Vraag naar en aanbod van leraren vo in de regio Flevoland

Transcriptie

1 Vraag naar en aanbod van leraren vo in de regio Flevoland datum 22 november 2012 auteurs Jan Nelissen versie 1.0 classificatie gevoelig

2 CentERdata, Tilburg, 2012 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding MIRROR Inleiding Vakkenindeling Indeling naar subregio s Ontwikkeling van de vraag naar instelling en naar vak Leerlingenprognose Vraag naar leraren (werkgelegenheid) Uitstroom Benodigde instroom Het aanbod van afgestudeerden aan de lerarenopleidingen in relatie tot de vraag Het aanbod van afgestudeerden Confrontatie van vraag en aanbod in de regio Flevoland Samenvatting Literatuur A Bijlagen A.1 Databronnen...26 A.2 Tabellen naar brin en vak...28 A.3 Aanbod van afgestudeerden naar vak, Nederland...42 A.4 Leerlingenraming...44 Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 1/44

4 Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 2/44

5 1 Inleiding In dit rapport geven we inzicht in de toekomstige tekorten aan leraren naar vak in het vo in de regio Flevoland 1. Daarbij maken we onder meer gebruik van het in opdracht van het ministerie van OCW door CentERdata ontwikkelde simulatiemodel MIRROR. Nederland heeft relatief veel oudere leraren in het voortgezet onderwijs. Als gevolg hiervan zal er in de komende tien tot vijftien jaar sprake zijn van een in vergelijking met het recente verleden meer dan gemiddelde uitstroom van leraren. Figuur 1-1 geeft de leeftijdsverdeling van leraren in fte per oktober 2010 voor Flevoland weer. Dit decennium zal alleen al als gevolg van pensionering op basis van de wetgeving per september % van het huidige lerarenbestand in Flevoland de onderwijssector verlaten. Tussen 2010 en 2025 is dat zelfs 36% 2. Deze percentages verschillen uiteraard naar vak, instelling en regio. In de regio Almere is de uitstroom vanwege pensionering in de periode relatief laag (19%) vergeleken met de rest van de provincie Flevoland (26%). Figuur 1-1 De leeftijdsverdeling van leraren (in fte) in het voortgezet onderwijs in de provincie Flevoland (oktober 2010) 6% Flevoland 5% 4% 3% 2% 1% 0% Flevoland excl. Almere Almere Flevoland Door ResearchNed en QDelft is de verwachte ontwikkeling van het aantal leerlingen per instelling (brin) in de regio Flevoland in beeld gebracht. Daarbij wordt rekening gehouden met intergemeentelijke leerlingenstromen. Deze leerlingenramingen vormen in MIRROR de input voor de bepaling van het benodigd aantal leraren per instelling, ofwel de werkgelegenheid. Dit geeft ons inzicht in de uitbreidingsvraag. Met het MIRROR model is het vervolgens ook mogelijk de verwachte uitstroom te bepalen (zie Fontein et al., 2010 en Adriaens et al., 2011). Van uitstroom is hier sprake als personen het onderwijs verlaten (vanwege bijvoorbeeld pensionering of arbeidsongeschiktheid, maar ook omdat men buiten het vo, bijvoorbeeld in de marktsector, gaat werken). Het aantal te werven instromers wordt uiteraard bepaald door de som van de uitbreidingsvraag en de 1 We spreken van de regio Flevoland, aangezien we ook enkele instellingen in Kampen (met vestigingen in Flevoland) in de analyse betrekken. 2 Op basis van de tot voor kort geldende pensioenleeftijd van 65 jaar zouden in procentpunten meer leraren met pensioen zijn en in procentpunten meer. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 3/44

6 uitstroom. Confrontatie van het benodigde aantal instromers met het aanbod van de lerarenopleidingen op het niveau van vakken (en rekening houdend met de instroom vanuit de stille reserve en veranderingen in de aanstellingsomvang) geeft vervolgens inzicht in de vraag hoe moeilijk of makkelijk het voor de regio Flevoland de komende jaren zal zijn om tot volledige bezetting van het lerarenkorps te komen. We rapporteren de betreffende resultaten voor de regio Flevoland, de onderscheiden regio s, de instellingen (op het niveau van instellingsbrin) en daarnaast de totale ontwikkeling op het niveau van 20 (deels geaggregeerde) vakken. De opbouw van deze rapportage is als volgt. In hoofdstuk 2 geven we kort enige achtergrondinformatie bij het gebruikte model: welke gegevens zijn gebruikt en welke instellingen zijn opgenomen in de rapportage. In hoofdstuk 3 wordt de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de regio Flevoland beschreven en in hoofdstuk 4 de uitstroom. Het hoofdstuk over de uitstroom richt zich met name op de uitstroom van de in 2009 aanwezige leraren. Hoofdstuk 5 schetst de toekomstige benodigde instroom. In hoofdstuk 6 wordt het aanbod vanuit de lerarenopleidingen beschreven en worden vraag (benodigde instroom) en aanbod met elkaar geconfronteerd. LET OP: Bij de interpretatie van de in dit rapport gepresenteerde resultaten dient men met de volgende punten rekening te houden 1. Wat betreft het nu aanwezige personeel is er op basis van de gehanteerde data geen informatie beschikbaar over de vakkenbevoegdheid. Waar gesproken wordt over eerstegraads niveau of gebied, gaat het om de lesuren verzorgd in het eerstegraads gebied, de bovenbouw havo/vwo. 2. Om dezelfde reden is niet bekend of de docenten bevoegd zijn voor het betreffende gebied en voor het vak waarin les gegeven wordt. 3. Wat betreft uitstroom gaat het om personen die het voortgezet onderwijs verlaten. Leraren die op een andere school in het vo gaan werken worden niet in de uitstroom meegeteld. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 4/44

