Scenario. Zedenzaken en Maatschappelijk onrust. Politie regio ZW GGD ZW Bureau slachtofferhulp ZW GGZ Dijk en Duin Gemeenten Veiligheidshuis

Transcriptie

1 Scenario Zedenzaken en Maatschappelijk onrust Versie: maart 2011 Politie regio ZW GGD ZW Bureau slachtofferhulp ZW GGZ Dijk en Duin Gemeenten Veiligheidshuis 1

2 Versie 2001 (auteur: Paul Sterk, GGZ) De eerste versie was grotendeels een bewerking van het scenario zedenzaken en maatschappelijke onrust van de gemeente Amsterdam, Groningen en Rivierenland. Het draaiboek Moet iedereen het weten? van de PPSI en de uitgave Seksueel misbruik op of rond de school van de GGD Zuidoost Utrecht zijn ook gebruikt. Versie juni 2008 (auteur: Anneke Jorna, GGD) Dit was de herziene versie van het scenario zedenzaken en maatschappelijke onrust dat dateerde uit Deze versie is een update van en voor de verschillende vertegenwoordigde instellingen. Opvallend verschil is dat Bureau Slachtofferhulp een instelling is geworden met een landelijk profiel en landelijk telefoonnummer. Versie maart 2011 (auteur: Margriet Oosting, GGD) Herziening was nodig omdat: De verantwoordelijkheden van gemeenten veranderd zijn. Dit betekent dat de gemeenten een veel prominentere rol hebben gekregen. Het gebruik van het scenario bij de terugkeer van zedendelinquenten nog niet was beschreven. Het veiligheidshuis een rol speelt bij de terugkeer van zedendelinquenten. De evaluatie en updating van personen en telefoonnummers geregeld moet worden Bij de herziening is ook gebruikgemaakt van de notitie: spelregels voor een scenario zedenzaken en maatschappelijke onrust (Kennemerland september 2005) 2

3 SCENARIO ZEDENZAKEN EN MAATSCHAPPELIJKE ONRUST Zaanstreek-Waterland Zedenzaken, vooral die zaken waarbij er sprake is van meerdere (mogelijke) slachtoffers, veroorzaken vaak grote onrust bij betrokkenen en hun omgeving. Het zijn zaken die met veel emoties gepaard gaan, veel vragen oproepen, zeer ingrijpend zijn en daarom een grote zorgvuldigheid van handelen vereisen. Om die zorgvuldigheid te kunnen waarmaken is het nodig dat betrokken hulpverleners en politie samenwerken aan zo optimaal mogelijke opvang en voorlichting van alle betrokkenen. Het is vaak niet mogelijk om de maatschappelijke onrust die ontstaat bij seksueel misbruik te voorkomen. Door goed en zorgvuldig samen te werken moet het wel mogelijk zijn om de onrust te minimaliseren en de schade voor betrokkenen niet groter te maken dan deze al is. Vertegenwoordigers van jeugd en zedenpolitie, de GGZ, de GGD en slachtofferhulp en de gemeente, hebben zichzelf de taak gesteld om een draaiboek, het scenario genaamd, te maken dat kan worden gebruikt bij zedenzaken in de regio Zaanstreek/Waterland. Relatie met andere protocollen e.d. Bij de verschillende organisaties bestaan al protocollen bij grootschalige incidenten. Hierbij kan een gedeeltelijke overlapping met dit scenario optreden. Gemeenten Politie GGD Slachtofferhulp Onderwijs protocollen maatschappelijke onrust GROP (= GGD rampen opvangplan) onderdeel PSHOR (= psychosociale opvang hulpverlening bij ongevallen en rampen) Mutaties en updating lijst contactpersonen Elke participerende organisatie draagt er zorg voor om wijzigingen in persoon of bereikbaarheid door te geven aan de GGD. De GGD wijzigt het in bijlage 1 van het scenario en stuurt het door aan de participerende organisaties. De lijst met contactpersonen (bijlage 1) wordt eenmaal per jaar gecontroleerd. De GGD stuurt jaarlijks in januari de organisaties de lijst toe met de vraag of er mutaties zijn. Het scenario bestaat uit twee delen DEEL I: betreft maatschappelijke onrust bij (het vermoeden van) seksueel misbruik ( nieuwe zaken ) Dit deel heeft de vorm van een stappenplan. In het stappenplan is inhoudelijke informatie cursief weergegeven. Het stappenplan is zo beknopt mogelijk beschreven; daarom komen aandachtspunten en uitwerking van taken uitgebreider aan bod in de bijlagen. De zedenzaken waarvoor dit scenario opgesteld is betreffen: - (mogelijk) seksueel misbruik buiten het gezin waarbij - (mogelijk) meerdere slachtoffers zijn betrokken - en de kans bestaat op maatschappelijke onrust. Het betreft hier zowel meerderjarige als minderjarige slachtoffers. Kernpunt van dit scenario is, dat er op het moment dat er een melding van een zedenzaak binnenkomt er een beroep kan worden gedaan op een onafhankelijk casemanager en dat er onmiddellijk een coördinatiegroep, bestaande uit vertegenwoordigers van verschillende instellingen, bijeengeroepen kan worden. DEEL II: betreft (kans op) maatschappelijke onrust bij terugkeer van een zedendelinquent 3

