Vraag naar en aanbod van leraren vo in de regio s IJssel-Vecht en Twente

Transcriptie

1 Vraag naar en aanbod van leraren vo in de regio s IJssel-Vecht en Twente datum 14 februari 2013 auteurs Jan Nelissen versie 1.0 classificatie gevoelig

2 CentERdata, Tilburg, 2013 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Mirror Inleiding Vakkenindeling Indeling naar subregio s Ontwikkeling van de vraag naar instelling en naar vak Leerlingenprognose Vraag naar leraren (werkgelegenheid) De vervangingsvraag Benodigde instroom Het aanbod van afgestudeerden aan de lerarenopleidingen in relatie tot de vraag Het aanbod van afgestudeerden Confrontatie van vraag en aanbod in de regio s IJssel-Vecht en Twente Scenario: Effect hogere leerling-leraar ratio op tekorten Samenvatting Literatuur A Bijlagen A.1 Databronnen...34 A.2 Tabellen naar brin en vak...36 A.3 Aanbod van afgestudeerden naar vak, Nederland...45 A.4 Leerlingenraming...47 Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 1/48

4 Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 2/48

5 1 Inleiding In dit rapport gaan we in op de toekomstige tekorten aan leraren naar vak in het voortgezet onderwijs in de regio s IJssel-Vecht en Twente. Daarbij maken we onder meer gebruik van het in opdracht van het ministerie van OCW door CentERdata ontwikkelde simulatiemodel voor de onderwijsarbeidsmarkt Mirror. De regio s IJssel-Vecht en Twente hebben evenals de rest van Nederland relatief veel oudere leraren in het voortgezet onderwijs. Als gevolg hiervan zal er in de komende tien tot vijftien jaar sprake zijn van een in vergelijking met het recente verleden meer dan gemiddelde uitstroom van leraren. Figuur 1-1 geeft de leeftijdsverdeling van leraren in fte per oktober 2010 voor de regio s IJssel-Vecht en Twente weer. Dit decennium zal (in termen van fte) alleen al als gevolg van pensionering op basis van de wetgeving per september % van het huidige lerarenbestand in de regio IJssel-Vecht en 28% in de regio Twente de onderwijssector verlaten. Tussen 2010 en 2025 is dat 34 respectievelijk 42% 1. Duidelijk zal zijn dat de lerarenpopulatie in Twente een aanzienlijk sterkere veroudering kent dan de regio IJssel-Vecht. Figuur 1-1 De leeftijdsverdeling van leraren (in fte) in het voortgezet onderwijs in de regio s IJssel-Vecht en Twente (oktober 2010) 120 Ijssel-Vecht en Twente 100 Aantal fte Ijssel-Vecht Twente Door ResearchNed en QDelft is de verwachte ontwikkeling van het aantal leerlingen per instelling (brin) in de regio s IJssel-Vecht en Twente in beeld gebracht. Daarbij wordt rekening gehouden met intergemeentelijke leerlingenstromen. Deze leerlingenramingen vormen in Mirror de input voor de bepaling van het benodigd aantal leraren per instelling, ofwel de werkgelegenheid. Dit geeft ons inzicht in de uitbreidingsvraag. Met het Mirror model is het vervolgens ook mogelijk de vervangingsvraag te bepalen (zie Fontein et al., 2010 en Adriaens et al., 2011). De vervangingsvraag betreft het saldo van uitstroom, veranderingen in aanstellingsomvang, functiewijziging en het gebruik van de bapo. Wanneer het om de vervangingsvraag op regionaal niveau gaat, wordt ook met het saldo van de regionale mobiliteit rekening gehouden. Van uitstroom is sprake als personen het onderwijs verlaten (vanwege bijvoorbeeld pensionering of arbeidsongeschiktheid, maar 1 Op basis van de tot voor kort geldende pensioenleeftijd van 65 jaar zouden in 2020 in beide regio s 3 procentpunten meer leraren met pensioen zijn en in procentpunten meer. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 3/48

6 ook omdat men buiten het vo, bijvoorbeeld in de marktsector, gaat werken). Het aantal te werven instromers wordt bepaald door de som van de uitbreidingsvraag en de vervangingsvraag. Confrontatie van het benodigde aantal instromers met het aanbod van de lerarenopleidingen op het niveau van vakken (en rekening houdend met de instroom vanuit de stille reserve) geeft vervolgens inzicht in de vraag hoe moeilijk of makkelijk het voor de regio s IJssel-Vecht en Twente de komende jaren zal zijn om tot volledige bezetting van het lerarenkorps te komen. We rapporteren de betreffende resultaten voor de twee regio s, de instellingen (op het niveau van brin) en daarnaast de totale ontwikkeling op het niveau van twintig (deels geaggregeerde) vakken. De opbouw van deze rapportage is als volgt. In hoofdstuk 2 geven we een beknopte toelichting van het gebruikte model, waarbij ingegaan wordt op de gegevens die gebruikt zijn en de selectie van de onderwijsinstellingen in deze rapportage. In hoofdstuk 3 wordt de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de regio s IJssel-Vecht en Twente beschreven en in hoofdstuk 4 de vervangingsvraag. Hoofdstuk 5 schetst de toekomstige benodigde instroom. In hoofdstuk 6 wordt het aanbod vanuit de lerarenopleidingen beschreven en worden vraag (benodigde instroom) en aanbod met elkaar geconfronteerd. LET OP: Bij de interpretatie van de in dit rapport gepresenteerde resultaten dient men met de volgende punten rekening te houden 1. Wat betreft het nu aanwezige personeel is er op basis van de gehanteerde data geen informatie beschikbaar over de vakkenbevoegdheid. Waar gesproken wordt over eerstegraads niveau of gebied, gaat het om de lesuren verzorgd in het eerstegraads gebied, de bovenbouw havo/vwo. 2. Om dezelfde reden is niet bekend of de docenten bevoegd zijn voor het betreffende gebied en voor het vak waarin les gegeven wordt. 3. Wat betreft uitstroom gaat het om personen die het voortgezet onderwijs verlaten. Leraren die op een andere school in het vo gaan werken worden niet als uitstroom beschouwd. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 4/48

