor MIRROR bruikbaar. 3 De voorstellen over de pensioenleeftijd in het Herfstakkoord zijn bijgevolg niet verwerkt. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 5/47

8 variatiecoëfficiënt op langere termijn minder dan 1% bedraagt, voor de subregio s is dat afhankelijk van de grootte van het vak maximaal 1 tot 3%. Voor de hier gegenereerde tabellen voldoet dit aantal simulaties; voor meer gedetailleerde informatie (zoals de ontwikkeling naar vak op instellingsniveau) zal een groter aantal simulaties nodig zijn. Voor de prognoses nemen we aan dat de relatieve vraag naar vakken op een instelling in de toekomst niet wijzigt. Dit betekent dat de vraag naar een vak evenredig stijgt of daalt met de verandering in de vraag naar leraren op instellingsniveau. Dus wanneer het aantal leerlingen op een instelling met 5% stijgt ten opzichte van 2009, nemen we aan dat ook het aantal fte Nederlands dat gegeven moet worden op die instelling met 5% stijgt ten opzichte van 2009 en analoog voor alle andere vakken. 2.2 Vakkenindeling IPTO bevat een honderdtal vakken. Deels gaat het om vakken die slechts een beperkt aantal fte beslaan. Daarom is gekozen voor een indeling in 20 vakken. De indeling in vakken is weergegeven in Tabel 2-1. Tabel 2-1 Indeling vakken vmbo, havo, vwo Nr. Vak Toelichting 1 Aardrijkskunde 2 Biologie Inclusief Algemene Natuurwetenschappen 3 CKV, kunstvakken Inclusief handvaardigheid, textiele werkvormen en muziek 4 Duits 5 Economie Algemene economie, Bedrijfseconomie, Management en Organisatie, Handel, Administratie, Kantoorpraktijk, Verkoop 6 Engels 7 Frans 8 Geschiedenis 9 Informatica 10 Klassieke Talen 11 Levensbeschouwing Inclusief Filosofie 12 Lichamelijke Opvoeding 13 Maatschappijleer 14 Natuurkunde 15 Nederlands 16 Scheikunde 17 Techniek Inclusief alle specifieke richtingen zoals elektro, metaal, consumptief, motorvoertuigentechniek, installatietechniek, et cetera 18 Wiskunde Inclusief rekenen 19 Gezondheidszorg en Inclusief Verzorging Welzijn 20 Overig Spaans, Transport en Logistiek, Mode en Kleding, Mentorles, et cetera Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 6/47

9 2.3 Indeling naar subregio s De resultaten worden onder meer gepresenteerd op het niveau van drie subregio s. De subregio s zijn gebaseerd op de samenwerkingsverbanden passend onderwijs in de regio Noord-Holland Noord, zij het dat VO27-03 en VO27-04 samengevoegd zijn, aangezien VO27-04 slechts twee vo-instellingen kent. De onderscheiden subregio s en de daarbij behorende instellingen zijn weergegeven in Tabel 2.2. Tabel 2.2 Indeling van de instellingen in de regio Noord-Holland Noord naar subregio Subregio Brin Naam instelling Den Helder 00MV Scholen aan Zee 2 (VO27-01) 16CX Regius College Schagen 16KP OSG de Hogeberg 17DD rsg Wiringherlant 19SQ* Regius College Emmalaan PRO 21VB Scholen aan Zee 1 26JY* De Pijler Hoorn 02ME RK SGM Tabor (VO27-02) 07FO* Praktijkschool Westfriesland 13EE Regionale Sgm Enkhuizen 18CV Martinus College 25DA Atlas College Alkmaar 00XA Trinitas College (VO27-03 en -04) 00ZD Bonhoeffer College 01XF Willem Blaeu 02QX Petrus Canisius College 02TD Jan Arentsz Chr SGM 08UV* De Polsstok 16ST BSG 19YT* De Viaan 19ZQ Sted. Dalton College Alkmaar 19ZX Huygens 20AA Murmellius 20MH Jac P Thijsse College * Betreft praktijkonderwijs (en is bijgevolg niet opgenomen in IPTO) Opgemerkt zij dat 07FO inclusief 27PM is. Beide instellingen vallen onder hetzelfde bestuur (de Stichting Samenwerkingsverband Vo-VSO West-Friesland). 27PM is de vestiging in Stede Broec, 07FO die in Hoorn. Verticale scholen, die vallen onder een ROC of AOC, zijn niet meegenomen in de analyse. Ze behoren in termen van MIRROR niet tot de vo-sector. Hierdoor ontbreekt het vmbodeel van het Clusius College. Niet opgenomen is de locatie Bergen van het Adriaan Roland Holst college (brin 16TS). De hoofdvestiging is in Amsterdam gevestigd. Het is in MIRROR niet mogelijk het personeel te verbijzonderen naar nevenvestigingen. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 7/47

