Auteursrecht. Voor beeldend kunstenaars en andere visuele makers

Transcriptie

1 Auteursrecht Voor beeldend kunstenaars en andere visuele makers

2 1

3 I N H O U D S O P G A V E Inleiding 3 Historie 3 De auteurswet 5 1. Uitsluitend recht 5 2. Het werk 6 3. De maker 7 4. Rechtverkrijgenden 9 5. Het openbaar maken Verveelvoudigen Beperkingen 11 Ontstaan van auteursrechten 13 Overdracht en licentie 14 Pictoright en de collectieve exploitatie van rechten 15 Volgrecht 16 Persoonlijkheidsrecht 18 Wijzigingsvoorstellen auteurscontractenrecht Overeenkomsten 21 Verkoopovereenkomst 22 Toelichting verkoopovereenkomst 26 Kunstopdracht 27 Toelichting kunstopdracht 32 Reproductieovereenkomst 33 Toelichting reproductieovereenkomst 37 Huurovereenkomst 39 Toelichting huurovereenkomst 41 Contract samenwerking galeriehouder 43 Toelichting contract 47 Expositieovereenkomst 49 Toelichting expositieovereenkomst 53 Bruikleenovereenkomst 55 Toelichting bruikleenovereenkomst 57 januari 2015 FNV KIEM Samenstelling brochure: Hans Kosterman / Nico Beltman / Caspar de Kiefte (Aan deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend) 2

4

5 INLEIDING Alle kunstenaars hebben te maken met rechten op hun prestaties. Beeldend kunstenaars alleen met auteursrechten, podiumkunstenaars vaak met zowel auteursrechten als naburige rechten. Deze rechten zijn deelgebieden van het intellectueel eigendom, dat als onderwerp de producten van de menselijke geest heeft. Tot het intellectuele eigendom behoren naast het auteursrecht en de naburige rechten, onder andere het merkenrecht, het octrooirecht, het recht op model en tekening en (wellicht interessant voor de agrarische kunstenaar) het kwekersrecht. Voor de platen- en audiovisuele industrie regelt de wet de positie van de platenproducent en de relatie tussen de filmproducent en de regisseur, de scenarioschrijver en de acteurs. De boekenuitgever, zonder wie een boek niet op de markt verschijnt, wordt niet in de wet genoemd. HISTORIE Het auteursrecht is de oorsprong van het intellectueel eigendom. Alle andere wetten zijn in meer of mindere mate van het auteursrecht afgeleid. Om de kern van het auteursrecht te begrijpen is het zinvol om stil te staan bij het ontstaan van dit recht. Er waren namelijk tijden dat auteursrechten niet bestonden. Hoewel er in de middeleeuwen werken zijn gemaakt, die we nu zonder aarzeling auteursrechtelijke werken zouden noemen, was er van auteursrecht geen sprake. Als in die tijd een monnik een boek schreef, was dat een unicum waarvan men kennis kon nemen door het ter plekke in het klooster te lezen. Het overschrijven van het boek had geen auteursrechtelijke relevantie, gelet op de geringe aantallen die zo konden worden vervaardigd. Pas door de uitvinding van de boekdrukkunst werd het mogelijk geschriften in grote hoeveelheden te verveelvoudigen, hetgeen betekende dat de gereproduceerde exemplaren te gelde konden worden gemaakt; het argument van de exploitatie ging een belangrijke rol spelen. Het is goed steeds te bedenken dat het auteursrecht in de praktijk bovenal een exploitatierecht is. Omdat zonder toestemming van de auteur zijn werk niet mag worden gebruikt, ligt voor velen het accent op het verbodsrecht, dat wil zeggen het recht van de auteur om een verbod in te roepen tegen niet door hem geautoriseerd gebruik van zijn werk. De 3

6 auteur vaart er overigens wel bij als zijn werk wordt gebruikt, want hij genereert alleen dan inkomsten wanneer hij zijn werken exploiteert. De auteur zal bij het verlenen van toestemming over gebruik dan ook voorwaarden stellen over de prijs, de vormen van het gebruik, het territorium en de tijdsduur. Aanvankelijk had de eigenaar van de drukpers, de drukker of uitgever, het kopieerrecht (copyright). In 1817 kwam er een wet tot stand die de autheur onder allerlei beperkende voorwaarden een copijregt toekende. In 1882 trad er een wet in werking die de positie van de auteur aanzienlijk verbeterde. Kamerlid Schaepman vond dit een mijlpaal: Immers, als er in de wereld armen, zwakken en ellendigen zijn, zijn het voorzeker de auteurs. Internationaal werd in 1886 de grote stap gezet toen tien landen de Berner Conventie sloten. Inmiddels telt deze conventie 168 aangesloten landen. De conventie had als primair doel de internationale bescherming te verzekeren van werken van letterkunde, wetenschap of kunst. 4

7 DE AUTEURSWET Nederland trad tot deze conventie toe in 1912, hetgeen leidde tot de Auteurswet van 1912, een wet die door de jaren heen vele aanpassingen heeft ondergaan en die thans geschikt wordt gemaakt voor de moderne informatiemaatschappij. In artikel 1 van de Auteurswet staat de kern van de wet verwoord: Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens beperkingen, bij de wet gesteld. De volgende begrippen staan centraal: 1. uitsluitend recht (ook wel exclusief recht, verbodsrecht of absoluut recht) 2. het werk (van letterkunde, wetenschap of kunst) 3. de maker (degene die het werk bedacht heeft) 4. rechtverkrijgenden (degene die het recht krijgt overgedragen) 5. het openbaar maken (het tonen aan anderen) 6. het verveelvoudigen (het kopiëren) 7. beperkingen 1. Uitsluitend recht Het begrip uitsluitend recht geeft aan dat de auteur een zeer sterk recht heeft dat hij tegenover iedereen kan laten gelden. Ook de andere aanduidingen wijzen er op dat de auteur een sterke positie heeft. Hij kan zelfs een verbod bij de rechter vragen als zijn werk zonder toestemming wordt gebruikt (verbodsrecht). Die sterke positie van de auteur wordt even sterk weer gerelativeerd door de mogelijkheden die de wet biedt om het auteursrecht over te dragen. Deze mogelijkheid is te begrijpen omdat auteursrecht een vermogensbestanddeel kan vertegenwoordigen. Het cruciale moment voor auteurs is als een investeerder zich rechten wil laten overdragen teneinde exploitatie met het werk aan te vangen. Zie ook sub 4 rechtverkrijgenden. Verderop (o.a. bij beperkingen ) valt te lezen dat er uitzonderingen zijn op het exclusieve recht van de maker, maar daar komt dan in de meeste gevallen het wettelijk recht op een billijke vergoeding voor in de plaats. 5