7 2 Mirror 2.1 Inleiding Mirror (Microsimulatie Rekenmodel Regionale Onderwijs Ramingen) is in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap ontwikkeld om de toekomstige werkgelegenheidsontwikkeling in het onderwijs in beeld te brengen. Mirror is gebaseerd op gegevens afkomstig uit salarisadministraties van nagenoeg alle onderwijspersoneel in Nederland. Het model bestaat uit bijna 300 vergelijkingen en om en nabij tachtig overgangsmatrices per sector (Fontein et al., 2002; Fontein et al., 2008; Fontein et al., 2010). In het model wordt voor elk individu in de periode voorspeld of men bijvoorbeeld uitstroomt uit het onderwijs, een grotere of kleinere aanstellingsomvang krijgt, van school en eventueel regio verandert, van functie (directeur, leraar, onderwijsondersteunend personeel en organisatie- en beheerpersoneel) verandert of gebruik maakt van de Regeling bevordering arbeidsparticipatie ouderen (bapo). Ook wordt voor afstudeerders aan de lerarenopleidingen en personen in de stille reserve bekeken of men een baan in het onderwijs accepteert of niet. Deze modelkarakteristieken maken het mogelijk tekorten en overschotten op de onderwijsarbeidsmarkt te ramen. In het huidige Mirror model is het gegeven vak of de vakkenbevoegdheid niet als verklarende variabele opgenomen, wel het (vakken)cluster. Individuen worden gekoppeld aan het vakkencluster waarin de meeste lesuren gegeven worden. De volgende clusters worden hierbij onderscheiden: (1) Nederlands, (2) Vreemde talen, (3) Exacte vakken, (4) Maatschappijvakken, (5) Techniek en (6) Overige vakken. De koppeling naar vak vindt plaats door voornoemde gegevens afkomstig uit salarisadministraties te koppelen aan de gegevens van de Integrale PersoneelsTellingen Onderwijs (IPTO) in week 40 in Het IPTO geeft informatie over de door docenten gegeven vakken (aantal lesuren en graadniveau). Zelfstandige praktijkscholen en verticale scholen, die vallen onder een ROC of AOC zijn niet opgenomen in IPTO en bijgevolg zijn voor deze instellingen geen vakkendata beschikbaar. Het gaat dus uitdrukkelijk om de daadwerkelijk gegeven vakken en het graadniveau waarop deze vakken gegeven worden. Onbekend is de bevoegdheid, zelfs is onbekend of men wel of niet een bevoegdheid heeft. Enige aanvullende informatie over de koppeling van de databronnen is opgenomen in Bijlage A.1. Van afgestudeerden van de lerarenopleidingen is de vakkenbevoegdheid en bevoegdheidsgraad wel beschikbaar. Hierop komen we terug in hoofdstuk 6. Van belang zijn de volgende punten: De prognoses met behulp van Mirror zijn beleidsarm en gebaseerd op de situatie op 15 november Dit impliceert dat rekening gehouden is met de besluitvorming rond pensioenen op basis van het zogenaamde Begrotingsakkoord, hetgeen een geleidelijke verhoging van de pensioenleeftijd vanaf 2013 impliceert 3. De tijd besteed aan niet-lesgebonden taken zijn per individu naar rato verdeeld over de gegeven vakken. Mirror is een simulatiemodel, waarbij op basis van kansmechanismen de overgangen op individueel niveau bepaald wordt. De hier beschreven resultaten zijn gebaseerd op het gemiddelde van 25 simulaties. Voor bijvoorbeeld de cumulatieve uitstroom voor de regio s IJssel-Vecht en Twente geldt voor het onderscheid naar vak dat de zogenoemde Monte Carlo variatie in termen van de 2 Er zijn analoge IPTO-gegevens voor 2011 beschikbaar. Deze zijn vanwege koppelingsproblemen vooralsnog niet voor Mirror bruikbaar. 3 De voorstellen over de pensioenleeftijd in het Herfstakkoord zijn bijgevolg niet verwerkt. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 5/48

8 variatiecoëfficiënt op langere termijn minder dan 1% bedraagt, voor de subregio s is dat afhankelijk van de grootte van het vak maximaal 1 tot 3%. Voor de hier gegenereerde tabellen voldoet dit aantal simulaties; voor meer gedetailleerde informatie (zoals de ontwikkeling naar vak op instellingsniveau) zal een groter aantal simulaties nodig zijn. Voor de prognoses nemen we aan dat de relatieve vraag naar vakken op een instelling in de toekomst niet wijzigt. Dit betekent dat de vraag naar een vak evenredig stijgt of daalt met de verandering in de vraag naar leraren op instellingsniveau. Dus wanneer het aantal leerlingen op een instelling met 5% stijgt ten opzichte van 2009, nemen we aan dat ook het aantal fte Nederlands dat gegeven moet worden op die instelling met 5% stijgt ten opzichte van 2009 en analoog voor alle andere vakken. 2.2 Vakkenindeling IPTO bevat een honderdtal vakken. Deels gaat het om vakken die slechts een beperkt aantal fte beslaan. Daarom is gekozen voor een indeling in 20 vakken. De indeling in vakken is weergegeven in Tabel 2-1. Tabel 2-1 Indeling vakken vmbo, havo, vwo Nr. Vak Toelichting 1 Aardrijkskunde 2 Biologie Inclusief Algemene Natuurwetenschappen 3 CKV, kunstvakken Inclusief handvaardigheid, textiele werkvormen en muziek 4 Duits 5 Economie Algemene economie, Bedrijfseconomie, Management en Organisatie, Handel, Administratie, Kantoorpraktijk, Verkoop 6 Engels 7 Frans 8 Geschiedenis 9 Informatica 10 Klassieke Talen 11 Levensbeschouwing Inclusief Filosofie 12 Lichamelijke Opvoeding 13 Maatschappijleer 14 Natuurkunde 15 Nederlands 16 Scheikunde 17 Techniek Inclusief alle specifieke richtingen zoals elektro, metaal, consumptief, motorvoertuigentechniek, installatietechniek, et cetera 18 Wiskunde Inclusief rekenen 19 Gezondheidszorg en Inclusief Verzorging Welzijn 20 Overig Spaans, Transport en Logistiek, Mode en Kleding, Mentorles, et cetera Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 6/48