4 DEEL I DOELSTELLING Het scenario heeft de volgende doelstellingen: 1. Te zorgen voor een betere afstemming tussen hulpverlening, opvang, informatie en ondersteuning voor betrokkenen bij zedenzaken die zich afspelen buiten gezinsverband en waarbij meerdere (vermoedelijke) slachtoffers betrokken zijn. 2. Te komen tot vermindering en/of regulering van maatschappelijke onrust die het gevolg kan zijn van (vermoedelijke) zedenzaken. De organisaties die het deel uitmaken van het scenario trachten deze doelstellingen te bereiken vanuit een gezamenlijk optreden: - Zorg dragen voor een goede afstemming tussen de juridische procedure en de opvang van slachtoffers; - Opvang, ondersteuning en zo nodig bescherming bieden aan (mogelijke) slachtoffers en hun directe omgeving; - Informatie geven aan organisaties en personen, die is afgestemd op de mate van betrokkenheid bij de zaak en waarbij rekening wordt gehouden met het recht op privacy van slachtoffers en verdachte en het recht op informatie van andere betrokkenen; - Opvang, ondersteuning en zo nodig bescherming bieden aan de verdachte(n) en hun directe omgeving. Vertegenwoordigers van de betrokken organisaties vormen samen een coördinatiegroep. Deze vertegenwoordigers zijn politie regio ZW (sectie Zedenzaken), GGD Z-W, slachtofferhulp, de GGZ (Dijk en Duin) en de desbetreffende gemeente. Kenmerken van scenario De belangrijkste kenmerken van dit scenario zijn: Werken met een onafhankelijke casemanager (beschrijving en taak zie bijlage 2). Werken met een coördinatiegroep waarvan de kern bestaat uit vaste vertegenwoordigers van de hierboven genoemde instellingen; deze groep kan afhankelijk van de aard van de zaak en de plaats waar de zaak zich afspeelt worden uitgebreid. In bijlage 1 is de lijst met de vaste contactpersonen (plus achterwacht) van deze instellingen. Andere organisaties kunnen worden uitgenodigd deel te nemen aan de coördinatiegroep. In bijlage 3 staat de beschrijving en de samenstelling van de coördinatiegroep. Werken volgens een vastgestelde werkwijze waarin ook een aantal aandachtspunten zijn opgenomen. Een werkwijze die zich zowel richt op de slachtoffers en hun sociale omgeving als ook op de mogelijke dader en zijn sociale omgeving. De wet en het besluit politieregisters en het privacyreglement van elke instelling zijn van toepassing. Voordat kan worden overgegaan tot het inwerkstellen van dit scenario dient het bevoegd gezag (Burgemeester en OM) te worden geïnformeerd. WERKWIJZE I STAPPENPLAN De wijze van samenwerken die in dit scenario wordt beschreven gaat uit van een zekere fasering in het proces. In het juridische traject zijn drie duidelijke fasen te herkennen die consequenties hebben voor de wijze waarop er informatie kan worden verstrekt. Ook het opvang- en hulpaanbod aan betrokkenen volgt deze fasering. Elke fase bestaat uit een aantal stappen. Deze indeling in fasen biedt structuur aan degenen die de voorlichting en het opvang- en hulpaanbod moeten verzorgen. De indeling in drie fases dient als een basale structuur; in de praktijk kunnen omstandigheden zodanig zijn, dat er activiteiten in een andere fase plaats vinden (bijvoorbeeld voorlichting aan een beperkte groep in FASE 1).. 4

