Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg

Transcriptie

1 Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg datum 3 april 2013 (herziening rapport dd. 17 november 2012) auteurs Jan Nelissen versie 2.0 (aanpassing voor regio Roermond)

2 CentERdata, Tilburg, 2013 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding MIRROR Inleiding Vakkenindeling Indeling naar subregio s Ontwikkeling van de vraag naar instelling en naar vak Leerlingenprognose Vraag naar leraren (werkgelegenheid) Uitstroom Benodigde instroom Het aanbod van afgestudeerden aan de lerarenopleidingen in relatie tot de vraag Het aanbod van afgestudeerden Confrontatie van vraag en aanbod in de provincie Limburg Samenvatting Literatuur A Bijlagen A.1 Databronnen...29 A.2 Tabellen naar brin en vak...31 A.3 Aanbod van afgestudeerden naar vak, Nederland...49 A.4 Leerlingenraming...51 Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 1/52

4 Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 2/52

5 1 Inleiding In dit rapport geven we inzicht in de toekomstige tekorten aan leraren naar vak in het vo in de provincie Limburg. Daarbij maken we onder meer gebruik van het in opdracht van het ministerie van OCW door CentERdata ontwikkelde simulatiemodel MIRROR. Nederland heeft relatief veel oudere leraren in het voortgezet onderwijs. Als gevolg hiervan zal er in de komende tien tot vijftien jaar sprake zijn van een in vergelijking met het recente verleden meer dan gemiddelde uitstroom van leraren. Figuur 1-1 geeft de leeftijdsverdeling van leraren in fte voor Limburg weer. Dit decennium zal alleen al als gevolg van pensionering op basis van de wetgeving per september % van het huidige lerarenbestand in Limburg de onderwijssector verlaten. Tussen 2010 en 2025 is dat zelfs 43% 1. Deze percentages verschillen uiteraard naar vak, instelling en regio. In de regio Roermond is de uitstroom vanwege pensionering in de periode relatief laag (25%) terwijl deze in Noord Limburg relatief hoog is (31%). Figuur 1-1 De leeftijdsverdeling van leraren (in fte) in het voortgezet onderwijs in de provincie Limburg (oktober 2010) 5.0% 4.5% 4.0% 3.5% 3.0% 2.5% 2.0% 1.5% 1.0% 0.5% 0.0% Limburg Door ResearchNed en QDelft is de verwachte ontwikkeling van het aantal leerlingen per instelling (brin) in de provincie Limburg in beeld gebracht. Daarbij wordt rekening gehouden met intergemeentelijke leerlingenstromen. Deze leerlingenramingen vormen in MIRROR de input voor de bepaling van het benodigd aantal leraren per instelling, ofwel de werkgelegenheid. Dit geeft ons inzicht in de uitbreidingsvraag. Met het MIRROR model is het vervolgens ook mogelijk de verwachte uitstroom te bepalen (zie Fontein et al., 2010 en Adriaens et al., 2011). Van uitstroom is hier sprake als personen het onderwijs verlaten (vanwege bijvoorbeeld pensionering of arbeidsongeschiktheid, maar ook omdat men buiten het vo, bijvoorbeeld in de marktsector, gaat werken). Het aantal te werven instromers wordt uiteraard bepaald door de som van de uitbreidingsvraag en de uitstroom. Confrontatie van het benodigde aantal instromers met het aanbod van de lerarenopleidingen op het niveau van vakken (en rekening houdend met de instroom 1 Op basis van de tot voor kort geldende pensioenleeftijd van 65 jaar zouden in procentpunten meer leraren met pensioen zijn en in procentpunten meer. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 3/52

6 vanuit de stille reserve en veranderingen in de aanstellingsomvang) geeft vervolgens inzicht in de vraag hoe moeilijk of makkelijk het voor de provincie Limburg de komende jaren zal zijn om tot volledige bezetting van het lerarenkorps te komen. We rapporteren de betreffende resultaten voor de provincie Limburg, de onderscheiden regio s, de instellingen (op het niveau van instellingsbrin) en daarnaast de totale ontwikkeling op het niveau van 20 (deels geaggregeerde) vakken. De opbouw van deze rapportage is als volgt. In hoofdstuk 2 geven we kort enige achtergrondinformatie bij het gebruikte model: welke gegevens zijn gebruikt en welke instellingen zijn opgenomen in de rapportage. In hoofdstuk 3 wordt de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de provincie Limburg beschreven en in hoofdstuk 4 de uitstroom. Het hoofdstuk over de uitstroom richt zich met name op de uitstroom van de in 2009 aanwezige leraren. Hoofdstuk 5 schetst de toekomstige benodigde instroom. In hoofdstuk 6 wordt het aanbod vanuit de lerarenopleidingen beschreven en worden vraag (benodigde instroom) en aanbod met elkaar geconfronteerd. LET OP: Bij de interpretatie van de in dit rapport gepresenteerde resultaten dient men met de volgende punten rekening te houden 1. Wat betreft het nu aanwezige personeel is er op basis van de gehanteerde data geen informatie beschikbaar over de vakkenbevoegdheid. Waar gesproken wordt over eerstegraads niveau of gebied, gaat het om de lesuren verzorgd in het eerstegraads gebied, de bovenbouw havo/vwo. 2. Om dezelfde reden is ook niet bekend of de docenten bevoegd zijn voor het betreffende gebied en voor het vak waarin les gegeven wordt. 3. Wat betreft uitstroom gaat het om personen die het voortgezet onderwijs verlaten. Leraren die op een andere school in het vo gaan werken worden niet in de uitstroom meegeteld. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 4/52