8 Het uitsluitend recht van de maker geldt het openbaar maken/vertonen/ter beschikking stellen (zie straks onder 5) en het verveelvoudigen/kopiëren (verderop onder 6) van het werk. 2. Het werk Iedereen die een werk van letterkunde, wetenschap of kunst maakt heeft auteursrecht. Dat lijkt beperkt, maar het omvat eigenlijk alles wat een oorspronkelijk karakter heeft en waarin het persoonlijke stempel of het eigen karakter van de maker zichtbaar is. In de praktijk betekent het dat muziekcomposities, schilderijen, postzegels, software, mondelinge voordrachten, logo s, brieven, choreografieën, tekeningen, verhalen, filmwerken en zelfs lettertypen en landkaarten auteursrechtelijke werken kunnen zijn. 6 Het werk hoeft niet voltooid te zijn. Ook schetsen, bouwtekeningen en eerste ontwerpen zijn beschermd. Het is geen voorwaarde dat een werk kunstzinnig van aard is. Computerprogramma s en de voorbereidingen daartoe zijn bijvoorbeeld niet kunstzinnig van aard, maar wel auteursrechtelijk beschermd. Ook hoeft de opzet niet gericht te zijn op het maken van een auteursrechtelijk werk. De wet regelt ook een aantal werken dat niet auteursrechtelijk beschermd is: wetten en rechterlijke vonnissen. Logisch, want een ieder wordt geacht de wet te kennen en moet daarvan dus kennis kunnen nemen. Een vertaling, verfilming of andere bewerking van een werk levert een nieuw werk op. Er ontstaat dan een zelfstandig auteursrecht op het nieuwe werk, naast het auteursrecht van de oorspronkelijke maker. Concreet betekent dit dat voor het overnemen van een hoofdstuk uit een vertaald boek aan twee auteurs (de oorspronkelijke en de vertaler) toestemming moet worden gevraagd. Een nieuw werk ontstaat ook wanneer een systematische verzameling wordt gemaakt van diverse werken of zelfstandige elementen. De Dikke Van Dale is een voorbeeld van zo n

9 systematische verzameling van zelfstandige elementen. Voorwaarde is wel dat de selectie voortkomt uit een persoonlijke visie van de samensteller. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen de vorm en de inhoud van het werk. Een werk is pas auteursrechtelijk beschermd, wanneer het concreet vorm heeft gekregen. Het komt erop neer dat de Auteurswet vooral de vorm beschermt en niet zozeer de inhoud. Een idee, verhaallijn of stijl waarin een werk is gemaakt is op zichzelf geen werk. Het werken in de stijl van Hergé van Kuifje (de klare lijn ) of in de stijl van Bansky mag. Kuifje zelf en alle tekeningen van Hergé mag je niet zomaar natekenen. Een plot is niet beschermd, een volledig uitgeschreven verhaal is dat wel. Het format van een televisiespelletje is geen werk,maar het spelletje in zijn volledig uitgewerkte vorm op televisie is dat weer wel. De relativiteitstheorie van Einstein is geen auteursrechtelijk werk. Het is een idee, een theorie. Maar het boek waarin Einstein de theorie verwoord heeft is wel een auteursrechtelijk werk, omdat de tekst daarin voldoende concreet is en zijn persoonlijke stempel draagt. Niet het idee, maar de uitingsvorm wordt beschermd. Dat betekent dat iedereen die de relativiteitstheorie kan navertellen, dat in zijn eigen woorden mag doen. Elke navertelling in eigen woorden is een nieuw werk, tenzij deze uit het hoofd is geleerd van een andere navertelling. In die zin dekt de oude term kopieerrecht in plaats van het hedendaagse auteursrecht de lading nog heel behoorlijk. Het klakkeloos kopiëren van iemands werk mag niet, terwijl het gebruik maken van andermans ideeën wel is toegestaan. Wie niet creatief is en teveel of te slaafs nabootst van een werk van iemand anders, maakt zich schuldig aan plagiaat. 3. De maker De maker van een werk heeft als enige het recht om de openbaarmaking of verveelvoudiging van het werk te verbieden of toe te staan, al dan niet tegen betaling. De schilder van een schilderij, de schrijver van een toneelstuk, de componist van een muziekwerk, de choreograaf van een 7

10 dans, zij zijn allen bedenkers en dus makers van een werk en hebben daarop auteursrechten. Alleen de maker van een schilderij beslist of zijn schilderij mag worden gefotografeerd en als ansichtkaart verkocht. Niemand mag dat zonder zijn toestemming doen. Zo moet de liedjesschrijver om toestemming worden gevraagd alvorens zijn liedje te mogen opvoeren, want dat is een openbaarmaking. Niet om wie dan ook bang te maken, maar het fluiten op straat van de nr. 1 hit van dit moment, is strikt genomen een openbaarmaking van dat werk. Er zijn twee belangrijke uitzonderingen op het makerschap: 1. Wanneer de maker werknemer is en geacht wordt in diensttijd de betreffende auteursrechtelijk beschermde werken te maken, berust het auteursrecht op de gemaakte werken bij de werkgever. Een ontwerper in loondienst van een stropdassenfabrikant, is dus geen maker van de door hem ontworpen motieven op de stropdassen. Maker is zijn werkgever, tenzij er iets anders is afgesproken. Om die reden werken kunstenaars veelal als zelfstandige beroepsbeoefenaar en niet als werknemer. 2. Ook wanneer iemand naar een ontwerp van een ander en onder diens leiding of toezicht een werk maakt, is degene die leiding gaf of toezicht hield, de maker. Door die uitzondering kan een beeldend kunstenaar gebruik maken van aannemers als een bronsgieter of staalconstructeur, zonder dat die personen auteursrechten op hun prestatie krijgen. Wanneer over het makerschap onduidelijkheid blijft bestaan, gelden de volgende regels, die allen vatbaar zijn voor tegenbewijs:! Maker is degene die op het werk als zodanig wordt aangeduid. Voorbeelden zijn de auteur op een boekomslag, de toneelschrijver in het programmaboekje van een schouwburg, de handtekening van een beeldend kunstenaar op een zeefdruk en een componist/tekstdichter op het vel bladmuziek of op de hoes van een cd. Naamsvermelding is dus altijd belangrijk om op een later tijdstip het makerschap te kunnen bewijzen. Het bewaren van programmaboekjes, cd-hoesjes, flyers, aanplakbiljetten en andere zaken is buitengewoon nuttig. 8