9 2.3 Indeling naar subregio s De resultaten worden onder meer gepresenteerd op het niveau van twee regio s. De onderscheiden regio s en de daarbij behorende instellingen zijn weergegeven in Tabel 2.2. Tabel 2.2 Indeling van de instellingen in de regio s IJssel-Vecht en Twente Subregio Brin Naam instelling IJssel-Vecht 00MP De Noordgouw 01XN Almere College 02UX Vechtdal College 02VB Ichthus College 02VT Agnieten College 03KZ* De Hoeksteen School voor PRO 03ZY* School voor PRO De Maat 04OY Carmel College Salland 05VN* PRO De Boog 07ZI* Ichthus College PRO 16GZ RSG Tromp Meesters 17BZ SGM van de Capellen 17VS Greijdanus College 19UO* Praktijkschool Het Kwartiers 20CF Gymnasium Celeanum 20DB Thorbecke SGM 23VL SGM Pieter Zandt 23WU Christelijke SGM Eekeringe 29VY* RSG Tromp Meesters Pro-school Twente 00AH Openbare SGM t Stedelijk Lyceum 02DO PC SGM Het Noordik 02EK Pius X College 02XJ Christelijke SGM Reggesteijn 04HR Openbare SGM Erasmus 05AV Twents Carmel College 05FB Het Assink Lyceum 16VI Katholieke SGM St Canisius 17VN Bonhoeffer College 18CR PC/RK SGM De Grundel 19FF SGM De Waerdenborch 19HG SGM Twickel 19UP* PRO Erasmus 20CS Openbare SGM Hengelo 23EJ* t Genseler 29WG De Passie * Betreft praktijkonderwijs (en is bijgevolg niet opgenomen in IPTO) Verticale scholen, die vallen onder een ROC of AOC, zijn niet meegenomen in de analyse. Ze behoren in termen van Mirror niet tot de vo-sector. Hierdoor ontbreekt het vmbo-deel van Landstede (01AA) en AOC De Groene Welle (13US). In deze regio s zijn verder geen instellingen aanwezig waarvoor geldt dat de gegevens van IPTO niet koppelbaar zijn aan de voor Mirror benodigde gegevens. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 7/48

10 3 Ontwikkeling van de vraag naar instelling en naar vak 3.1 Leerlingenprognose De toekomstige vraag naar leraren (ofwel werkgelegenheid) naar instelling en naar vak (in fte) wordt bepaald door de leerlingenontwikkeling per instelling. Voor de prognose van het aantal leerlingen baseren we ons op de uitkomsten van het leerlingenprognosemodel dat door ResearchNed en QDelft ontwikkeld is. Dit model sluit aan bij het programma van eisen van de VNG. De huidige versie van dit model (zie bijvoorbeeld Vrielink en Leering, 2012) maakt gebruik van de Regionale bevolkingsprognose van het Planbureau voor de Leefomgeving en cijfers over de onderwijsdeelname in 2009, 2010 en 2011 uit de Basisgegevens Bekostigd Onderwijs van DUO. De prognose geschiedt in een aantal stappen: 1. De voedingsgebieden (de gemeenten waar de leerlingen vandaan komen) worden voor alle scholen/vestigingen in kaart gebracht. 2. De leerlingengegevens en het aantal kinderen in de basisgeneratie (voor het vo 12 t/m 18-jarigen en teneinde rekening te houden met vroege en late leerlingen ook 11- en 19/20-jarigen) resulteren in deelnemingspercentages: het deel van de basisgeneratie in het voedingsgebied dat onderwijs volgt. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar onderwijssoort, leeftijd en woonplaats. 3. Aansluitend op de Referentieraming 2012 van OCW, wordt aangenomen dat de onderwijsdeelname verder stijgt doordat er meer leerlingen kiezen voor havo/vwo in plaats van vmbo. 4. De aldus berekende deelnemingspercentages en de gemeentelijke bevolkingsprognose van de basisgeneratie geven dan de leerlingenprognose naar school en eventueel vestiging. De leerlingenprognoses voor de in Tabel 2.2 genoemde instellingen zijn opgenomen in Tabel 0-11 in Bijlage A4. In Figuur 3-1a en 3-1b is de ontwikkeling per instelling weergegeven. De aantallen voor 2009, 2010 en 2011 betreffen realisaties, vanaf 2012 gaat het om prognoses. In de regio IJssel-Vecht neemt het aantal leerlingen nog toe tussen 2009 en 2015, waarna een daling in zet. De groei bedraagt naar verwachting in deze periode 8,3%. Tussen 2015 en 2020 daalt het aantal leerlingen in deze regio met 6,8% en tussen 2020 en 2025 met 2,8%. In de regio Twente zet de toename van het aantal leerlingen door tot en met Ten opzicht van 2009 bedraagt de toename 7,1%. Tussen 2016 en 2020 daalt het aantal leerlingen met 5,5% en tussen 2020 en 2025 met 7,7%. 3.2 Vraag naar leraren (werkgelegenheid) De leerlingenprognose bepaalt de behoefte aan leraren. Om de benodigde formatie in 2012 en later te bepalen nemen we aan dat de leerling-leraar ratio op instellingsniveau niet wijzigt ten opzichte van het schooljaar De ontwikkeling van de werkgelegenheid is voor de regio s IJssel-Vecht en Twente weergegeven in Tabel 3-1 en Figuur 3-2. Hierin is ook de ontwikkeling voor Nederland te zien. In de periode zien we een daling de werkgelegenheid, zowel voor Nederland als de twee regio s. Deze daling is niet zozeer het gevolg van een dalend leerlingenaantal, maar van een toename van de leerling-leraar ratio (ofwel de klassegrootte) in de jaren 2010 en Deze toename is in de regio Twente in de periode aanzienlijk groter dan in de Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 8/48

11 regio IJssel-Vecht. In de regio IJssel-Vecht neemt deze leerling-leraar ratio met ruim 5% toe, in Twente bedraagt de toename 9%. Figuur 3-1a Ontwikkeling van het aantal leerlingen in de regio IJssel-Vecht 4500 IJssel-Vecht Aantal leerlingen MP 01XN 02UX 02VB 02VT 03KZ* 03ZY* 04OY 05VN* 07ZI* 16GZ 17BZ 17VS 19UO* 20CF 20DB 23VL 23WU 29VY* Op basis van de aanname dat de leerling-leraar ratio op instellingsniveau niet wijzigt ten opzichte van het schooljaar neemt tussen 2012 en 2015 de werkgelegenheid in de regio IJssel-Vecht toe met 4,6% en in de regio Twente met 3,6%. Daarmee is de groei hoger in vergelijking met Nederland. Voor geheel Nederland neemt de vraag tussen 2012 en 2015 naar verwachting toe met 2,6%. Tussen 2015 en 2020 daalt de werkgelegenheid in de regio IJssel-Vecht met 6,8% en in de vijf jaren daarna met 2,9%. In de regio Twente daalt de werkgelegenheid met 5,2 respectievelijk 7,8%. Vanaf 2015 daalt de werkgelegenheid voor beide regio s samen harder dan voor Nederland in totaliteit opgaat. Hier zien we een daling van de werkgelegenheid met 5,3% in de periode en 2,4% in de periode Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 9/48