7 2 MIRROR 2.1 Inleiding MIRROR (Microsimulatie Rekenmodel Regionale Onderwijs Ramingen) is in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap ontwikkeld om de toekomstige werkgelegenheidsontwikkeling in het onderwijs in beeld te brengen. MIRROR is gebaseerd op gegevens afkomstig uit salarisadministraties van nagenoeg alle onderwijspersoneel in Nederland. Het model bestaat uit bijna 300 vergelijkingen en om en nabij tachtig overgangsmatrices per sector (Fontein et al., 2002; Fontein et al., 2008; Fontein et al., 2010). In het model wordt voor elk individu in de periode voorspeld of men bijvoorbeeld uitstroomt uit het onderwijs, een grotere of kleinere baan krijgt, van school en eventueel regio verandert, van functie (directeur, leraar, onderwijsondersteunend personeel en organisatie- en beheerpersoneel) verandert of gebruik maakt van de Regeling bevordering arbeidsparticipatie ouderen (bapo). Ook wordt voor afstudeerders aan de lerarenopleidingen en personen in de stille reserve bekeken of men een baan in het onderwijs accepteert of niet. Deze modelkarakteristieken maken het mogelijk tekorten en overschotten op de onderwijsarbeidsmarkt te ramen. In het huidige MIRROR model is het gegeven vak of vakkenbevoegdheid niet als verklarende variabele opgenomen, wel het (vakken)cluster. Individuen worden gekoppeld aan het vakkencluster waarin de meeste lesuren gegeven worden. De volgende clusters worden hierbij onderscheiden: (1) Nederlands, (2) Vreemde talen, (3) Exacte vakken, (4) Maatschappijvakken, (5) Techniek en (6) Overige vakken. De koppeling naar vak vindt plaats door voornoemde gegevens afkomstig uit salarisadministraties te koppelen aan de gegevens van de Integrale PersoneelsTellingen Onderwijs (IPTO) in week 40 in Het IPTO geeft informatie over de door docenten gegeven vakken (aantal lesuren en graadniveau). Zelfstandige praktijkscholen en verticale scholen, die vallen onder een ROC of AOC zijn (in het algemeen) niet opgenomen in IPTO en bijgevolg zijn voor deze scholen geen vakkendata beschikbaar. Recente gegevens over vakkenbevoegdheid zijn wat betreft het zittende personeel op dit moment niet beschikbaar. Het gaat dus uitdrukkelijk om de daadwerkelijk gegeven vakken en het graadniveau waarop deze vakken gegeven worden. Onbekend is de bevoegdheid, zelfs is onbekend of men wel of niet een bevoegdheid heeft. Enige aanvullende informatie over de koppeling van de databronnen is opgenomen in Bijlage A.1. Van afgestudeerden van de lerarenopleidingen is de vakkenbevoegdheid en bevoegdheidsgraad wel beschikbaar. Hierop komen we terug in hoofdstuk 6. Van belang zijn de volgende punten: De prognoses met behulp van MIRROR zijn beleidsarm en gebaseerd op de situatie op 15 november Dit impliceert dat rekening gehouden is met de besluitvorming rond pensioenen op basis van het zogenaamde Begrotingsakkoord, hetgeen een geleidelijke verhoging van de pensioenleeftijd vanaf 2013 impliceert 3. De lesuren besteed aan niet-lesgebonden taken zijn per individu naar rato verdeeld over de gegeven vakken. Reden hiervoor is dat niet-lesgebonden taken onder meer scholing omvatten en dit is niet los te zien van de betreffende lestaken. MIRROR is een simulatiemodel, waarbij op basis van kansmechanismen de uitstroom op individueel niveau bepaald wordt. De hier beschreven resultaten zijn gebaseerd op het gemiddelde van 25 simulaties. Voor de cumulatieve uitstroom 3 De voorstellen over de pensioenleeftijd in het Herfstakkoord zijn bijgevolg niet verwerkt. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 5/44

8 voor de gehele regio Flevoland geldt voor het onderscheid naar vak dat deze zogenoemde Monte Carlo variatie in termen van de variatiecoëfficiënt op langere termijn minder dan 1% bedraagt, voor de subregio s is dat afhankelijk van de grootte van het vak maximaal 1 tot 3%. Voor de hier gegenereerde tabellen voldoet dit aantal simulaties; voor meer gedetailleerde informatie (zoals de ontwikkeling naar vak op instellingsniveau) zal een groter aantal simulaties nodig zijn. Voor de toekomst nemen we aan dat de relatieve vraag naar vakken op een instelling niet wijzigt. Dit betekent dat de vraag naar een vak evenredig stijgt of daalt met de verandering in de vraag naar leraren op instellingsniveau. Dus wanneer het aantal leerlingen op een instelling met 5% stijgt ten opzichte van 2009, nemen we aan dat ook het aantal fte Nederlands dat gegeven moet worden op die instelling met 5% stijgt ten opzichte van 2009 en analoog voor alle andere vakken. 2.2 Vakkenindeling IPTO bevat een honderdtal vakken. Deels gaat het om vakken die slechts een beperkt aantal fte beslaan. Daarom is gekozen voor een indeling in 20 vakken. De indeling in vakken is weergegeven in Tabel 2-1. Tabel 2-1 Indeling vakken vmbo, havo, vwo Nr. Vak Graadsector Toelichting 1 Aardrijkskunde 1 en 2 2 Biologie 1 en 2 Inclusief Algemene Natuurwetenschappen 3 CKV, kunstvakken * Inclusief handvaardigheid, textiele werkvormen en muziek 4 Duits 1 en 2 5 Economie 1 en 2 Algemene economie, Bedrijfseconomie, Management en Organisatie, Handel, Administratie, Kantoorpraktijk, Verkoop 6 Engels 1 en 2 7 Frans 1 en 2 8 Geschiedenis 1 en 2 9 Informatica 1 en 2 10 Klassieke Talen 1 11 Levensbeschouwing 1 en 2 Inclusief Filosofie 12 Lichamelijke Opvoeding * 13 Maatschappijleer 1 en 2 14 Natuurkunde 1 en 2 15 Nederlands 1 en 2 16 Scheikunde 1 en 2 17 Techniek 2** Inclusief alle specifieke richtingen zoals elektro, metaal, consumptief, motorvoertuigentechniek, installatietechniek, et cetera 18 Wiskunde 1 en 2 Inclusief rekenen 19 Gezondheidszorg en 2 Inclusief Verzorging Welzijn 20 Overig Spaans, Transport en Logistiek, Mode en Kleding, Mentorles, et cetera * De kunstvakken en Lichamelijke Opvoeding zijn sinds een aantal jaren ongegradeerde opleidingen. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 6/44

9 ** In de gebruikte data zijn ook leraren Techniek gerapporteerd die in het eerstegraads gebied werkzaam zijn. 2.3 Indeling naar subregio s De resultaten worden onder meer gepresenteerd op het niveau van regio s. De daarbij behorende instellingen zijn weergegeven in Tabel 2.2. Tabel 2.2 Indeling van de instellingen in de regio Flevoland naar subregio Almere Lelystad Dronten/Kampen Noordoostpolder 01FP** 00ZO 01XN 02JG 16AW 18DQ 02VB 02KR 17DN 18GC 07ZI* 05NV* 17JI* 18PR* 23VL 20CR 24RW 28BU* * Betreft praktijkonderwijs (en is bijgevolg niet opgenomen in IPTO) ** Basisgegevens uit IPTO niet koppelbaar aan MIRROR-dataset Verticale scholen, die vallen onder een ROC of AOC, zijn niet meegenomen in de analyse. Ze behoren in termen van MIRROR niet tot de vo-sector. Hierdoor ontbreekt het vmbodeel van het Berechja College en het Groenhorst College (met uitzondering van het praktijkonderwijs in Emmeloord) 4. De gegevens uit het IPTO en de MIRROR dataset bleken niet koppelbaar voor de instelling 01FP. Voor deze instelling hebben we bijgevolg geen bruikbare gegevens naar vak. 4 Verder geldt ook dat vanuit IPTO voor dit type scholen geen informatie naar vak beschikbaar is. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 7/44

