jaarverslag 2011 pro natura Jaarverslag Werk maken van Natuur!

Transcriptie

1 Werk maken van Natuur! jaarverslag 2011 ura Jaarverslag !

2

3 pro natura Inhoud Woord vooraf 5 Inleiding: 2011, het jaar van groei 6 Pro Natura meer dan 15 jaar jong 6 Duurzame Groei: op naar 20 jaar 7 1 Over Pro Natura 9 Werk maken van natuur! 9 Streven naar kwaliteit 9 Iedereen tevreden? 10 2 Pro Natura stimuleert 13 Tewerkstelling 13 Veiligheid en preventieplan 16 Opleiden in natuur: over vto en pop 16 Diversiteit op de werkvloer 17 3 Pro Natura realiseert 19 Ecologisch advies en ontwerp 19 Natuur en landschapsbeheer (INL) 20 Groenaanneming en ecologische onkruidbestrijding 22 Begrazing 23 Meer natuur, betere natuur? 25 4 Pro Natura onderneemt 28 Geconsolideerde balans, resultatenrekening en kerncijfers 28 5 Pro Natura innoveert en inspireert 31 Innovatieprojecten 31 Workshops en educatie 35 ura Jaarverslag !

4 Werk maken van Natuur! Jaarverslag

5 pro natura Woord vooraf Pro Natura kiest voor transparantie. Het jaarverslag dat voor u ligt is een eerste stap naar een volwaardig duurzaamheidsrapport. Dit jaar wordt op dat vlak een jaar van proefdraaien. We moeten nog vertrouwd raken met metingen en rapporteren maar we hebben onszelf als doel gesteld om binnen drie jaar een objectieve weergave te kunnen presenteren over onze prestaties inzake biodiversiteit, duurzaamheid en tewerkstelling. Hiervoor maken we gebruik van de GRI-methode (Global Reporting Initiative) zoals die door de Verenigde Naties is uitgewerkt. Met passie ondernemen, dat willen we! In dit jaarverslag worden wel reeds enkele gegevens opgenomen in verband met het realiseren van de twee maatschappelijke doelen uit onze missie Werk maken van Natuur!, namelijk een betere basiskwaliteit van de natuur en onze leefomgeving en het creëren van zinvolle, duurzame jobs. De volgende jaren zullen deze gegevens meer systematisch en volgens de regels der kunst worden verzameld en opgevolgd. Ons jaarverslag is opgebouwd op basis van vier pijlers. De eerste drie vallen samen met die van duurzame ontwikkeling: economie, samenleving en milieu. Aan dit klassieke drieluik (Profit, People, Planet), dat de impact van onze activiteiten op deze gebieden probeert te schetsen, vonden wij het nuttig een vierde hoofdstuk toe te voegen: Passie. Met passie ondernemen, dat willen we! Gepassioneerde medewerkers, passie voor natuur en milieu, passie voor onze stakeholders, zo willen we onze missie realiseren. Pro Natura heeft ook een passie voor innovatie. Niet omdat innovatie sexy is en in elke beleidsbrief in het vet is opgenomen, maar omdat we ervan overtuigd zijn dat in snel wijzigende en onzekere tijden innovatieve projecten nodig zijn om de tewerkstelling van onze kansengroepen te handhaven en als het kan uit te breiden met interessante nieuwe jobs. Johan de Beule Gedelegeerd bestuurder Pro Natura ura Jaarverslag !

6 en Kafka 18 jaar Werk maken van Natuur! 2011, het jaar van groei Pro Natura meer dan 15 jaar jong Pro Natura startte in 1993 met de realisatie van Werk maken van Natuur!. 18 jaar later weerspiegelt dit duurzaam en sociaal gedachtengoed zich nog meer dan ooit tevoren in de dagdagelijkse werking van Pro Natura. Door de jaren heen hebben we statutair en juridisch ook een heel parcours afgelegd. Door de jaren heen hebben we statutair en juridisch ook een heel parcours afgelegd. Onder zachte dwang vanuit het federale niveau (BTW, ) werd in 1998 de ene vzw gereorganiseerd tot een groep van diverse vzw s, CVBA s en een ESV met als gevolg dat het Vlaamse niveau (Administratie Werkgelegenheid) onze structuren te complex en ondoorzichtig vond. Reeds enkele jaren wordt gewerkt aan een sterke vereenvoudiging van de structuren. Op dit ogenblik bestaat ons netwerk uit 4 vzw s en een CVBA met Sociaal Oogmerk. Het management gebeurt via een managementvennootschap. Kafka teruggefloten dus. 1. vzw Pro Natura Sociale Werkplaats, vestigingen in Eeklo en Halle 2. vzw Pro Natura, voorheen Econet Vlaams-Brabant, vestiging in Halle en Vilvoorde 3. vzw Pro Natura Oost-Vlaanderen, vestiging in Eeklo 4. vzw Pro Natura Steunfonds: de structuur waarin de Raad van Advies is ondergebracht 5. CVBA Kasteelhoeve Poeke: onze landbouwvennootschap 6. BVBA Pronat: management van de groep Pro Natura Eind 2012 voorzien we een fusie van Pro Natura vzw met Pro Natura Oost- Vlaanderen. Ook onze landbouwvennootschap zal een naamsverandering ondergaan aangezien de uitvalsbasis niet meer de hoeve is in het Kasteelpark van Poeke. Jaarverslag

7 2011, het jaar van groei en Kafka Duurzame Groei: op naar 20 jaar Pro Natura kiest voor een gestage groei in de tewerkstelling van doelgroeparbeiders en een stapsgewijze strategie wat betreft de uitbreiding van het werkingsgebied. In 2011 is Pro Natura door omstandigheden in één klap uitgebreid met de vestiging Vilvoorde. Het is een hele uitdaging om de drie INL-ploegen met 44 medewerkers te integreren in de organisatie van Pro Natura. Onze sociale werkplaats heeft dit jaar een erkenning voor onbepaalde duur gekregen. De 27 arbeiders uit de sociale werkplaats krijgen op die manier een veel grotere werkzekerheid op langere termijn. We behoren tot 1 van de 97 erkende sociale werkplaatsen in Vlaanderen. Binnen de sociale werkplaats in Eeklo hebben we in 2011 arbeidszorg opgestart. Arbeidszorg voorziet in een begeleid traject voor mensen die moeilijk werk vinden in het gewone en het beschermde tewerkstellingscircuit. Zij kunnen met behoud van hun vervangingsinkomen zinvol werk uitvoeren dat aangepast is aan hun mogelijkheden. Het gaat om vrijwillig werk onder begeleiding. ura Jaarverslag !