5 1 e FASE 1 e FASE: Waarheidsvinding (verhoorfase) Deze fase loopt vanaf de melding aangifte bij de politie en 1e bijeenkomst van de coördinatiegroep tot het einde van de getuigenverhoren. Waarheidsbevinding staat centraal in deze fase. Van betrokkenen wordt geheimhouding voor een bepaalde duur gevraagd. Dit verzoek wordt ondersteund door individuele opvang en begeleiding van betrokkenen. In deze fase ontstaat een spanningsveld tussen openheid die nodig is om mensen goed voor te lichten om onrust te voorkomen en de geheimhouding nodig voor het onderzoek die onrust juist kan veroorzaken. In deze fase zal er ook vaak nog veel onduidelijkheid zijn, de coördinatiegroep dient een stappenplan voor elke situatie te ontwikkelen. 1. Wanneer dit scenario? Indien er van een zedenzaak melding wordt gedaan bij een van de organisaties waarbij: 1. dit zich buiten het gezin afspeelt, 2. er vermoedelijk meerdere slachtoffers zijn betrokken en, 3. het risico van maatschappelijke onrust bestaat, doet de politie hiervan melding aan de GGD. Als de zaak zich afspeelt op een school of binnen een instelling dan wijst de Jeugd- en Zedenpolitie betreffende directie van de school op het bestaan van dit scenario en adviseert de directie hiervan gebruik te maken. De GGD beslist in overleg met de politie of er sprake is van een situatie waarin het scenario van toepassing is, zo ja: 2. Bijeenroepen coördinatiegroep De GGD roept binnen 24 uur en tenminste op de eerstvolgende werkdag de coördinatiegroep bijeen welke een casemanager aanwijst. Als de zaak zich op een school of binnen een andere organisatie afspeelt, stelt de casemanager aan de coördinatiegroep voor om de coördinatiegroep uit te breiden met de desbetreffende directie. 3. Eerste bijeenkomst coördinatiegroep De coördinatiegroep omvat minimaal de volgende deskundigen: Sociaal Medische discipline, Gedragsdeskundige, Rechercheur van de Jeugd- en Zedenpolitie. De coördinatiegroep beslist of de groep moet worden uitgebreid met een andere deskundige. De coördinatiegroep legt afspraken vast over interne werkwijze, bereikbaarheid, verslaglegging, privacy. De coördinatiegroep bespreekt welke directe actiepunten moeten plaatsvinden en door wie moeten worden uitgevoerd. Plan en taken worden door de casemanager vastgelegd. 4. Taken coördinatiegroep a. Er wordt gekeken welke kinderen al bekend zijn en van welke kinderen wordt vermoed dat ze slachtoffer zijn. b. Het netwerk rond de kinderen zoals scholen, hulpverleningsinstellingen, buurthuizen, kerken, docenten, begeleiders en huisartsen wordt in kaart gebracht en er wordt gekeken wie mogelijk vertrouwenspersonen voor de kinderen of hun ouders zouden kunnen zijn. c. Aan alle betrokkenen wordt gevraagd tijdelijke geheimhouding te betrachten. Er wordt een einddatum voor deze geheimhouding afgesproken. Deze geheimhouding wordt in het belang van het juridisch traject vastgesteld: het uitgangspunt is dat wederzijdse beïnvloeding moet worden voorkomen. Tevens moet de opvang van het individuele kind en ouder(paar) voorop staan. 5