10 3 Ontwikkeling van de vraag naar instelling en naar vak 3.1 Leerlingenprognose De toekomstige vraag naar leraren (ofwel werkgelegenheid) naar instelling en naar vak (in fte) wordt bepaald door de leerlingenontwikkeling per instelling. Voor de prognose van het aantal leerlingen baseren we ons op de uitkomsten van het leerlingenprognosemodel dat door ResearchNed en QDelft ontwikkeld is. Dit model sluit aan bij het programma van eisen van de VNG. De huidige versie van dit model (zie bijvoorbeeld Sil Vrielink en Dik Leering, 2012) maakt gebruik van de Regionale bevolkingsprognose van het Planbureau voor de Leefomgeving en cijfers over de onderwijsdeelname in 2009, 2010 en 2011 uit de Basisgegevens Bekostigd Onderwijs van DUO. De prognose geschiedt in een aantal stappen: 1. De voedingsgebieden (de gemeenten waar de leerlingen vandaan komen) worden voor alle scholen/vestigingen in kaart gebracht. 2. De leerlingengegevens en het aantal kinderen in de basisgeneratie (voor het vo 12 t/m 18-jarigen en teneinde rekening te houden met vroege en late leerlingen ook 11- en 19/20-jarigen) resulteren in deelnemingspercentages: het deel van de basisgeneratie in het voedingsgebied dat onderwijs volgt. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar onderwijssoort, leeftijd en woonplaats. 3. Aansluitend op de Referentieraming 2012 van OCW, wordt aangenomen dat de onderwijsdeelname verder stijgt doordat er meer leerlingen kiezen voor havo/vwo in plaats van vmbo. 4. De aldus berekende deelnemingspercentages en de gemeentelijke bevolkingsprognose van de basisgeneratie geven dan de leerlingenprognose naar school en eventueel vestiging. De leerlingenprognoses voor de in Tabel 2.2 genoemde instellingen zijn opgenomen in Tabel 0-11 in Bijlage A Vraag naar leraren (werkgelegenheid) De leerlingenprognose bepaalt de behoefte aan leraren. Om de benodigde formatie vanaf 2012 te bepalen nemen we aan dat de leerling-leraar ratio op instellingsniveau niet wijzigt ten opzichte van het schooljaar De ontwikkeling van de werkgelegenheid is voor de regio Noord-Holland Noord en de subregio s weergegeven in Tabel 3-1 en Figuur 3-1. Hierin is ook de ontwikkeling voor Nederland te zien. In de periode zien we een daling de werkgelegenheid, zowel voor Nederland als Noord-Holland Noord. Deze daling is niet zozeer het gevolg van een dalend leerlingenaantal, maar van een toename van de leerling-leraar ratio (ofwel de klassegrootte) in de jaren 2010 en Het aantal leerlingen groeit in Noord-Holland Noord in de periode tot en met 2015 met ruim 4% in vergelijking met 2009 en 2% in vergelijking met 2012, om daarna te dalen. Tussen 2015 en 2025 daalt het aantal leerlingen naar verwachting met iets meer dan 15%. Op basis van de aanname dat de leerling-leraar ratio op instellingsniveau niet wijzigt ten opzichte van het schooljaar neemt tussen 2012 en 2015 de werkgelegenheid voor de regio Noord-Holland Noord toe met 2% en daalt vervolgens sterk. Tussen 2015 en 2020 bedraagt deze daling 8,7% en in de vijf jaren daarna met nog eens ruim 7%. Voor geheel Nederland neemt de vraag tussen 2012 en 2015 naar verwachting toe met ruim 2,5%. Daarna zien we in Nederland een daling van de werkgelegenheid met ruim Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 8/47

11 5% in de periode en ruim 2% in de periode De ontwikkeling van de vraag naar leraren werkzaam in het eerstegraads gebied komt hier mee overeen. De vraag naar leraren in Noord-Holland Noord neemt tussen 2012 en 2015 iets meer dan gemiddeld toe in de regio Alkmaar en is vrij gering in de regio Den Helder. Tussen 2015 en 2020 daalt de werkgelegenheid het sterkst in de regio Den Helder. Hier bedraagt de daling van de werkgelegenheid 10% tegenover 7,5% in de regio Alkmaar. In de vijf jaren nadien daalt de werkgelegenheid het minst in de regio Hoorn. Hier bedraagt de daling 4,6% tegenover meer dan 8% in de regio s Den Helder en Alkmaar. Tabel 3-1 Ontwikkeling van de vraag naar leraren in fte (exclusief bapo) naar regio Regio Noord-Holland Noord Den Helder Hoorn Alkmaar Nederland waarvan werkzaam eerstegraads Noord-Holland Noord Den Helder Hoorn Alkmaar Nederland Figuur 3-1 Ontwikkeling werkgelegenheid in vier deelperioden. 4% Werkgelegenheid 2% 0% -2% -4% -6% -8% Den Helder Hoorn Alkmaar Noord- Holland Noord Nederland % -12% De ontwikkeling van de vraag naar vak is ten opzichte van 2012 weergegeven in Figuur 3-2, de onderliggende cijfers zijn te vinden in Tabel 0-3 in Bijlage A.2. Hierin is de vraag naar het praktijkonderwijs apart opgenomen, aangezien informatie hierover ontbreekt in het IPTO-vakkenbestand. Tussen 2012 en 2015 zien we een relatief grote toename van de werkgelegenheid voor Natuurkunde en Informatica, terwijl de toename beperkt is voor Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 9/47

