I I. ~1 ministerie van verkeer en waterstaat rijkswaterstaat I I I I I I I I I. notitie WWKZ-83.~ Inleidinq. 2 Uitvoering.

Transcriptie

1 ~ ministerie van verkeer en waterstaat directie waterhuishouding en waterbeweging district kust en zee adviesdienst hoorn notitie WWKZ-83.~240 aan : van : ing. H.C.Clagmolen datum : december 983 onderwerp : CUCBO-Onderzoek NHOUD: nleidinq 2 Uitvoering 3 Resultaten 3. Concentratiemetingen 3.2 Bodemsamenstelling 4 Voortzettinq onderzoek. BJLAGEN: Overzicht meet- en monsterplaatsen. 2 Bodemsamenstelling kombergingsgebied Marsdiep. 3 Bodemsamenstelling kombergingsgebied Eijerlandse Gat. 4 Bodemsamenstelling kombergingsgebied Vliestroom, 5 Bodemsamenstelling kombergingsgebied Borndiep. blz REG. NR L.020 BL

2 i nleidinq behoort bu: notitie WWKZ nr. 83.H240 bladnr: 2 Het ontbreken van regelmaat in het onderzoek naar: a - de transporten van slib en de daaraan gehechte verontreinigingen b - de plaatselijke samenstelling van het bodemmateriaal in de kombergingsgebieden heeft tot gevolg, dat adviezen, waarbij deze zaken een rol spelen, nauwelijks goed onderbouwd kunnen zijn. Clibtranaporten in de diverse kombergingsgebieden kunnen van belang zijn bij adviezen betreffende het op diepte houden van vaargeulen en havens. De samenstelling van zowel zwevend als gesedimenteerd materiaal kunnen een rol spelen in adviezen ten behoeve van het milieubeheer, zoals de verspreiding van zware metalen en insecticiden over de verschillende kombergingsgebieden. Ook voor adviezen over het afvoeren, storten of bergen van slib uit vaargeulen en havens kan deze kennis van belang zijn. Het SUCBO-pro jee?) is gestart om basisgegevens te verzamelen ten behoeve van voornoemde adviezen. n hoofdstuk 2 wordt beschreven, hoe de metingen uitgevoerd worden, terwijl in hoofdstuk 3 de resultaten weergegeven worden vanaf januari 982. *) CUCBO o b t gecucpendeerd en gesedimenteerd (op de hodem liggend) slib.

3 behoort bi): notitie WWKZ nr. 83.H240 bladnr: 3 - i Uitvoering Voor de concentratiemetingen op de diverse plaatsen in de verschillende kornbergingsgebieden wordt gebruik gemaakt van de Partech troebelheidsmeter en tegelijkertijd van monstername via een aanzuigbuis. Tevens worden de stroomsnelheid en de -richting gemeten, alsmede de windsnelheid en -richting. De metingen worden verricht tijdens de monstertochten, die ten behoeve van het Rijksinstituut voor Zuivering van Afvalwater (RZA) worden uitgevoerd. Het bodemonderzoek wordt gedaan aan monsters van de toplaag van het bodemsediment op verschillende plaatsen in de kornbergingsgebieden. De analyse van de bodemmonsters wordt uitgevoerd in het laboratorium te Jmuiden. Van zowel de concentratiemetingen als de bodembemonsteringen zijn de plaatsen weergegeven op bijlage.

4 3 Resultaten 3. Concentratiemetingen behoort bu: notitie bladnr: 4 WWKZ nr. 83.H240 n de kombergingsgebieden van het Marsdiep en de Vliestroom zijn concentratiemetingen verricht op de posities, aangegeven op bijlage. De resultaten van deze metingen voor het meetpunt 707 (Marsdiep) zijn weergegeven in figuur LO W W(PARTECH HEETWAARDEN Figuur. Resultaten concentratiemetingen in het Marsdiep. -Deze- 4R -

5 behobrt BJ: notitie WWKZ nr. 83.H240 bladnr: 5 Deze resultaten zijn zowel afkomstig van momentopnames, steeds genomen bij laag water, als van dertien-uurs metingen. Opvallend zijn de enorme verschillen in concentratie, die kunnen optreden bij een bepaalde meetwaarde van de Partech troebelheidsmeter. Gedurende deze metingen zijn zelfs concentraties voorgekomen van 3 g/j. Vooral bij hoge stroom- en wind- snelheden kunnen zeer hoge concentraties gesuspendeerd materiaal voorkomen, voor het overgrote deel bestaande uit zand. Elij zeer rustig weer daarentegen zijn de concentraties zo gering, dat deze buiten het meetbereik van de gebruikte meetsonde 0-00 vallen. Van de in totaal 92 metingen bleken er 30 te zijn met zodanig lage concentraties, dat een meetsonde 0-20 gebruikt had moeten worden, ofwel ruim 30% van'de gemeten concentraties. De getrokken lijn in figuur voldoet aan de vergelijking: 0,84 c: sw waarin C - Concentratie gesuspendeerd materiaal (mg/{) 6' - Factor, bepaald door de eigenschappen van het gesuspendeerde materiaal W - Gemeten waarde. * De factor 0,84 is een constante, die behoort bij de meetsonde 0-00, een formazineoplossing van 00 mg/!. geijkt met Deze lijn begrenst de onderzijde van de pun- tenwolk en is mogelijk een indicatie van de concentraties gesuspendeerd slib, exclusief zand. Figuur 2 geeft de resultaten van een aantal momentopnamen van de concentraties bij laag water op het meetpunt 778 (bijlage ). Het aantal metingen is te gering om hieruit conclusies te kunnen trekken. -Figuur 2.-