8 Jaarverslag

9 pro natura 1 Over Pro Natura Ecologische en sociale kwaliteit Werk maken van Natuur! Pro Natura wil zich profileren als een groep die in haar werkingsgebied heel consequent het creëren van zinvolle nieuwe kansen tewerkstelling en het verbeteren van de ecologische kwaliteit van onze leefomgeving als volstrekt evenwaardige maatschappelijke doelen nastreeft. Pro Natura wil dit realiseren door professioneel te werken op het vlak van: Projectontwikkeling rond beide maatschappelijke doelen. Opleidings- en werkervaringsinitiatieven en het creëren van zinvolle duurzame jobs in het kader van de nieuwe kansen tewerkstelling. Het ontwikkelen van vernieuwende initiatieven op het vlak van ecologisch (grondgebonden) milieubeheer, natuurbeheer, landschapszorg, duurzame streekontwikkeling. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO): De 3 P s die klassiek met duurzaam ondernemen worden in verband gebracht; namelijk People, Planet en Profit worden binnen onze missie uitgebreid met een 4de belangrijke P: Passion. Pro Natura is ontstaan en bestaat nog steeds omwille van een idealistisch engagement gebaseerd op het ecologisch gedachtengoed zowel van zijn oprichters als van de huidige medewerkers. People, Planet en Profit worden binnen onze missie uitgebreid met een 4de P: Passion. De missie en strategische doelstellingen van Pro Natura kan je op onze website downloaden. Streven naar kwaliteit Om als sterk groeiende organisatie overeind te blijven in een steeds evoluerende omgeving, is voortdurend professionaliseren een noodzaak. Pro Natura staat open voor nieuwe ideeën en kritische reflecties op vlak van eigen werking en het eigen sociaal ondernemerschap. Kwaliteitszorg vormt daarbij een permanent criterium. In de dienstverlening is onze ecologische expertise op maat van de behoeften van de klant de bepalende ura Jaarverslag !

10 1 Over Pro Natura In 2016 moeten we en in 2013 willen we het ESF-label in de wacht slepen. factor voor kwaliteitsgarantie. Sociale flexibiliteit en betrokken begeleiding reflecteert de kwaliteit in ons tewerkstellingsbeleid. Ten slotte streven we met onze innovatieve projecten steeds naar een kwaliteitsvolle samenwerking met andere bedrijven (al dan niet uit de sociale-economie) en universiteiten. Ook hier is het invullen van zinvolle en duurzame jobs een must. Het kwaliteitslabel lonkt Elk sociaal economie bedrijf moet tegen 2016 het ESF-kwaliteitslabel behalen om erkend te blijven. Ter voorbereiding van een verplichte audit kreeg Pro Natura in 2011 een assessment van het ESF- Agentschap Vlaanderen. Het ESF-Agentschap hanteert een kwaliteitsmodel voor de inschaling van organisaties op vlak van kwaliteitsvolle en duurzame bedrijfsvoering. We kregen een instrument ter beschikking waarmee we onszelf kunnen beoordelen en waarmee we kunnen bepalen waar we ons bevinden op de weg naar het behalen van het kwaliteitslabel. 9 aandachtsgebieden, 22 aandachtspunten, 5 fasen per aandachtspunt De focus ligt steeds op de ontwikkeling van de organisatie. In het vooropgestelde model zijn er 9 aandachtsgebieden (leiderschap, strategie, mensen, middelen en samenwerkingsverbanden, procesmanagement, resultaten bij de klanten, resultaten bij de medewerkers, resultaten voor de samenleving en sleutelresultaten) en 22 aandachtspunten. Binnen al deze aandachtsgebieden willen we kwaliteit ontwikkelen. Er wordt gewerkt met een groeimodel door het aanbieden van vijf kwaliteitsfasen voor elk van de aandachtspunten. Het ESF-Agentschap weerhoudt fase 2 voor elk aandachtspunt als minimale norm voor een kwaliteitsvolle bedrijfsvoering. Pro Natura behaalde op alle 22 punten fase 2++, behalve voor onderstaande zaken. Hiervoor werden concrete verbetervoorstellen met actieplan uitgewerkt. Verbeteren, vernieuwen en beheersen van de sleutelprocessen Perceptiemetingen en prestatie-indicatoren (Medewerkers) Perceptiemetingen en Prestatie-indicatoren (Klanten) Beleid rond Vorming, Training & Opleiding (VTO) In 2013 willen we het ESF-label in de wacht slepen. Iedereen tevreden? Stakeholdersbeleid In het kwaliteitsplaatje vormt het stakeholdersbeleid een cruciaal onderdeel. Pro Natura hecht veel belang aan de mening van haar stakeholders en wil deze betrekken bij haar werking. Een nauwe betrokkenheid van stakeholders bij het ontwikkelen van organisaties leidt tot betere resultaten. Verwachtingen en meningen van stakeholders worden meegenomen in besluitvormingsprocessen. Door de participatie van stakeholders stijgt het draagvlak voor de keuzes die worden gemaakt. Zowel het resultaat als het proces er naartoe wordt op de meest Jaarverslag