7 2 MIRROR 2.1 Inleiding MIRROR (Microsimulatie Rekenmodel Regionale Onderwijs Ramingen) is in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap ontwikkeld om de toekomstige werkgelegenheidsontwikkeling in het onderwijs in beeld te brengen. MIRROR is gebaseerd op gegevens afkomstig uit salarisadministraties van nagenoeg alle onderwijspersoneel in Nederland. Het model bestaat uit bijna 300 vergelijkingen en om en nabij tachtig overgangsmatrices per sector (Fontein et al., 2002; Fontein et al., 2008; Fontein et al., 2010). In het model wordt voor elk individu in de periode voorspeld of men bijvoorbeeld uitstroomt uit het onderwijs, een grotere of kleinere baan krijgt, van school en eventueel regio verandert, van functie (directeur, leraar, onderwijsondersteunend personeel en organisatie- en beheerpersoneel) verandert of gebruik maakt van de Regeling bevordering arbeidsparticipatie ouderen (bapo). Ook wordt voor afstudeerders aan de lerarenopleidingen en personen in de stille reserve bekeken of men een baan in het onderwijs accepteert of niet. Deze modelkarakteristieken maken het mogelijk tekorten en overschotten op de onderwijsarbeidsmarkt te ramen. In het huidige MIRROR model is het gegeven vak of vakkenbevoegdheid niet als verklarende variabele opgenomen, wel het (vakken)cluster. Individuen worden gekoppeld aan het vakkencluster waarin de meeste lesuren gegeven worden. De volgende clusters worden hierbij onderscheiden: (1) Nederlands, (2) Vreemde talen, (3) Exacte vakken, (4) Maatschappijvakken, (5) Techniek en (6) Overige vakken. De koppeling naar vak vindt plaats door voornoemde gegevens afkomstig uit salarisadministraties te koppelen aan de IPTO-gegevens van week 40 in Het IPTO geeft informatie over de door docenten gegeven vakken (aantal lesuren en graadniveau). Zelfstandige praktijkscholen en verticale scholen, die vallen onder een ROC of AOC zijn (in het algemeen) niet opgenomen in IPTO en bijgevolg zijn voor deze scholen geen vakkendata beschikbaar. Recente gegevens over vakkenbevoegdheid zijn wat betreft het zittende personeel op dit moment niet beschikbaar. Het gaat dus uitdrukkelijk om de daadwerkelijk gegeven vakken en het graadniveau waarop deze vakken gegeven worden. Onbekend is de bevoegdheid, zelfs is onbekend of men wel of niet een bevoegdheid heeft. Enige aanvullende informatie over de koppeling van de databronnen is opgenomen in Bijlage A.1. Van afgestudeerden van de lerarenopleidingen is de vakkenbevoegdheid en bevoegdheidsgraad wel beschikbaar. Hierop komen we terug in hoofdstuk 6. Van belang zijn de volgende punten: De prognoses met behulp van MIRROR zijn beleidsarm en gebaseerd op de situatie op 14 september Dit impliceert dat rekening gehouden is met de besluitvorming rond pensioenen op basis van het zogenaamde Begrotingsakkoord, dat een geleidelijke verhoging van de pensioenleeftijd vanaf 2013 impliceert 2. De lesuren besteed aan niet-lesgebonden taken zijn per individu naar rato verdeeld over de gegeven vakken. Reden hiervoor is dat niet-lesgebonden taken onder meer scholing omvatten en dit is niet los te zien van de betreffende lestaken. MIRROR is een simulatiemodel, waarbij op basis van kansmechanismen de uitstroom op individueel niveau bepaald wordt. De hier beschreven resultaten zijn gebaseerd op het gemiddelde van 25 simulaties. Voor de cumulatieve uitstroom voor de gehele provincie Limburg geldt voor het onderscheid naar vak dat deze zogenoemde Monte Carlo variatie in termen van de variatiecoëfficiënt op langere 2 De voorstellen in het kader-regeerakkoord zijn hierin bijgevolg niet verwerkt. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 5/52

8 termijn minder dan 1% bedraagt, voor de subregio s is dat afhankelijk van de grootte van het vak maximaal 1 tot 3%. Voor de hier gegenereerde tabellen voldoet dit aantal simulaties; voor meer gedetailleerde informatie (zoals de ontwikkeling naar vak op instellingsniveau) zal een groter aantal simulaties nodig zijn. Voor de toekomst nemen we aan dat de relatieve vraag naar vakken op een instelling niet wijzigt. Dit betekent dat de vraag naar een vak evenredig stijgt of daalt met de verandering in de vraag naar leraren op instellingsniveau. Dus wanneer het aantal leerlingen op een instelling met 5% stijgt ten opzichte van 2009, nemen we aan dat ook het aantal fte Nederlands dat gegeven moet worden op die instelling met 5% stijgt ten opzichte van 2009 en analoog voor alle andere vakken. 2.2 Vakkenindeling IPTO bevat een honderdtal vakken. Deels gaat het om vakken die slechts een beperkt aantal fte beslaan. Daarom is gekozen voor een indeling in 20 vakken. De indeling in vakken is weergegeven in Tabel 2-1. Tabel 2-1 Indeling vakken vmbo, havo, vwo Nr. Vak Graadsector Toelichting 1 Aardrijkskunde 1 en 2 2 Biologie 1 en 2 Inclusief Algemene Natuurwetenschappen 3 CKV, kunstvakken * Inclusief handvaardigheid, textiele werkvormen en muziek 4 Duits 1 en 2 5 Economie 1 en 2 Algemene economie, Bedrijfseconomie, Management en Organisatie, Handel, Administratie, Kantoorpraktijk, Verkoop 6 Engels 1 en 2 7 Frans 1 en 2 8 Geschiedenis 1 en 2 9 Informatica 1 en 2 10 Klassieke Talen 1 11 Levensbeschouwing 1 en 2 Inclusief Filosofie 12 Lichamelijke Opvoeding * 13 Maatschappijleer 1 en 2 14 Natuurkunde 1 en 2 15 Nederlands 1 en 2 16 Scheikunde 1 en 2 17 Techniek 2** Inclusief alle specifieke richtingen zoals elektro, metaal, consumptief, motorvoertuigentechniek, installatietechniek, et cetera 18 Wiskunde 1 en 2 Inclusief rekenen 19 Gezondheidszorg en 2 Inclusief Verzorging Welzijn 20 Overig Spaans, Transport en Logistiek, Mode en Kleding, Mentorles, et cetera * De kunstvakken en Lichamelijke Opvoeding zijn sinds een aantal jaren ongegradeerde opleidingen. ** In de gebruikte data zijn ook leraren Techniek gerapporteerd die in het eerstegraads gebied werkzaam zijn. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 6/52

9 2.3 Indeling naar subregio s De resultaten worden onder meer gepresenteerd op het niveau van regio s. De daarbij behorende instellingen zijn weergegeven in Tabel 2.2. Tabel 2.2 Indeling van de instellingen in de provincie Limburg naar subregio Noord Limburg Weert Roermond Westelijke Mijnstreek Parkstad Limburg Maastricht- Mergelland 01GN 02ZR 03XF 01MO 02DF 01GL 16XD 18DD 14PS 02IB 02ZC 20IS 17UX* 16PE 02MY 05FJ 26HL* 20LL 17GT 05GV* 16SL 27VG 25FY 23HH* 18DE 16VM 27ZH 25GF 19PV 17JB 27ZJ 20KA 18DO 26JN* 19XS 26KZ* * Betreft praktijkonderwijs (en is bijgevolg niet opgenomen in IPTO) Hierbij dient opgemerkt te worden dat 01GN (Valuascollege) inclusief 19HR (Blariacumcollege) is 3, terwijl 03XF in 2010 inclusief 16BK (Stedelijk College) is. De laatste twee instellingen zijn in 2011 namelijk samengevoegd. Verticale scholen, die vallen onder een ROC of AOC, zijn niet meegenomen in de analyse. Ze behoren in termen van MIRROR niet tot de vo-sector. Hierdoor ontbreekt het vmbodeel van het Citaverde College (brin 21CS) in de verdere analyse 4. 3 DUO levert ten behoeve van MIRROR databestanden over een langere periode, waarbij om schattingstechnische redenen instellingen die een splitsing in de loop van de tijd ondergaan hebben als een enkele eenheid worden beschouwd. 4 Verder geldt ook dat vanuit IPTO voor dit type scholen geen informatie naar vak beschikbaar is. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 7/52