12 Duits, Nederlands en Wiskunde. In de periode zien we een meer dan gemiddelde afname van de werkgelegenheid voor met name de vakken Scheikunde en Techniek, terwijl deze minder dan gemiddeld daalt voor Informatica en Levensbeschouwing. De verschillen zijn verder beperkt en bedragen slechts enkele procentpunten. We zien wel dat de werkgelegenheid in het praktijkonderwijs op termijn veel minder daalt in vergelijking met de overige schooltypen. Figuur 3-2 Ontwikkeling van de vraag naar leraren in Noord-Holland Noord in fte naar vak ten opzichte van 2012 Werkgelegenheid in % formatie % -13% -10% -8% -5% -3% 0% 3% 5% Aardrijkskunde Biologie CKV, Kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige Vakken Praktijkonderwijs Instellingen niet in IPTO Individuen niet in IPTO Noord-Holland Noord Tussen de instellingen, zie Figuur 3-3 en Tabel 0-2 in Bijlage A.2, bestaan daarentegen wel aanzienlijke verschillen. Tussen 2012 en 2015 laten de meeste instellingen een groei zien. Er zijn echter ook instellingen waar de werkgelegenheid naar verwachting daalt. Dat betreft met name 16KP (-5,9%) en 00ZD (-2,7%). Op termijn ( ) daalt met uitzondering van 19ZX de werkgelegenheid op alle instellingen. De daling is vooral omvangrijk voor 16KP (-50%), 00ZD (-30%), 20MH (-30%), 17DD (-22%) en 16ST (- 21%). De instellingen 19ZQ, 19YT, 00XA, 13EE, 21VB, 08UV en 00MV laten een afname van de werkgelegenheid met minder dan 5% zien. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 10/47

13 Figuur 3-3 Procentuele verandering in de vraag naar leraren tov 2012 per brin Werkgelegenheid in % formatie % -45% -40% -35% -30% -25% -20% -15% -10% -5% 0% 5% 10% Subregio Den Helder 00MV 16CX 16KP 17DD 19SQ* 21VB 26JY* Subregio Hoorn 02ME 07FO* 13EE 18CV 25DA Subregio Alkmaar 00XA 00ZD 01XF 02QX 02TD 08UV* 16ST 19YT* 19ZQ 19ZX 20AA 20MH Noord-Holland Noord * Praktijkonderwijs Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 11/47

14 4 De vervangingsvraag In de in 2012 uitgevoerde regionale rapportages over de in de toekomst te verwachten tekorten, is enkel de uitstroom van de in 2009 aanwezige leraren gerapporteerd. Het gevolg hiervan is dat de aldus gerapporteerde uitstroom op termijn een steeds kleiner deel is van de daadwerkelijke uitstroom (dus inclusief de uitstroom van leraren die na 2009 in het onderwijs zijn gaan werken). Bij de bepaling van de benodigde instroom uit de lerarenopleidingen werd vervolgens hiervoor gecorrigeerd. Daarbij is aangenomen dat de ophoging die hiervoor nodig is, niet naar vak verschilt. In deze rapportage gaan we uit van de totale vervangingsvraag, zijnde de uitstroom (inclusief de uitstroom van leraren die na 2009 in het onderwijs zijn gaan werken) minus het saldo van veranderingen in de aanstellingsomvang plus het saldo van functiewijziging plus het saldo van het gebruik van de BAPO-regeling en (wanneer het de regionale vervangingsvraag betreft) het saldo van de regionale mobiliteit. Ophoging vindt plaats op basis vervangingsvraag plus uitbreidingsvraag, ofwel de benodigde instroom. De verwachte vervangingsvraag in de periode is weergegeven in Tabel 4-1. In totaal bedraagt de vervangingsvraag in de regio Noord-Holland Noord in de periode naar verwachting 526 fte, waarvan 130 fte op eerstegraads niveau. Tussen 2015 en 2020 is dat vervolgens 806 fte en tussen 2020 en fte. In Figuur 4-1 is de vervangingsvraag (ongeacht graadsector) cumulatief weergegeven als percentage van de formatie in De vervangingsvraag in de periode bedraagt in de regio Noord-Holland Noord bijna 23% in termen van de formatie in Tussen 2015 en 2020 bedraagt deze wederom in termen van de formatie in % en tussen 2020 en 2025 bijna 30%. De vervangingsvraag is daarmee voor elke deelperiode hoger in vergelijking met Nederland. Voor Nederland in totaliteit vinden we een vervangingsvraag van 20, 30 respectievelijk 26%. In totaal bedraagt de vervangingsvraag in de periode (in termen van de formatie in 2012) voor Nederland iets meer dan 75%, voor Noord-Holland Noord is dat ruim 85%. Tussen de subregio s zien we slechts geringe verschillen. De vervangingsvraag is iets hoger in Hoorn, en dan met name in de periode Naar vak gedifferentieerd (zie Figuur 4-2 en Tabel 0-5 in Bijlage A.2) vinden we voor Noord-Holland Noord tussen 2012 en 2015 (dit is in de figuur het blauwgekleurde deel van de balk) een relatief hoge vervangingsvraag voor Scheikunde, Techniek en Aardrijkskunde. Relatief beperkt is de vervangingsvraag voor de vakken Klassieke Talen, Levensbeschouwing en Lichamelijke Opvoeding. Tussen 2015 en 2020 (het roodgekleurde deel van de balk) zien we vooral een relatief grote vervangingsvraag onder leraren Informatica en daarnaast (maar relatief gezien aanzienlijk geringer) Klassieke Talen, Levensbeschouwing, Nederlands en Duits. Relatief beperkt is de vervangingsvraag voor de vakken Lichamelijke Opvoeding, Gezondheidszorg en Welzijn en Geschiedenis. Voor de periode geldt dat de vervangingsvraag met name hoog is onder leraren Informatica (115% in termen van de in 2012 aanwezige leraren stroomt in deze periode uit), Duits (103%), Nederlands (99%), Economie (96%), Wiskunde (96%) en Natuurkunde (94%). Relatief beperkt is in deze periode de vervangingsvraag onder leraren Lichamelijke Opvoeding (69%) en Geschiedenis (71%). Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 12/47