11 1 Over Pro Natura effectieve manier ingevuld. Het op de juiste manier betrekken van stakeholders versterkt de concurrentiepositie en reputatie van een organisatie. Het adviesbureau Febecoop ondersteunt Pro Natura bij het ontwikkelen van een stakeholdersbeleid. Afgelopen jaar legden we de basis van dit beleid met een analyse en inventaris van onze stakeholders en een concreet actieplan om deze stakeholders te betrekken bij de kwaliteitswerking van Pro Natura. Raad van advies Het oprichten van de Raad van Advies van Pro Natura was in 2011 één van de belangrijkste acties om ons netwerk van stakeholders uit te bouwen en zo een maatschappelijk draagvlak te creëren. Bij de samenstelling van de Raad van Advies kozen we bewust voor leden met een diverse achtergrond en expertise in onze branche: Carlos Bonamie: ABVV en gemeenteraadslid Sint-Laureins Peter Bosmans: Febecoop studiebureau sociale economie Lodewijk De Witte: gouverneur provincie Vlaams-Brabant Dirk Draulans: journalist Vera Dua: gewezen Vlaams minister Leefmilieu Eric Meers: U Gent, onderzoeksgroep Laboratorium voor Analytische Chemie en Toegepaste Ecochemie Katrien Neyt: ABVV Frank Verzele: Vlerick Hogeschool Bevraging medewerkers Onze medewerkers behoren natuurlijk tot de top 3 van stakeholders. Daarom gingen we via een tevredenheidsenquête na op welke manier zij het liefst betrokken worden, hoe zij hun werk ervaren en hoe de werking naar hen toe kan verbeterd worden. 60% van alle bedienden gaf respons. Alhoewel de meeste (65%) tevreden zijn over hun werk bij Pro Natura, kwamen er ook drie verbeterpunten naar boven: duidelijke communicatie en overleg over de verschillende vestigingen en niveaus; duidelijker en ambitieuzer verlonings- en bonusbeleid; beleid omtrent persoonlijke ontwikkeling en vorming. ura Jaarverslag !

12 Jaarverslag

13 people Pro Natura coacht mensen die moeilijk werk vinden 2 Pro Natura stimuleert Tewerkstelling in 2011 Pro Natura stimuleert werk in de streek en coacht mensen die moeilijk werk vinden. Via verscheidene tewerkstellingsinitiatieven geven wij onze arbeiders de kans om te leren via ervaring en zo door te stromen naar de klassieke arbeidsmarkt. We ondersteunen hen om een werkattitude aan te leren waardoor ze makkelijker weer opgenomen worden in de gemeenschap. Zo krijgen ze een positief zelfbeeld, belang van eigenwaarde en voelen ze zich thuis. Dit heeft tot gevolg dat zij meer structuur krijgen in hun leven en meer kansen om te slagen in een nieuwe carrière in de profitsector of bij Pro Natura. Met een totaal van 155 medewerkers op 31/12/2011 kende het personeelsbestand van Pro Natura in 2011 een spectaculaire groei van meer dan een kwart van het totale personeelsbestand. Door de overname van de vestiging in Vilvoorde kwamen er 44 nieuwe medewerkers bij. Bijna 80% van ons personeel is arbeider. 33 medewerkers hebben een bedienden contract. Over de 100 arbeiders Tijdens 2011 hadden in totaal 139 arbeiders een contract bij Pro Natura. Het aantal voltijdse equivalenten (VTE) staat voor de erkende gesubsidieerde plaatsen voor doelgroepmedewerkers in Pro Natura had afgelopen jaar 95 VTE plaatsen om in te vullen. Met mijn kapotte knie is het niet makkelijk om een job te vinden. Via arbeidszorg krijg ik aangepast werk en begeleiding. Peter, Arbeidszorg Pro Natura In totaal werkten er meer arbeiders bij Pro Natura dan het aantal erkende plaatsen. 44 arbeiders (of 32%) verlieten in 2011 Pro Natura. Nu is een sterk verloop niet zo verwonderlijk aangezien het doorstromingsprogramma WEP erkend is voor 22 VTE en WEP een tewerkstellingsmaatregel is voor kansengroepen met een maximum termijn van 1 jaar. Bovendien stimuleren we onze kansengroepen om door te stromen naar regulier werk. Tewerkstellingsmaatregelen Niet iedereen heeft het even gemakkelijk op de arbeidsmarkt. Dankzij diverse tewerkstellingsmaatregelen kunnen mensen met specifieke noden aan de slag bij Pro Natura. Zo kwamen 30 personen in aanmerking voor Artikel 60. Zij worden door het lokale OCMW aan ons ter beschikking gesteld, maar het OCMW blijft hun officiële werkgever. Bijna 1 op 5 arbeiders (18%) die in 2011 bij ons werkte ura Jaarverslag !

14 2 Pro Natura stimuleert Aantal arbeiders volgens tewerkstellingsmaatregel Stagiars 3 Vrijwilligers Studenten Alternatieve straf Arbeidszorg Sociale werkplaats Mina Groenjobs Lokale Diensten Economie water Lokale Diensten Economie natuur Wep+ Activa Artikel viel onder de maatregel Artikel 60. In 2011 werkten er dus in totaal 169 arbeiders bij Pro Natura: 139 (contract bij Pro Natura) + 30 (contract bij OCMW). In 2011 hebben we ook 25 weppers tewerkgesteld binnen onze INL-werking. Het werkervaringsplan (WEP+) is een tewerkstellingsproject in samenwerking met de VDAB. Gedurende 1 jaar krijgen langdurige werklozen of mensen die een leefloon trekken een nieuwe kans om via opleiding en werkervaring in het arbeidscircuit te geraken. 1 op 3 arbeiders bij Pro Natura werkt binnen de sociale werkplaats of de lokale diensten economie. Zij hebben een vast contract en zo ook jobzekerheid. Aanwerving Pro Natura % VDAB / Werkwinkel OCMW 82% Toeleiding Hoe komen de kansengroepen na een lange zoektocht naar werk bij Pro Natura terecht? Omdat wij moeten rekening houden met de voorwaarden van de erkende en gesubsidieerde tewerkstellingsmaatregelen werken wij uitsluitend samen met de VDAB en de OCMW s of met een lokale werkwinkel die samenwerkt met de VDAB. Van alle arbeiders die in 2011 zijn aangeworven, werden meer dan 80% doorgestuurd via de VDAB. Daarnaast stellen we ook bijna 20% arbeiders tewerk die een contract hebben bij het OCMW. In 2011 kwamen meer dan 50 personen spontaan solliciteren. Zij kwamen bij Pro Natura aankloppen via kennissen of familie. Spontane sollicitanten sturen we altijd door naar de VDAB om te kijken onder welke tewerkstellingsmaatregel zij aan de slag kunnen. Vandaar dat wij deze hebben opgeteld bij het percentage van de VDAB. Professionele omkadering Op 31 december 2011 telde Pro Natura een omkadering van 33 medewerkers waarvan bijna de helft als terreinbegeleider instaat voor het coachen van de arbeiders op het veld en dus bij het uitvoeren van hun taken. Jaarverslag