10 3 Ontwikkeling van de vraag naar instelling en naar vak 3.1 Leerlingenprognose De toekomstige vraag naar leraren (ofwel werkgelegenheid) naar instelling en naar vak (in fte) wordt bepaald door de leerlingenontwikkeling per instelling. Voor de prognose van het aantal leerlingen baseren we ons op de uitkomsten van het leerlingenprognosemodel dat door ResearchNed en QDelft ontwikkeld is. Dit model sluit aan bij het programma van eisen van de VNG. De huidige versie (zie bijvoorbeeld Sil Vrielink en Dik Leering, 2012) maakt gebruik van de Regionale bevolkingsprognose van het Planbureau voor de Leefomgeving en cijfers over de onderwijsdeelname in 2009, 2010 en 2011 uit de Basisgegevens Bekostigd Onderwijs van DUO. De prognose geschiedt in een aantal stappen: 1. De voedingsgebieden (de gemeenten waar de leerlingen vandaan komen) worden voor alle scholen/vestigingen in kaart gebracht. 2. De leerlingengegevens en het aantal kinderen in de basisgeneratie (voor het vo 12 t/m 18-jarigen en teneinde rekening te houden met vroege en late leerlingen ook 11- en 19/20-jarigen) resulteren in deelnemingspercentages: het deel van de basisgeneratie in het voedingsgebied dat onderwijs volgt. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar onderwijssoort, leeftijd en woonplaats. 3. De deelnemingspercentages en de gemeentelijke bevolkingsprognose van de basisgeneratie geeft dan de leerlingenprognose naar school en eventueel vestiging. De leerlingenprognoses zijn voor de instellingen genoemd in Tabel 2.2 opgenomen in Bijlage A Vraag naar leraren (werkgelegenheid) De leerlingenprognose bepaalt de behoefte aan leraren. Om de benodigde formatie in 2012 te bepalen nemen we aan dat de leraar-leerlingenratio op instellingsniveau niet wijzigt ten opzichte van het schooljaar De ontwikkeling van de werkgelegenheid is voor de provincie Limburg en de regio s weergegeven in Tabel 3-1 en Figuur 3-1. Hierin is ook de ontwikkeling voor Nederland te zien. In de periode zien we een daling van het aantal leraren, zowel voor Nederland als Limburg. Deze daling is niet zo zeer het gevolg van een dalend leerlingenaantal, maar van een toename van de leerling-leraar ratio (ofwel de klassegrootte) in de jaren 2010 en Vanaf 2009 zien we voor Limburg een daling van het aantal leerlingen en dat komt tot uitdrukking in de ontwikkeling van de werkgelegenheid onder leraren. De laatste daalt bijvoorbeeld tussen 2012 en 2015 met bijna 3%, tussen 2015 en 2020 naar verwachting met zelfs 15% en tussen 2020 en 2025 met nog eens 5%. Daarmee is de totale daling van de werkgelegenheid in Limburg aanzienlijk groter dan in de rest van Nederland. Voor geheel Nederland neemt de vraag tussen 2012 en 2015 naar verwachting toe met bijna 3%. De jaren daarna zien we een daling van de werkgelegenheid met 5% in de periode en 3% in de periode De ontwikkeling van de vraag naar leraren werkzaam in het eerstegraads gebied komt hier nagenoeg mee overeen. De ontwikkeling in de vraag naar leraren in Limburg neemt vooral af in de regio Maastricht-Mergelland. Hier daalt de vraag tussen 2012 en 2025 met meer dan 30% (tegenover 5% voor Nederland in totaliteit). Voor de overige regio s geldt dat de werkgelegenheid in deze periode met ongeveer een vijfde daalt. De daling is met 18% het geringst in de regio Noord-Limburg. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 8/52

11 Tabel 3-1 Ontwikkeling van de vraag naar leraren in fte (exclusief bapo) naar regio Regio Limburg Noord-Limburg Weert Roermond Westelijke Mijnstreek Parkstad Limburg Maastricht-Mergelland Nederland waarvan werkzaam eerstegraads Limburg Noord-Limburg Weert Roermond Westelijke Mijnstreek Parkstad Limburg Maastricht-Mergelland Nederland Figuur 3-1 Ontwikkeling werkgelegenheid in vier deelperioden. 5% Werkgelegenheid 0% -5% -10% -15% % -25% De ontwikkeling van de vraag naar vak (inclusief de ophoging voor niet-lesgebonden taken) is weergegeven in Figuur 3-2, de onderliggende cijfers zijn te vinden in Tabel 0-3 in Bijlage A.2. Hierin is ook de vraag naar het praktijkonderwijs apart opgenomen, omdat informatie hierover ontbreekt in het IPTO-vakkenbestand. Vanaf 2012 is er voor alle vakken sprake van een daling van de werkgelegenheid. De verschillen in ontwikkeling zijn voor de onderscheiden vakken voor Limburg echter vrij beperkt. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 9/52

12 Figuur 3-2 Ontwikkeling van de vraag naar leraren in Limburg in fte naar vak ten opzichte van 2012 Werkgelegenheid naar vak in % formatie % -20% -15% -10% -5% 0% Tussen de instellingen, zie Figuur 3-3 en Tabel 0-2 in Bijlage A.2, bestaan daarentegen wel aanzienlijke verschillen. Het zal niet verbazen dat we met name grote krimp zien bij de instellingen in de regio Maastricht-Mergelland. Maar ook buiten deze regio zien we instellingen met een relatief grote krimp. Dat geldt bijvoorbeeld in de periode voor 17GT en 25FY. Over de gehele periode bezien, zien we een afname van de werkgelegenheid met meer dan 30% bij 25FY in de regio Noord-Limburg (-30%), in de regio Roermond bij 17GT (-37%) en in de regio Maastricht-Mergelland bij 01GL (- 42%), 20IS (-32%) en 27VG (-31%). Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 10/52