6 Het voorkomen van wederzijdse beïnvloeding betekent dat idealiter tijdens de verhoorfase de verschillende ouders van de betrokken kinderen geen contact met elkaar hebben en de betrokken kinderen onderling geen contact hebben over de zaak. Ook moeten ouders hun kinderen niet zelf bevragen over de zaak, voordat ze gehoord zijn door de politie. Als tweede motivatie voor de tijdelijke geheimhouding geldt dat de verdachte niet voortijdig dient te worden gealarmeerd. Het is belangrijk dat men deze lijn goed met elkaar doorspreekt omdat dit consequenties heeft voor de voorlichting en opvang. In dit eerste stadium vindt opvang individueel plaats. d. Aanwijzen van een vaste contactpersoon voor de ouders van betrokken kinderen. Als de (mogelijke) dader weet heeft van een beschuldiging dan wordt er ook een contactpersoon voor de (mogelijke) dader aangewezen. De politie heeft altijd deze taak. Het is verstandig hiervoor iemand aan te wijzen die een directe link heeft naar de coördinatiegroep. Belangrijk is dat het iemand is die het vertrouwen heeft van de ouders (het meest voor de hand liggend is, dat degene die het eerste huisbezoek doet ook de contactpersoon van die ouders blijft.) Bureau slachtofferhulp kan in meest voorkomende gevallen deze taak op zich nemen. Vraag betrokkenen toestemming om in de coördinatiegroep over "hun zaak" met openheid te kunnen praten. e. Instellen informatie telefoonnummer. f. Zorg dragen voor bereikbaarheid van het informatie telefoonnummer en voor de eerste opvang in weekend en avonden. g. Informeren van overige betrokkenen (docenten, groepsleiding, huisartsen van betrokken kinderen) onder geheimhouding. Informeer in dit stadium persoonlijk of per telefoon. Aandachtspunt is de opvang van betrokken groepsleiding, docenten, collega's. Zorg voor een uitlaatklep. Spreek hen aan op hun professionele beroepshouding met betrekking tot geheimhouding. Geef ook hen een einddatum. Informeer eventuele huisartsen uit de buurt in verband met vroegtijdige signalering van andere slachtoffers en nazorg voor alle betrokkenen Overleg met betrokkenen wie en hoe er wordt geïnformeerd. h. Afspraken maken over hoe om te gaan met de media (zie bijlage 4). i. In vervolg afspraken werkt de coördinatiegroep de stappen 4 tlm 17 uit. Afweging moet worden gemaakt, bij zaken die een school betreffen, of het KPC team moet worden ingeschakeld. j. De politie informeert het OM over de stand van zaken. 6

7 2 e FASE 2 e FASE: Na waarheidsvinding Gericht op ondersteuning slachtoffers Deze fase begint als de getuigenverhoren zijn beëindigd en er een verdachte wordt aangehouden. Het uitbreiden van de informatieverstrekking en de start van de hulpverlening staan centraal. Ook als er geen verdachte kan worden aangehouden dienen een aantal stappen uit fase 2, voor zover van toepassing, te worden doorlopen. Opstellen hulpverleningsplan voor betrokken kinderen en ouders. Voor zowel slachtoffers en hun sociale omgeving als dader(s) en hun sociale omgeving. 5. Organiseren van voorlichting aan ouders van betrokken kinderen. Tijdstip: bij voorkeur aan het eind van de getuigenverhoren. Dit kan individueel of groepsgericht. (zie bijlage 5) 6. Hulpaanbod aan betrokken kinderen en volwassenen. Individueel of groepsaanbod. Voor geldt zowel voor de slachtoffers en hun sociale omgeving, als voor de dader(s) en hun sociale omgeving. De hulp die geboden wordt, dient zo laagdrempelig mogelijk te zijn. De hulp en begeleiding is, als het om jonge kinderen gaat, vooral gericht op de ouders, zodat zij de kinderen zo goed mogelijk kunnen begeleiden. Na de eerst geboden hulp dient geïnventariseerd te worden of gespecialiseerde hulp geïndiceerd is (GGZ). 7. Informeren van ouders van niet-betrokken kinderen. Per brief, eventuele 2e voorlichtingsbijeenkomst. 8. Informeren van klasgenoten, medepupillen/bewoners van de buurt van de betrokken kinderen. In een groepsbijeenkomst die wordt geleid door een gedragsdeskundige samen met de mentor, docent of begeleider. 9. informeren van het overige netwerk. Rond kinderen, andere hulpverleningsinstellingen, scholen, inspectie, sportvereniging e.d. 7