10 3 Ontwikkeling van de vraag naar instelling en naar vak 3.1 Leerlingenprognose De toekomstige vraag naar leraren (ofwel werkgelegenheid) naar instelling en naar vak (in fte) wordt bepaald door de leerlingenontwikkeling per instelling. Voor de prognose van het aantal leerlingen baseren we ons op de uitkomsten van het leerlingenprognosemodel dat door ResearchNed en QDelft ontwikkeld is. Dit model sluit aan bij het programma van eisen van de VNG. De huidige versie (zie bijvoorbeeld Sil Vrielink en Dik Leering, 2012) maakt gebruik van de Regionale bevolkingsprognose van het Planbureau voor de Leefomgeving en cijfers over de onderwijsdeelname in 2009, 2010 en 2011 uit de Basisgegevens Bekostigd Onderwijs van DUO. De prognose geschiedt in een aantal stappen: 1. De voedingsgebieden (de gemeenten waar de leerlingen vandaan komen) worden voor alle scholen/vestigingen in kaart gebracht. 2. De leerlingengegevens en het aantal kinderen in de basisgeneratie (voor het vo 12 t/m 18-jarigen en teneinde rekening te houden met vroege en late leerlingen ook 11- en 19/20-jarigen) resulteren in deelnemingspercentages: het deel van de basisgeneratie in het voedingsgebied dat onderwijs volgt. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar onderwijssoort, leeftijd en woonplaats. 3. Aansluitend op de Referentieraming 2012 van OCW, wordt aangenomen dat de onderwijsdeelname verder stijgt doordat er meer leerlingen kiezen voor havo/vwo in plaats van vmbo. 4. De aldus aangepaste deelnemingspercentages en de gemeentelijke bevolkingsprognose van de basisgeneratie geven dan de leerlingenprognose naar school en eventueel vestiging. De leerlingenprognoses zijn voor de instellingen genoemd in Tabel 2.2 opgenomen in Bijlage A Vraag naar leraren (werkgelegenheid) De leerlingenprognose bepaalt de behoefte aan leraren. Om de benodigde formatie in 2012 te bepalen nemen we aan dat de leraar-leerlingenratio op instellingsniveau niet wijzigt ten opzichte van het schooljaar De ontwikkeling van de werkgelegenheid is voor de regio Flevoland en de regio s weergegeven in Tabel 3-1 en Figuur 3-1. Hierin is ook de ontwikkeling voor Nederland te zien. In de periode zien we een daling van het aantal leraren, zowel voor Nederland als Flevoland. Deze daling is niet zozeer het gevolg van een dalend leerlingenaantal, maar van een toename van de leerling-leraar ratio (ofwel de klassegrootte) in de jaren 2010 en Het aantal leerlingen blijft groeien in Flevoland in de hier beschouwde periode , zij het met een kleine stagnatie tussen 2016 en We zien vanaf 2012 dan ook een voortdurende groei van de werkgelegenheid. Tussen 2012 en 2015 neemt deze voor de regio Flevoland toe met 7%, in de periode met minder dan 1% om in de vijf jaren daarna weer te groeien met bijna 4%. Voor geheel Nederland neemt de vraag tussen 2012 en 2015 naar verwachting toe met bijna 3%. Daarna zien we in Nederland een daling van de werkgelegenheid met 5% in de periode en 3% in de periode De ontwikkeling van de vraag naar leraren werkzaam in het eerstegraads gebied komt hier mee overeen. De vraag naar leraren in Flevoland neemt vooral toe in Almere en in iets mindere mate Lelystad. Daarentegen geldt voor Dronten/Kampen en Noordoostpolder dat er vanaf Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 8/44

11 2015 sprake is van krimp. Tussen 2015 en 2020 daalt de werkgelegenheid in deze laatste twee regio s met ruim 6% respectievelijk bijna 8%. In de vijf jaren nadien stabiliseert de werkgelegenheid in Dronten/Kampen, maar daalt deze met nog eens 3% in de Noordoostpolder. Tabel 3-1 Ontwikkeling van de vraag naar leraren in fte (exclusief bapo) naar regio Regio Flevoland Almere Lelystad Dronten/Kampen Noordoostpolder Nederland waarvan werkzaam eerstegraads Flevoland Almere Lelystad Dronten/Kampen Noordoostpolder Nederland Figuur 3-1 Ontwikkeling werkgelegenheid in vier deelperioden. 12% 9% 6% 3% 0% -3% % -9% De ontwikkeling van de vraag naar vak is weergegeven in Figuur 3-2, de onderliggende cijfers zijn te vinden in Tabel 0-3 in Bijlage A.2. Hierin is ook de vraag naar het praktijkonderwijs apart opgenomen, aangezien informatie hierover ontbreekt in het IPTO-vakkenbestand. Tussen 2012 en 2015 zien we een relatief grote toename van de werkgelegenheid voor Maatschappijleer en Overige Vakken, terwijl de toename beperkt is voor Levensbeschouwing en Klassieke Talen. In de periode zien we eveneens meer respectievelijk minder dan gemiddelde groei bij voornoemde vakken. Ook Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 9/44

12 Aardrijkskunde en Geschiedenis blijven wat achter qua vraag. De verschillen zijn verder beperkt en bedragen slechts enkele procentpunten. Figuur 3-2 Ontwikkeling van de vraag naar leraren in Flevoland in fte naar vak ten opzichte van 2012 Werkgelegenheid naar vak in % formatie % 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% Aardrijkskunde Biologie CKV, Kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige Vakken Praktijkonderwijs Instellingen niet in IPTO Individuen niet in IPTO Flevoland Tussen de instellingen, zie Figuur 3-3 en Tabel 0-2 in Bijlage A.2, bestaan daarentegen wel aanzienlijke verschillen. Deze stemmen overeen met de regionale ontwikkeling: groei in Almere en Lelystad en op termijn krimp in Dronten/Kampen en de Noordoostpolder. Binnen de eerste twee regio s zijn de verschillen dan weer beperkt. Maar in de krimpregio s zien we grotere verschillen. Zo is de krimp op 07ZI beperkt, terwijl er een relatief grote krimp is tussen 2015 en 2020 op 02KR. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 10/44