13 Figuur 3-3 Procentuele verandering in de vraag naar leraren tov 2012 per brin -45% -40% -35% -30% -25% -20% -15% -10% -5% 0% 5% Noord-Limburg 01GN 16XD 17UX 20LL 25FY 25GF Weert 02ZR 18DD Roermond 03XF 14PS 16PE 17GT 23HH Westelijke Mijnstreek 01MO 02IB 02MY 05GV 18DE 19PV 20KA 26JN Parkstad Limburg 02DF 02ZC 05FJ 16SL 16VM 17JB 18DO 19XS 26KZ Maastricht-Mergelland 01GL 20IS 26HL 27VG 27ZH 27ZJ Limburg Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 11/52

14 4 Uitstroom We bezien hier de verwachte uitstroom van personen die in 2009 op de betrokken instellingen in de provincie Limburg les gaven. Op basis van de uitstroomkansen in MIRROR kunnen we afleiden hoeveel fte van degenen die in 2009 volgens IPTO les gaven en in MIRROR opgenomen zijn, in 2012, 2015, 2020 en 2025 nog steeds in het onderwijs werkzaam zijn. Tabel 4-1 geeft de resultaten, zie ook Figuur 4-1. Tabel 4-1 Aantal leraren in fte uit 2009 dat in 2012, 2015, 2020 en 2025 nog werkzaam is in het onderwijs (allen en eerstegraads werkzaam naar regio, werkzaam in 2009) Regio allen Limburg Noord-Limburg Weert Roermond Westelijke Mijnstreek Parkstad Limburg Maastricht-Mergelland Nederland waarvan werkzaam eerstegraads Limburg Noord-Limburg Weert Roermond Westelijke Mijnstreek Parkstad Limburg Maastricht-Mergelland Nederland In totaal bedraagt het aantal leraren in de provincie Limburg in fte, waarvan 812 fte in IPTO opgenomen zijn en op eerstegraads niveau les geven. Van de 3737 fte zijn in 2012 nog 3135 fte werkzaam in het onderwijs, naar verwachting in fte, in fte en in fte 5. Met andere woorden: tussen 2009 en 2015 stroomt 31% van de leraren die in 2009 aanwezig waren uit. In 2020 en 2025 bedraagt de uitstroom in vergelijking met % respectievelijk 65%. Bezien we enkel de uitstroom op eerstegraads niveau, dan blijkt deze stroom iets hoger te liggen. De verwachte uitstroom ten opzichte van 2009 bedraagt hier in %, in % en in %. Een en ander is in lijn met de ontwikkeling voor Nederland in zijn geheel. Dit betekent dat met name op korte termijn een relatief grote uitstroom plaatsvindt. Van de leraren die in 2009 werkzaam zijn in de provincie Limburg verlaat bijna 1 op de 3 leraren het onderwijs voor Dit is ook bijna de helft van de totale uitstroom die voor deze groep naar verwachting in de periode plaats vindt. Tussen de regio s zijn de verschillen beperkt. Tussen 2012 en 2015 laat Weert een meer dan gemiddelde uitstroom zien in vergelijking met de andere regio s in Limburg, voor Roermond daarentegen is deze minder dan gemiddeld. Tussen 2015 en 2020 is de uitstroom in de 5 Een deel hiervan zal echter op een andere school werkzaam zijn in of buiten de regio. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 12/52

15 Westelijke Mijnstreek, Roermond en Weert lager in vergelijking met de drie andere regio s, terwijl tussen 2020 en 2025 de uitstroom iets minder dan gemiddeld is voor Roermond, Weert en Noord-Limburg. Het beeld wijkt echter nauwelijks af voor de ontwikkeling in Nederland. Figuur 4-1 De cumulatieve uitstroom in procenten van de in 2009 werkzame leraren naar (sub)regio 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Cumulatieve uitstroom tov Figuur 4-2 De cumulatieve uitstroom in procenten van de in 2009 werkzame leraren naar vak in de provincie Limburg 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Aardrijkskunde Biologie CKV, kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige vakken Praktijkonderwijs Individuen niet in IPTO Limburg Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 13/52

16 Figuur 4-3 De cumulatieve uitstroom tov 2009 per instelling Noord-Limburg 01GN 16XD 17UX 20LL 25FY 25GF Weert 02ZR 18DD Roermond 03XF 14PS 16PE 17GT 23HH Westelijke Mijnstreek 01MO 02IB 02MY 05GV 18DE 19PV 20KA 26JN Parkstad Limburg 02DF 02ZC 05FJ 16SL 16VM 17JB 18DO 19XS 26KZ Maastricht-Mergelland 01GL 20IS 26HL 27VG 27ZH 27ZJ 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Limburg Naar vak gedifferentieerd (zie Figuur 4-2 en Tabel 0-5 in Bijlage A.2) vinden we voor Limburg tussen 2009 en 2015 (dit is in de figuur het totaal van de blauw- en roodgekleurde delen van de balk) een relatief hoge uitstroom voor Natuurkunde, Biologie en Scheikunde. Relatief beperkt is de uitstroom voor de vakken Klassieke Talen, Lichamelijke Opvoeding, Geschiedenis, CKV kunstvakken en Duits. Tussen 2015 en 2020 (het groengekleurde deel van de balk) zien we juist een relatief grote uitstroom onder Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 14/52

17 leraren Levensbeschouwing, Gezondheidszorg en Welzijn, Klassieke Talen en Duits. Relatief beperkt is de uitstroom voor de vakken Informatica, Lichamelijke Opvoeding en Natuur- en Scheikunde. Voor de periode geldt dat de uitstroom met name hoog is onder leraren Levensbeschouwing (78% van de in 2009 aanwezige leraren stroomt in deze periode uit), Gezondheidszorg en Welzijn (73%) en Techniek (71%). In verhouding beperkt is in deze periode de uitstroom onder leraren Lichamelijke Opvoeding (56%), CKV kunstvakken (59%) en Aardrijkskunde (59%). De variatie in uitstroom is voor de instellingen relatief beperkt, maar zeker niet afwezig, zie Figuur 4-3 en Tabel 0-4 in Bijlage A.2. Zo kennen 20LL, 02ZR, 18DD, 02IB, 26JN en 16VM tussen 2009 en 2015 een relatief grote uitstroom (meer dan 35% van de in 2009 aanwezige leraren). Daartegenover staat dat de uitstroom relatief gering is voor 17UX en 05GV. Hier stroomt tussen 2009 en 2015 minder dan 20% van de leraren uit. Tussen 2009 en 2025 laten de instellingen 02IB, 26JN, 02DF en 18DO de grootste uitstroom zien. Meer dan 72,5% van de in 2009 aanwezige leraren aan die instellingen is dan naar verwachting uitgestroomd. Van een relatief geringe uitstroom minder dan 60% is sprake voor 17UX, 16PE, 01MO en 19XS. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 15/52