8 3 e FASE 3 e FASE: Hulpverlening, evaluatie en preventie Met de afronding van het strafrechtelijk politieonderzoek start de derde fase in het scenario. Deze start dus als het strafrechtelijk politieonderzoek wordt afgerond en er eventueel een verdachte wordt vervolgd. Uitvoering van de hulpverlening, procesevaluatie en preventie staan centraal. 10. Tussentijdse evaluatie De coördinatiegroep informeert elkaar over de stand van zaken (Politieonderzoek, opvang en hulpverlening, informatieverschaffing, maatschappelijke onrust). Er is speciaal aandacht nodig, wanneer zich het geval voordoet dat de verdachte wegens gebrek aan bewijs wordt vrijgelaten maar er wel vermoedens blijven. 11. Informeren alle betrokkenen over afronding strafrechtelijk onderzoek Deze taak ligt bij de politie. De ouders van betrokken kinderen worden persoonlijk door hen ingelicht. Dit gebeurt zo zorgvuldig en uitgebreid mogelijk (eventueel wordt meegedeeld dat er nog een voorlichtingsbijeenkomst wordt georganiseerd). 12. Bijstellen van het opvang- en hulpscenario Er wordt gekeken of er in het hulpverleningstraject eventueel wijzigingen of aanvullingen nodig zijn. Vervolgens maakt men afspraken over de uitvoering van de nazorg. 13. Informeren van ouders van betrokken en niet-betrokken kinderen Door middel van een voorlichtingsbijeenkomst (als daar in eerdere fasen voor gekozen is). Dit gebeurt ongeveer een paar maanden na de eerste bijeenkomst. Het doel hiervan is toewerken naar gezamenlijk afsluiten van de zaak. Eventuele groepshulpverlening wordt hiermee afgesloten. Individuele begeleiding kan doorlopen. 14. Opzetten van een eventueel preventieprogramma voor sociale omgeving van betrokken kinderen. Aan de voorlichting (stap 13) wordt het aanbod van een preventieprogramma s die gericht zijn op het vergroten van weerbaarheid en/of seksuele ontwikkeling, gekoppeld. Actie GGD. 15. Opzetten van een deskundigheidsbevorderingprogramma voor leerkrachten en groepsleiding Aan de voorlichting (stap 13) wordt het aanbod van een deskundigheidsbevorderingprogramma op het gebied van seksueel misbruik gekoppeld. Dit kan de vorm hebben van een training, maar ook workshops of supervisiebijeenkomsten zijn mogelijkheden (actie: GGD verwijst naar PPSI of andere organisatie) 16. Afsluiting en evaluatie met coördinatiegroep De casemanager en de coördinatiegroep bepalen gezamenlijk het moment waarop het werken middels het scenario wordt afgesloten, Er moet niet te snel worden besloten om de crisissituatie op te heffen. Ook als de rust lijkt weergekeerd blijft het van belang om als coördinatiegroep langere tijd stand-by te blijven. De casemanager dient na verloop van tijd regelmatig te informeren naar de stand van zaken bij de kring van direct betrokkenen. 8

9 Aan de afsluiting is een evaluatie verbonden. Deze evaluatie is gericht op zowel de gehanteerde werkwijze (de uitvoering van het scenario; wat liep goed en wat zou beter kunnen) als de bevindingen van de verschillende doelgroepen op wie de voorlichting, opvang en hulpverlening gericht was. Naar aanleiding hiervan kunnen signalen worden afgegeven over de maatschappelijke en sociale context waarin mensen leven (bijvoorbeeld op het gebied van veiligheid, leefbaarheid). Het bevoegd gezag wordt door de gemeenteambtenaar op de hoogte gebracht van het opheffen van het scenario. De politie stelt het OM op de hoogte. De leden van de coördinatiegroep brengen hun eigen management op de hoogte van het opheffen van het scenario. 17. Verslaglegging Alle geschreven materiaal, aantekeningen, agenda's en afsprakenlijsten, worden met de evaluatie samengevoegd tot een verslag. Hoofdverantwoordelijke voor deze taak is de casemanager, maar deze kan in overleg delen hiervan uitbesteden aan andere leden van de coördinatiegroep of aan ingeschakelde specialisten. Er moet worden afgesproken voor wie dit verslag beschikbaar is. Hiermee is het einde van DEEL I van het scenario bereikt. 9