15 2 Pro Natura stimuleert Een sterk uitgebouwde omkadering is noodzakelijk omdat Pro Natura naast de begeleiding op het terrein ook heel wat inspanningen doet op vlak van competentiemanagement en administratieve verantwoording. De dames van onze sociale cel begeleiden de arbeiders bij hun tewerkstellingstraject en persoonlijk ontwikkelingsplan en werken hiervoor nauw samen met de lokale VDAB. Daarnaast hebben we ook de nodige expertise in huis om onze bedrijfstak innovatieve projecten, natuurontwikkeling en ecologisch advies verder uit te bouwen. De studiecel van Pro Natura bestaat uit 1 wetenschappelijk medewerker, 1 kwaliteitsverantwoordelijke en 2 natuurontwikkelaars. Personeelsleden omkadering Aantal VTE % Totaal VTE Dagelijks Bestuur 3 9% Staf 6 18% Studiecel 4 12% Sociale cel 4 12% Terreinbegeleiders INL 10 Sociale Werkplaats 5 Arbeidszorg 1 49% Totaal % Profiel van alle medewerkers Leeftijd Pro Natura heeft medewerkers (arbeiders + omkadering) uit alle leeftijdscategorieën, ook al zien we dat er toch een opvallend groot aandeel oudere werk nemers zijn. Bijna 40% van onze medewerkers zijn ouder dan 45 jaar. Niet alleen bij Pro Natura maar ook bij onze collega s in de sociale economie merken we een spectaculaire groei van deze leeftijdscategorie in het personeelsbestand. Dit toont aan hoe belangrijk onze sector is in de Vlaamse economie. 10% 28% 44% < 30 jaar jaar 18% jaar > 55 jaar Geslacht Slechts 10% van alle medewerkers is een vrouw. Bij de arbeiders hebben we 1 vrouw die werkt in ons properteam en 1 herderin. Bij de omkadering werken er wel meer vrouwen, maar ze blijven in het personeelbestand van Pro Natura toch in de minderheid Nationaliteit 85% van alle werknemers bij Pro Natura heeft de Belgische nationaliteit of zijn afkomstig van een land uit de Europese Economische Ruimte. 24 arbeiders (15%) zijn geen Euroburger. Volgende landen komen het vaakst voor als land van herkomst: Congo, Angola, Senegal, Gambia, Togo, Servië, Marokko, Albanië Vrouwen Mannen ura Jaarverslag !

16 2 Pro Natura stimuleert Veiligheid en preventieplan Dankzij de opleiding kettingzagen leren we op een veilige en correcte manier bomen snoeien Fré, arbeider Pro Natura Voor een professionele tewerkstelling en dienstverlening is een preventiebeleid noodzakelijk dat de veiligheid van onze werknemers en van de gebruikers van de publieke ruimte waarborgt. In 2011 stelde de interne preventiedienst van Pro Natura 10 arbeidsongevallen (langer dan 1 dag thuis) vast. Op 169 arbeiders en 16 terreinbegeleiders die in 2011 bij Pro Natura buiten hebben gewerkt is dit bijna 6%. Elk ongeval is er natuurlijk één teveel, maar aangezien er dagelijks met kettingzagen, maaiers en andere tuinmachines gewerkt wordt, valt dit cijfer nog goed mee. De grote sensibilisatiecampagne rond nultolerantie van alcohol en drugsgebruik en het dragen van werkkledij heeft in sterke mate bijgedragen tot dit relatief lage aantal. Er werd in 2011 sterk geïnvesteerd in veiligheidskledij ( euro) en in machines en wagenpark (totaal euro). Het afgelopen jaar werd ook gefocust op de ontwikkeling van een preventieplan met speciale aandacht voor signalisatie op de openbare weg. Opleiden in natuur: over vto en pop Naast een gezinsvriendelijk personeelsbeleid met een 4-dagenwerkweek voor onze arbeiders en terreinbegeleiders en glijdende uren voor de omkadering, behoren collectieve en individuele vorming en begeleiding tot de sociaal flexibele arbeidsvoorwaarden voor duurzame tewerkstelling. In 2011 maakten we werk van het opstellen van een gedragen VTO (Vorming, Training en Opleiding) -beleid. Het VTO-beleidsplan is een lange termijn strategie en omvat de visie en afspraken van Pro Natura over training, opleiding en vorming van de Pro Natura medewerkers. Hoe kunnen we met andere woorden VTO-activiteiten nog meer gebruiken voor persoonlijke professionele verrijking én voor de vooruitgang van de organisatie. Het VTO-beleid zorgt ervoor dat zowel de medewerker als de organisatie er beter van wordt. In 2011 werd het beleid ontwikkeld; de uitvoering en implementatie gebeurt vanaf 1 januari Het beleid is van toepassing op zowel onze nieuwe als geroutineerde medewerkers. Behalve vorming genieten de arbeiders collectieve en individuele begeleiding op maat via loopbaangesprek of pop-gesprek. In 2011 hebben we alle formulieren Jaarverslag