18 5 Benodigde instroom In hoofdstuk 3 is de uitbreidingsvraag besproken, terwijl in hoofdstuk 4 via de uitstroom onder de in 2009 aanwezige leraren de vervangingsvraag in beeld is gebracht. Beide componenten samen geven de behoefte aan instroom van leraren 6. Deze zijn naar subregio weergegeven in Tabel 5-1 en Figuur 5-1. Tabel 5-1 Benodigde instroom ten opzichte van 2009 als gevolg van uitstroom en uitbreidingsvraag naar regio Limburg Noord-Limburg Weert Roermond Westelijke Mijnstreek Parkstad Limburg Maastricht-Mergelland Nederland waarvan werkzaam eerstegraads Limburg Noord-Limburg Weert Roermond Westelijke Mijnstreek Parkstad Limburg Maastricht-Mergelland Nederland In totaal is er in de provincie Limburg tussen 2009 en 2012 een instroom van 332 fte nodig. Tussen 2012 en 2015 bedraagt de benodigde instroom =445 fte, tussen 2015 en =249 fte en tussen 2020 en 2025 nog eens 386 fte, zodat in totaal tussen 2009 en fte dient in te stromen, waarvan 1080 fte vanaf Het aantal benodigde instromers voor vakken gegeven op eerstegraads niveau bedraagt in de periode =269 fte. Figuur 5-1 geeft de benodigde instroom als gevolg van uitstroom van de in 2009 werkzame leraren en de veranderingen in werkgelegenheid in 2015, 2020 en 2025 als percentage van de formatie in 2009 naar subregio. Voor de periode zien we dat de benodigde instroom voor de provincie Limburg vijf procentpunten kleiner is dan voor geheel Nederland geldt. Opvallend in deze periode is de relatief grote benodigde instroom voor de regio Weert. Parkstad Limburg laat een zeer geringe benodigde instroom zien, deels gevolg van de daling van het leerlingenaantal in deze regio, deels als gevolg van een relatief grote toename van de leerling-leraar ratio. Vanaf 2012 is de 6 Omdat we ons qua uitstroom beperken tot degenen die in 2009 werken is dit een specifieke definitie van benodigde instroom. Vervanging van personen die niet in 2009 werkten, na 2009 instromen en vervolgens weer uitstromen is hierin bijvoorbeeld niet meegenomen. Hierop komen we in paragraaf 6.2 terug. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 16/52

19 benodigde instroom in Limburg eveneens aanzienlijk lager in vergelijking met de benodigde instroom die van toepassing is voor geheel Nederland. Terwijl Nederland in de periode een benodigde instroom kent die gelijk is aan 32% van de formatie in 2009, is dat voor Limburg nog geen 19%. Voor de regio Maastricht-Mergelland is dat zelfs maar 12%, voor Noord-Limburg daarentegen als regio waar de uitstroom relatief het hoogst is, 23. Wat betreft het aantal benodigde instromers is de problematiek in deze regio dan ook beperkt in vergelijking met Nederland in totaliteit. Voor de gehele periode bedraagt de benodigde instroom voor Limburg 38% in termen van de omvang van de lerarenformatie in 2009 tegenover 57% voor Nederland. Voor Maastricht- Mergelland is dat 32%, voor Roermond 35%, voor Parkstad Limburg 37% en voor Noord- Limburg, Weert en de Westelijke Mijnstreek 42%. Figuur 5-1 Benodigde instroom in % omvang formatie 2009 als gevolg van uitstroom en uitbreidingsvraag naar subregio 70% 60% 50% 40% Benodigde instroom (in % formatie 2009) 30% 20% 10% 0% In Figuur 5-2, zie ook Tabel 0-7 in Bijlage A.2, is de benodigde instroom naar vak weergegeven. Voor de provincie Limburg geldt dat tussen 2009 en 2015 er meer dan gemiddeld behoefte is aan vooral leraren Natuurkunde, Scheikunde, Biologie en Nederlands. Relatief beperkt is in deze periode de benodigde instroom voor de vakken Klassieke Talen, Lichamelijke Opvoeding en CKV kunstvakken. Tussen 2015 en 2020 zien we voor deze provincie een relatief grote benodigde instroom voor leraren Levensbeschouwing, Gezondheidszorg en Welzijn, Klassieke Talen en Duits en een beperkte benodigde instroom voor de vakken Informatica, Lichamelijke Opvoeding, Natuurkunde en Scheikunde. Voor de gehele periode geldt dat de benodigde instroom met name hoog is voor leraren Levensbeschouwing (49%), Gezondheidszorg en Welzijn (46%) en Techniek (44%). In verhouding beperkt is in deze periode de benodigde instroom voor Lichamelijke Opvoeding (30%), CKV kunstvakken (32%) en Aardrijkskunde (33%). Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 17/52

20 Figuur 5-2 Benodigde instroom per vak ten opzichte van 2009 als gevolg van uitstroom en uitbreidingsvraag voor de provincie Limburg (in procenten van de totale formatie in 2009) Benodigde instroom als % formatie 2009, Limburg 0% 10% 20% 30% 40% 50% Aardrijkskunde Biologie CKV, kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige vakken Praktijkonderwijs Individuen niet in IPTO Limburg De verschillen tussen de instellingen zijn aanzienlijk groter, zoals Figuur 5-3 laat zien (zie ook Tabel 0-6 in Bijlage A.2). Tussen 2009 en 2015 staan hier relatief gezien de instellingen 20LL, 02ZR, 03XF, 02IB, 20KA en 02DF voor de grootste uitdaging. Zij dienen een instroom te realiseren die qua fte meer dan 30% van de omvang van het lerarenbestand in 2009 bedraagt. Relatief weinig inspanningen dienen verricht te worden door de instellingen 14PS, 26KZ, 01GL en 26HL Hier bedraagt de benodigde instroom minder dan 10% van het in 2009 aanwezige aantal fte of is zelfs negatief (26KZ 7 ). Kijken we naar de periode dan staan 01GN, 16XD, 23HH en 17JB voor de relatief grootste uitdaging. Hier dient in deze periode een instroom ter grootte van meer dan 25% van de in 2009 aanwezige formatie gerealiseerd te worden. Relatief gunstig staan wat dit betreft in deze periode 17GT en 01GL er voor. Bezien we het absoluut aantal benodigde leraren tussen 2012 en bijvoorbeeld 2020 dan staan 17JB en 01GN voor de taak 60 fte of meer aan lerareninstroom in deze periode te realiseren. 7 Dit betreft een instelling voor praktijkonderwijs. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 18/52