15 Tabel 4-1 De vervangingsvraag van leraren in de periode naar deelperiode en subregio (allen en eerstegraads werkzaam) Regio allen Noord-Holland Noord Den Helder Hoorn Alkmaar Nederland waarvan werkzaam eerstegraads Noord-Holland Noord Den Helder Hoorn Alkmaar Nederland Figuur 4-1 De cumulatieve vervangingsvraag in procenten van de in 2012 werkzame leraren naar (sub)regio 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Noord- Holland Noord Vervangingsvraag in % formatie 2012 Den Helder Hoorn Alkmaar Nederland Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 13/47

16 Figuur 4-2 De cumulatieve vervangingsvraag in procenten van de formatie in 2012 naar vak in de regio Noord-Holland Noord Aardrijkskunde Biologie CKV, Kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige Vakken Praktijkonderwijs Instellingen niet in IPTO Individuen niet in IPTO Vervangingsvraag in % formatie % 15% 30% 45% 60% 75% 90% 105% 120% Noord-Holland Noord Zoals ook bij de werkgelegenheid is de variatie in de vervangingsvraag tussen instellingen groter dan de die tussen vakken, zie Figuur 4-3 en Tabel 0-4 in Bijlage A.2. Zo kennen 01XF en 19ZX tussen 2012 en 2015 een relatief grote vervangingsvraag (bijna 30% van de in 2012 aanwezige formatie aan leraren). Daartegenover staat dat de vervangingsvraag relatief gering is voor de praktijkschool 08UV. Hier bedraagt de vervangingsvraag tussen 2012 en 2015 minder dan 10% van de formatie in Tussen 2012 en 2025 laten de instellingen 21VB, 26JY, 00MV en 18CV de grootste vervangingsvraag zien. De vervangingsvraag bedraagt in deze periode in totaal meer dan de formatie die in 2012 aanwezig is. Van een relatief geringe vervangingsvraag is sprake voor 19SQ, 16KP, 00ZD, 08UV en 07FO, dus vooral in het praktijkonderwijs. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 14/47

17 Figuur 4-3 De cumulatieve vervangingsvraag tov 2012 per instelling Vervangingsvraag in % formatie % 20% 40% 60% 80% 100% 120% 140% Subregio Den Helder 00MV 16CX 16KP 17DD 19SQ* 21VB 26JY* Subregio Hoorn 02ME 07FO* 13EE 18CV 25DA Subregio Alkmaar 00XA 00ZD 01XF 02QX 02TD 08UV* 16ST 19YT* 19ZQ 19ZX 20AA 20MH Noord-Holland Noord * Praktijkonderwijs Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 15/47

18 5 Benodigde instroom In hoofdstuk 3 is de uitbreidingsvraag besproken, terwijl in hoofdstuk 4 de vervangingsvraag in beeld is gebracht. Samen geven deze componenten de behoefte aan instroom van leraren. Deze zijn naar subregio weergegeven in Tabel 5-1 en Figuur 5-1. Tabel 5-1 Benodigde instroom als gevolg van vervangingsvraag en uitbreidingsvraag naar regio Regio allen Noord-Holland Noord Den Helder Hoorn Alkmaar Nederland waarvan werkzaam eerstegraads Noord-Holland Noord Den Helder Hoorn Alkmaar Nederland In totaal is er in de regio Noord-Holland Noord tussen 2012 en 2015 een instroom van 576 fte nodig. Tussen 2015 en 2020 bedraagt de benodigde instroom 601 fte en tussen 2020 en 2025 nog eens 525 fte, zodat in totaal tussen 2012 en fte dient in te stromen. Het aantal benodigde instromers voor vakken gegeven op eerstegraads niveau bedraagt in de periode fte, terwijl deze voor de gehele periode fte bedraagt 4. Figuur 5-1 geeft voor drie deelperioden de benodigde instroom tussen 2012 en 2025 als percentage van de formatie in 2012 naar subregio. We zien dat de benodigde instroom voor de regio Noord-Holland Noord iets boven het niveau voor geheel Nederland ligt. De hogere vervangingsvraag wordt nagenoeg gecompenseerd door de hogere krimp in de regio Noord-Holland Noord. De benodigde instroom is het hoogst in de subregio Hoorn. Met name in de periode is de benodigde instroom daar hoog. De subregio Alkmaar kent tot 2020 een in vergelijking met de twee andere subregio s iets hogere benodigde instroom, maar in de periode is de benodigde instroom het geringst. Wat betreft het aantal benodigde instromers is de problematiek in Noord-Holland Noord dan ook iets zwaarder in vergelijking met Nederland in totaliteit. Voor de gehele periode bedraagt de benodigde instroom voor Noord-Holland Noord 73% in termen van de omvang van de lerarenformatie in 2012 tegenover 71% voor Nederland. Voor de subregio Den Helder is dat 69%, voor Hoorn 77% en voor Alkmaar 73%. 4 Het betreft hier leraren werkzaam in de eerste graadsector, gebaseerd op de verdeling naar graadsector in IPTO; er heeft hier echter geen ophoging plaatsgevonden voor individuen die niet in IPTO waargenomen worden. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 16/47