17 2 Pro Natura stimuleert en afspraken omtrent de persoonlijke ontwikkelingsplannen (POP) van onze arbeiders gedefinieerd. In 2012 gaan we dit toepassen in de werking en de evaluatiegesprekken. Gevolgde vorming, training en opleiding in 2011 Arbeiders Ecologie: Exotenbestrijding en bermbeheer Onderhoud en gebruik kettingzaag en bosmaaier Bomen snoeien en knotten Op stap met de natuurgids (theorie en praktijk over biodiversiteit) Sociale vaardigheden: Nederlands op de werkvloer Sollicitatietraining Veiligheid: EHBO Rijbewijs B en BE Omkadering Terreinbegeleiders: Bosbouwbekwaamheid Wetgeving beleid van de groene ruimte module 1, 2, 3 Trajectbegeleiders: Werken met competenties POP Preventief alcohol & drugsbeleid Communiceren met anderstaligen Begeleiden op de werkvloer Andere: Management sociale economie Ervaringsuitwisseling leidinggevenden SST Diversiteit op de werkvloer In 2011 hebben we ook een diversiteitsplan opgesteld in samenwerking met Resoc Meetjesland. Een diversiteitsplan zorgt voor het bevorderen van gelijke kansen voor iedereen op de arbeidsmarkt. Daarbij gaat specifieke aandacht naar groepen die ondervertegenwoordigt zijn zoals allochtonen, 50-plussers en personen met een arbeidshandicap. Maar ons diversiteitsplan beperkt zich niet alleen tot deze kansengroepen. We betrekken alle medewerkers bij Pro Natura, ook de toekomstige. Het opstellen van zo een plan gebeurt in verschillende fases. De eerste fase, het instap diversiteitsplan met verschillende acties is afgerond in Een instapdiversiteitsplan is een eerste kennismaking met de meerwaarde die een diversiteits beleid kan betekenen voor onze organisatie. Om echt te renderen zijn vervolgacties nodig. Deze acties zijn gepland in Acties diversiteitsplan 2011: Uitbreiden van wervingskanalen en trainen van selectievaardigheden verhogen van draagvlak en omgang met diversiteit Werken aan gedragen competentie-, opleidings- en loopbaanbeleid voor kansengroepen door het ontwikkelen van persoonlijke ontwikkelingsplannen, vto-beleid, duidelijke taakomschrijvingen en functieprofielen ura Jaarverslag !

18

19 planet Werk maken van meer en betere natuur 3 Pro Natura realiseert Werk maken van natuur realiseren we via verschillende werkzaamheden. De voornaamste zijn te vatten onder onze vier diensten: 1. Ecologisch advies en ontwerp 2. Natuur en landschapsbeheer via INL (Intergemeentelijke Natuur en Landschapsploegen) 3. Groenaannemingen en gifvrije onkruidbestrijding 4. Begrazing door schapen Zo scheppen we in gemeenten en bij verscheidene klanten meer natuur. Maar we willen ook een stap verder gaan en de natuur op een ecologische manier onderhouden en beter maken. Onze werkwijze is er dus vooral op gericht om de biodiversiteit in natuurgebieden en in de openbare ruimte te bevorderen. Werk maken van meer en betere natuur dus! Indien mogelijk planten wij enkel autochtone bomen en struiken. Gert-Jan, landschapsarchitect Pro Natura Ecologisch advies en ontwerp Het inrichten en beheer van natuur- en landschapsgebieden vraagt een specifieke aanpak. Door de verplichte afbouw van het gebruik van bestrijdingsmiddelen, worden de groendiensten van de gemeenten uitgedaagd om het groen op een ecologische manier te beheren. Maar de arbeiders van deze gemeentelijke groendiensten zijn meestal klassiek opgeleid en missen de kennis en vaardigheden om hun groen duurzaam en harmonisch te beheren. Pro Natura heeft de knowhow en de nodige ervaring in huis om haar klanten hierin te begeleiden en te adviseren. Wij hebben door jarenlange ervaring de kennis en vaardigheden voor bv. het toepassen van kringlooptechnieken, andere maaitechnieken, vervangen gazon door hooilanden en bloemenweiden, andere plantenkeuzes. Zo geven wij standaard onze klanten ecologisch advies op maat van hun natuur- en landschapsgebied, park, bos of andere publieke ruimte. In 2011 hebben we een natuurontwikkelingsplan voor stad Eeklo opgemaakt voor het natuurgebied het Galgenbos. Stad Liedekerke kreeg ecologisch advies voor de aanleg van natuurlijke speelplaatsen. ura Jaarverslag !

20 3 Pro Natura realiseert Het aanbod aan externe ecologische natuurvorming is in Vlaanderen nog schaars en nog niet voldoende afgestemd op de groenwerkers in de sociale economie. Ook in dit domein loopt Pro Natura voorop en werken ze mee aan oplossingen. Samen met het Centrum voor Natuur en Milieueducatie (CVN) ontwikkelde Pro Natura verschillende praktijkgerichte ecologische opleidingspakketten. Met deze pakketten kunnen de terreinbegeleiders aan de slag om de functionele competenties van de groenwerkers te verhogen. Koen Repriels, Vosec We hebben pareltjes van natuurgebieden liggen in de gemeente dankzij de jarenlange samenwerking met Pro Natura. Oliva De ViDts, stad Dilbeek Natuur en landschapsbeheer (INL) Opmaken, uitvoeren en onderhouden van de natuur- en landschapsbeheerplannen van gemeenten. Pro Natura heeft 9 INL-ploegen (Intergemeentelijke Natuur- en Landschapsploegen). Dagelijks werken een 70-tal arbeiders in het kader van lokale natuurontwikkeling aan een brede waaier van natuurprojecten. 24 gemeenten in Vlaams-Brabant en 5 gemeenten in Oost-Vlaanderen waren in 2011 aangesloten om de natuur op gemeentelijk vlak een duwtje in de rug te geven. De opdrachten zijn enorm divers: van het snoeien van bomen tot het beheren van holle wegen, maaien van trage wegen (wandelwegen) en het ontwerpen en aanleggen van geboorteboomgaarden en speelbossen. Onze INL-ploegen realiseren werkzaamheden die kaderen in het gemeentelijke natuurontwikkelingsplan en de samenwerkingsovereenkomst tussen Vlaams Gewest en gemeenten. Onze natuurontwikkelaars en INL-ploegen ondersteunen de gemeenten in het opstellen en uitvoeren van hun natuur- en landschapsjaaractieplan. Specifieke acties die kaderen in de INL-werking zijn landschapszorg, het beheer van kleine landschapselementen, soortenbescherming, water, bos- en parkbeheer, terreininrichting, begrazing door schapen en maaibeheer. Er wordt zoveel mogelijk gestreefd om naast het uitvoeren van het onderhoudsbeheer ook nieuwe natuur te creëren. Jaarverslag