12 Figuur 3-1b Ontwikkeling van het aantal leerlingen in de regio Twente 6000 Twente Aantal leerlingen AH 02DO 02EK 02XJ 04HR 05AV 05FB 16VI 17VN 18CR 19FF 19HG 19UP* 20CS 23EJ* 29WG Tabel 3-1 Ontwikkeling van de vraag naar leraren in fte (exclusief bapo) naar regio Regio IJssel-Vecht Twente Nederland waarvan werkzaam eerstegraads IJssel-Vecht Twente Nederland Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 10/48

13 Figuur 3-2 Ontwikkeling werkgelegenheid in vier deelperioden. 6% Werkgelegenheid 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% IJssel-Vecht Twente Nederland De ontwikkeling van de vraag naar vak is ten opzichte van 2012 weergegeven in Figuur 3-3, de onderliggende cijfers zijn te vinden in Tabel 0-3 in Bijlage A.2. Hierin is de vraag naar het praktijkonderwijs apart opgenomen, aangezien informatie hierover ontbreekt in het IPTO-vakkenbestand. Voor de regio IJssel-Vecht vinden we tussen 2012 en 2015 een relatief grote toename van de werkgelegenheid voor Frans, terwijl de vraag minder dan gemiddeld stijgt voor vooral Gezondheidszorg en Welzijn. In de periode zien we een meer dan gemiddelde afname van de werkgelegenheid voor met name Gezondheidszorg en Welzijn, terwijl deze minder dan gemiddeld daalt voor Klassieke Talen, Frans en Scheikunde. Voor de regio Twente geldt dat tussen 2012 en 2015 de verschillen tussen vakken in de ontwikkeling van de werkgelegenheid zeer gering zijn. Over de gehele periode beschouwd vinden we een meer dan gemiddelde daling van de werkgelegenheid vooral voor de vakken Levensbeschouwing, Informatica, Biologie en Scheikunde. De daling is met name beperkt voor de vakken Klassieke Talen en Maatschappijleer. De verschillen zijn verder beperkt en bedragen slechts enkele procentpunten. We zien ook dat de werkgelegenheid in het praktijkonderwijs op termijn veel minder daalt in vergelijking met de overige schooltypen. Tussen de instellingen, zie Figuur 3-4 en Tabel 0-2 in Bijlage A.2, bestaan daarentegen wel aanzienlijke verschillen. Tussen 2012 en 2015 laten alle instellingen een groei van de werkgelegenheid zien. Meer dan 6% groei vinden we in deze periode voor de instellingen 20DB, 19UO, 05VN, 07ZI en 20CF in de regio IJssel-Vecht en 19UP in Twente. Beperkt is de groei (minder dan 3%) voor de instellingen 04OY, 23VL en 00MP in de regio IJssel- Vecht en 05AV en 05FB in de regio Twente. Op termijn ( ) daalt de werkgelegenheid op het merendeel van de instellingen. De daling is vooral omvangrijk voor 04OY, 00MP, 23WU, 19UO en 16GZ in de regio IJssel-Vecht en voor 16VI, 05FB en 05AV in de regio Twente. Hier daalt de werkgelegenheid met meer dan 15%. Aan de andere zijde van het spectrum vinden we 20DB en 19UO (beide in de regio IJssel-Vecht) waar de werkgelegenheid naar verwachting met meer dan 10% toeneemt. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 11/48

14 Figuur 3-3 Ontwikkeling van de vraag naar leraren in de regio IJssel-Vecht resp. Twente in fte naar vak ten opzichte van de omvang van de formatie in 2012 Werkgelegenheid IJssel-Vecht -12% -10% -8% -6% -4% -2% 0% 2% 4% 6% 8% Aardrijkskunde Biologie CKV, Kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige Vakken Praktijkonderwijs Instellingen niet in IPTO Individuen niet in IPTO IJssel-Vecht Werkgelegenheid Twente -12% -10% -8% -6% -4% -2% 0% 2% 4% 6% 8% Aardrijkskunde Biologie CKV, Kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige Vakken Praktijkonderwijs Instellingen niet in IPTO Individuen niet in IPTO Twente Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 12/48

15 Figuur 3-4 Procentuele verandering in de vraag naar leraren tov 2012 per brin Werkgelegenheid IJssel-Vecht -25% -20% -15% -10% -5% 0% 5% 10% 15% 20% 00MP 01XN 02UX 02VB 02VT 03KZ* 03ZY* 04OY 05VN* 07ZI* 16GZ 17BZ 17VS 19UO* 20CF 20DB 23VL 23WU 29VY* IJssel-Vecht Werkgelegenheid Twente -25% -20% -15% -10% -5% 0% 5% 10% 15% 20% 00AH 02DO 02EK 02XJ 04HR 05AV 05FB 16VI 17VN 18CR 19FF 19HG 19UP* 20CS 23EJ* 29WG Twente * Praktijkonderwijs Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 13/48