10 DEEL II moet nog nader uitgewerkt worden. Maatschappelijke onrust bij terugkeer van een zedendelinquent Wanneer: - Betreft ex-gedetineerde van een zedenmisdrijf - Maatschappelijke onrust of een redelijk vermoeden op maatschappelijke onrust Melding (nieuwe route) Wie beslist om scenario in werking te stellen Werkwijze 10

11 Literatuur: Scenario zedenzaken en maatschappelijke onrust van de gemeente Amsterdam. Protocol zedenzaken en maatschappelijke onrust uit Groningen. Scenario zedenzaken Rivierenland. "Moet iedereen het weten?" van het PPSI. "Seksueel misbruik op of rond de school" van de GGD Zuid-Oost Utrecht. Spelregels voor een scenario zedenzaken en maatschappelijke onrust Politie Kennemerland (sept.2005) 11

12 BIJLAGE 1 Namenlijst vertegenwoordigers van deelnemende organisaties: Politie regio ZW Dick Borsen, hoofd zedenzaken Jolanda Tjeerdema, zedenrechercheur Diana de Winter, huiselijk geweld GGD ZW Margriet Oosting, Afdelingshoofd GGD Anneke Jorna, jeugdarts en contactpersoon zedenzaken Bureau Slachtofferhulp Regio noordwest GGZ Dijk en Duin Mw. A. Hoes-Merx Gemeenten 12

13 BIJLAGE 2, casemanager De casemanager is een door de coördinatiegroep vooraf aangewezen functionaris van één van de instellingen. Hij/zij dient te beschikken over deskundigheid op het gebied van seksueel misbruik en crisismanagement Taken casemanager: Bijeenroepen van de coördinatiegroep. Voorzitten van de bijeenkomsten van de coördinatiegroep. Zorgen voor verslaglegging en afsprakenlijsten Zorgen voor de planning. Zorg dragen voor informatieafstemming binnen de coördinatiegroep. Contact onderhouden met eventueel ingeschakelde externe deskundigen. Bewaken dat conceptpersbericht wordt opgesteld door politievoorlichter en contact met de pers wordt onderhouden (in samenwerking met de politievoorlichter en evt. directeur betrokken instelling). Bewaken van de uitvoering van gemaakte afspraken. Bewaken van afstemming van werkzaamheden. Zorgen voor evaluatie en eindverslag. Bewaken van eigen taken en de taken van de coördinatiegroep. Bewaken zorg toeleidingstraject slachtoffers. Bewaken zorg toeleidingstraject daders. NB: De casemanager speelt expliciet géén rol in opvang en hulpverlening. 13