21 3 Pro Natura realiseert Niet alleen dragen we zo bij tot het behoud en de verbetering van de biodiversiteit, we helpen de gemeenten in Vlaams-Brabant ook bij de uitvoering van hun acties voor de koesterburen. Koesterburen is een biodiversiteitscampagne van de provincie Vlaams-Brabant waar al 62 gemeenten aan deelnemen. De campagne Je hebt meer buren dan je denkt zet in op 130 koesterburen. Elk dier en elke plant heeft een eigen leefgebied waar het zich thuisvoelt. Natuurexperts vonden in de provincie twaalf voorname leefgebieden. Opdat de koesterburen zich goed blijven voelen in hun leefgebied en hun leefgebieden groter en beter kunnen worden, zijn terreinmaatregelen nodig. Pro Natura helpt gemeenten bij de uitvoering van deze maatregelen. In 2011 werken we in de arrondissementen Halle/Vilvoorde structureel samen met 24 gemeenten uit het Pajottenland en het noorden van Brussel. INL-werking Halle 2011 INL-werking Vilvoorde 2011 ura Jaarverslag !

22 3 Pro Natura realiseert Pro Natura in het Meetjesland, Gent en omstreken INL-gemeenten gemeenten die beroep deden op de diensten van onze sociale werkplaats Groenaanneming en ecologische onkruidbestrijding Dankzij het werk van jullie cleanteam ziet de Warandewijk in Wachtebeke er weer netjes uit. Youri De Sweemer, gemeente Wachtebeke Onze 27 arbeiders van de sociale werkplaats maken elke dag werk van natuur door de groenaannemingen waarop wij intekenen met het grootste respect voor de leefomgeving uit te voeren. Onze sociale werkplaats is bewust niet actief in het klassieke groenbeheer zoals onderhoud van gazons, tuinen en parken. Vanuit de sociale economie willen we ons toeleggen op projecten in het kader van natuur beheer, landschapszorg en harmonisch parkbeheer die ook een maatschappelijke meerwaarde kan opleveren. Ongeveer 40% van alle opdrachten binnen de sociale werkplaats zijn dan ook verbonden met het gifvrij bestrijden van onkruid in de gemeenten. Onze zogeheten cleanteams ondersteunen gemeenten bij het ecologisch beheer en onderhoud van hun publiek patrimonium: straten, voetpaden, kerkhoven en plantsoenen. De onkruidbestrijding gebeurt thermisch, mechanisch of manueel. Onze vestiging in Vilvoorde stuurt properteams uit om onkruid te branden. Deze arbeiders vallen onder het statuut van de Lokale Diensten Economie (en niet onder de sociale werkplaats) en werken structureel samen met de gemeenten. In 2011 waren onze properteams actief in Meise, Steenokkerzeel en Asse. Straat voor en na gifvrije onkruidbestrijding door Pro Natura Jaarverslag

23 3 Pro Natura realiseert Begrazing Pro Natura heeft een kudde van 322 schapen, waarvan 315 ooien en 7 rammen. Onze 2 herders, hun honden en de kudde zorgen dat het terrein van onze klanten ecologisch beheerd wordt. De schapenrassen zijn zo gekozen dat tijdens de begrazing ook brandnetels, distels en andere ruigtekruiden vlot worden begraasd. Ons begrazingsproject in Gent bevat ook nog een educatief luik. Leerlingen van de Gentse scholen kunnen een opleiding Herder voor één dag volgen. Zo kunnen ze met de herder en de kudde mee en leren ze alles over de voordelen van begrazing, welke vegetatie er groeit en wat je allemaal met schapenwol kan doen. Pro Natura kiest bewust voor begrazingsbeheer van natuur en landschapsgebieden omdat dit een aantal voordelen biedt ten opzichte van machinaal maaibeheer. Schapen kunnen ingezet worden in gebieden die voor machines moeilijk toegankelijk zijn, bv. bermen langs het water. Maaimachines vermalen ongewervelden, kleine zoogdieren en amfibieën die zich schuilhouden in de vegetatie. Bij begrazing met schapen hebben kleine diertjes voldoende tijd om te ontsnappen. Begrazing draagt vooral bij aan een erg gevarieerde vegetatiestructuur, terwijl maaien de vegetatiestructuur sterk uniformiseert. Schapen en lammetjes in het bijzonder hebben een hoge aaibaarheidsfactor. Schapendrijven door herdershonden wekt veel interesse bij het publiek en onze schapen worden ook ingezet in lesprogramma s voor leerlingen of andere geïnteresseerden. Dergelijke activiteiten vormen een ideale gelegenheid om mensen te informeren over de meerwaarde van begrazing als alternatieve vorm van maaibeheer. Een herder heeft mij en mijn hond Kira een jaar lang opgeleid. Leen, herder Pro Natura Opdrachtgever Aantal schapen Plaats en periode Agentschap Natuur en Bos (ANB) 200 Drongengoed van april tot oktober Agentschap Wegen en Verkeer 90 N 42 (Wetteren-Zottegem) van maart tot juni Gemeente Lochristi 100 Rozelaredreef in mei en oktober Gemeente Destelbergen 100 In mei Gemeente De Pinte + ANB 150 Parkbos en omliggende dreven in de zomer Gemeente Opwijk 100 Wachtbekken in juni en november Stad Gent 80 Blaarmeersen in mei en oktober Gents Havenbedrijf en Natuurpunt 300 Winterbegrazing in het Kluizendok ura Jaarverslag !