16 4 De vervangingsvraag In de in 2012 uitgevoerde regionale rapportages over de in de toekomst te verwachten tekorten, is enkel de uitstroom van de in 2009 aanwezige leraren gerapporteerd. Het gevolg hiervan is dat de aldus gerapporteerde uitstroom op termijn een steeds kleiner deel is van de daadwerkelijke uitstroom (dus inclusief de uitstroom van leraren die na 2009 in het onderwijs zijn gaan werken). Bij de bepaling van de benodigde instroom uit de lerarenopleidingen werd vervolgens hiervoor gecorrigeerd. Daarbij is aangenomen dat de ophoging die hiervoor nodig is, niet naar vak verschilt. In deze rapportage gaan we uit van de totale vervangingsvraag, zijnde de uitstroom (inclusief de uitstroom van leraren die na 2009 in het onderwijs zijn gaan werken) minus het saldo van veranderingen in de aanstellingsomvang plus het saldo van functiewijziging plus het saldo van het gebruik van de BAPO-regeling en (wanneer het de regionale vervangingsvraag betreft) het saldo van de regionale mobiliteit. De uitstroom van enkel de leraren die in 2009 aanwezig waren, vormt in de periode % van de totale vervangingsvraag in de regio IJssel-Vecht, in de periode is dat naar verwachting 67% en in de periode bijna 60%. In Twente gaat het naar verwachting om 79%, 72% respectievelijk 62%. Voor Nederland zijn de betreffende percentages 76%, 68% respectievelijk 55% 1. 1 In de rapportages voor Noord-Holland Noord en Noord-Brabant vond ophoging plaats op basis van de benodigde instroom, hier op basis van de vervangingsvraag. De verwachte vervangingsvraag in de periode is weergegeven in Tabel 4-1. In totaal bedraagt de vervangingsvraag in de regio IJssel-Vecht in de periode naar verwachting 344 fte (waarvan 83 fte op eerstegraads niveau). Tussen 2015 en 2020 is dat vervolgens 525 fte en tussen 2020 en fte. Voor de regio Twente is de verwachte vervangingsvraag gelijk aan 428, 621 respectievelijk 526 fte in de betreffende perioden. In Figuur 4-1 is de vervangingsvraag (ongeacht graadsector) cumulatief weergegeven als percentage van de formatie in De vervangingsvraag in de periode bedraagt in de regio IJssel-Vecht 18% en in Twente 20% in termen van de formatie in Tussen 2015 en 2020 bedraagt deze wederom in termen van de formatie in respectievelijk 29% en tussen 2020 en 2025 bijna 25% voor beide regio s. De vervangingsvraag is daarmee op korte termijn voor Twente vergelijkbaar met Nederland, voor IJssel-Vecht ligt de vervangingsvraag iets lager. Na 2015 is de vervangingsvraag in beide regio s verhoudingsgewijs geringer in vergelijking met Nederland. Voor Nederland in totaliteit vinden we een vervangingsvraag van 20, 30 respectievelijk 26% in de drie onderscheiden perioden. In totaal bedraagt de vervangingsvraag in de periode (in termen van de formatie in 2012) voor de regio IJssel-Vecht 69%, voor de regio Twente is dat 73%, terwijl deze voor Nederland 76% bedraagt. Naar vak gedifferentieerd (zie Figuur 4-2 en Tabel 0-5 in Bijlage A.2) vinden we voor de regio IJssel-Vecht tussen 2012 en 2015 (dit is in de figuur het blauwgekleurde deel van de balk) vooral een relatief hoge vervangingsvraag voor Informatica en Natuurkunde. Relatief beperkt is de vervangingsvraag voor de vakken Levensbeschouwing en Geschiedenis. In de regio Twente is de vervangingsvraag in deze periode relatief hoog voor de vakken Informatica en Natuur- en Scheikunde en anderzijds relatief beperkt voor de vakken Klassieke Talen, Geschiedenis en Lichamelijke Opvoeding. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 14/48

17 Tabel 4-1 De vervangingsvraag van leraren in de periode naar deelperiode en subregio (allen en eerstegraads werkzaam) Regio allen IJssel-Vecht Twente Nederland waarvan werkzaam eerstegraads IJssel-Vecht Twente Nederland Figuur 4-1 De cumulatieve vervangingsvraag in procenten van de in 2012 werkzame leraren naar regio 90% 80% 70% 60% Vervangingsvraag in % formatie % 40% 30% % 10% 0% IJssel-Vecht Twente Nederland Voor de periode geldt dat de vervangingsvraag in de regio IJssel-Vecht met name hoog is onder leraren Informatica (95% in termen van de in 2012 aanwezige leraren stroomt in deze periode uit), Natuurkunde (82%) en Duits (80%). Relatief beperkt is hier de vervangingsvraag onder leraren Lichamelijke Opvoeding (59%). In de regio Twente is de vervangingsvraag vooral hoog voor de vakken Levensbeschouwing (88% in termen van de in 2012 aanwezige leraren) en Informatica (87%), terwijl de vervangingsvraag relatief gering is voor Geschiedenis (59%) en leraren Lichamelijke Opvoeding (60%). Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 15/48

18 Figuur 4-2 De cumulatieve vervangingsvraag in procenten van de formatie in 2012 naar vak in de regio s IJssel-Vecht en Twente Aardrijkskunde Biologie CKV, Kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige Vakken Praktijkonderwijs Instellingen niet in IPTO Individuen niet in IPTO Vervangingsvraag IJssel-Vecht 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% IJssel-Vecht Aardrijkskunde Biologie CKV, Kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige Vakken Praktijkonderwijs Instellingen niet in IPTO Individuen niet in IPTO Vervangingsvraag Twente 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Twente Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 16/48

19 Figuur 4-3 De cumulatieve vervangingsvraag tov 2012 per instelling 00MP 01XN 02UX 02VB 02VT 03KZ* 03ZY* 04OY 05VN* 07ZI* 16GZ 17BZ 17VS 19UO* 20CF 20DB 23VL 23WU 29VY* Vervangingsvraag IJssel-Vecht 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 110% 120% IJssel-Vecht Vervangingsvraag Twente 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 110% 120% 00AH 02DO 02EK 02XJ 04HR 05AV 05FB 16VI 17VN 18CR 19FF 19HG 19UP* 20CS 23EJ* 29WG Twente * Praktijkonderwijs Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 17/48

20 Zoals ook bij de werkgelegenheid is de variatie in de vervangingsvraag tussen instellingen groter dan de die tussen vakken, zie Figuur 4-3 en Tabel 0-4 in Bijlage A.2. Zo kent 20CS (Twente) tussen 2012 en 2015 een vervangingsvraag die meer dan 25% van de in 2012 aanwezige formatie aan leraren bedraagt. Daartegenover staat dat de vervangingsvraag relatief gering is voor drie praktijkscholen in de regio IJssel-Vecht en 29WG (Twente). Deze bedraagt hier minder dan 10% van de formatie in Tussen 2012 en 2025 laten de instellingen 04OY (IJssel-Vecht), 00AH en 20CS (Twente) de grootste vervangingsvraag zien. De vervangingsvraag bedraagt in deze periode in totaal meer dan 80% van de formatie die in 2012 aanwezig is. Van een relatief geringe vervangingsvraag is sprake voor 19UO (IJssel-Vecht) en 29WG (Twente), alwaar de vervangingsvraag minder dan 30% van de formatie in 2012 bedraagt. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 18/48