14 BIJLAGE 3, coördinatiegroep De coördinatiegroep bestaat in ieder geval uit vaste vertegenwoordigers van de volgende instellingen: GGD Zaanstreek-Waterland Politie sectie zedenzaken GGZ Dijk en Duin Bureau slachtofferhulp Desbetreffende gemeente. De vaste coördinatiegroep beslist samen met de casemanager of ad hoc uitbreiding van de groep wenselijk en noodzakelijk is. Naast de casemanager zijn in de coördinatiegroep minimaal de volgende disciplines/deskundigen vertegenwoordigd: Medewerker Slachtofferhulp Eerstelijns opvang van ouders, buurtbewoners, maar ook bijvoorbeeld voor niet direct betrokken medewerkers van een instelling of een school. Sociaal-medische discipline, arts of verpleegkundige Advies over medische gevolgen van seksueel misbruik, lichamelijke signalen, informatie over medisch onderzoek. Gedragsdeskundige Kennis over traumaverwerking (Adviseert over de gevolgen van seksueel misbruik voor kinderen/ouders. Kennis over signaleren en behandelingsmogelijkheden van slachtoffers. Pedagogisch advies aan ouders. Jeugd- en zeden rechercheur Informatie over strafrechtelijk onderzoek, vooronderzoek, eventueel voorarrest. Juridisch traject. Contacten media. Vooral als de zaak zich met name op straat en in de buurt, of op meerdere scholen afspeelt,ook een rol in voorlichting. Als de zaak zich op een school of een andere organisatie afspeelt wordt daaraan toegevoegd: Afgevaardigde van organisatie/school Informatie over leerlingen, pupillen, ouders, instellingscultuur, instellingsprotocol inzake seksueel misbruik. Directe lijn naar directie/bestuur. Taken van de coördinatiegroep: Opstellen van een overzicht van betrokken personen en instanties. Zorgen dat de gemaakte afspraken binnen de eigen instelling (kunnen) worden nagekomen. Afspraken maken over voorlichting aan de pers. Opstellen van een voorlichtingsplan en zorgdragen voor de uitvoering hiervan. Opstellen van een plan voor opvang en begeleiding van (mogelijke) slachtoffers en (mogelijke) dader(s) en andere betrokkenen, alsmede het zorgdragen voor de uitvoering hiervan. Zorg dragen voor afstemming van werkzaamheden tussen alle betrokken instellingen en organisaties. Vaststellen van het moment waarop het werken volgens dit scenario wordt beëindigd. Voorbereiden en uitvoeren van een evaluatie. Formuleren van een aanbod voor nazorg. Het is niet noodzakelijk dat de leden van de coördinatiegroep zelf alle werkzaamheden uitvoeren. Wel moeten ze deskundig zijn op het gebied van seksueel misbruik. Het is van belang dat zij weten wie de "specialisten" zijn binnen hun eigen discipline en binnen hun eigen instelling en dat ze deze ook daadwerkelijk kunnen inzetten voor voorlichting, opvang en hulpverlening. Dit betekent dus dat zij binnen hun eigen instelling een zekere beslissingsbevoegdheid moeten hebben. NB: Men verbindt zich aan de afspraak binnen 24 uur en tenminste de eerstvolgende werkdag bijeen te komen. Naast de vaste vertegenwoordigers van de betreffende discipline, moeten er afspraken zijn gemaakt over vaste vervanging bij afwezigheid. 14

15 BIJLAGE 4, omgaan met de media Contacten met de pers en het opstellen een concept persbericht in het geval van maatschappelijk onrust Voor direct contact met de pers komt slechts een aantal personen in aanmerking. Dit zijn de persvoorlichter van het Openbaar Ministerie, c.q. de persvoorlichter van de politie en als de zaak binnen een instelling of school speelt de directeur, het hoofd of de voorzitter van het bestuur, al naar gelang de interne afspraken. Deze groep zet een voorlichtings- en beleidslijn uit en coördineert alle voorbereidingen. De persvoorlichter is de contactpersoon waar naar kan worden verwezen. Deze drie personen buigen zich in een zeer vroeg stadium over de betreffende zaak, nog voordat de pers uit zichzelf contact heeft opgenomen, om een conceptpersbericht voor te bereiden op grond van de dan beschikbare informatie. De belangrijkste reden hiervoor is dat men op deze manier niet wordt overvallen door plotselinge belangstelling van de media en tijd heeft voor het opstellen van een zakelijk, feitelijk verhaal. Belangrijk is tevens om daarin het scenario aan te geven dat wordt gevolgd ten aanzien van voorlichting van betrokkenen, eerste opvang en hulpverlening. Het spreekt voor zich dat er een juiste afstemming moet plaatsvinden voor wat betreft het moment van de berichtgeving. Het justitiële persbericht geschiedt echter altijd onder verantwoording en goedkeuring van het Openbaar Ministerie. Het emotionele verhaal valt niet onder deze strikte regeling. Scholen en instellingen zijn wel vrij hierover informatie te geven. Er wordt wel naar gestreefd dit altijd in overleg met de persvoorlichter te doen. Het (concept)persbericht dient in de eerste periode, om de paar dagen, te worden geactualiseerd. Hiermee wordt rust gecreëerd en duidelijk gemaakt dat men zorgvuldig te werk gaat en voorbereid is op dergelijke zaken. Ook kan duidelijk worden gemaakt dat de vraag of het "waar" is wat er gebeurd is, voor het in gang zetten van het scenario in dit stadium niet relevant is. Het strafrechtelijk onderzoek zal daar na afronding aanwijzingen voor geven, waarna verdere mededelingen zullen volgen. Wanneer de pers al op de hoogte is van de zaak en om nadere informatie vraagt, kan het nodig zijn om een tijdelijke publiciteitsstop te vragen, dan wel af te kondigen. Dit is bijvoorbeeld aan de orde in het eerste stadium van het politieonderzoek. Een dergelijk "verzoek" kan van één van bovengenoemde drie personen uitgaan, doch zal hoofdzakelijk geschieden via de persvoorlichter van het Openbaar Ministerie en/of van de politievoorlichter. Over het algemeen kunnen hiermee een aantal dagen worden gewonnen, mits het belang voor de slachtoffers en de rechtsgang duidelijk wordt gemotiveerd. Het verdient de voorkeur dat eventuele persconferenties in principe altijd met de drie bovengenoemde instanties worden gegeven. Als men individueel benaderd wordt, kan er worden verwezen naar het persbericht en dient men uitsluitend de zakelijke informatie te geven voor het gedeelte waar men zelf verantwoordelijk voor is. Dus, de voorlichter van de politie over het strafrechtelijk onderzoek, de directeur over de procedure die wordt gevolgd volgens het eigen instellingsprotocol, en de casemanager over het scenario dat wordt gevolgd ten aanzien van voorlichting, opvang en hulpverlening. Alle andere betrokkenen die op de hoogte zijn van de zaak onthouden zich van ieder commentaar. Ook ouders dienen te worden verzocht niet in te gaan op vragen van de pers, om zo het strafrechtelijk onderzoek niet te belemmeren. Het aanwezige risico is, naast dat van toenemende onrust, met name gelegen in getuigenbeïnvloeding. Wanneer de pers niet uit zichzelf contact opneemt, kan overwogen worden dit zelf te doen. Een duidelijk moment hiervoor kan bijvoorbeeld zijn de afronding van het politieonderzoek. 15