11 ! Maker is degene die als zodanig is aangeduid door degene die het werk openbaar maakt. Wanneer een platenmaatschappij een cd uitbrengt van een artiest onder dienst artiestennaam (pseudoniem), dan geldt de naam van de artiest of het pseudoniem als maker.! Wanneer bij een mondelinge openbaarmaking geen naam wordt vermeld, wordt als maker beschouwd degene die het werk openbaar maakte. Wie dus een lied zingt zonder te vermelden wie het heeft gemaakt, wordt vermoed dat lied zelf geschreven te hebben.! Is een nieuw werk ontstaan door samenvoeging van afzonderlijke werken, dan geldt dat de makers van de afzonderlijke delen auteursrechten kunnen uitoefenen op het eigen werk. Daarnaast is ook een verzameling ontstaan. Als maker van dat verzamelwerk wordt beschouwd degene onder wiens leiding en toezicht het gehele werk tot stand is gekomen, of degene die de afzonderlijke werken heeft verzameld.! Wanneer een openbare instelling of een stichting, vereniging of vennootschap een werk openbaar maakt zonder een maker te noemen, dan wordt die instelling geacht de maker te zijn. 4. Rechtverkrijgenden Niet alleen de maker heeft auteursrecht ook zijn rechtverkrijgenden hebben auteursrecht. Er zijn twee categorieën van rechtverkrijgenden. Het auteursrecht op een werk dat ontstaat op het moment dat het werk gemaakt is, blijft op dat werk rusten tot 70 jaar na de dood van de auteur. De eerste categorie zijn dus de erven aan wie nog 70 jaar na de dood van de auteur het auteursrecht toekomt. Het recht kan evenwel ook geheel of gedeeltelijk aan derden worden overgedragen. Dit dient schriftelijk te gebeuren (art. 2 lid 1 AW). In de praktijk vindt deze overdracht meestal plaats aan een investeerder die werken tot exploitatie wil brengen. Voor de auteur is dit een cruciaal moment. Hij geeft toestemming aan bijvoorbeeld een producent of uitgever zijn werk te gebruiken en zal zo scherp mogelijk de voorwaarden moeten formuleren waaronder dit gebruik zal plaatsvinden. De investeerder zal het liefst een eenmalig bedrag betalen en daarvoor het ongeclausuleerde gebruiksrecht ontvangen. De mate waarin de auteur het gebruiksrecht van de 9

12 investeerder kan beperken hangt af van zijn marktwaarde, met andere woorden hoe ver kan de auteur gaan zonder dat hem wordt gezegd voor jou tien anderen. 5. Het openbaar maken Voor de beeldhouwer betekent dit exposeren. Voor een musicus betekent het live spelen, maar ook een geluidsdrager (b.v. een CD) of een bestand (b.v. een MP3) ten gehore brengen is een openbaarmaking. Hetzelfde geldt voor een radio-uitzending, maar ook en opnieuw voor het daarna aanzetten van het radioprogramma in een café of een voor meer mensen toegankelijke bedrijfsruimte. Er is daarnaast in 2005 nog een nieuwe vorm van openbaar maken ontstaan toen de Auteurswet naar aanleiding van de EG-Richtlijn Auteursrecht en Naburige Rechten werd aangepast. Het betreft het ter beschikking stellen. Oftewel: het tonen of ten gehore brengen van werken op het internet. Het gaat dan om het, al dan niet tijdelijk, toegang geven tot een digitaal (audio, visueel of audiovisueel) bestand om dat te bekijken of te beluisteren (streaming) of te kopiëren. Te denken valt hierbij onder andere aan alle audio en video-on-demand diensten zoals het legale Spotify, maar ook de illegale downloadsites zoals The Pirate Bay vallen eronder. De belangrijkste aanpassingen waren dat: het beschikbaar stellen van werken / uitvoeringen voor internetexploitatie onder het exclusieve recht van de Auteursrecht en de Wet op de Naburige Rechten valt. Het openbaar maken en verveelvoudigen is daarmee onder het regime van deze wetten gebracht. verveelvoudiging die plaatsvindt bij internet providers en die noodzakelijk is om bestanden van A naar B te vervoeren, is toegestaan zonder toestemming daarvoor van de rechthebbenden. Dit is een praktische maatregel die complicaties voorkomt en die is ingegeven door het feit dat deze reproductie geen zelfstandige economische betekenis heeft. 10

13 6. Verveelvoudigen Hiervan is sprake als een product van beeldende kunst wordt afgebeeld in een boek, tijdschrift of krant. Bij de musicus is hier sprake van als er van zijn opnames geluidsdragers worden geproduceerd. De begrippen openbaar maken en verveelvoudigen zijn zeer ruim en door de jaren heen zo breed geïnterpreteerd dat artikel 1 AW geen wijziging heeft ondergaan. Realiseer je dat alle afzonderlijke en in de toekomst nog nieuw te ontwikkelen vormen van openbaar making of verveelvoudiging afzonderlijke exploitatievormen betreffen waarvoor opnieuw toestemming nodig is en waarvoor de rechthebbende een vergoeding kan vragen, tenzij alle rechten al zijn overgedragen uiteraard. In audiovisuele werken kunnen werken van visuele makers of beeldend kunstenaars te zien zijn. In veel gevallen kun je via Pictoright aanspraak maken op een deelvergoeding. Kijkend naar de exploitatievormen kun je op dit moment onder andere onderscheiden: i.) bioscoopvertoning, ii.) de normale lineaire uitzending op televisie, iii.) herhaling op televisie, iv.) (her)uitzending zoals via kabeltelevisie, satelliet tv, digitale tv, uitzending op mobiele apparaten of via ADSL, v.) pay-tv (themakanalen), vi.) diverse on-demand diensten, vii.) catch-up tv (uitzending gemist, kijk vanaf begin), viii) gesloten netwerken (zoals hotels, vliegtuigmaatschappijen, ziekenhuizen), ix.) cloud diensten etc. 7. Beperkingen De exploitatievormen die vallen onder openbaarmaking of verveelvoudiging zijn zeer divers. Eerder schreven wij al dat het oorspronkelijke uitsluitende recht (verbodsrecht) van de maker in bepaalde gevallen wettelijk beperkt is. In die gevallen komt de rechthebbende niet langer het recht toe om het maken van een kopie of een openbaarmaking te verbieden. Deze beperkingen hebben verschillende achterliggende ideeën: Het bevorderen van vrij verkeer van informatie: overname door de pers in de pers is in de meeste gevallen toegestaan, evenals het gebruiken van werken in actuele reportages. Verder bestaat het citaatrecht, waarvan gebruik mag worden gemaakt in een aankondiging, column of recensie. Bij afbeeldingen moet echter 11