21 5 Benodigde instroom In hoofdstuk 3 is de uitbreidingsvraag besproken, terwijl in hoofdstuk 4 de vervangingsvraag in beeld is gebracht. Samen geven deze componenten de behoefte aan instroom van leraren. Deze zijn naar subregio weergegeven in Tabel 5-1 en Figuur 5-1. Tabel 5-1 Benodigde instroom als gevolg van vervangingsvraag en uitbreidingsvraag naar regio Regio allen IJssel-Vecht Twente Nederland waarvan werkzaam eerstegraads IJssel-Vecht Twente Nederland In totaal is er in de regio IJssel-Vecht tussen 2012 en 2015 een instroom van 433 fte nodig. Tussen 2015 en 2020 bedraagt de benodigde instroom 386 fte en tussen 2020 en 2025 nog eens 424 fte, zodat in totaal tussen 2012 en fte dient in te stromen. Het aantal benodigde instromers voor vakken gegeven op eerstegraads niveau bedraagt in de periode fte, terwijl deze voor de gehele periode fte bedraagt 4. Voor de reio Twente gaat het in de gehele periode om 1372 fte (ongeacht graadsector) en 284 fte werkzaam in het eerstegraads gebied. Figuur 5-1 geeft voor drie deelperioden de benodigde instroom tussen 2012 en 2025 als percentage van de formatie in 2012 naar regio. We zien dat de benodigde instroom voor zowel IJssel-Vecht als Twente onder het niveau voor geheel Nederland ligt. Dit wordt vooral veroorzaakt door de grotere daling van het aantal leerlingen (en daarmee van de werkgelegenheid) in deze regio s in vergelijking met Nederland. Voor de regio IJssel- Vecht geldt dat deze in alle deelperioden een naar verhouding lagere benodigde instroom kent in vergelijking met Nederland. Dat geldt voor de regio Twente vanaf 2015, waarbij de vervangingsvraag voor deze regio in het bijzonder laag is in de periode Wat betreft het aantal benodigde instromers is de problematiek in deze regio s dan ook op lange termijn minder zwaar in vergelijking met Nederland in totaliteit. Voor de gehele periode bedraagt de benodigde instroom voor de regio IJssel-Vecht 64% in termen van de omvang van de lerarenformatie in Voor Twente is dat eveneens 64%, terwijl dit 71% voor Nederland is. In Figuur 5-2, zie ook Tabel 0-7 in Bijlage A.2, is de benodigde instroom naar vak weergegeven. Voor IJssel-Vecht geldt dat tussen 2012 en 2015 er meer dan gemiddeld behoefte is aan vooral leraren Informatica en Natuurkunde. Relatief beperkt is in deze periode de benodigde instroom voor de vakken Geschiedenis, Lichamelijke Opvoeding en Frans. Voor de gehele periode geldt voor deze regio dat de benodigde instroom met name hoog is voor leraren Informatica (de benodigde instroom bedraagt 88% in termen van de formatie 2012), Natuurkunde (77%), Scheikunde (75%) en Duits 4 Het betreft hier leraren werkzaam in de eerste graadsector, gebaseerd op de verdeling naar graadsector in IPTO; er heeft echter geen ophoging plaatsgevonden voor individuen die niet in IPTO waargenomen worden. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 19/48

22 (74%). In verhouding beperkt is in deze periode de benodigde instroom voor Lichamelijke Opvoeding (53%). Figuur 5-1 Benodigde instroom in % omvang formatie 2012 als gevolg van vervangingsvraag en uitbreidingsvraag naar subregio 80% 70% 60% Benodigde instroom (in % formatie 2012) 50% 40% 30% % 10% 0% IJssel-Vecht Twente Nederland Voor de regio Twente geldt dat de benodigde instroom in de periode relatief groot is voor Informatica en Natuur- en Scheikunde. Daarentegen is deze beperkt is voor de vakken Klassieke Talen, Geschiedenis en Lichamelijke Opvoeding. Over de hele periode beschouwd is de benodigde instroom relatief groot voor de vakken Levensbeschouwing (77% in termen van de formatie 2012) en Informatica (76%). Daartegenover staan Geschiedenis (48%), Lichamelijke Opvoeding (50%) en Aardrijkskunde (52%), waarvoor geldt dat de benodigde instroom relatief gering is. De verschillen tussen de instellingen zijn wederom aanzienlijk groter, zoals Figuur 5-3 laat zien (zie ook Tabel 0-6 in Bijlage A.2). Tussen 2012 en 2015 staan hier relatief gezien de instellingen 17BZ (IJssel-Vecht), 05FB, 00AH, 02EK en 20CS (Twente) voor de grootste uitdaging. Zij dienen een instroom te realiseren die qua fte 25% of meer van de omvang van het lerarenbestand in 2012 bedraagt. Relatief weinig inspanningen dienen verricht te worden door twee praktijkscholen in de regio IJssel-Vecht en 29WG in de regio Twente. Hier bedraagt de benodigde instroom minder dan 15% van het in 2012 aanwezige aantal fte. Kijken we naar de periode dan staan 02VB, 02VT en 17BZ in de regio IJssel-Vecht en 17VN, 00AH en 20CS in de regio Twente voor de relatief grootste uitdaging. Hier dient in deze periode een instroom ter grootte van meer dan 70% van de in 2012 aanwezige formatie gerealiseerd te worden. Relatief gunstig staan wat dit betreft in deze periode 29VY in de regio IJssel-Vecht en 29WG in de regio Twente er voor. Bezien we het absoluut aantal benodigde leraren tussen 2012 en 2025 dan staan 17BZ, 04OY, 02UX, 17VS, 02VT (alle in de regio IJssel-Vecht), 20CS, 02XJ, 05AV, 17VN en 00AH (alle in Twente) voor de taak meer dan 100 fte aan lerareninstroom in deze periode te realiseren. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 20/48

23 Figuur 5-2 Benodigde instroom per vak ten opzichte van 2012 voor de regio s IJssel- Vecht en Twente (in procenten van de totale formatie in 2012) Aardrijkskunde Biologie CKV, Kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige Vakken Praktijkonderwijs Instellingen niet in IPTO Individuen niet in IPTO IJssel-Vecht Benodigde instroom IJssel-Vecht 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Benodigde instroom Twente Aardrijkskunde Biologie CKV, Kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige Vakken Praktijkonderwijs Instellingen niet in IPTO Individuen niet in IPTO 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Twente Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 21/48

24 Figuur 5-3 Benodigde instroom per instelling als gevolg van vervangingsvraag en uitbreidingsvraag (in procenten van de totale formatie in 2012) 00MP 01XN 02UX 02VB 02VT 03KZ* 03ZY* 04OY 05VN* 07ZI* 16GZ 17BZ 17VS 19UO* 20CF 20DB 23VL 23WU 29VY* Benodigde instroom IJssel-Vecht 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 110% IJssel-Vecht Benodigde instroom in % formatie % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 110% 00AH 02DO 02EK 02XJ 04HR 05AV 05FB 16VI 17VN 18CR 19FF 19HG 19UP* 20CS 23EJ* 29WG Twente * Praktijkonderwijs Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 22/48