21 Figuur 5-3 Benodigde instroom per instelling als gevolg van uitstroom en uitbreidingsvraag (in procenten van de totale vraag in 2009) -20% -10% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Noord-Limburg 01GN 16XD 17UX 20LL 25FY 25GF Weert 02ZR 18DD Roermond 03XF 14PS 16PE 17GT 23HH Westelijke Mijnstreek 01MO 02IB 02MY 05GV 18DE 19PV 20KA 26JN Parkstad Limburg 02DF 02ZC 05FJ 16SL 16VM 17JB 18DO 19XS 26KZ Maastricht-Mergelland 01GL 20IS 26HL 27VG 27ZH 27ZJ Limburg * Wanneer er sprake is van een negatieve benodigde instroom in een deelperiode niet zijnde geeft de grafiek niet altijd de juiste informatie, zie dan Tabel 0-6 in Bijlage A.2; het betreft 17GT, 26KZ en 27ZJ. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 19/52

22 6 Het aanbod van afgestudeerden aan de lerarenopleidingen in relatie tot de vraag 6.1 Het aanbod van afgestudeerden De andere kant van de medaille is het aanbod van leraren. Deze bestaat uit twee categorieën: afgestudeerden van de lerarenopleidingen (hbo en ulo) en de stille reserve. De afgestudeerden van de universitaire lerarenopleidingen zijn eerstegraads bevoegd, de lerarenopleidingen in het hbo leveren zowel tweedegraads (bachelor opleiding) als eerstegraads bevoegde leraren (master opleiding). De laatste groep (eerstegraads hbo) is geen nieuwe instroom van leraren, maar betreft feitelijk een aanpassing van de bevoegdheid. Het zijn dubbeltellingen in de tijd. Dit geldt niet voor afgestudeerden aan een ulo. Hier gaat het wel om nieuwe instroom. In Bijlage A.3 is het totaal aantal afgestudeerden in Nederland naar vak gedurende de jaren weergegeven. Deze gegevens zijn afkomstig van DUO. Gemiddeld over deze jaren bedraagt het aantal afgestudeerden aan de lerarenopleidingen hbo met een tweedegraads bevoegdheid 3585 en het aantal met een eerstegraads bevoegdheid 1130 (waaronder 782 met een bevoegdheid Lichamelijke Opvoeding). De universitaire lerarenopleidingen leveren in deze periode gemiddeld ruim 160 afgestudeerden per jaar af. De provincie Limburg levert slechts een klein aandeel afstudeerders van de lerarenopleidingen. Het gaat dan om afstudeerders van de lerarenopleidingen aan Fontys Sittard en de Hogeschool Zuyd. Samen leveren deze twee instellingen maar iets meer dan 3% van het totale aanbod van afstudeerders in Nederland, zie Tabel 6-1. Tabel 6-1 Aantal gediplomeerden naar hoofdvak aan lerarenopleidingen Fontys (Sittard) en Hogeschool Zuyd, tweedegraads; en gemiddelde per jaar over deze periode gem Aardrijkskunde CKV, kunstvakken Duits Economie Engels Geschiedenis Natuurkunde Nederlands Techniek Wiskunde Overige vakken Totaal Beeldende Kunst en Vormgeving, Dans, Drama, Muziek en Theater. 2 Algemene Economie en Bedrijfseconomie. 3 Bouwkunde, Bouwtechniek, Consumptieve Techniek, Elektrotechniek, Grafische Techniek, Mechanische Techniek, Motorvoertuigentechniek, Techniek en Werktuigbouwkunde. 4 Pedagogiek. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 20/52

23 6.2 Confrontatie van vraag en aanbod in de provincie Limburg In Tabel 6-2 is de gemiddelde benodigde instroom (vraag) per jaar naar vak opgenomen (zie ook Tabel 0-7 in Bijlage A.3) en afgezet tegen het aanbod in Nederland. Het laatste betreft alleen de nieuwe afgestudeerden, zijnde personen afkomstig van de tweedegraads hbo lerarenopleidingen en personen afkomstig van de universitaire lerarenopleidingen plus de leraren Lichamelijke Opvoeding. Exclusief praktijkonderwijs (maar gecorrigeerd voor de uitstroom van individuen in andere instellingen die niet aan IPTO gekoppeld kunnen worden 8 ) is er in de provincie Limburg tussen 2012 en 2015 een instroombehoefte van 432 fte, ofwel 144 fte gemiddeld per jaar. Tussen 2015 en 2020 bedraagt de vraag per jaar gemiddeld 47 fte en deze stijgt daarna naar gemiddeld 73 fte per jaar in de vijf jaar nadien. Dus met name op de korte termijn bestaat er een relatief grote behoefte aan afgestudeerden van de lerarenopleidingen. Het aanbod in personen voor Nederland in totaliteit bedraagt de afgelopen jaren gemiddeld 5060 per jaar. De benodigde instroom zal grotendeels uit de groep afstudeerders gerekruteerd dienen te worden. Deels zal invulling plaats vinden via een toename van de aanstelling bij een deel (van vooral de jongere) leraren en daarnaast via (her)instroom vanuit de stille reserve. Aan de andere kant zal een deel van degenen die 2010 instromen weer (en een deel zelfs vrij spoedig) uitstromen. De verwachting op basis van MIRROR is dat per saldo in de periode tot 2015 ongeveer 20 tot 30% van de benodigde instroom ingevuld wordt via deze drie stromen (meer werken van het in 2009 al aanwezige personeel (+), (her)instroom uit de stille reserve (+) en uitstroom van personen die na 2009 ingestroomd zijn (-)). Dit betekent dat zo n 75% van de benodigde instroom vervuld dient te worden door afstudeerders van de lerarenopleidingen. Verder geldt dat een leraar in het vo op termijn gemiddeld ruim 0,8 fte werkt. De benodigde instroom in personen verkrijgen we dus door het aantal fte met een factor 1,25 te vermenigvuldigen. Samen betekent dit dat de totale benodigde instroom vanuit de lerarenopleidingen in personen gelijk is aan (0.75) * (1,25) = 93,75% van de in Tabel 6-2 vermelde vraag in fte. Dit is terug te vinden in Tabel 6-3, waar in kolom A op basis hiervan de voor Limburg jaarlijks benodigde instroom in de periode vanuit de lerarenopleidingen in personen is weergegeven. Het aantal benodigde afstudeerders van de lerarenopleidingen (exclusief praktijkonderwijs) bedraagt voor Limburg in de periode (afgerond) 135 personen (93,75% van de in Tabel 6-2 vermelde vraag van 144 fte). Wat betreft het aanbod geldt dat niet alle afgestudeerden in de praktijk in het vo gaan werken. Een deel gaat in een andere sector (po, mbo of hbo) werken en een deel werkt niet of wordt werkzaam in de private sector. Gemiddeld gaat zo n 60 tot 65% van de afgestudeerden in het vo werken. Er zijn echter aanzienlijke verschillen tussen de vakken(clusters). Voor de bepaling van de afwijking ten opzichte van dit gemiddelde maken we gebruik van Tabel 2.14 in van Leenen en Berndsen (2012). Het op basis hiervan bepaalde aantal beschikbare afstudeerders in Nederland is weergegeven in kolom B van Tabel Daarbij aannemend dat de verdeling naar vak voor deze groep overeenkomt met de verdeling voor wel aan IPTO gekoppelde individuen. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 21/52