14 een ander formaat worden gebruikt dan het oorspronkelijke werk en het werk moet in zijn geheel worden getoond. Het bevorderen van goed onderwijs: het overnemen van gedeelten van werken in onderwijspublicaties is toegestaan voorzover het een noodzakelijk onderdeel van het curriculum uitmaakt. Bibliotheken van onderwijsinstellingen zijn daarnaast vrijgesteld van het betalen van leenrechtvergoedingen. Voor zelfstudie mogen eveneens kopieën van werken worden gemaakt (thuiskopie). Algemeen belang: (kunst)werken die aan de openbare weg zijn opgesteld mogen onder omstandigheden verveelvoudigd worden. In de plaats van het toestemmings- of verbondsrecht heeft de rechthebbende in de meeste gevallen het recht op een billijke vergoeding. Kopers van bijvoorbeeld blanco CD s of DVD s of smartphones, harddiscs en tablets betalen bovenop de aankoopsprijs een heffing die wordt geïncasseerd door de stichting Thuiskopie. Op basis van het kopieergedrag van consumenten wordt het totale bedrag via de auteursrechtenorganisaties verdeeld onder de rechthebbenden. De stichting Thuiskopie betaald voor audiovisueel werk bijvoorbeeld een deel door aan Norma, die het weer uitkeert aan acteurs of musici wiens werk is gekopieerd. Het zelfde geldt voor het uitlenen van boeken door bibliotheken. Een schrijver van een boek of de schilder wiens werken in een boek staan afgebeeld kunnen het uitlenen niet verbieden, maar zij delen wel mee in het bedrag dat door alle bibliotheken wordt betaald aan de stichting Leenrecht en via bijvoorbeeld Pictoright bij illustratoren, fotografen en vormgevers terecht komt. 12

15 ONTSTAAN VAN AUTEURSRECHTEN Het auteursrecht ontstaat automatisch door het maken van een werk. Daar is niets anders voor nodig dan het maken zelf. Half afgemaakte werken vallen ook onder het auteursrecht, voorzover zij een uitingsvorm hebben. Auteursrechten eindigen ook vanzelf, te weten 70 jaar na de dood van de maker. In de VS was het tot voor enkele jaren noodzakelijk het copyright-teken met een jaartal en de naam te vermelden op een publicatie als teken dat een maker rechten op het werk claimt. In Nederland zagen we dat ook gebeuren, maar het was alleen bedoeld om in de VS beschermd te zijn. Stond die er niet in, dan ging men er in Amerika vanuit dat het werk publiek domein is, dat vrij mag worden vermenigvuldigd en openbaar gemaakt. Het gaat dan vooral om cd s, boeken en schilderijen in catalogi. Wie in Nederland wil kunnen bewijzen dat hij maker van een werk is, kon dat werk voorheen laten registreren bij de Belastingdienst. Deze dienst bestaat met ingang van 1 jan 2013 niet meer, maar er zijn meerdere alternatieven. i-depot Het Benelux Bureau voor Intellectuele Eigendom biedt de mogelijkheid om digitaal te deponeren voor een periode van 5 jaar. Die termijn is steeds te verlengen. De kosten zijn 35 voor de eerste vijf jaar en 25 voor elke vijf jaar daarna. Na het depot ontvang je een.pdf-bestand met een nummer dat een gewaarmerkt bewijsmiddel geeft waarmee je het bewijs kunt leveren dat je op die datum het werk gedeponeerd hebt. ( CC-proof Via de site van CC-proof kun je voor 75 per jaar onbeperkt ideeën en documenten vastleggen. ( Notaris Bij elke notaris kun je stukken laten dateren en voorzien van een datumstempel ( voor gezien ). Digitaal Een watermerk of naamsvermelding in het beeld monteren. 13

16 Het datumbewijs bewijst niet wie de maker is of dat het een auteursrechtelijk beschermd werk is. Het geeft alleen bewijs van het tijdstip waarop iemand die zegt de maker te zijn, het werk in zijn bezit had. Wanneer eenzelfde werk met een ouder stempel opduikt (of een ander bewijs van een oudere datum), is duidelijk dat de eerste maker misschien geen oorspronkelijk werk in zijn bezit heeft en wellicht plagiaat heeft gepleegd. De maker heeft in dat geval een bewijsprobleem. Het is daarom verstandig zoveel mogelijk op papier te zetten en eventueel goede kennissen deelgenoot te maken van nieuwe werken, zodat zij later als getuige kunnen optreden. Een in de popwereld veel gehanteerde methode is een aangetekende brief aan jezelf te schrijven, met in de envelop het werk en die envelop ongeopend te laten. Deze is wat duurder en kan wellicht alleen als ondubbelzinnig bewijs gelden wanneer de envelop op ouderwetsche wijze met lak is verzegeld, want anders kan de andere partij stellen dat een lege enveloppe is verstuurd, waarin later een (kopie van het) werk is gestoken en dichtgeplakt. OVERDRACHT EN LICENTIE Auteursrechten kunnen op twee manieren worden gegeven aan anderen: door deze over te dragen (te vergelijken met verkoop) of door een licentie te verlenen (te vergelijken met verhuur). Na een overdracht is men zijn rechten voorgoed kwijt. Daarom stelt de wet hoge eisen aan een overdracht. Auteursrechten kunnen alleen schriftelijk worden overgedragen. De auteurswet stelt die eis alleen bij overdracht. Bij een licentie blijft men daarentegen eigenaar van de rechten en zijn deze slechts verhuurd gedurende een zekere periode. Auteursrechten kunnen dus ook mondeling in licentie worden gegeven. In 1912 ten tijde van de totstandkoming van de Auteurswet, waren overdracht en licentie twee verschillende dingen. Indien een licentie exclusief is (d.w.z. met uitsluiting van een ieder, de rechthebbende incluis) en voor de duur van het auteursrecht geldt (dus zeventig jaar na de dood van de maker), is het 14

17 verschil tussen een overdracht en een licentie nagenoeg nihil. En die vorm van licentieverlening zien we helaas tegenwoordig maar al te vaak. In het momenteel in de Tweede Kamer voorliggende wetsvoorstel tot wijziging van de Auteurswet staat dat vanaf de inwerkingtreding ook voor een exclusieve licentie een schriftelijke akte vereist is. PICTORIGHT EN COLLECTIEVE EXPLOITATIE VAN RECHTEN Van individuele (of primaire) exploitatie van rechten wordt gesproken als twee partijen een overeenkomst sluiten en in staat zijn de rechten uit deze overeenkomst uit te oefenen en aan de plichten te voldoen. Bijvoorbeeld: een uitgever wil een boek op de markt brengen van een schrijver. De schrijver geeft toestemming om zijn werk te verveelvoudigen en spreekt daarvoor een prijs af. De uitgever informeert de schrijver over de verkoop en rekent met hem af. De schrijver mag, als hij dat wil, incidenteel de boekhouding van de uitgever controleren. Dit is overzichtelijk. Maar er kunnen ook exploitaties plaatsvinden met werken, waar de maker geen zicht op heeft. Hoe kom je er bijvoorbeeld achter hoe vaak een afbeelding op een kalender wordt gedrukt? Dit zijn exploitaties waarvan de controle noodgedwongen moet worden overgelaten aan instanties die zich daar expliciet mee bezighouden omdat de betrokkenen (beeldend kunstenaars) daar, om praktische redenen, geen controle kunnen uitoefenen. We spreken hier over de collectieve rechten, of collectieve exploitatie. Verder staan in de wet een aantal bepalingen op grond waarvan het uitsluitend recht van de maker omwille van veelal maatschappelijke redenen opzij wordt gezet. In de plaats daarvan kreeg de maker het recht op een billijke vergoeding. En in de meeste gevallen is in diezelfde wet ook meteen een organisatie aangewezen die belast is met het incasseren en onder de rechthebbenden verdelen van die vergoedingen. Het gaat dan bijvoorbeeld om leenrecht-, reprorecht- en thuiskopievergoedingen, maar ook om kabelrechten en readerrechten. Ook dit valt onder het collectieve recht. 15