13 Figuur 3-3 Procentuele verandering in de vraag naar leraren tov 2012 per brin Werkgelegenheid brin in % formatie % -15% -10% -5% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% Almere 01FP 16AW 17DN 17JI 24RW 28BU Lelystad 00ZO 18DQ 18GC 18PR Dronten/Kampen 01XN 02VB 07ZI 23VL Noordoostpolder 02JG 02KR 05NV 20CR Flevoland Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 11/44

14 4 Uitstroom We bezien hier de verwachte uitstroom van personen die in 2009 op de betrokken instellingen in de regio Flevoland les gaven. Op basis van de uitstroomkansen in MIRROR kunnen we afleiden hoeveel fte van degenen die in 2009 volgens IPTO les gaven en in MIRROR opgenomen zijn, in 2012, 2015, 2020 en 2025 nog steeds in het onderwijs werkzaam zijn. Tabel 4-1 geeft de resultaten, zie ook Figuur 4-1. Tabel 4-1 Aantal leraren in fte uit 2009 dat in 2012, 2015, 2020 en 2025 nog werkzaam is in het onderwijs (allen en eerstegraads werkzaam naar regio, werkzaam in 2009) Regio allen Flevoland Almere Lelystad Dronten/Kampen Noordoostpolder Nederland waarvan werkzaam eerstegraads Flevoland Almere Lelystad Dronten/Kampen Noordoostpolder Nederland In totaal bedraagt het aantal leraren in de regio Flevoland in fte, waarvan 304 fte in IPTO opgenomen zijn en op eerstegraads niveau les geven. Van de 1795 fte zijn in 2012 nog 1528 fte werkzaam in het onderwijs, naar verwachting in fte, in fte en in fte 5. Met andere woorden: tussen 2009 en 2015 stroomt naar verwachting 28% van de leraren die in 2009 aanwezig waren uit. In 2020 en 2025 is van de in 2009 aanwezige leraren naar verwachting 47% respectievelijk 62% uitgestroomd. Bezien we enkel de uitstroom op eerstegraads niveau, dan blijkt de uitstroom eerst op termijn iets hoger te liggen. De verwachte uitstroom ten opzichte van 2009 bedraagt hier in 2015 eveneens 28%, in % en in %. Een en ander betekent dat op de korte termijn de uitstroom iets geringer is in vergelijking met de ontwikkeling voor Nederland in zijn geheel. Maar ook voor Flevoland geldt dat met name op korte termijn een relatief grote uitstroom plaatsvindt. Van de leraren die in 2009 werkzaam zijn in de regio Flevoland verlaat ruim 1 op de 4 leraren het onderwijs voor Dit is bijna de helft van de totale uitstroom die voor deze groep naar verwachting in de periode plaats vindt. Bezien we de regio s, dan zien we dat tot 2015 de uitstroom iets geringer is voor Dronten/Kampen en Almere. Lelystad laat op termijn de grootste uitstroom zien. 5 Een deel hiervan zal echter op een andere school werkzaam zijn in of buiten de regio. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 12/44

15 Figuur 4-1 De cumulatieve uitstroom in procenten van de in 2009 werkzame leraren naar (sub)regio 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Uitstroom in % formatie Figuur 4-2 De cumulatieve uitstroom in procenten van de in 2009 werkzame leraren naar vak in de regio Flevoland 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Aardrijkskunde Biologie CKV, Kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige Vakken Praktijkonderwijs Instellingen niet in IPTO Individuen niet in IPTO Flevoland Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 13/44

16 Naar vak gedifferentieerd (zie Figuur 4-2 en Tabel 0-5 in Bijlage A.2) vinden we voor Flevoland tussen 2009 en 2015 (dit is in de figuur het totaal van de blauw- en roodgekleurde delen van de balk) een relatief hoge uitstroom voor Klassieke Talen, Natuurkunde, Scheikunde en Biologie. Relatief beperkt is de uitstroom voor de vakken Geschiedenis, Lichamelijke Opvoeding, Gezondheidszorg en Welzijn en Aardrijkskunde. Tussen 2015 en 2020 (het groengekleurde deel van de balk) zien we juist een relatief grote uitstroom onder leraren Gezondheidszorg en Welzijn en eveneens voor de vakken Wiskunde, Nederlands en Natuurkunde. Relatief beperkt is de uitstroom voor de vakken Lichamelijke Opvoeding, Klassieke Talen en Biologie. Voor de periode geldt dat de uitstroom met name hoog is onder leraren Nederlands (67% van de in 2009 aanwezige leraren stroomt in deze periode uit), Wiskunde (eveneens 67%) en Klassieke Talen (66%). In verhouding beperkt is in deze periode de uitstroom onder leraren Lichamelijke Opvoeding (49%) en Maatschappijleer (55%). Figuur 4-3 De cumulatieve uitstroom tov 2009 per instelling 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Almere 01FP 16AW 17DN 17JI 24RW 28BU Lelystad 00ZO 18DQ 18GC 18PR Dronten/Kampen 01XN 02VB 07ZI 23VL Noordoostpolder 02JG 02KR 05NV 20CR Flevoland De variatie in uitstroom is met een enkele uitschieter voor de instellingen relatief beperkt, maar zeker niet afwezig, zie Figuur 4-3 en Tabel 0-4 in Bijlage A.2. Zo kennen 02JG, 00ZO, 18GC en 20CR tussen 2009 en 2015 een relatief grote uitstroom (meer dan 30% van de in 2009 aanwezige leraren). Daartegenover staat dat de uitstroom relatief gering is voor 07ZI en 28BU. Hier stroomt tussen 2009 en 2015 minder dan 20% van de leraren uit. Tussen 2009 en 2025 laten de instellingen 18GC en 02JG de grootste uitstroom zien. Meer dan 70% van de in 2009 aanwezige leraren aan die instellingen is dan naar verwachting uitgestroomd. Van een relatief geringe uitstroom minder dan 50% is sprake voor 07ZI en 05NV. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 14/44