19 Figuur 5-1 Benodigde instroom in % omvang formatie 2012 als gevolg van vervangingsvraag en uitbreidingsvraag naar subregio 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Noord- Holland Noord Benodigde instroom (in % formatie 2012) Den Helder Hoorn Alkmaar Nederland Figuur 5-2 Benodigde instroom per vak ten opzichte van 2012 als gevolg van vervangingsvraag en uitbreidingsvraag voor de regio Noord-Holland Noord (in procenten van de totale formatie in 2012) Benodigde instroom in % formatie % 15% 30% 45% 60% 75% 90% 105% Aardrijkskunde Biologie CKV, Kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige Vakken Praktijkonderwijs Instellingen niet in IPTO Individuen niet in IPTO Noord-Holland Noord Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 17/47

20 In Figuur 5-2, zie ook Tabel 0-7 in Bijlage A.2, is de benodigde instroom naar vak weergegeven. Voor de regio Noord-Holland Noord geldt dat tussen 2012 en 2015 er meer dan gemiddeld behoefte is aan vooral leraren Scheikunde, Techniek en Aardrijkskunde. Relatief beperkt is in deze periode de benodigde instroom voor de vakken Klassieke Talen, Levensbeschouwing, Lichamelijke Opvoeding en Frans. Tussen 2015 en 2020 zien we voor Noord-Holland Noord een relatief grote benodigde instroom voor leraren Informatica, Klassieke Talen, Levensbeschouwing, Nederlands en Duits en een beperkte benodigde instroom voor de vakken Lichamelijke Opvoeding, Gezondheidszorg en Welzijn en Geschiedenis. Voor de gehele periode geldt dat de benodigde instroom met name hoog is voor leraren Informatica (de benodigde instroom bedraagt 103% in termen van de formatie 2012), Duits (88%), Nederlands (85%), Economie (82%), Wiskunde (82%) en Natuurkunde (81%). In verhouding beperkt is in deze periode de benodigde instroom voor Lichamelijke Opvoeding (56%) en Geschiedenis (57%). Figuur 5-3 Benodigde instroom per instelling als gevolg van vervangingsvraag en uitbreidingsvraag (in procenten van de totale formatie in 2012)** Subregio Den Helder 00MV 16CX 16KP 17DD 19SQ* 21VB 26JY* Subregio Hoorn 02ME 07FO* 13EE 18CV 25DA Subregio Alkmaar 00XA 00ZD 01XF 02QX 02TD 08UV* 16ST 19YT* 19ZQ 19ZX 20AA 20MH Benodigde instroom in % formatie % 15% 30% 45% 60% 75% 90% 105% 120% Noord-Holland Noord * Praktijkonderwijs ** Wanneer er sprake is van een negatieve benodigde instroom in een deelperiode, wordt dat niet altijd juist in de grafiek weergegeven. zie dan Tabel 0-6 in Bijlage A.2; het betreft hier 16KP, 17DD en 19SQ in de periode Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 18/47

21 De verschillen tussen de instellingen zijn wederom aanzienlijk groter, zoals Figuur 5-3 laat zien (zie ook Tabel 0-6 in Bijlage A.2). Tussen 2012 en 2015 staan hier relatief gezien de instellingen 19ZX, 19ZQ, 01XF, 17DD en 25DA voor de grootste uitdaging. Zij dienen een instroom te realiseren die qua fte 30% of meer van de omvang van het lerarenbestand in 2012 bedraagt. Relatief weinig inspanningen dienen verricht te worden door de instellingen 16KP en 08UV. Hier bedraagt de benodigde instroom minder dan 15% van het in 2012 aanwezige aantal fte. Kijken we naar de periode dan staan 21VB, 26JY, 00MV, 19YT en 19ZQ voor de relatief grootste uitdaging. Hier dient in deze periode een instroom ter grootte van meer dan 95% van de in 2012 aanwezige formatie gerealiseerd te worden. Relatief gunstig staan wat dit betreft in deze periode 16KP en 19SQ er voor. Bezien we het absoluut aantal benodigde leraren tussen 2012 en 2025 dan staan 02ME, 25DA en 00XA voor de taak 160 fte of meer aan lerareninstroom in deze periode te realiseren. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 19/47