25 6 Het aanbod van afgestudeerden aan de lerarenopleidingen in relatie tot de vraag 6.1 Het aanbod van afgestudeerden De andere kant van de medaille is het aanbod van leraren. Deze bestaat uit twee categorieën: afgestudeerden van de lerarenopleidingen (hbo en ulo) en de stille reserve. De afgestudeerden van de universitaire lerarenopleidingen zijn eerstegraads bevoegd, de lerarenopleidingen in het hbo leveren zowel tweedegraads (bachelor opleiding) als eerstegraads bevoegde leraren (master opleiding). De laatste groep (eerstegraads hbo) is geen nieuwe instroom van leraren, maar betreft feitelijk een aanpassing van de bevoegdheid. Het zijn dubbeltellingen in de tijd; men is immers al eerder uitgestroomd met een tweedegraads diploma en destijds beschikbaar gekomen voor de arbeidsmarkt. Dit geldt niet voor afgestudeerden aan een ulo. Hier gaat het in het algemeen wel om nieuwe instroom. In Bijlage A.3 is het totaal aantal afgestudeerden in Nederland naar vak gedurende de jaren weergegeven. Gemiddeld over deze jaren bedraagt het aantal afgestudeerden aan de lerarenopleidingen hbo met een tweedegraads bevoegdheid 3585 en het aantal met een eerstegraads bevoegdheid 1130 (waaronder 782 met een bevoegdheid Lichamelijke Opvoeding). De universitaire lerarenopleidingen leveren in deze periode gemiddeld 690 afgestudeerden per jaar af. 6.2 Confrontatie van vraag en aanbod in de regio s IJssel-Vecht en Twente In Tabel 6-1 is de gemiddelde benodigde instroom (vraag) per jaar naar vak opgenomen (zie ook Tabel 0-7 in Bijlage A.2) en afgezet tegen het aanbod in Nederland. Bij de gemiddelde benodigde instroom naar vak heeft ophoging plaatsgevonden voor de niet in IPTO opgenomen individuen 5. Het aanbod van leraren betreft alleen de nieuwe afgestudeerden, zijnde personen afkomstig van de tweedegraads hbo lerarenopleidingen en personen afkomstig van de universitaire lerarenopleidingen plus de leraren Lichamelijke Opvoeding. Exclusief praktijkonderwijs (maar gecorrigeerd voor de vervangingsvraag van individuen en instellingen die niet aan IPTO gekoppeld kunnen worden) is er in de regio IJssel-Vecht tussen 2012 en 2015 een instroombehoefte van 418 fte, ofwel 139 fte gemiddeld per jaar. Tussen 2015 en 2020 bedraagt de vraag per jaar gemiddeld 75 fte en 82 fte per jaar in de vijf jaar nadien. Voor de regio Twente geldt dat de instroombehofte voor de periode fte bedraagt, ofwel 166 fte per jaar. In de periode bedraagt de jaarlijkse instroombehoefte voor deze regio 100 fte en in de periode fte. Dus met name op de korte termijn bestaat er een relatief grote behoefte aan afgestudeerden van de lerarenopleidingen. Het verwachte aanbod in personen voor Nederland in totaliteit bedraagt voor de periode gemiddeld ruim 5500 per jaar, in de periode per jaar en in de periode per jaar 6. We nemen aan dat de verdeling van de 5 Daarbij aannemend dat de verdeling naar vak voor deze groep overeenkomt met de verdeling voor wel aan IPTO gekoppelde individuen. 6 Dit is gebaseerd op de Referentieramingen van het ministerie van OCW en het MIRROR-model. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 23/48

26 afstudeerders naar vak in de toekomst gelijk is aan de verdeling zoals we die waarnemen voor de periode Tabel 6-1 Gemiddelde benodigde instroom per jaar in fte en jaarlijks aanbod van afgestudeerden in personen Benodigde instroom in fte Aanbod Nederland in Vak IJssel-Vecht Twente personen Aardrijkskunde Biologie CKV, kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige vakken Praktijkonderwijs Totaal Totaal exclusief praktijkonderwijs De benodigde instroom zal grotendeels uit de groep afstudeerders gerekruteerd dienen te worden. Deels zal invulling plaats vinden via (her)instroom vanuit de stille reserve. De verwachting op basis van Mirror is dat per saldo in de periode in de regio IJssel-Vecht 78% van de benodigde instroom ingevuld zal worden via afstudeerders van de lerarenopleidingen, in de periode % en in de periode %. Voor de regio Twente ligt is dat percentage 83% voor de periode , 75% in de periode en bijna 70% in de periode In vergelijking met andere regio s is het percentage dat mede gebaseerd is op de waargenomen instroom in het recente verleden vrij hoog. Deze relatief hoge instroom van pas afgestudeerden hangt waarschijnlijk samen met het relatief grote aanbod van afstudeerders van lerarenopleidingen in de regio. In de praktijk geldt dat een leraar in het vo start met een aanstelling van gemiddeld 0,67 fte. De benodigde instroom in personen verkrijgen we dan door het aantal fte met een factor 1,5 te vermenigvuldigen. Samen betekent dit dat de totale benodigde instroom vanuit de lerarenopleidingen voor IJssel-Vecht in personen in de periode gelijk is aan (0,7805) / (0,67) = 116,5% van de in Tabel 6-1 vermelde vraag in fte. Voor de regio Twente is dat (0,832) / (0,67) = 124,2%. Dit is terug te vinden in Tabel 6-2, waar in kolom A op basis hiervan de voor beide regio s jaarlijks benodigde instroom in de periode vanuit de lerarenopleidingen in personen is weergegeven. Het aantal benodigde afstudeerders van de lerarenopleidingen (exclusief praktijkonderwijs) bedraagt voor de regio IJssel-Vecht in de periode (afgerond) 162 personen (116,5% van de in Tabel 6-1 vermelde vraag van 139,5 fte). Voor de regio Twente is dat 206 personen (124,2% van de in Tabel 6-1 vermelde vraag van 165,9 fte). Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 24/48