18 Voor beeldend kunstenaars houdt Pictoright zich bezig met collectieve inning van auteursrechten. Met diverse tijdschriften en dag- en weekbladen heeft Pictoright overeenkomsten gesloten, waarbij tegen betaling van een vast bedrag het werk van aangeslotenen gepubliceerd mag worden. Met uitzondering van de eerder genoemde wettelijke regelingen is het problematisch dat bij deze collectieve inning voornamelijk pas kan worden opgetreden wanneer de publicatie wordt geconstateerd. Een waterdicht systeem is door de onbekendheid met de makers van de werken nog ver weg. Maar een kunstenaar die voor een correcte naamsvermelding op, aan of onder zijn werk zorgt, heeft in ieder geval recht van spreken wanneer hij voor zijn rechten opkomt. Wij adviseren makers van visuele werken (beeldend kunstenaars, maar ook illustratoren, ontwerpers, fotografen etc.) om zich aan te sluiten bij en hun collectieve rechten over te dragen aan Pictoright. Zo kunnen deze rechten beter beschermd worden en wordt weerstand geboden aan de toenemende druk van opdrachtgevers, zoals producenten, uitgevers en omroepen. Ook niet onbelangrijk is dat je als maker dan ook bij Pictoright bekend bent en dus ook meedeelt in de collectieve opbrengsten wanneer werk van jou wordt vertoond, gekopieerd etc. VOLGRECHT Het volgrecht is het recht van de maker van een origineel kunstwerk om bij iedere latere doorverkoop van dat werk een percentage te ontvangen van de verkoopprijs. Het volgrecht is ingevoerd op 1 april Het volgrecht is beperkt tot originelen van kunstwerken, waaronder verstaan worden de originelen van werken van grafische en beeldende kunst. Of exemplaren daarvan in beperkte oplage. Bovendien is het volgrecht alleen verschuldigd als bij de verkoop van het werk een professionele kunsthandelaar betrokken is, zoals veilinghuizen en galeriehouders. Op bijvoorbeeld verkopen tussen particulieren onderling rust geen volgrecht. 16

19 De vergoeding die aan de kunstenaar ten goede komt, is alleen verschuldigd bij verkoopprijzen vanaf Bij een verkoopprijs onder de is geen volgrechtvergoeding verschuldigd. Komt de verkoopprijs wel boven de uit, dan moet het volgrecht worden berekend over de totale verkoopprijs, en dus niet alleen over dat deel dat boven de drempel van uitkomt. De kunstenaar is niet langer dan 70 jaar voor de doorverkoop van zijn werk overleden. Op werken van bijvoorbeeld Rembrandt en Vincent Van Gogh rust dus geen volgrecht meer. De volgrechtvergoeding is verschuldigd (moet betaald worden aan de kunstenaar) door de professionele kunsthandelaar die bij de verkoop betrokken is. De volgrechtvergoeding wordt berekend als percentage van de verkoopprijs. Hoe hoger de verkoopprijs, hoe lager het te betalen percentage: 4% van het deel van de verkoopprijs tot en met % van het deel van de verkoopprijs van ,01 t/m % van het deel van de verkoopprijs van ,01 t/m ,5% van het deel van de verkoopprijs van t/m ,25% van het deel van de verkoopprijs hoger dan Rekenvoorbeeld: Stel dat een beeldhouwwerk wordt geveild voor , exclusief BTW. Over het deel van de verkoopprijs t/m moet 4% volgrechtvergoeding worden betaald ( 2.000); over het deel van de verkoopprijs van t/m moet 3% worden betaald ( 4.500): over het deel van de verkoopprijs van t/m moet ten slotte 1% worden betaald ( 500). De totaal te betalen volgrechtvergoeding bedraagt: =

20 HET PERSOONLIJKHEIDSRECHT Naast de twee pijlers van het auteursrecht (de openbaarmaking en de verveelvoudiging) is er nog een derde drager van dit recht. Deze heeft niet zozeer met de exploitatie te maken, maar met de integriteit van de kunstenaar. In dit verband verdient het aandacht te weten, dat als een kunstwerk verkocht wordt of anderszins van eigenaar wisselt, het auteursrecht bij de kunstenaar blijft. Zo is het de eigenaar van een kunstwerk niet toegestaan de afbeelding van het werk te (doen) verveelvoudigen, tenzij het in een catalogus gebeurt met het oogmerk het werk te verkopen (art. 23 AW). Het persoonlijkheidsrecht behoudt de maker niet alleen als een ander het eigendom van het werk heeft, maar ook als hij zijn auteursrechten heeft overgedragen of in licentie heeft gegeven. Persoonlijkheidsrechten zijn het recht op naamsvermelding en de bevoegdheid om op te komen tegen een verminking, aantasting of wijziging van het werk. Een maker is zozeer verknocht met zijn werk, dat hij altijd kan opkomen tegen een inbreuk indien hij in zijn goede naam als kunstenaar of eer wordt aangetast (art. 25 Auteurswet). Op grond van dit recht kan de auteur dan ook naamsvermelding verlangen, tenzij dit verlangen in strijd zou zijn met de redelijkheid (art. 25 lid 1a). Ook kan de kunstenaar zich verzetten tegen onjuiste naamsvermelding van het werk dan wel van hem zelf (art. 25 lid 1b). De maker kan zich bovendien verzetten tegen wijzigingen in het werk tenzij dit verzet in strijd zou zijn met de redelijkheid (art. 25 lid 1c). Daar waar wetsteksten open normen gebruiken als redelijkheid, billijkheid en goede trouw, betreft het in feite verwijzingen naar de rechter met de boodschap als u daar samen niet uitkomt moet u het maar aan de rechter voorleggen. Van de in deze drie artikelen neergelegde rechten kan men afstand doen, hetgeen veel producenten en uitgevers ook verlangen. Nimmer kan er afstand worden gedaan van het recht neergelegd in artikel 25 lid1d: 18