22 6 Het aanbod van afgestudeerden aan de lerarenopleidingen in relatie tot de vraag 6.1 Het aanbod van afgestudeerden De andere kant van de medaille is het aanbod van leraren. Deze bestaat uit twee categorieën: afgestudeerden van de lerarenopleidingen (hbo en ulo) en de stille reserve. De afgestudeerden van de universitaire lerarenopleidingen zijn eerstegraads bevoegd, de lerarenopleidingen in het hbo leveren zowel tweedegraads (bachelor opleiding) als eerstegraads bevoegde leraren (master opleiding). De laatste groep (eerstegraads hbo) is geen nieuwe instroom van leraren, maar betreft feitelijk een aanpassing van de bevoegdheid. Het zijn dubbeltellingen in de tijd; men is immers al eerder uitgestroomd met een tweedegraads diploma en destijds beschikbaar gekomen voor de arbeidsmarkt. Dit geldt niet voor afgestudeerden aan een ulo. Hier gaat het in het algemeen wel om nieuwe instroom. In Bijlage A.3 is het totaal aantal afgestudeerden in Nederland naar vak gedurende de jaren weergegeven. Gemiddeld over deze jaren bedraagt het aantal afgestudeerden aan de lerarenopleidingen hbo met een tweedegraads bevoegdheid 3585 en het aantal met een eerstegraads bevoegdheid 1130 (waaronder 782 met een bevoegdheid Lichamelijke Opvoeding). De universitaire lerarenopleidingen leveren in deze periode gemiddeld 690 afgestudeerden per jaar af. 6.2 Confrontatie van vraag en aanbod in de regio Noord-Holland Noord In Tabel 6-1 is de gemiddelde benodigde instroom (vraag) per jaar naar vak opgenomen (zie ook Tabel 0-7 in Bijlage A.2) en afgezet tegen het aanbod in Nederland. Bij de gemiddelde benodigde instroom naar vak heeft ophoging plaatsgevonden voor de niet in IPTO opgenomen individuen 5. Het aanbod van leraren betreft alleen de nieuwe afgestudeerden, zijnde personen afkomstig van de tweedegraads hbo lerarenopleidingen en personen afkomstig van de universitaire lerarenopleidingen plus de leraren Lichamelijke Opvoeding. Exclusief praktijkonderwijs (maar gecorrigeerd voor de vervangingsvraag van individuen en instellingen die niet aan IPTO gekoppeld kunnen worden) is er in de regio Noord- Holland Noord tussen 2012 en 2015 een instroombehoefte van 553 fte, ofwel 184 fte gemiddeld per jaar. Tussen 2015 en 2020 bedraagt de vraag per jaar gemiddeld 114 fte en 99 fte per jaar in de vijf jaar nadien. Dus met name op de korte termijn bestaat er een relatief grote behoefte aan afgestudeerden van de lerarenopleidingen. Het verwachte aanbod in personen voor Nederland in totaliteit bedraagt voor de periode gemiddeld ruim 5500 per jaar, in de periode per jaar en in de periode per jaar 6. We nemen aan dat de verdeling van de afstudeerders naar vak in de toekomst gelijk is aan de verdeling zoals we die waarnemen voor de periode Daarbij aannemend dat de verdeling naar vak voor deze groep overeenkomt met de verdeling voor wel aan IPTO gekoppelde individuen. 6 Dit is gebaseerd op de Referentieramingen van het ministerie van OCW en het MIRROR-model. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 20/47

23 De benodigde instroom zal grotendeels uit de groep afstudeerders gerekruteerd dienen te worden. Deels zal invulling plaats vinden via (her)instroom vanuit de stille reserve. De verwachting op basis van MIRROR is dat per saldo in de periode bijna 75% van de benodigde instroom ingevuld zal worden via afstudeerders van de lerarenopleidingen, in de periode bijna 65% en in de periode bijna 70%. In de praktijk geldt dat een leraar in het vo start met een aanstelling van gemiddeld 0,67 fte. De benodigde instroom in personen verkrijgen we dan door het aantal fte met een factor 1,5 te vermenigvuldigen. Samen betekent dit dat de totale benodigde instroom vanuit de lerarenopleidingen in personen in de periode gelijk is aan (0.739) / (0,67) = 110,3% van de in Tabel 6-1 vermelde vraag in fte. Dit is terug te vinden in Tabel 6-2, waar in kolom A op basis hiervan de voor Noord-Holland Noord jaarlijks benodigde instroom in de periode vanuit de lerarenopleidingen in personen is weergegeven. Het aantal benodigde afstudeerders van de lerarenopleidingen (exclusief praktijkonderwijs) bedraagt voor Noord-Holland Noord in de periode (afgerond) 203 personen (110,3% van de in Tabel 6-1 vermelde vraag van 184,4 fte). Tabel 6-1 Gemiddelde benodigde instroom per jaar in fte en jaarlijks aanbod van afgestudeerden in personen Vak Benodigde instroom Noord- Holland Noord in fte Aanbod Nederland in personen Aardrijkskunde Biologie CKV, kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige vakken Praktijkonderwijs Totaal Totaal exclusief praktijkonderwijs Wat betreft het aanbod geldt dat niet alle afgestudeerden in de praktijk in het vo gaan werken. Een deel gaat in een andere sector (po, mbo of hbo) werken en een deel werkt niet of wordt werkzaam in de private sector. Gemiddeld gaat zo n 60 tot 65% van de Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 21/47