27 Tabel 6-2 Gemiddelde benodigde instroom voor de regio s IJssel-Vecht en Twente per jaar vanuit de lerarenopleidingen en jaarlijks beschikbare aanbod van afgestudeerden in de periode in personen in Nederland (inclusief ophoging voor instellingen en individuen niet in IPTO, exclusief praktijkonderwijs); IJ-V = IJssel-Vecht en Tw = Twente. Benodigd vanuit lerarenopl Beschikbaar aanbod NL Totale Vraag NL Benodigd als % van kolom B2 Recht in personen Tekort (-) / overschot (+) Kolom A B C D=A/C E=B*D F=E-A IJ-V Tw IJ-V Tw IJ-V Tw IJ-V Tw Aardrijkskunde Biologie CKV, kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige vakken / / -67.2* Totaal * Het eerste cijfer is het totaal van tekorten en overschotten, het tweede cijfer de som over de vakken met een tekort De totale vraag voor Nederland in kolom C van Tabel 6-2 is hoger dan in de 2012 verschenen regionale rapportages is vermeld. Dit heeft twee redenen: 1. In plaats van de uitstroom gaat het nu om de totale vervangingsvraag (inclusief functiewijziging en bapo), zie hoofdstuk In de rapportages van 2012 werd uitgegaan van de gemiddelde deeltijdfactor op langere termijn (0,8 fte per werkende leraar), nu van de deeltijdfactor waarmee instromers daadwerkelijk instromen, zijnde 0,67 fte. De uitbreiding van de aanstelling, vormt na verloop van tijd onderdeel van voornoemde vervangingsvraag (deze uitbreiding vermindert uiteraard op termijn de vervangingsvraag). De overgang naar vervangingsvraag leidt tot een stijging van de vraag met zo n 15% (vooral veroorzaakt door de instroom in de bapo) en de verandering in de deeltijdfactor van instromers leidt tot een stijging van de vraag met 20%. Wat betreft het aanbod geldt dat niet alle afgestudeerden in de praktijk in het vo gaan werken. Een deel gaat in een andere sector (po, mbo of hbo) werken en een deel werkt niet of wordt werkzaam in de private sector. Gemiddeld gaat zo n 60 tot 65% van de Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 25/48

28 afgestudeerden in het vo werken. Er zijn echter aanzienlijke verschillen tussen de vakken(clusters). Voor de bepaling van de afwijking ten opzichte van dit gemiddelde maken we gebruik van Tabel 2.14 in van Leenen en Berndsen (2012). Het op basis hiervan bepaalde aantal beschikbare afstudeerders in Nederland is weergegeven in kolom B van Tabel 6-2. We nemen vervolgens aan dat de twee regio s met de rest van Nederland dienen te concurreren bij het binnenhalen van de pas afgestudeerden van de lerarenopleidingen in Nederland. Het totaal in Nederland benodigd aantal afgestudeerden in de betreffende periode is in kolom C weergegeven. Voor elk vak bepalen we nu het aandeel dat de benodigde instroom in elk van de twee regio s uitmaakt van de totale benodigde instroom in dat vak in Nederland (kolom D in Tabel 6-2). Wanneer we dit aandeel vermenigvuldigen met het beschikbare aanbod in Nederland (kolom B) krijgen we het aantal afstudeerders waarop de regio recht heeft (kolom E). We veronderstellen dus dat de beschikbare nieuwe leraren in Nederland zich netjes over het land verspreiden zodanig dat overal in dezelfde mate in de vraag wordt voorzien. Confrontatie met de benodigde instroom in kolom A geeft het tekort of overschot naar vak in kolom F. Voor alle vakken heeft de regio IJssel-Vecht dan recht op 132 personen, terwijl er 162 personen gemiddeld per jaar nodig zijn. Macro gezien is er dus een jaarlijks tekort van 30 personen in de periode Kijken we echter enkel naar de tekortvakken in kolom F, dan blijkt er jaarlijks een tekort te zijn van 51 afstudeerders. Dus zonder nader beleid komt de regio IJssel-Vecht jaarlijks 51 personen tekort (ofwel als we dit terugrekenen naar fte, 1,8% van de formatie in 2012) en dit cumuleert uiteraard in de loop van de tijd. In personen gezien zijn de tekorten het grootst voor Wiskunde (12 personen gemiddeld per jaar), Nederlands (9 personen gemiddeld per jaar) en Overige Vakken (8 personen gemiddeld per jaar). Figuur 6-1 Tekorten en overschotten per vak als percentage van de gemiddelde benodigde instroom per jaar in de periode % 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% Tekort / overschot tov gemiddelde vraag per jaar Analoog vinden we voor de regio Twente dat deze rechten kan doen gelden op 167 afstudeerders, terwijl er jaarlijks behoefte is aan 206 personen. Het jaarlijks tekort Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 26/48

29 bedraagt zonder rekening te houden met vak dus 39 afstudeerders. Echter, als gevolg van de mismatch naar vak, bedraagt het feitelijke tekort 67 personen (ofwel 2,1% van de formatie in 2012), hetgeen uiteraard cumuleert in de loop van de tijd. Het tekort als percentage van de formatie in 2012 bedraagt voor Nederland 1,7%, zodat de problematiek in de regio IJssel-Vecht iets zwaarder is in vergelijking met Nederland in totaliteit. De regio Twente kijkt tegen een aanzienlijk zwaardere taak aan. Echter, zoals eerder opgemerkt is het aanbod in de nabije omgeving relatief groot en waren de regio s in het verleden in staat een relatief groot aandeel van de pas afgestudeerde leraren aan zich te binden. Wanneer dit in de toekomst (ondanks de grotere vraag uit andere regio s) blijft opgaan, zullen de tekorten minder groot zijn. Tabel 6-3 Jaarlijkse tekort resp. overschot naar en jaarlijks aanbod van afstudeerders van de lerarenopleidingen voor de regio s IJssel-Vecht en Twente per jaar in de periode in personen IJssel- Twente IJssel- Twente Vecht Vecht Aardrijkskunde Biologie CKV, kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige vakken / -12.6* / -18.9* +8.0 / -19.2* +4.9 / -17.7* Totaal Idem totaal tekortvakken in % formatie % -0.60% -0.69% -0.56% * Eerste cijfer is ongeacht teken, tweede cijfer de som over de vakken met een tekort De relatieve tekorten en overschotten (de aantallen in kolom F gedeeld door de vraag in kolom A van Tabel 6-2) zijn weergegeven in Figuur 6.1. Uit Figuur 6-1 blijkt dat er naar verwachting naast Wiskunde, Nederlands en Overige Vakken, met name relatief grote tekorten zullen ontstaan voor de vakken Klassieke Talen, Duits en Frans. Economie en Vraag naar en aanbod van leraren vo regio s IJssel-Vecht en Twente 27/48