21 Het recht zich te verzetten tegen elke misvorming, verminking of andere aantasting van het werk, welke nadeel zou kunnen toebrengen aan de eer of de goede naam van de maker of aan zijn waarde in deze hoedanigheid. Dit recht blijft aan de maker kleven al heeft hij zijn rechten overgedragen en afstand gedaan van zijn persoonlijkheidsrecht. Architecten doen nogal eens een beroep op dit artikel. Voor het Hof Amsterdam speelde in 2001 de vraag of sloop niet als de ultieme verminking moet worden aangemerkt én of het nadeel aan eer of goede naam aangetoond moet worden. Zoals in meer van deze zaken maakte het Hof een belangenafweging waarbij het voorbij ging aan het belang van de architect, ten faveure van het algemene belang van aanpassing van gebouwen aan de eisen van de tijd. Een maker kan zich er ook op grond van zijn persoonlijkheidsrecht tegen verzetten dat zijn werk in een context terechtkomt die een inbreuk betekent op zijn integriteit. 19

22 WIJZIGINGSVOORSTELLEN AUTEURSCONTRACTENRECHT (2015) Zoals eerder al opgemerkt zal niet langer alleen voor de overdracht van het auteursrecht een schriftelijke akte nodig zijn, dit geldt straks ook voor de exclusieve licentie. De in de praktijk veel voorkomende en in de praktijk met de overdracht te vergelijken exclusieve licentie worden voor wat betreft de formaliteiten dus gelijkgetrokken. Wanneer je als maker optreedt als natuurlijk persoon (dus geen rechtspersoon zoals een een-mans BV dat is) dan gaan alleen die bevoegdheden over die nadrukkelijk in de akte staan vermeld of daaruit voortvloeien. De natuurlijke maker wordt hiermee enigszins beschermd. Dat geldt ook voor de bepaling dat toekomstige exploitatiewijzen (die later ontstaan en tijdens het tekenen van de akte nog niet voorzienbaar waren) alleen door een natuurlijke persoon in licentie kunnen worden gegeven wanneer dit expliciet is bepaald en het auteursrecht in zijn geheel overgaat. Mocht inderdaad in de toekomst tot die nieuwe exploitatievorm worden overgegaan dan heeft de maker recht op een billijke vergoeding. Daarnaast wordt een nieuw hoofdstuk Auteurscontractenrecht ingevoerd. Dit hoofdstuk regelt onder andere dat: 1. de maker recht heeft op een in de overeenkomst te bepalen billijke vergoeding van zijn wederpartij voor het verlenen van exploitatiebevoegdheid. Indien bevoegdheid is verleend ten aanzien van toekomstige exploitatiewijzen die niet bekend waren ten tijde van de sluiting van de overeenkomst en de exploitatie wordt ter hand genomen, is degene die exploiteert aan de maker een aanvullende billijke vergoeding verschuldigd; 2. een vereniging van makers in samenspraak met een vereniging van exploitanten de Minister van OCW kan verzoeken de hoogte van een billijke vergoeding vast te stellen; 3. de maker recht heeft op een aanvullende vergoeding van degene die het auteursrecht op zijn werk exploiteert indien de aanvankelijk overeengekomen vergoeding ernstig onevenredig is in verhouding tot de opbrengst van de exploitatie (disproportionaliteitsregel, ook wel bestsellerbepaling); 20

23 4. de maker de overeenkomst geheel of gedeeltelijk kan ontbinden in het geval de exploitant nalaat in voldoende mate te exploiteren (non usus-regel). Op de exploitant rust de plicht desgevraagd inzicht te geven in de omvang van de exploitatie; 5. de maker een beding waarin voor een onredelijk lange of onvoldoende bepaalde termijn aanspraken worden verleend op exploitatie van toekomstige werken en andere onredelijke bezwarende bedingen kan vernietigen; 6. er een grondslag wordt geregeld voor de instelling van een geschillencommissie zodat de maker, in het geval er een geschil ontstaat met de exploitant, een laagdrempelig alternatief heeft voor een gerechtelijke procedure. 21

24 OVEREENKOMSTEN Hieronder treft u met een korte toelichting de volgende overeenkomsten aan: Verkoopovereenkomst Kunstopdracht Reproductieovereenkomst Huurovereenkomst Contract samenwerking Galeriehouder Expositieovereenkomst Bruikleenovereenkomst Verkoopovereenkomst De ondergetekenden: 1. Naam : Straat : Postcode + woonplaats : hierna te noemen kunstenaar, en 2. Koper : In dezer vertegenwoordigd door: hierna te noemen koper, zijn overeengekomen als volgt: Artikel 1. Het werk De kunstenaar verkoopt en draagt in eigendom over aan de koper het hierna beschreven kunstwerk: * Titel : * Materiaal : * Techniek : * Oplage/unicum : * Genummerd/niet genummerd:

25 * Afmetingen : * Jaar van ontstaan : Voor een bedrag van zegge euro, excl. BTW. Artikel 2. Levering 1. De feitelijke levering zal plaatsvinden op het adres : binnen.... dagen na ondertekening van deze overeenkomst door de kunstenaar ofwel door : Naam : Straat : Postcode + woonplaats : De kosten van het vervoer van het kunstwerk, met inbegrip van die van de verzekering, zijn voor rekening van de kunstenaar/de koper (doorhalen wat niet van toepassing is) Artikel 3. Betaling 1. De betaling van de koopsom door de koper zal plaatsvinden : a. - uiterlijk binnen 30 dagen, na de levering / na de ondertekening, of : b.- in termijnen van elk vervallen per (datum) door overmaking op rekeningnummer ten name van Koper houdt het werk, totdat hij door het betalen van de laatste termijn, het in eigendom verkrijgt, in bruikleen van de kunstenaar. Artikel 4. Auteursrecht 1. Het auteursrecht berust geheel bij de kunstenaar. 2. In geval van verkoop heeft de koper het recht het werk in een verkoopcatalogus op te laten nemen. 23