24 afgestudeerden in het vo werken. Er zijn echter aanzienlijke verschillen tussen de vakken(clusters). Voor de bepaling van de afwijking ten opzichte van dit gemiddelde maken we gebruik van Tabel 2.14 in van Leenen en Berndsen (2012). Het op basis hiervan bepaalde aantal beschikbare afstudeerders in Nederland is weergegeven in kolom B van Tabel 6-2. Tabel 6-2 Gemiddelde benodigde instroom voor de regio Noord-Holland Noord per jaar vanuit de lerarenopleidingen en jaarlijks beschikbare aanbod van afgestudeerden in de periode in personen in Nederland (inclusief ophoging voor instellingen en individuen niet in IPTO, exclusief praktijkonderwijs) Benodigd vanuit ler.opl Beschikbaar aanbod NL Totale Vraag NL Benodigd als % van kolom B2 Recht in personen Tekort (-) / overschot (+) Kolom A B C D=A/C E=B*D F=E-A Aardrijkskunde % Biologie % CKV, kunstvakken % Duits % Economie % Engels % Frans % Geschiedenis % Informatica % Klassieke Talen % Levensbeschouwing % Lichamelijke Opvoeding % Maatschappijleer % Natuurkunde % Nederlands % Scheikunde % Techniek % Wiskunde % Gezondheidszorg en Welzijn % Overige vakken % Totaal % / -63.3* * Het eerste cijfer is het totaal van tekorten en overschotten, het tweede cijfer de som over de vakken met een tekort We nemen vervolgens aan dat de regio Noord-Holland Noord met de rest van Nederland dient te concurreren bij het binnenhalen van de pas afgestudeerden van de lerarenopleidingen in Nederland. Het totaal in Nederland benodigd aantal afgestudeerden in de betreffende periode is in kolom C weergegeven. Voor elk vak bepalen we nu het aandeel dat de benodigde instroom in de regio Noord-Holland Noord uitmaakt van de totale benodigde instroom in dat vak in Nederland (kolom D in Tabel 6-2). Wanneer we dit aandeel vermenigvuldigen met het beschikbare aanbod in Nederland (kolom B) krijgen we het aantal afstudeerders waarop de regio recht heeft (kolom E). We veronderstellen dus dat de beschikbare nieuwe leraren in Nederland zich netjes over het land verspreiden zodanig dat overal in dezelfde mate in de vraag wordt voorzien. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 22/47

25 Confrontatie met de benodigde instroom in kolom A geeft het tekort of overschot naar vak in kolom F. De totale vraag voor Nederland in kolom C van Tabel 6-2 is hoger dan in de 2012 verschenen regionale rapportages is vermeld. Dit heeft twee redenen: 1. In plaats van de uitstroom gaat het nu om de totale vervangingsvraag (inclusief functiewijziging en bapo), zie hoofdstuk In de rapportages van 2012 werd uitgegaan van de gemiddelde deeltijdfactor op langere termijn (0,8 fte per werkende leraar), nu van de deeltijdfactor waarmee instromers daadwerkelijk instromen, zijnde 0,67 fte. De uitbreiding van de aanstelling, vormt na verloop van tijd onderdeel van voornoemde vervangingsvraag (deze uitbreiding vermindert uiteraard op termijn de vervangingsvraag). De overgang naar vervangingsvraag leidt tot een stijging van de vraag met zo n 15% (vooral veroorzaakt door de instroom in de bapo) en de verandering in de deeltijdfactor van instromers leidt tot een stijging van de vraag met 20%. Figuur 6-1 Tekorten en overschotten per vak als percentage van de gemiddelde benodigde instroom per jaar in de periode % 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% Tekort / overschot tov gemiddelde vraag per jaar Voor alle vakken heeft de regio recht op 167,6 personen, terwijl er 203,4 personen gemiddeld per jaar nodig zijn. Macro gezien is er dus een jaarlijks tekort van 36 personen in de periode Kijken we echter enkel naar de tekortvakken in kolom F, dan blijkt er jaarlijks een tekort te zijn van ruim 64 afstudeerders. Dus zonder nader beleid komt Noord-Holland Noord jaarlijks 64 personen tekort (ofwel als we dit terugrekenen naar fte, 1,9% van de formatie in 2012) en dit cumuleert uiteraard in de loop van de tijd. In personen gezien zijn de tekorten het grootst voor Overige Vakken (13,6 personen gemiddeld per jaar), Wiskunde (12,6 personen gemiddeld per jaar) en Nederlands (10,9 personen gemiddeld per jaar). De relatieve tekorten en overschotten (de aantallen in kolom F gedeeld door de vraag in kolom A van Tabel 6-2) zijn weergegeven in Figuur 6.1. Het tekort als percentage van de formatie in 2012 bedraagt Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 23/47

26 voor Nederland 1,7%, zodat de problematiek in de regio Noord-Holland Noord iets zwaarder is in vergelijking met Nederland in totaliteit. Uit Figuur 6-1 blijkt dat er naar verwachting naast Overige Vakken, Wiskunde en Nederlands, met name relatief grote tekorten zullen ontstaan voor de vakken Klassieke Talen (in personen gaat het om gemiddeld per jaar 1,0 persoon), Duits (4,2 personen per jaar) en Frans (2,9 personen per jaar). Economie en Techniek 7 kennen een gering tekort. Voor CKV, kunstvakken, Lichamelijke Opvoeding en Gezondheidszorg en Welzijn, in mindere mate Geschiedenis is het aanbod aan de andere kant groot. Tabel 6-3 laat de tekorten / overschotten per vak voor de diverse subregio s zien. Dit geeft bijgevolg de opbouw van kolom F in Tabel 6-2 naar subregio. Tevens is het tekort over de tekortvakken als % van de formatie in 2012 weergegeven. De subregio s verschillen onderling betrekkelijk weinig wat betreft de relatieve omvang van het tekort. Tabel 6-3 Gemiddelde jaarlijkse tekort ( ) / overschot (+) aan instroom vanuit de lerarenopleidingen voor de regio Noord-Holland Noord per jaar in de periode in personen (inclusief ophoging voor individuen niet in IPTO, exclusief praktijkonderwijs) naar subregio*. Regio Den Helder Hoorn Alkmaar Noord- Holland Noord Aardrijkskunde Biologie CKV, kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opv Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige vakken Totaal Totaal tekortvakken Totaal tekortvakken als % formatie % -1.91% -1.99% -1.93% 7 Hierbij zij opgemerkt dat tekorten voor (hoofd)vakken die een samenstelling zijn van meerdere kleinere vakken (bijvoorbeeld Techniek en Overige Vakken) onderschat kunnen worden. Impliciet wordt verondersteld dat binnen (hoofd)vakken elke afgestudeerde elk willekeurig deelvak kan geven. Dit zal in de praktijk uiteraard niet het geval zijn. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 24/47