24 Tabel 6-2 Gemiddelde benodigde instroom per jaar in fte en jaarlijks aanbod van afgestudeerden in personen Vak Benodigde instroom Limburg Aanbod Nederland Aardrijkskunde Biologie CKV, kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige vakken Praktijkonderwijs Totaal Totaal exclusief praktijkonderwijs We nemen nu vervolgens aan dat de regio met de rest van Nederland dient te concurreren bij het binnenhalen van de pas afgestudeerden van de lerarenopleidingen in Nederland. Het totaal in Nederland benodigd aantal afgestudeerden in de betreffende periode is in kolom Bb weergegeven. Voor elk vak bepalen we nu het aandeel dat de benodigde instroom in de provincie Limburg uitmaakt van de totale benodigde instroom in dat vak in Nederland (kolom C in Tabel 6-3). Wanneer we dit aandeel vermenigvuldigen met het beschikbare aanbod in Nederland (kolom B) krijgen we het aantal afstudeerders waarop de regio recht heeft (kolom D). We veronderstellen dus dat de beschikbare nieuwe leraren in Nederland zich netjes over het land verspreiden zodanig dat overal in dezelfde mate in de vraag wordt voorzien. Confrontatie met de benodigde instroom in kolom A geeft het tekort of overschot naar vak in kolom E. Voor alle vakken heeft de regio recht op 142,6 personen, terwijl er 135,0 personen gemiddeld per jaar nodig zijn. Macro gezien is er dus een groter aanbod dan er vraag is (+7,6 personen). Kijken we echter enkel naar de tekortvakken in kolom E, dan blijkt er jaarlijks een tekort te zijn van bijna 28 afstudeerders. Dus zonder nader beleid komt Limburg jaarlijks 28 personen tekort (ofwel als we dit terugrekenen naar fte 0,67% van de formatie op dit moment) en dit cumuleert in de tijd. In personen gezien zijn de tekorten het grootst voor Wiskunde (7,1 personen gemiddeld per jaar), Overige Vakken (6,5 personen gemiddeld per jaar) en Nederlands (6,0 personen gemiddeld per jaar). Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 22/52

25 Verder zijn er tekorten voor de vakken Duits (2,3 personen), Frans (1,3), Aardrijkskunde (1,0), Maatschappijleer (0,7), Engels (0,6), Natuurkunde (0,6), Levensbeschouwing (0,5), Klassieke Talen (0,5), Scheikunde (0,4) en Informatica (0,1). Voor CKV, kunstvakken, Lichamelijke Opvoeding, Gezondheidszorg en Welzijn en Geschiedenis is het aanbod aan de andere kant groot. Tabel 6-3 Gemiddelde benodigde instroom voor de provincie Limburg per jaar vanuit de lerarenopleidingen en jaarlijks beschikbare aanbod van afgestudeerden in de periode in personen in Nederland (inclusief ophoging voor instellingen en individuen niet in IPTO, exclusief praktijkonderwijs) Benodigd vanuit ler.opl Beschikbaar aanbod NL Totale Vraag NL Benodigd als % van kolom Bb Recht in personen Tekort (-) / overschot (+)* Kolom A B Bb C=A/Bb D=B*C E=D-A Aardrijkskunde % Biologie % CKV, kunstvakken % Duits % Economie % Engels % Frans % Geschiedenis % Informatica % Klassieke Talen % Levensbeschouwing % Lichamelijke Opvoeding % Maatschappijleer % Natuurkunde % Nederlands % Scheikunde % Techniek % Wiskunde % Gezondheidszorg en Welzijn % Overige vakken % Totaal % * Eerste cijfer is ongeacht teken, tweede cijfer de som over de vakken met een tekort +7.6 / Tabel 6-4 laat de tekorten / overschotten per vak voor de diverse regio s zien. Dit geeft bijgevolg de opbouw van kolom E in Tabel 6-3 naar subregio. Tevens is het tekort over de tekortvakken als % van de huidige formatie weergegeven. Maastricht-Mergelland heeft relatief de kleinste tekorten, hetgeen uiteraard samenhangt met het feit dat deze regio het meest door de krimp getroffen wordt. De overige regio s verschillen verder betrekkelijk weinig wat betreft de relatieve omvang van het tekort. Feitelijk veronderstellen we nu dat elke vacature (waar dan ook) eenzelfde kans heeft ingevuld te worden met een van de afgestudeerden van de lerarenopleidingen. Deze aanname zal niet volledig van toepassing zijn. Als alternatief zou men ook kunnen Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 23/52

26 uitgaan van de vraag in relatie tot het regionaal in plaats van landelijk aanbod en dit als voedingsgebieden beschouwen voor de instroom van pas afgestudeerde leraren. Tabel 6-4 Gemiddelde jaarlijkse tekort ( ) / overschot (+) aan instroom vanuit de lerarenopleidingen voor de provincie Limburg per jaar in de periode in personen (inclusief ophoging voor instellingen en individuen niet in IPTO, exclusief praktijkonderwijs) naar subregio. Regio* N-L W R WM PL M-M Limburg Aardrijkskunde Biologie CKV, kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opv Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige vakken Totaal Totaal tekortvakken Totaal tekortvakken als % formatie % -0.66% -0.73% -0.57% -0.77% -0.50% -0.67% * NL = Noord-Limburg, W = Weert, R = Roermond, WM = Westelijke Mijnstreek, PL = Parkstad Limburg, M-M = Maastricht-Mergelland In Figuur 6-1 is daarom de vraag per jaar naar vak (in personen) uitgezet tegen het beschikbaar aanbod van afgestudeerden. Het aanbod geven we hierin op twee manieren weer: a. het recht van de provincie in het totaal aantal benodigde afgestudeerden van de lerarenopleidingen in Nederland (kolom D van tabel 6-3) en b. het aanbod in de provincie Limburg in de twee laatste jaren waarvoor gegevens beschikbaar zijn (zie Tabel 6-1, waarbij in de figuur de aantallen aangepast zijn voor de beschikbaarheid voor de vo arbeidsmarkt). Hoewel Limburg relatief weinig afstudeerders van de lerarenopleidingen levert, zijn er een aantal vakken waarvoor (met name de laatste jaren) geldt dat het aanbod in verhouding groot te noemen is. Dat geldt naast CKV, kunstvakken en Geschiedenis (die beide geen tekortvak zijn) in het bijzonder voor twee van de drie vakken waar het tekort Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 24/52