17 5 Benodigde instroom In hoofdstuk 3 is de uitbreidingsvraag besproken, terwijl in hoofdstuk 4 via de uitstroom onder de in 2009 aanwezige leraren de vervangingsvraag in beeld is gebracht. Beide componenten samen geven de behoefte aan instroom van leraren 6. Deze zijn naar subregio weergegeven in Tabel 5-1 en Figuur 5-1. Tabel 5-1 Benodigde instroom ten opzichte van 2009 als gevolg van uitstroom en uitbreidingsvraag naar regio Flevoland Almere Lelystad Dronten/Kampen Noordoostpolder Nederland waarvan werkzaam eerstegraads Flevoland Almere Lelystad Dronten/Kampen Noordoostpolder Nederland In totaal is er in de regio Flevoland tussen 2009 en 2012 een instroom van 230 fte nodig. Tussen 2012 en 2015 bedraagt de benodigde instroom =360 fte, tussen 2015 en =346 fte en tussen 2020 en 2025 nog eens 343 fte, zodat in totaal tussen 2009 en fte dient in te stromen, waarvan 1049 fte vanaf Het aantal benodigde instromers voor vakken gegeven op eerstegraads niveau bedraagt in de periode =184 fte. Figuur 5-1 geeft de benodigde instroom in 2015, 2020 en 2025 als percentage van de formatie in 2009 naar subregio. Voor de periode zien we dat de benodigde instroom voor de regio Flevoland nagenoeg overeenkomt met die voor geheel Nederland. Opvallend in deze periode is de relatief grote benodigde instroom voor de Noordoostpolder. Dit is vooral een gevolg van de in vergelijking met de andere regio s iets hogere leerlingengroei in combinatie met een relatief beperkte toename van de leerling-leraar ratio. Vanaf 2012 is de benodigde instroom in Flevoland echter groter in vergelijking met de benodigde instroom die van toepassing is voor geheel Nederland. Terwijl Nederland in de periode een benodigde instroom kent die gelijk is aan 32% van de formatie in 2009, is dat voor Flevoland 39%. Voor Lelystad is dat zelfs 51%, voor Dronten/Kampen daarentegen als regio waar na 2015 sprake is van krimp, 26%. Wat betreft het aantal benodigde instromers is de problematiek in Flevoland dan ook 6 Omdat we ons qua uitstroom beperken tot degenen die in 2009 werken is dit een specifieke definitie van benodigde instroom. Vervanging van personen die niet in 2009 werkten, na 2009 instromen en vervolgens weer uitstromen is hierin bijvoorbeeld niet meegenomen. Hierop komen we in paragraaf 6.2 terug. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 15/44

18 zwaarder in vergelijking met Nederland in totaliteit. Voor de gehele periode bedraagt de benodigde instroom voor Flevoland 71% in termen van de omvang van de lerarenformatie in 2009 tegenover 57% voor Nederland. Voor Almere is dat 82%, voor Lelystad 81%, voor de Noordoostpolder 60% en voor Dronten/Kampen 53%. Figuur 5-1 Benodigde instroom in % omvang formatie 2009 als gevolg van uitstroom en uitbreidingsvraag naar subregio 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Benodigde instroom (in % formatie 2009) In Figuur 5-2, zie ook Tabel 0-7 in Bijlage A.2, is de benodigde instroom naar vak weergegeven. Voor de regio Flevoland geldt dat tussen 2009 en 2015 er meer dan gemiddeld behoefte is aan leraren Natuurkunde, Klassieke Talen en Biologie. Relatief beperkt is in deze periode de benodigde instroom voor de vakken Geschiedenis en Gezondheidszorg en Welzijn. Tussen 2015 en 2020 zien we voor Flevoland een relatief grote benodigde instroom voor leraren Gezondheidszorg en Welzijn, Wiskunde, Natuurkunde en Nederlands en een beperkte benodigde instroom voor de vakken Klassieke Talen, Lichamelijke Opvoeding en Levensbeschouwing. Voor de gehele periode geldt dat de benodigde instroom met name hoog is voor leraren Natuurkunde (80%), Nederlands (79%), Wiskunde (78%) en Economie (78%). In verhouding beperkt is in deze periode de benodigde instroom voor Levensbeschouwing (58%) en Lichamelijke Opvoeding (61%). De verschillen tussen de instellingen zijn aanzienlijk groter, zoals Figuur 5-3 laat zien (zie ook Tabel 0-6 in Bijlage A.2). Tussen 2009 en 2015 staan even afgezien van 28BU die als gevolg van een grote toename van het aantal leerlingen in de periode met zo n 50% groeide hier relatief gezien de instellingen 17DN, 02KR en 24RW voor de grootste uitdaging. Zij dienen een instroom te realiseren die qua fte (bijna) 50% of meer van de omvang van het lerarenbestand in 2009 bedraagt. Relatief weinig inspanningen dienen verricht te worden door de instellingen 17JI, 01FP, 16AW, 00ZO en 07ZI. Hier bedraagt de benodigde instroom minder dan 10% van het in 2009 aanwezige aantal fte of is zelfs negatief (17JI 7 en 01FP). Kijken we naar de periode dan staan 18GC, 28BU, 18DQ en 17DN voor de relatief grootste uitdaging. Hier dient in deze 7 Dit betreft een instelling voor praktijkonderwijs. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 16/44

19 periode een instroom ter grootte van meer dan 50% van de in 2009 aanwezige formatie gerealiseerd te worden. Relatief gunstig staan wat dit betreft in deze periode 05NV en 02KR er voor. Bezien we het absoluut aantal benodigde leraren tussen 2012 en bijvoorbeeld 2020 dan staan 01FP, 16AW en 24RW voor de taak 80 fte of meer aan lerareninstroom in deze periode te realiseren. Figuur 5-2 Benodigde instroom per vak ten opzichte van 2009 als gevolg van uitstroom en uitbreidingsvraag voor de regio Flevoland (in procenten van de totale formatie in 2009) -10% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Aardrijkskunde Biologie CKV, Kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige Vakken Praktijkonderwijs Instellingen niet in IPTO Individuen niet in IPTO Flevoland Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 17/44

20 Figuur 5-3 Benodigde instroom per instelling als gevolg van uitstroom en uitbreidingsvraag (in procenten van de totale vraag in 2009) -50% -30% -10% 10% 30% 50% 70% 90% 110% 130% 150% Almere 01FP 16AW 17DN 17JI 24RW 28BU Lelystad 00ZO 18DQ 18GC 18PR Dronten/Kampen 01XN 02VB 07ZI 23VL Noordoostpolder 02JG 02KR 05NV 20CR Flevoland * Wanneer er sprake is van een negatieve benodigde instroom in een deelperiode geeft de grafiek niet altijd de juiste informatie, zie dan Tabel 0-6 in Bijlage A.2; het betreft hier 17JI en 02KR. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 18/44