24

25 3 Pro Natura realiseert Meer natuur, betere natuur? Dit jaarverslag is een eerste stap naar een volwaardig duurzaamheidsrapport. Vanaf 2012 zijn we gestart met het consistent meten van de verschillende aspecten van onze ecologische werking zodat we tegen 2015 een objectieve voorstelling over onze prestaties inzake biodiversiteit en duurzaamheid kunnen weergeven. Voor 2011 geven wij alvast een overzicht van de gepresteerde uren, het aantal klanten en enkele concrete acties op vlak van natuur-, landschaps- en groenbeheer. Zo hebben we in 2011 in totaal stuks bosplantsoen aangeplant. Dit komt overeen met ongeveer 10 hectare bos. In 2011 hebben we 10 hectare bos aangeplant. Meer natuur? We presteerden het afgelopen jaar bijna uren. De INL-ploegen in Halle en Vilvoorde leverden maar liefst 63% van het totaal. Dit is ook niet verwonderlijk aangezien op die locaties 24 gemeenten een jaarcontract hebben met Pro Natura. Gepresteerde uren Pro Natura in 2011 Plaats Aantal gepresteerde uren % INL Eeklo % INL Halle/ Vilvoorde % Sociale werkplaats Halle/Eeklo % Totaal % Bijna 1/3 de van onze uren werd gepresteerd door onze sociale werkplaats. Dit is veel als je weet dat wij hiervoor steeds moeten intekenen op bestekken en zo ook meer concurrentie ondervinden. De werkzaamheden zijn hier meestal van kortere duur. Vandaar dat wij op jaarbasis meer klanten hebben versus het aantal gepresteerde uren dan de INL-ploegen. In Oost-Vlaanderen hebben wij geen exclusieve structurele samenwerking met de Provincie zoals in Vlaams-Brabant. Het aantal gemeenten die beroep doen op onze INL-ploegen ligt dan ook beduidend lager dan in Vlaams-Brabant. Toch hebben wij in 2011 vijf gemeenten kunnen overtuigen van de meerwaarde van onze INL-werking op vlak van duurzaam en ecologisch beheer. ura Jaarverslag !

26 Betere natuur? Insectenhotel in Pivo Asse Bloemenweide in het Vredesbos in Beersel Aanleg brug over Molenbeek in Moortsele Ontwerp, aanleg en beheer van Natuurgebied Broekbeekvallei in Dilbeek. Winnaar van de koesterster! Begrazing door schapen in Kluizendok Gent Aanleg knuppelpad in Molensite Eysingen in Halle Obstakels maaien in Lochristi Maaisel opruimen in Bever Jaarverslag

27 3 Pro Natura realiseert Aanplant geboortebos in Pepingen Onderhoud en maaien van trage wegen in Assenede Ontwikkelen van educatieve panelen voor Molensite Eysingen in Halle Onderhoud van holle wegen in Molenbos in Kraainem Studie op N42. Begrazen versus maaien: wat is best voor biodiversiteit? Hakhoutbeheer in Hanenbos in Beersel Snoeien en vellen door middel van boomklimmen Cleanteam in actie in Maldegem ura Jaarverslag !

28 profit Een positieve balans, zowel sociaal als economisch 4 Pro Natura onderneemt Onderstaande cijfers betreffen de geconsolideerde balans en resultatenrekening van Pro Natura vzw, Pro Natura Oost-Vlaanderen vzw, Pro Natura Sociale Werkplaats vzw en Kasteelhoeve Poeke cvba-so per 31 december Geconsolideerde balans, 31/12/2011 Activa EUR Vaste activa ,40 1. Oprichtingskosten 2. Immaterële activa 3. Materiële vaste activa A. Terreinen en gebouwen B. Installaties, machines en uitrusting ,89 C. Meubilair en rollend materieel ,47 D. Leasing en soortgelijke rechten ,28 E. Overige materiële vaste activa F. Aciva in aanbouw en vooruitbetalingen 4. Financiële vaste activa ,76 Vlottende activa ,03 5. Vorderingen op meer dan één jaar A. Handelsvorderingen B. Subsidies sociale werkplaatsen C. Overige vorderingen 6. Voorraden en bestellingen in uitvoering A. Voorraden ,08 B. Bestellingen in uitvoering 7. Vorderingen op ten hoogste één jaar A. Handelsvorderingen ,19 C. Overige vorderingen ,82 8. Geldbeleggingen ,46 9. Liquide middelen , Overlopende rekeningen 3.000,00 Totaal activa ,43 Passiva EUR Eigen vermogen ,82 1. Fondsen van de vereniging A. Beginvermogen 6.200,00 B. Permanente financiering 3. Herwaarderingsmeerwaarden 4. Bestemde fondsen 620,00 5.a. Overgedragen winst ,82 5.b. Overgedragen verlies (-) 6. Kapitaalsubsidies Voorzieningen 0,00 7.A. Voorzieningen voor risico s en kosten 7.B. voorzieningen voor schenkingen en legaten met Schulden ,61 8. Schulden op meer dan één jaar A. Financiële schulden ,90 B. Handelsschulden C. Ontvangen vooruitbet. op bestellingen D. Overige schulden 9. Schulden op ten hoogste één jaar A. schulden op meer dan één jaar die binnen het jaar vervallen ,17 B. Financiële schulden ,05 C. Handelsschulden ,28 D. Ontvangen vooruitbet. op bestellingen E. schulden m.b.t. belastingen, bezol diging en sociale lasten ,53 F. Overige schulden 10. Overlopende rekeningen ,68 Totaal passiva ,43 Jaarverslag