6 behoort bij: notitie WWKZ nr. 83.H240 bladnr: 6. - $ $ WPARTECH MEETWAARDEN). Dit i Figuur 2. Resultaten concentratiemetingen meetpunt 770. mede het gevolg van het feit, dat meer dan 50% van de meetwaarden te laag waren om binnen het meetbereik van de sonde 0-00 te vallen. Zeker voor deze metingen heeft voortzetting alleen zin, wanneer ook de meetsonde 0-20 gebruikt wordt. -Figuur 3-

7 behoort bil: notitie WWKZ nr. 83.H240 bladnr: 7 Figuur 3 geeft de resultaten van momentopnamen en 3-uurs metingen in de nabij- heid van de spuisluizen van Karnwerderzand (meetpunt 778) LO w e0 m t WPARTECH MEETWAARDEN] 4 R Figuur 3. Resultaten concentratiemetingen meetpunt 778. Hoge zandconcentraties komen op deze plaats niet of nauwelijks meer voor; vooral de grovere zanddeeltjes zijn reeds bezonken tussen het zeegat en de meetplaats. -De-

8 ER behoort bij: notitie WWKZ nr. 83. H240 bladnr: 8 'De meeste punten, die onder de lijn liggen, zijn gemeten bij laag water, wanneer zoet Jsselmeerwater langs het meetpunt stroomt. De indruk bestaat, dat in het Jsselmeerwater de slibdeeltjes kleiner zijn dan in de Waddenzee en dat er bovendien vrijwel geen zanddeeltjes in voorkomen. Ook hier isgemiddeld 30% van de gemeten waarden te laag om binnen het meetbereik te vervallen. Bij rustig weer kan het zelfs voorkomen, dat ca. 80% van de gemeten waarden te laag is. De meetsonde 0-20 moet ook hier ingezet worden, om voortzetting van de metingen zinvol te doen zijn. De resultaten van momentopnamen en 3-uurs metingen in de Vliestroom (meetpunt 73) zijn weergegeven in figuur 4. Het beeld is in grote lijnen gelijk aan dat van figuur, alleen de hoge concentraties komen over het algemeen overeen met lagere meetwaarden. Dit kan erop duiden, dat in dit zeegat de slibconcentraties (dus exclusief zand) over het algemeen geringer zijn, dan die in het Marsdiep. De variatiesin de concentratie zijn echter minder groot, want in slechts ca. 5% van de metingen werden meetwaarden verkregen die te laag waren voor het meetbereik van de sonde. 4 -Figuur 4.-

9 ' behoort bil: notitie WWKZ nr. 83.H240 bladnr: 9.. :, LO m eo mo WPARTECH HEETWAARDEN Figuur 4. Resultaten concentratiemetingen Vliestroorn. n de figuren 5 en 6 tenslotte zijn de resultaten van momentopnamen weergegeven in respectievelijk rneetpunt 763 (Blauwe Slenk) en 76 (nabij Harlingen). Ook in.dit geval worden de zandgehaltes geringer, naarmate het meetpunt verder weg is gelegen van het zeegat. -Figuur 5.-

10 behoor, bil: notitie WWKZ nr. 83.H240 bladnr: 0.'.' S ' ' i! W WPARTECH MEETWAARDEN) Figuur 5. Resultaten concentratiemetingen meetpunt 763. Merkwaardig genoeg blijkt dat in deze meetpunten het meetbereik van de sonde 0-00 in geen enkel geval werd onderschreden. De slibgehaltes mo.eten daarom wel aanmerkelijk hoger liggen, dan in de zeegaten. -Figuur 6.-

11 , j i! Bodemsamenstelling behoort bij: notitie WWKZ nr. 83.H240 bladnr: m. rheecwnt 76 Hsfmsm &O Eil ZOO WPARTECH MEETWAARDEN) Figuur 6. Resultaten concentratiemetingen. 'Om na te gaan wat op diverse plaatsen de samenstelling was van de toplaag van het bodemmateriaal, werd op de plaatsen, aangegeven op bijlage 2, gemonsterd. Deze monsters werden door het laboratorium te Jmuiden geanalyseerd op de vol- gende punten: -zandgehalte- R

12 + behoort bij: notitie WWKZ nr. 83.H240 bladnr: 2 - zandgehalte - slibgehalte - zeefanalyae zandgedeelte - kalkgehalte - gehalte organische stof - kleigehalte - zinkgehalte - gehalte aan chemisch oxideerbare stof (CZV). De resultaten zijn weergegeven op de bijlagen 2 t/m 5. Daar de bemonstering slechts eenmaal is uitgevoerd, ia het niet mogelijk uit de resultaten conclusies te trekken. Opvallend is wel, dat de samenstelling wan het bodemmateriaal wan,! R 2 O )OO m.glkg czv Figuur 7. Verband tussen het zinkgehalte en het gehalte aan chemisch oxideerbare stof (CZV).