21 6 Het aanbod van afgestudeerden aan de lerarenopleidingen in relatie tot de vraag 6.1 Het aanbod van afgestudeerden De andere kant van de medaille is het aanbod van leraren. Deze bestaat uit twee categorieën: afgestudeerden van de lerarenopleidingen (hbo en ulo) en de stille reserve. De afgestudeerden van de universitaire lerarenopleidingen zijn eerstegraads bevoegd, de lerarenopleidingen in het hbo leveren zowel tweedegraads (bachelor opleiding) als eerstegraads bevoegde leraren (master opleiding). De laatste groep (eerstegraads hbo) is geen nieuwe instroom van leraren, maar betreft feitelijk een aanpassing van de bevoegdheid. Het zijn dubbeltellingen in de tijd. Dit geldt niet voor afgestudeerden aan een ulo. Hier gaat het wel om nieuwe instroom. In Bijlage A.3 is het totaal aantal afgestudeerden in Nederland naar vak gedurende de jaren weergegeven. Deze gegevens zijn afkomstig van DUO. Gemiddeld over deze jaren bedraagt het aantal afgestudeerden aan de lerarenopleidingen hbo met een tweedegraads bevoegdheid 3585 en het aantal met een eerstegraads bevoegdheid 1130 (waaronder 782 met een bevoegdheid Lichamelijke Opvoeding). De universitaire lerarenopleidingen leveren in deze periode gemiddeld 690 afgestudeerden per jaar af. 6.2 Confrontatie van vraag en aanbod in de regio Flevoland In Tabel 6-1 is de gemiddelde benodigde instroom (vraag) per jaar naar vak opgenomen (zie ook Tabel 0-7 in Bijlage A.3) en afgezet tegen het aanbod in Nederland. Het laatste betreft alleen de nieuwe afgestudeerden, zijnde personen afkomstig van de tweedegraads hbo lerarenopleidingen en personen afkomstig van de universitaire lerarenopleidingen plus de leraren Lichamelijke Opvoeding. Exclusief praktijkonderwijs (maar gecorrigeerd voor de uitstroom van individuen en instellingen die niet aan IPTO gekoppeld kunnen worden 8 ) is er in de regio Flevoland tussen 2012 en 2015 een instroombehoefte van 344 fte, ofwel 115 fte gemiddeld per jaar. Tussen 2015 en 2020 bedraagt de vraag per jaar gemiddeld 64 fte en eveneens 64 fte per jaar in de vijf jaar nadien. Dus met name op de korte termijn bestaat er een relatief grote behoefte aan afgestudeerden van de lerarenopleidingen. Het aanbod in personen voor Nederland in totaliteit bedraagt de afgelopen jaren gemiddeld 5060 per jaar. De benodigde instroom zal grotendeels uit de groep afstudeerders gerekruteerd dienen te worden. Deels zal invulling plaats vinden via een toename van de aanstelling bij een deel (van vooral de jongere) leraren en daarnaast via (her)instroom vanuit de stille reserve. Aan de andere kant zal een deel van degenen die 2010 instromen weer (en een deel zelfs vrij spoedig) uitstromen. De verwachting op basis van MIRROR is dat per saldo in de periode tot 2015 ongeveer 20 tot 30% van de benodigde instroom ingevuld wordt via deze drie stromen (meer werken van het in 2009 al aanwezige personeel (+), (her)instroom uit de stille reserve (+) en uitstroom van personen die na 2009 ingestroomd zijn (-)). Dit betekent dat zo n 75% van de benodigde instroom vervuld dient te worden door afstudeerders van de lerarenopleidingen. 8 Daarbij aannemend dat de verdeling naar vak voor deze groep overeenkomt met de verdeling voor wel aan IPTO gekoppelde individuen. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 19/44

22 Verder geldt dat een leraar in het vo op termijn gemiddeld ruim 0,8 fte werkt. De benodigde instroom in personen verkrijgen we dus door het aantal fte met een factor 1,25 te vermenigvuldigen. Samen betekent dit dat de totale benodigde instroom vanuit de lerarenopleidingen in personen gelijk is aan (0.75) * (1,25) = 93,75% van de in Tabel 6-1 vermelde vraag in fte. Dit is terug te vinden in Tabel 6-2, waar in kolom A op basis hiervan de voor Flevoland jaarlijks benodigde instroom in de periode vanuit de lerarenopleidingen in personen is weergegeven. Het aantal benodigde afstudeerders van de lerarenopleidingen (exclusief praktijkonderwijs) bedraagt voor Flevoland in de periode (afgerond) 107 personen (93,75% van de in Tabel 6-1 vermelde vraag van 114,5 fte). Tabel 6-1 Gemiddelde benodigde instroom per jaar in fte en jaarlijks aanbod van afgestudeerden in personen Vak Benodigde instroom Flevoland Aanbod Nederland gemiddelde Aardrijkskunde Biologie CKV, kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige vakken Praktijkonderwijs Totaal Totaal exclusief praktijkonderwijs Wat betreft het aanbod geldt dat niet alle afgestudeerden in de praktijk in het vo gaan werken. Een deel gaat in een andere sector (po, mbo of hbo) werken en een deel werkt niet of wordt werkzaam in de private sector. Gemiddeld gaat zo n 60 tot 65% van de afgestudeerden in het vo werken. Er zijn echter aanzienlijke verschillen tussen de vakken(clusters). Voor de bepaling van de afwijking ten opzichte van dit gemiddelde maken we gebruik van Tabel 2.14 in van Leenen en Berndsen (2012). Het op basis hiervan bepaalde aantal beschikbare afstudeerders in Nederland is weergegeven in kolom B1 van Tabel 6-2. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 20/44

23 We nemen nu vervolgens aan dat de regio met de rest van Nederland dient te concurreren bij het binnenhalen van de pas afgestudeerden van de lerarenopleidingen in Nederland. Het totaal in Nederland benodigd aantal afgestudeerden in de betreffende periode is in kolom B2 weergegeven. Voor elk vak bepalen we nu het aandeel dat de benodigde instroom in de regio Flevoland uitmaakt van de totale benodigde instroom in dat vak in Nederland (kolom C in Tabel 6-2). Wanneer we dit aandeel vermenigvuldigen met het beschikbare aanbod in Nederland (kolom B1) krijgen we het aantal afstudeerders waarop de regio recht heeft (kolom D). We veronderstellen dus dat de beschikbare nieuwe leraren in Nederland zich netjes over het land verspreiden zodanig dat overal in dezelfde mate in de vraag wordt voorzien. Confrontatie met de benodigde instroom in kolom A geeft het tekort of overschot naar vak in kolom E. Tabel 6-2 Gemiddelde benodigde instroom voor de regio Flevoland per jaar vanuit de lerarenopleidingen en jaarlijks beschikbare aanbod van afgestudeerden in de periode in personen in Nederland (inclusief ophoging voor instellingen en individuen niet in IPTO, exclusief praktijkonderwijs) Benodigd vanuit ler.opl Beschikbaar aanbod NL Totale Vraag NL Benodigd als % van kolom B2 Recht in personen Tekort (-) / overschot (+)* Kolom A B1 B2 C=A/B2 D=B1*C E=D-A Aardrijkskunde % Biologie % CKV, kunstvakken % Duits % Economie % Engels % Frans % Geschiedenis % Informatica % Klassieke Talen % Levensbeschouwing % Lichamelijke Opvoeding % Maatschappijleer % Natuurkunde % Nederlands % Scheikunde % Techniek % Wiskunde % Gezondheidszorg en Welzijn % Overige vakken % Totaal % * Eerste cijfer is ongeacht teken, tweede cijfer de som over de vakken met een tekort +2.1 / -24.2* Voor alle vakken heeft de regio recht op 109,5 personen, terwijl er 107,4 personen gemiddeld per jaar nodig zijn. Macro gezien is er dus een groter aanbod dan er vraag is (+2,1 personen). Kijken we echter enkel naar de tekortvakken in kolom E, dan blijkt er jaarlijks een tekort te zijn van ruim 24 afstudeerders. Dus zonder nader beleid komt Flevoland jaarlijks 24 personen tekort (ofwel als we dit terugrekenen naar fte 1,5% van Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 21/44