27 Tabel 6-4 Jaarlijkse vraag naar en jaarlijks aanbod van afstudeerders van de lerarenopleidingen voor de regio Noord-Holland Noord per jaar in de periode in personen Benodigd vanuit ler.opl Recht in Recht in personen personen Tekort (-) / overschot (+) Benodigd vanuit ler.opl. Tekort (-) / overschot (+) Kolom A E F=E-A A E F=E-A Aardrijkskunde Biologie CKV, kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige vakken / / -24.5* Totaal Idem totaal tekortvakken in % formatie % -0.75% * Eerste cijfer is ongeacht teken, tweede cijfer de som over de vakken met een tekort In de toekomst zullen de tekorten geringer zijn. Het aantal afstudeerders dat gemiddeld per jaar vanuit de lerarenopleidingen dient in te stromen, daalt in de loop van de tijd. Daar staat tegenover dat ook het aanbod zij het in mindere mate zal dalen, zie Tabel 6-1. Analoog aan Tabel 6-2 zijn vraag en aanbod voor de periode en bepaald. Deze zijn evenals de resulterende tekorten weergegeven in Tabel 6-4. De kolommen in Tabel 6-4 komen overeen met de kolommen A, E en F in Tabel 6-2. Wanneer we niet naar vak differentiëren is het aanbod na 2015 voldoende groot: de totale vraag naar afstudeerders van de lerarenopleidingen is geringer dan het aanbod (wanneer we aannemen dat de regio naar rato van de benodigde instroom rechten kan doen gelden op de afgestudeerden). Vergelijken we echter vraag en aanbod op vakniveau, dan blijken er ook op termijn wel degelijk tekorten te blijven bestaan. Problematisch blijft het aanbod voor Overige Vakken, Wiskunde en Nederlands en in iets mindere mate Duits, Frans en Klassieke Talen. Hierbij zij wel opgemerkt dat verondersteld is dat het aanbod vanuit de lerarenopleidingen qua verdeling naar vak niet wijzigt ten opzichte van die voor recente afstudeerders. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 25/47

28 6.3 Scenario: Effect hogere leerling-leraar ratio op tekorten Een belangrijke aanname in het voorafgaande is dat de leerling-leraar ratio vanaf 2011 constant is. In de praktijk is deze ratio echter tussen 2009 en 2011 fors gestegen en geluiden uit het veld duiden erop dat de ratio ook in 2012 (mogelijk zelfs aanzienlijk) gestegen is. Om het effect van veranderingen in de leerling-leraar ratio op de te verwachten tekorten in beeld te brengen is een scenario doorgerekend waarin na 2011 drie jaar lang de leerling-leraar ratio met 3% stijgt, zodat in 2014 deze ratio dus 9% hoger is in vergelijking met Vanaf 2014 houden we vervolgens de leerling-leraar ratio constant. Dat impliceert dat vanaf 2014 de werkgelegenheid in het vo 9% lager ligt in vergelijking met de werkgelegenheid zoals die in het voorafgaande (aan te duiden met Basisscenario) gehanteerd is. Tabel 6-5 laat de verschillen zien 8. Tabel 6-5 Ontwikkeling van de werkgelegenheid voor leraren in fte (exclusief bapo) voor de regio Noord-Holland Noord onder twee scenario s Basisscenario Scenario daling leerling-leraar ratio Het effect van de hogere leerling-leraar ratio is in Tabel 6-6 voor een aantal factoren weergegeven. We zien dat het gemiddeld per jaar benodigd aantal fte (vergelijk het linkerdeel van Tabel 6-1) daalt en dan met name in de periode Daarna is de invloed geringer. Dit wordt mede veroorzaakt door gedragsreacties die het gevolg zijn van de daling in de werkgelegenheid 9. Eenzelfde beeld zien we voor het benodigd aantal afstudeerders vanuit de lerarenopleidingen (vergelijk kolom A in Tabel 6-2). Onder het alternatieve scenario zijn in de periode jaarlijks slechts 144 in plaats van 203 afstudeerders nodig, ofwel bijna 30% minder. Tabel 6-6 Verschillen tussen Basisscenario en het alternatieve scenario Basisscenario Scenario daling leerlingleraar ratio Benodigd aantal fte gemiddeld per jaar Benodigd aantal aftudeerders Aanbod afstudeerders Tekort (-) / overschot (+) ongeacht vak Tekort voor tekortvakken Tekort voor tekortvakken als % formatie 2012 (beide in fte) -1.93% -0.56% -0.75% -0.83% -0.78% -0.70% Idem Nederland -1.67% -0.51% -0.76% -0.81% -0.75% -0.75% 1 Exclusief praktijkonderwijs 8 Het verschil bedraagt niet exact 9% omdat instellingen in verschillende mate groeien of krimpen en de leerling-leraar ratio in het uitgangsjaar verschilt tussen de instellingen. 9 Zo stijgt (daalt) bijvoorbeeld de gemiddelde aanstellingsomvang waneer de vacaturedruk oploopt (afneemt). Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Noord-Holland Noord 26/47