16 Samenvattend enige praktische punten: a) informatievoorziening door beperkt aantal personen b) in vroeg stadium voorbereiding van persbericht; c) frequente actualisering van persbericht; d) indien noodzaak aanwezig is, publiciteitsstop verzoeken of afkondigen; e) bij persconferentie participatie van alle contactpersonen; f) goede timing van de berichtgeving vaststellen. 16

17 BIJLAGE 5 Het organiseren van een informatiebijeenkomst voor betrokkenen De bijeenkomst wordt voorgezeten door een neutrale voorzitter. De bijeenkomst zal bestaan uit de volgende onderdelen: Uitleg over de stand van zaken in het onderzoek en de wijze waarop het vervolgonderzoek zal plaatsvinden door de politie Informatie over de rechtsgang en de juridische mogelijkheden en eventuele onmogelijkheden. Hierbij kan gedacht worden aan de mogelijkheden de materiële en immateriële schade te verhalen (voeging in het strafproces, gebruik maken van het schadefonds geweldsmisdrijven en de mogelijkheden tot informatie van een gespecialiseerde advocaat). Dit wordt gepresenteerd door slachtofferhulp. Informatie over mogelijke signalen van misbruik bij kinderen. Het is van belang om ouders van kinderen die nog niet betrokken zijn, antwoord te geven hoe ouders misbruik bij hunkinderen kunnen signaleren. Als kinderen dergelijke signalen afgeven, moeten de ouders zo snel mogelijk contact opnemen met politie of hulpverlening. Deze informatie kan gegeven worden door de GGD of GGZ. Informatie over de mogelijke vormen van gespecialiseerde hulp individueel of in groepsverband. Ook kan gewezen worden om in de toekomst weerbaarheidtrainingen te volgen. Dit wordt gepresenteerd door GGZ. Informatie over medische gevolgen van seksueel misbruik (SOA infecties) door GGD. Na de bijeenkomst wordt voorlichtingsmateriaal uitgedeeld, waarin staat: Informatie over signalen van kinderen die misbruikt zijn Informatie over hulpverlening, waarin de organisaties, eventueel namen en bereikbaarheid wordt vermeld. 17