26 3. Elk ander gebruik van het werk anders dan in deze overeenkomst aangegeven (zoals reproductie, plaatsing op Internet, tentoonstellen etc.), is de koper niet toegestaan zonder voorafgaande toestemming van de kunstenaar. Deze kan daaraan voorwaarden verbinden met een bijbehorende vergoeding. 4. Indien de kunstenaar is aangesloten bij de Pictoright, dient de koper zich tot deze stichting te wenden voor de toestemming zoals bedoeld in het voorgaande lid. 5. Hetgeen in dit artikel is bepaald laat onverkort de bevoegdheid van de koper het kunstwerk in enkele exemplaren te reproduceren voor verzekerings-, intern-administratieve of interne documentatie doeleinden. Artikel 5. Volgrecht 1. De koper zal bij verkoop van het werk via de officiële kunsthandel de kunstenaar % van de verkoopprijs betalen 2. De koper verplicht zich hierbij dat, indien hij het werk weer verkoopt, de in het voorgaande lid opgenomen verplichting zal opnemen in de dan toepasselijke koopovereenkomst. Artikel 6. Bruikleen door de kunstenaar Indien de kunstenaar het kunstwerk in bruikleen wil ontvangen ten behoeve van een tentoonstelling zal de koper, dit toestaan mits : a. de kunstenaar minstens drie maanden voorafgaand aan de bruikleenperiode daartoe een schriftelijk verzoek heeft gedaan; b. de voorwaarden, die de koper gebruikelijk hanteert bij het in bruikleen geven van kunstwerken, van toepassing zullen zijn, tenzij dit van de kunstenaar in redelijkheid niet kan worden verlangd. Artikel 7. Zorgplicht De koper zal als een goed huisvader voor het kunstwerk zorgen. Artikel 8. Schade tijdens de overeenkomst Indien in de periode zoals aangegeven in artikel 3 lid 2, enige schade aan het kunstwerk ontstaat die niet te wijten is aan opzet of grove schuld van de kunstenaar, is koper 24

27 jegens de kunstenaar voor de vergoeding van die schade aansprakelijk, ongeacht of die schade al of niet aan koper te wijten is. Koper dient de kunstenaar onverwijld van iedere schade op de hoogte te stellen en de kunstenaar in de gelegenheid te stellen het werk dan te inspecteren. Artikel 9. Niet nakomen verplichtingen Indien koper in strijd handelt met één van de bepalingen van deze overeenkomst, is de gehele prijs van het werk ineens opeisbaar, vermeerdert met een vergoeding voor administratie en buitengerechtelijke kosten van tenminste 15% van de prijs met een minimum van 45,-. Koper is daarnaast bovendien onmiddellijk de wettelijke rente verschuldigd over het nog niet betaalde gedeelte van de prijs, zonder dat daartoe enige ingebrekestelling of aanmaning noodzakelijk is. Eén en ander onverminderd het recht van de kunstenaar op volledige schadevergoeding. Artikel 10. Adres 1. Indien de koper een schrijven aan de kunstenaar heeft te richten, richt hij dat tot het laatste adres dat de kunstenaar hem kenbaar heeft gemaakt. 2. In voorkomend geval worden onder het begrip kunstenaar tevens diens erfgenamen en rechtverkrijgenden begrepen. Artikel 11. Toepasselijk recht Op deze overeenkomst is Nederlands recht van toepassing. Artikel 12. Aanhangsels bij deze overeenkomst maken onderdeel van de overeenkomst uit; het aantal aanhangsels bij deze overeenkomst bedraagt Aldus overeengekomen en ondertekend in tweevoud te Datum: Handtekening kunstenaar, Handtekening koper,

28 Toelichting verkoopovereenkomst In de modelcontracten van FNV KIEM staan de belangen van de kunstenaar centraal, maar tegelijk zijn ze niet onredelijk voor de wederpartij(en) waarmee de overeenkomst gesloten wordt. In de praktijk zal het voorkomen dat de wederpartij over bepaalde aspecten van het contract tegenvoorstellen doet. Dat betekent dat er onderhandeld moet worden. FNV KIEM biedt zijn leden onderhandelingscursussen en kan ook adviezen geven over tarieven, auteursrechtbepalingen, etc. Art. 3: Door middel van keuze tussen sub a of sub b bij lid 1 kan er ineens of in termijnen betaald worden. Het eigendom gaat pas over als de hele koopsom voldaan is. Art. 4: Art.5: Dit artikel behandelt het auteursrecht. Daarvoor is uitgegaan van de wettelijke regeling dat de kunstenaar behoudens enkele uitzonderingen een exclusief recht heeft, d.w.z. dat indien een ander gebruik wil maken van het werk in welke vorm dan ook (behoudens een aantal uitzonderingen), hij toestemming aan de kunstenaar dient te vragen. De kunstenaar moet dan niet eerder zijn auteursrecht overgedragen hebben aan een ander. In lid 4 van artikel 4 wordt aangegeven dat indien een kunstenaar bij Pictoright is aangesloten, hij zich tot deze stichting moet wenden voor toestemming. Door aansluiting heeft de kunstenaar de stichting een exclusieve volmacht gegeven om zijn reproductierecht te regelen. Dit artikel is een voorloper van een regeling die op Europees niveau in de maak is. De strekking ervan is dat bij elke doorverkoop van een werk via de officiële kunsthandel, de kunstenaar een percentage ontvangt van de verkoopprijs. De in Europees verband voorgestelde percentages variëren van 4% bij verkoopprijzen tot en 3% bij verkoopprijzen tussen en tot 0,25% bij werken boven Tot het volgrecht wettelijk is geregeld, kan de kunstenaar zelf een volgrechtbepaling bedingen in zijn overeenkomsten. 26

29 Kunstopdracht 1. Naam : Straat : Postcode + woonplaats : Rechtsgeldig vertegenwoordigd door: hierna te noemen opdrachtgever en 2. Naam : Straat : Postcode + woonplaats : hierna te noemen kunstenaar zijn overeengekomen als volgt: Artikel 1. De opdracht algemeen Kunstenaar zal in opdracht van opdrachtgever een werk van beeldende kunst vervaardigen van de volgende omschrijving, nader te noemen het kunstwerk: a b. bestemd voor c. dat verder voldoet aan de volgende voorwaarden d. waarvan de totale kosten, inclusief het honorarium, niet meer bedragen dan.... nader te noemen het kunstbudget (zie art. 18), behoudens toegestane verhogingen; e. dat gereed moet zijn vóór Artikel 2. De omvang van de werkzaamheden Tot de opdracht behoren de volgende werkzaamheden: a. het maken van een schetsontwerp; b. het maken van een definitief ontwerp; c. het uitvoeren van het kunstwerk; d. al wat nodig is om het gereedkomen van het kunstwerk te kunnen garanderen. Artikel 3. Definitie van het schetsontwerp 27