27 groot is, namelijk Nederlands en Wiskunde. Het voor het vo beschikbare aanbod komt voor deze twee vakken in de twee laatste waarnemingsjaren nagenoeg overeen met de benodigde instroom vanuit de lerarenopleidingen. Voor Aardrijkskunde (waar sprake is van een in aantallen personen beperkt tekort) is het voor het vo beschikbare aanbod zelfs groter dan de benodigde instroom. Voor het vak Duits zou het tekort ook grotendeels verdwijnen. Beperken we ons tot Nederlands en Wiskunde en nemen we aan dat de afstudeerders in deze twee vakken aan Fontys Sittard volledig voor de Limburgse onderwijsmarkt beschikbaar zijn, dan bedraagt het jaarlijkse tekort geen 27,7 fte, maar slechts 15,0 fte, zijnde 0,3% van de huidige formatie 9. In die zin springt de provincie Limburg (en dat geldt dan waarschijnlijk in het bijzonder voor Zuid- en Midden-Limburg) er positief uit in vergelijking met de rest van Nederland. Anderzijds zal het de provincie mede vanwege de ligging ten opzichte van de grote meerderheid van de lerarenopleidingen mogelijk meer moeite kosten om de andere vakken ingevuld te krijgen en wordt voor die opleidingen de kans (c.q. het recht ) hier overschat. Figuur 6-1 Confrontatie van de vraag naar en het aanbod van afgestudeerden van de lerarenopleidingen (in aantallen personen, gemiddeld per jaar) Aardrijkskunde Biologie CKV, kunstvakken Duits Economie Engels Frans Geschiedenis Informatica Klassieke Talen Levensbeschouwing Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Techniek Wiskunde Gezondheidszorg en Welzijn Overige vakken Vraag Aanbod (aandeel in NL) Aanbod provincie 1 De vraag is de gemiddeld per jaar benodigde instroom in periode ; aanbod gemiddelde per jaar waargenomen (Nederland laatste vijf jaren, Limburg laatste twee jaren). Pedagogiek is hierbij buiten beschouwing gebleven. 9 Ter vergelijking: voor Amsterdam, waar sprake is van een jaarlijkse groei van het leerlingenaantal met zo n 2% bedraagt het jaarlijkse tekort 1,8% van de formatie en dit is relatief gezien dus aanzienlijk zwaarder in vergelijking met de provincie Limburg. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 25/52

28 7 Samenvatting In het voorgaande is de vervangings- en uitbreidingsvraag in het voortgezet onderwijs in de provincie Limburg in beeld gebracht en de hieruit resulterende behoefte aan afstudeerders van de lerarenopleidingen geconfronteerd met het aanbod van afstudeerders aan de lerarenopleidingen. Voorop staat de vraag wanneer en in welke getale het personeel dat in 2009 lesgevend was uitstroomt en hoe de vraag naar leraren zich ontwikkeld als gevolg van de demografische veranderingen in de provincie Limburg. Tussen 2009 en 2012 zien we de werkgelegenheid onder leraren in Limburg dalen. Deze daling is met name een gevolg van de stijging van de leerlingen-leraar ratio. Deze ontwikkeling vindt ook elders in Nederland plaats. Uitgaande van de veronderstelling dat de betreffende ratio vanaf 2011 constant blijft, zal als gevolg van de daling van het aantal leerlingen in Limburg de werkgelegenheid ook na 2011 afnemen. Tussen 2012 en 2015 bedraagt de krimp nog maar een paar procent, maar tussen 2015 en 2020 is dat voor de provincie Limburg 15%. Daarmee is de krimp in Limburg aanzienlijk groter in vergelijking met de ontwikkeling in Nederland (waar de krimp iets meer dan 5% bedraagt). Vooral in de subregio Maastricht-Mergelland is de krimp groot: hier daalt de werkgelegenheid tussen 2015 en 2020 met bijna 20%. Wat betreft de uitstroom van leraren geldt dat de provincie Limburg zoals het gehele voortgezet onderwijs in Nederland gekenmerkt wordt door een relatief groot aantal leraren in de leeftijdsgroep van 50 jaar en ouder. Het gevolg hiervan is dat op vrij korte termijn een relatief groot deel van de lerarenpopulatie zal uitstromen. Naar verwachting verlaat in de periode om en nabij 30% van de leraren in de provincie Limburg de onderwijssector. In 2025 is naar verwachting bijna 65% van de in 2009 aanwezige leraren uitgestroomd. Daarmee ligt de uitstroom iets onder het gemiddelde voor geheel Nederland, maar het verschil is gering. De verschillen tussen de subregio s binnen Limburg zijn eveneens beperkt. Tussen 2012 en 2025 is de uitstroom naar verhouding iets geringer in de regio Roermond en wat hoger in met name Weert en Parkstad Limburg. De veranderingen in de werkgelegenheid en de omvang van de uitstroom leiden ertoe dat de provincie Limburg tussen 2009 en 2015 een instroom van leraren dienen te realiseren die zo n 21% van de totale lerarenpopulatie in 2009 bedraagt. Voor Nederland in totaliteit is dat 31%. Dit is in verhouding met het vorig decennium veel. Limburg steekt daar dan gunstig bij af. Maar ook voor Limburg geldt dat de benodigde instroom in vergelijking met het verleden groot is. Na 2015 treedt wat dit betreft verlichting op. En ook weer des te sterker voor Limburg. Immers, ook na 2015 is de benodigde instroom in de provincie Limburg relatief gering in vergelijking met Nederland in totaliteit. Tussen 2015 en 2025 dient Limburg een instroom te realiseren die gelijk is 17% van de totale lerarenpopulatie in Voor Nederland bedraagt het percentage 26. De benodigde instroom is met name beperkt voor Maastricht-Mergelland (12%) en Roermond (15%). Voor Parkstad Limburg ligt het niveau met 21% wat hoger. Confronteren we de benodigde instroom naar vak met het aanbod van afgestudeerden aan de lerarenopleidingen en nemen we dan aan dat Limburg naar rato van de benodigde instroom kan putten uit de totale groep beschikbare afstudeerders in Nederland (en daarbij in gelijke mate concurreert met de rest van Nederland) dan blijkt dat er jaarlijks sprake is van een tekort ter grootte van 0,7% van de totale formatie voor de provincie Limburg in Zonder nader beleid neemt bijgevolg het vacaturepercentage jaarlijks met 0,7 procentpunt toe. Daarmee zit Limburg met name als gevolg van de sterke daling van het leerlingenaantal vergeleken met de rest van Nederland in een relatief gunstige positie. Vraag naar en aanbod van leraren vo provincie Limburg 26/52