24 de formatie op dit moment) en dit cumuleert uiteraard in de loop van de tijd. In personen gezien zijn de tekorten het grootst voor Overige Vakken (7,2 personen gemiddeld per jaar), Wiskunde (6,1 personen gemiddeld per jaar) en Nederlands (4,3 personen gemiddeld per jaar). Verder zijn er tekorten voor de vakken Duits (1,9 personen), Frans (1,0), Maatschappijleer (0,9), Aardrijkskunde (0,7), Engels (0,5), Natuurkunde (0,5), Klassieke Talen (0,5), Levensbeschouwing (0,3) en Scheikunde (0,2). Voor CKV, kunstvakken, Lichamelijke Opvoeding en Gezondheidszorg en Welzijn is het aanbod aan de andere kant groot. Tabel 6-3 laat de tekorten / overschotten per vak voor de diverse regio s zien. Dit geeft bijgevolg de opbouw van kolom E in Tabel 6-2 naar subregio. Tevens is het tekort over de tekortvakken als % van de huidige formatie weergegeven. Dronten/Kampen heeft relatief de kleinste tekorten. Deels hangt dit samen met de iets geringere groei in deze regio in vergelijking met Almere en Lelystad, deels met verschillen in de verdeling van de leraren naar vak. De overige regio s verschillen verder betrekkelijk weinig wat betreft de relatieve omvang van het tekort. Tabel 6-3 Gemiddelde jaarlijkse tekort ( ) / overschot (+) aan instroom vanuit de lerarenopleidingen voor de regio Flevoland per jaar in de periode in personen (inclusief ophoging voor instellingen en individuen niet in IPTO, exclusief praktijkonderwijs) naar subregio*. Regio Almere Lelystad Dronten/ Kampen Noordoostpolder Flevoland Aardrijkskunde Biologie CKV, kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opv Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige vakken Totaal Totaal tekortvakken Totaal tekortvakken als % formatie % -1.74% -0.99% -1.57% -1.48% * Het totaal over de regio s kan afwijken van de kolom Flevoland als gevolg van de behandeling van personen en instellingen die niet in IPTO opgenomen zijn. De toerekening naar vakken geschiedt op basis van de verdeling van de afzonderlijke regio s respectievelijk Flevoland in totaal. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 22/44

25 7 Samenvatting In het voorgaande is de vervangings- en uitbreidingsvraag in het voortgezet onderwijs in Flevoland in beeld gebracht en de hieruit resulterende behoefte aan afstudeerders van de lerarenopleidingen geconfronteerd met het aanbod hiervan. Voorop staat de vraag wanneer en in welke getale het personeel dat in 2009 lesgevend was uitstroomt en hoe de vraag naar leraren zich ontwikkelt als gevolg van de demografische veranderingen in Flevoland. Tussen 2009 en 2012 zien we met uitzondering voor de regio Noordoostpolder de werkgelegenheid onder leraren in Flevoland dalen. Deze daling is een gevolg van de stijging van de leerlingen-leraar ratio. Deze ontwikkeling vindt ook elders in Nederland plaats. Uitgaande van de veronderstelling dat de betreffende ratio vanaf 2011 constant blijft, zal als gevolg van de stijging van het aantal leerlingen in Flevoland de werkgelegenheid na 2011 toenemen. Tussen 2012 en 2015 bedraagt de groei maar liefst 7%, tegenover minder dan 3% voor Nederland. Tussen 2015 en 2020 zien we voor Flevoland slechts een beperkte groei (0,5%); de groei vindt plaats in Almere en Lelystad, terwijl Dronten/Kampen en de Noordoostpolder een flinke krimp vertonen. Almere en Lelystad groeien ook na 2020, terwijl de werkgelegenheid verder daalt in de Noordoostpolder. Wat betreft de uitstroom van leraren geldt dat de regio Flevoland zoals het gehele voortgezet onderwijs in Nederland gekenmerkt wordt door een relatief groot aantal leraren in de leeftijdsgroep van 50 jaar en ouder. Het gevolg hiervan is dat op vrij korte termijn een aanzienlijk deel van de lerarenpopulatie zal uitstromen. Naar verwachting verlaat in de periode om en nabij 28% van de leraren in de regio Flevoland de onderwijssector. In 2025 is naar verwachting ruim 60% van de in 2009 aanwezige leraren uitgestroomd. Daarmee ligt de uitstroom iets onder het gemiddelde voor geheel Nederland, maar het verschil is gering. De verschillen tussen de subregio s binnen Flevoland zijn eveneens beperkt, zij het dat de uitstroom in Lelystad met name tussen 2015 en 2020 naar verhouding groot is, terwijl op korte termijn ( ) de uitstroom beperkt zal zijn in de regio s Almere en Dronten/Kampen. De veranderingen in de werkgelegenheid en de omvang van de uitstroom leiden ertoe dat de regio Flevoland tussen 2009 en 2015 een instroom van leraren dienen te realiseren die zo n 33% van de totale lerarenpopulatie in 2009 bedraagt tegenover voor Nederland in totaliteit 31%. Dit is in verhouding met het vorig decennium veel. Na 2015 is de benodigde instroom in de regio Flevoland relatief groot voor Almere en Lelystad, terwijl deze beperkt is voor de twee andere regio s. Tussen 2015 en 2025 dient Flevoland een instroom te realiseren die gelijk is 38% van de totale lerarenpopulatie in Voor Nederland bedraagt het percentage 26. Confronteren we de benodigde instroom naar vak met het aanbod van afgestudeerden aan de lerarenopleidingen en nemen we dan aan dat Flevoland naar rato van de benodigde instroom kan putten uit de totale groep beschikbare afstudeerders in Nederland (en daarbij in gelijke mate concurreert met de rest van Nederland) dan blijkt dat er jaarlijks sprake is van een tekort ter grootte van 1,5% van de totale formatie voor de regio Flevoland. Zonder nader beleid neemt bijgevolg het vacaturepercentage jaarlijks met 1,5 procentpunt toe. Daarmee zit Flevoland met name als gevolg van de sterke daling van het leerlingenaantal vergeleken met de rest van Nederland in een relatief ongunstige positie, te meer daar Flevoland zelf geen lerarenopleidingen kent. Naar vak gedifferentieerd vinden we dat er met name problemen te verwachten zijn ten aanzien van de invulling voor de vakken Wiskunde, Nederlands, Overige Vakken en relatief gezien (maar in absolute termen beperkt) ook Duits, Klassieke Talen, Frans en Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 23/44