13 ' de diverse zeegaten onderling sterk verschilt. behoort bil: notitie WWKZ nr. 83.H240 bladnr: 3 Het zinkgehalte van het bodemmateriaal werd bepaald als maat voor de gehaltes aan zware metalen. Uit de beschikbare analyseresultaten blijkt, dat er een verband zou kunnen bestaan tussen het gehalte aan zware metalen en het gehalte aan chemisch oxideerbare stof (CZV) (figuur 7). Nader onderzoek moet echter uitwijzen of dit inderdaad zo sterk het geval is. Over het algemeen wordt het gehalte aan zink weergegeven in relatie tot de deeltjesfractie kleiner dan 6 p m. Om de gevonden Zn-gehaltes in het wadden- slib te kunnen vergelijken met die afkomstig van andere onderzoekingen dient ook van het bodemmateriaal van de Waddenzee bepaald te worden hoe groot de fractie kleiner dan 6 L rn is.

14 behoori bij: notitie WWKZ nr. 83.H240 bladnr: 4 '4 Voortzetting onderzoek Gezien de tot op heden verkregen resultaten lijkt het zinvol op de ingeslagen weg voort te gaan. Alleen dient dan wel behalve met de sonde 0-00, tevens met de sonde 0-20 gemeten te worden om te voorkomen dat teveel metingen verloren gaan. Bovendien zouden dergelijke concentratiemetingen ook uitgevoerd moeten worden in de kombergingsgebieden van het Eijerlandse Gat en het Borndiep. Het aantal plaatsen, waar bodembemonstering uitgevoerd wordt, behoeft niet uitgebreid te worden, maar de bodembemonstering moet wel tenminste 2 à 3 maal per jaar uitgevoerd worden. Ook kan overwogen worden concentraties aan bestrijdingsmiddelen te bepalen. Het lijkt ook zeer zinvol, dit onderzoek niet te beperken tot het adviesgebied van de Adviesdienst Hoorn. Het overige gedeelte van de Nederlandse Waddenzee zou hierin ook betrokken kunnen worden. Daar de monstertochten van het RZA voornamelijk bestemd zijn voor het onderzoek van de waterkwaliteit zou het uit een oogpunt van efficiency wenselijk zijn, deze zo goed mogelijk te combineren met het SUSBO-onderzoek wat betreft frequen- ty, meetpunten en rapportage. *

15

16 MEETPUNT Kalk % Organisch % Klei Y0 Zn mg/kg czv mg/kg KOMBERGNGCGEBED MARSD EP 7,2 0, ,2 2,o 08 57,5 75,7,s 0,s 33,e 9, O0 00 0, ,O 2,o 53.7,o 36,9 37 LOO a get. Q notitie WWKZ-83 H24O bijl. directie waterhuishouding en waterbeweging district kust en zee - adviesdienst hoorn g e c. 4 proj.nr 8337 AP - WADDENZEE gez. schaal : 250 o00 BODEMSAMENSTELLNG KOMBERGNGSGEBED -~ - MARCDEP akk. A4 nr

17 directie waterhuishouding en waterbeweging district kust en zee - adviesdienst hoorn WAUUENZEE KO MBERGNGSGE BED EY ERL ANDSE GAT Meetpunt Kalk % Organisch % Klei Y0 Zn w/kg Czv mg/kg BODEMSAMENSTELLNG KOMBERGNGSGEBED EYERLANDSE GAT 2 96,s 8 2,9 7, O get. gec. akk ,0 02 O 8 L 50 8; notitiewwkz-8xh2lo bij.3 - ~2 proj nr AP schaal

18 MEETPWT 3 directie waterhuishouding en waterbeweging district kust en zee - adviesdienst hoorn WADDENZEE B ODE M CAM E NCT E LL N G KOM BERGN GSGEB E D VLESTROOM KOMBERGNGSGEBED VLECTROOM , get. 8 notitie WWKZ-83.HZLO bijl.4 gec.iis' proj.nr 8337 Ap gez. schaal : ,l , 2 4,5 39,2 7,9 37,2 9,9 8, 82,3 0 >5 9>8 5 2.E50 akk. A 4 nr.84.02

19 OOL'9i 76 Z'QF '7 6'ZS L'S9 &"& 9'9 7 E7 27 O0 6'F 9 0% 6 E'O O O< ' 0' Z 'E d3 a Nä 08 a38 39SE) N9 U38 W O> '7 N il d 33 W a N v z