30 Lid 1. Het schetsontwerp verschaft een duidelijk inzicht in de inhoudelijke aspecten van het tot stand te brengen kunstwerk en de omgeving daarvan, in het bijzonder met betrekking tot de verhouding van het kunstwerk en zijn omgeving. Lid 2. Het schetsontwerp omvat tevens: a. een globale begrotingsopgave van de totale kosten; b. een aanduiding van de noodzakelijke technische en bouwkundige voorzieningen en de kosten daarvan. Artikel 4. Termijn van indiening schetsontwerp Kunstenaar dient een schetsontwerp, zoals omschreven in artikel 3, in ter beoordeling vóór Artikel 5. Definitie van het definitief ontwerp Lid 1. Het definitieve ontwerp maakt een totale beoordeling mogelijk van het tot stand te brengen kunstwerk in al zijn onderdelen. Lid 2. Het definitieve ontwerp omvat mede: a. werktekeningen en constructieberekeningen; b. een definitieve begroting, uitgaande van reële prijsaanbiedingen en voorzien van de desbetreffende leveringsvoorwaarden; c. een betalingsregeling voor het uitvoeringsbudget; d. een inzicht in het te verwachten onderhoud. Artikel 6. Termijn van indiening definitief ontwerp Kunstenaar dient een definitief ontwerp, zoals omschreven in artikel 5, in ter beoordeling vóór Artikel 7. Basis van beoordeling Een definitief ontwerp wordt beoordeeld op grond van de in artikel 1 geformuleerde opdracht. Bij de beoordeling van het definitieve ontwerp wordt ook het goedgekeurde schetsontwerp betrokken. Artikel 8. Personen betrokken bij de beoordeling 28

31 Opdrachtgever zal kunstenaar zo spoedig mogelijk, doch in ieder geval vóór het indienen van het schetsontwerp ervan op de hoogte brengen welke personen en/of commissies betrokken zullen zijn bij de beoordeling. Artikel 9. Toelichting en vertegenwoordiging Kunstenaar zal in de gelegenheid worden gesteld een toelichting te geven op het definitieve ontwerp of dit te laten doen door een derde. Artikel 10. Wijziging van het ontwerp Voordat opdrachtgever zijn eindoordeel uitspreekt, kan hij gemotiveerde voorstellen doen tot wijziging van het definitieve ontwerp. Deze voorstellen mogen de artistieke onafhankelijkheid van kunstenaar niet aantasten. Artikel 11. Termijn van het eindoordeel Opdrachtgever brengt een eindoordeel uit binnen.... weken na ontvangst van het definitieve ontwerp. Het eindoordeel wordt schriftelijk bevestigd. Artikel 12. Geen overeenstemming over het schetsontwerp Indien het schetsontwerp niet aan de opdrachtformulering voldoet, kan opdrachtgever het afkeuren. Kunstenaar zal in dat geval in de gelegenheid worden gesteld om een gewijzigd of herzien schetsontwerp in te dienen op basis van de in artikel 1 geformuleerde opdracht, zonder aanspraak op extra honorarium. Zo nodig spreken partijen nieuwe termijnen voor indiening en beoordeling af. Wordt ook dit schetsontwerp afgekeurd, dan eindigt de opdracht. De opdrachtgever zal het honorariumdeel voor de schetsopdracht onverminderd verschuldigd zijn en voldoen na het indienen van een factuur daarvoor door de kunstenaar. Artikel 13. Geen overeenstemming over het definitieve ontwerp Indien partijen niet tot overeenstemming komen over het definitieve ontwerp, heeft elk der partijen het recht de opdracht schriftelijk te beëindigen. De opdrachtgever zal het honorarium voor het definitieve ontwerp onverminderd verschuldigd zijn indien hij de opdracht beëindigd, dan wel voorstellen tot wijzigingen doet die redelijkerwijs niet van de kunstenaar verlangd kunnen worden. 29

32 Artikel 14. Uitvoering door kunstenaar Lid 1. Kunstenaar zal het kunstwerk uitvoeren overeenkomstig het definitieve ontwerp. Lid 2. Kunstenaar staat in voor de gebruikte materialen en constructies. Artikel 15. Uitvoering (mede) door derden Lid 1. Kunstenaar kan bij de uitvoering derden inschakelen, waarbij hij garandeert dat de uitvoering geschiedt overeenkomstig het definitief ontwerp. Lid 2. Kunstenaar staat in voor de door derden gebruikte materialen en constructies. Artikel 16. Overheidsvergunningen Vóór kunstenaar begint met de uitvoering draagt opdrachtgever er zorg voor dat alle benodigde vergunningen van betrokken overheden en overheidsinstanties verleend zijn. Artikel 17. Oplevering en overgang risico Lid 1. Het kunstwerk wordt als opgeleverd beschouwd op het moment dat opdrachtgever het aanvaardt, na daartoe schriftelijk door kunstenaar uitgenodigd te zijn. Lid 2. Indien opdrachtgever binnen dertig dagen na ontvangst van de in lid 1 genoemde uitnodiging daaraan geen gehoor heeft gegeven, wordt het kunstwerk als opgeleverd beschouwd op het moment van verstrijken van die termijn. Lid 3. Het risico van schade aan en tenietgaan van het kunstwerk gaat over op opdrachtgever op het moment van oplevering volgens lid 1 en lid 2. Artikel 18. Het kunstbudget Het kunstbudget bedraagt totaal..... exclusief BTW en exclusief verhogingen van lonen en materialen (voor zover die voor rekening van de kunstenaar komen; tot een maximum van het door het CBS gepubliceerde indexcijfer voor werknemersgezinnen). De verdeling van is als volgt: 30

33 * voor honorarium.....,.. * voor het uitvoeringsbudget.....,.. * voor onvoorziene kosten.....,.. Artikel 19. Uitbetaling van honorarium en uitvoeringsbudget Lid 1. Het honorarium wordt als volgt uitbetaald: * na indiening van het schetsontwerp.....,.. * na overeenstemming over het definitief ontwerp.....,.. * na oplevering.....,.. Lid 2. Het uitvoeringsbudget wordt uitbetaald overeenkomstig de volgens artikel 5, lid 2, ingediende betalingsregeling. Artikel 20. Auteursrecht Het auteursrecht op het werk blijft bij de kunstenaar. Voor elke andere vorm van gebruik van het werk (zoals reproductie, plaatsing op Internet, verhuur etc.) dan in deze overeenkomst aangegeven dient de opdrachtgever toestemming te vragen aan de kunstenaar. Indien de kunstenaar is aangesloten bij Pictoright, dient de koper zich tot deze stichting te wenden voor de hiervoor genoemde doeleinden. Artikel 21. Volgrecht Indien de koper het werk via de officiële kunsthandel verkoopt, zal de kunstenaar.% van de verkoopprijs ontvangen. De koper zal ervoor zorgen dat in de koopovereenkomst de volgende koper ditzelfde artikel zal opnemen. Artikel 22. Toepasselijk recht Op deze overeenkomst is Nederlands recht van toepassing. Aldus overeengekomen en ondertekend in tweevoud te Datum: Handtekening opdrachtgever, Handtekening kunstenaar,