26 Levensbeschouwing, terwijl er geen problemen te verwachten zijn voor de vraag naar Gezondheidszorg en Welzijn, Lichamelijke Opvoeding en CKV. Hierbij dient men te bedenken dat de vraag naar leraren vanuit het mbo komende jaren als gevolg van de vergrijzing van het lerarenbestand in deze sector naar alle waarschijnlijkheid ook zal toenemen. Anderzijds hebben we afgelopen jaren gezien dat een verder stijging van de leerlingen-leraar ratio de problematiek kan verlichten. We zijn mede door gebrek aan data niet ingegaan op de ontwikkeling onder eerstegraads bevoegde leraren. Hiervoor geldt dat de uitstroom nog iets groter zal zijn dan hier geschetst is, terwijl de vraag minder zal krimpen door de verwachte hogere toestroom naar havo/vwo ten koste van vmbo. Voor Flevoland is dit een extra probleem aangezien er in de provincie geen of nauwelijks eerstegraads leraren opgeleid worden. Voor de verdere toekomst is het beeld iets rooskleuriger. De totale behoefte aan nieuwe instroom wordt in de tweede helft van dit decennium geringer. Aan de andere kant zullen ook de lerarenopleidingen mogelijk geconfronteerd worden met lagere aantallen instromers als gevolg van een afnemend aantal personen in de relevante leeftijdsgroep en de master-eis die vanaf 2018 zal gaan gelden. Tevens zal het deel dat via (her)instroom uit de stille reserve aangevuld kan worden, afnemen. Resumerend geldt dat op korte termijn voor Flevoland sprake is van een vervangingsvraag, die omvangrijker is dan het afgelopen decennium het geval was. Door de toename van de leerlingenaantallen ligt de benodigde instroom boven het niveau dat relatief gezien voor de rest van Nederland geldt. Het zal dan ook voor Flevoland niet eenvoudig zijn alle vacatures in de nabije toekomst opgevuld te krijgen. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 24/44

27 Literatuur Adriaens, Hendri, Peter Fontein, Jan Nelissen en Klaas de Vos (2011) Balans van de onderwijsarbeidsmarkt, ESB, 96 (4604), Fontein, Peter, Jan Nelissen en Klaas de Vos (2002) Model Microsimulatie Primair en Voortgezet Onderwijs, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap / CentER Applied Research. Fontein, Peter, Jan Nelissen, Klaas de Vos en Marike Knoef, i.s.m. Ecorys, QQQ Delft (2008) De toekomstige arbeidsmarkt voor onderwijspersoneel BAPO 170, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Den Haag. Fontein, Peter, Hendri Adriaens, Jan Nelissen en Klaas de Vos (2010) De toekomstige arbeidsmarkt voor onderwijspersoneel BAPO 193, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Den Haag. Leenen, H. van een F.E.M. Berndsen (2012) Loopbaanmonitor onderwijs BAPO 203, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Den Haag. Vrielink, Sil en Dik Leering (2012) Leerlingenprognose Flevoland ResearchNed & QDelft. Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 25/44

28 A Bijlagen A.1 Databronnen De analyse is gebaseerd op een koppeling van het IPTO-vakkenbestand en de inputbestanden van DUO die in MIRROR worden gebruikt. Het IPTO-vakkenbestand geeft het vakkenrooster in week 40 van 2009 weer. Het IPTO bestand geeft het aantal gegeven vakken in termen van leseenheden. Een voltijdse aanstelling komt formeel overeen met 28 leseenheden, zodat 1 leseenheid correspondeert met 0,0357 fte. Een deel van de tijd dat een leraar aangesteld is zal echter niet aan specifieke vakken besteed worden, maar aan bijvoorbeeld niet-lesgebonden taken en deze zullen bijgevolg niet altijd een geheel veelvoud van 0,0357 fte betreffen. Denk bijvoorbeeld aan een leraar met een aanstelling van 0,6 fte, hetgeen 16,8 eenheden betekent. Daarnaast kan het voorkomen dat een docent toevallig in de periode dat de inventarisatie plaats gevonden heeft, geen of meer of minder dan gebruikelijk les gegeven heeft. Ook zijn er mogelijk rapportagefouten. Om tot consistentie te komen tussen de IPTO-data en de MIRROR-bestanden nemen we niet als uitgangspunt dat een eenheid in IPTO overeenkomt met 1/28 fte in MIRROR, maar bepalen we het aantal per vak gegeven fte op individueel niveau als volgt: we bepalen voor het betreffend individu voor elk vak de fractie die dat vak vormt van alle door dat individu gegeven vakken en deze fractie vermenigvuldigen we met het aantal fte (exclusief eventuele bapo-deelname) dat het individu volgens MIRROR werkt. Geeft iemand bijvoorbeeld 7 eenheden Nederlands en 12 eenheden Maatschappijleer en werkt deze persoon volgens MIRROR 0,7 fte, dan leggen we vast dat dit individu voor (7/19) * 0,7 = 0,25 fte Nederlands geeft en voor (12/19) * 0,7 = 0,45 fte Maatschappijleer. Hierbij zij opgemerkt dat we bijgevolg impliciet aannemen dat een eenheid voor deze persoon 0,0368 fte vormt. Niet alle personen die in het IPTO-vakkenbestand zitten, zijn terug te vinden in de DUObestanden. Tabel 0-1 geeft inzicht in de mate van voorkomen van dit verschijnsel voor de brinnummers in de regio Flevoland. Tabel 0-1 Mate van koppeling IPTO-vakkenbestand en MIRROR per brin Instelling Fte in MIRROR (2009) Aandeel ontbrekend in IPTO Schooltype (2009) 01FP % vmbo/havo/vwo Almere 16AW % vmbo/havo/vwo Almere 17DN % vmbo/havo/vwo Almere 17JI** pro Almere 24RW % vmbo/havo/vwo Almere 28BU** pro Almere 00ZO % vmbo/havo/vwo Lelystad 18DQ % vmbo/havo/vwo Lelystad 18GC % vmbo/havo/vwo Lelystad 18PR** pro Lelystad Subregio 01XN % vmbo/havo/vwo Dronten/Kampen 02VB % vmbo/havo/vwo Dronten/Kampen 07ZI** pro Dronten/Kampen 23VL % vmbo/havo/vwo Dronten/Kampen Vraag naar en aanbod van leraren vo regio Flevoland 26/44