29 3 Pro Natura onderneemt Geconsolideerde resultatenrekening 2011 Geconsolideerde kerncijfers Bedrijfsopbrengsten (+) ,34 A. Omzet ,30 B. Subsidies - Vlaanderen ,05 C. Subsidies - gemeente ,96 D. Subsidies - provincie ,00 E. Subsidies - federaal ,47 F. Subsidies - Europa ,12 G. Lidgeld, schenkingen en legaten H. Andere bedrijfsopbrengsten ,44 2. Bedrijfskosten (-) ,35 A. Handelsgoederen, grond- en hulpstoffen ,45 B. Voorraadwijzigingen ,32 C. Diensten en diverse goederen ,56 D. Bezoldigingen, soc. lasten en ,17 pensioenen E. afschrijvingen en waarde verminderingen ,38 op oprichtingskosten en vaste activa F. Waardeverminderingen op voorraden en handelsvorderingen G. Voorzieningen voor risico s en lasten H. Andere bedrijfskosten 7.930,47 I. als herstructureringskosten geactiveerde bedrijfskosten Bedrijfswinst (+) ,99 Bedrijfsverlies (-) Eigen Vermogen ,82 Resultaat van het boekjaar ,55 Cashflow ,93 Liquiditeitsratio 1,30 Solvabiliteitsratio 23,36% Netto bedrijfskapitaal ,32 Ook in de sociale economie is een jaarlijks positief resultaat, een groeiend eigen vermogen en een positief netto bedrijfskapitaal absoluut noodzakelijk voor de realisatie van de doelstellingen. Filip De Smet, Dagelijks bestuur Pro Natura 3. Financiële opbrengsten 7.927,34 4. Financiële kosten ,04 Winst uit de gewone bedrijfsuitoefening (+) ,29 Verlies uit de gewone bedrijfsuitoefening (-) 5. Uitzonderlijk opbrengsten 6. Uitzonderlijke kosten ,74 Winst van het boekjaar (+) ,55 Verlies van het boekjaar (-) ura Jaarverslag !

30

31 passie 5 Pro Natura innoveert en Groen gedachtengoed creëert groene jobs inspireert Innovatieprojecten Pro Natura investeert zeer veel energie in de kwaliteitswerking van VOSEC (Vlaams Overleg Sociale Economie) en ontwikkelt diverse innovatieve trajecten waarvoor we samenwerkingsverbanden met andere organisaties proberen op te zetten. Daarbij gaan wij uit van onze hoofddoelstelling: de ecologische kwaliteit van onze leefomgeving verbeteren door middel van duurzame tewerkstelling. Pro Natura versterkt door deelname in tal van netwerkorganisaties ook de andere groenondernemingen van de sociale economie. Zo bracht Pro Natura rond tal van thema s zijn expertise binnen in het kwaliteits- en innovatietraject ecologisch groenbeheer door sociale economie. Zo nam Pro Natura actief deel aan alle werkateliers, studiedagen en netwerkbijeenkomsten die de afgelopen drie jaar werden georganiseerd. De resultaten van hun innovatieve projecten op het vlak van autochtone bomen en struiken, ecologisch bermbeheer, groen op industrie etc. werden als inspiratiebron en goede praktijken opgenomen in verschillende hoofdstukken van het handboek ecologisch groenbeheer door sociale economie. Koen Repriels, Vosec Ecologische kwaliteit van onze leefomgeving verbeteren door middel van duurzame tewerkstelling. Gras Groene Grondstof Volgens het klimaatplan moet de Europese Unie tegen 2020 de uitstoot van schadelijke broeikasgassen met 20% terugdringen, het energieverbruik met 20% doen dalen en het aandeel hernieuwbare energie tot 20% optrekken ten opzichte van het niveau in Bovendien moet 10% van de brandstof van de transportsector uit hernieuwbare brandstof bestaan. Geschat wordt dat om deze doelstellingen te halen 60% van onze groene energie uit biomassa zal moeten komen. De technologieën daarvoor zijn veelbelovend, maar nog lang niet altijd gemeengoed. Pro Natura wil daarom werk maken van het aanwenden van duurzame, lokale biomassa voor de productie van groene brandstoffen en energie. Onder de hoofdnoemer Gras Groene Grondstof, één van onze meest ambitieuze initiatieven, ontwikkelen wij daarom diverse initiatieven die kaderen in de doelstellingen van het EU-klimaatplan. ura Jaarverslag !

32 5 Pro Natura innoveert en inspireert Kyoto in het Pajottenland In Vlaanderen wordt er naar schatting jaarlijks ton bermgras gemaaid. Gemeenten vinden het vaak moeilijk om al dit maaisel op een betaalbare en milieuvriendelijke manier verwerkt te krijgen. Daarom zette Pro Natura samen met Agro Aanneming vorig jaar een experiment op in het kader van Gras Groene Grondstof. Dit experiment was mogelijk dankzij de steun van het Leader-project Kyoto in het Pajottenland, dat het Pajottenland wil ontwikkelen tot een duurzame en milieubewuste plattelandsregio in de nabijheid van onze hoofdstad. Uit het maaisel van bermen kan je elektriciteit opwekken voor gezinnen. Tijdens het experiment werd vorige zomer gras uit de wegbermen van zeven gemeenten (Roosdaal, Gooik, Lennik, Galmaarden, Herne, Bever en Pepingen) in het Pajottenland verzameld, gezuiverd van zwerfvuil en stenen en in de lokale vergistinginstallatie te Halle verwerkt tot de groene brandstof biogas. Op haar beurt werd er met het biogas groene elektriciteit geproduceerd. Elke ton die zo kan worden verwerkt, produceert voldoende elektriciteit om een honderdtal gezinnen een heel jaar lang van hernieuwbare elektriciteit te voorzien. Experimenten zoals het onze kunnen helpen om biomassa beter te leren valoriseren. Als dat kan door lokale biomassa te verwerken dankzij de inzet van lokale arbeidskrachten helpen we ook nog eens de lokale economie vooruit. Bovendien brengt stroom of brandstof uit dergelijk groenafval de voedselproductie niet in het gedrang. En de gemeenten zijn blij met betaalbare oplossingen voor hun bermmaaisel. Van afvalverzameling tot productie van grondstof Het verzamelen en het opwaarderen van groenafvalstromen zoals bermmaaisel tot een grondstof voor hernieuwbare brandstof- of energieproductie die bovendien op de juiste plaats, tijd en met de juiste kwaliteit beschikbaar is voor de gebruiker, blijkt vaak op logistiek vlak een hele oefening te zijn. Daarom stapte Pro Natura in 2011 in een strategisch partnerschap met de Universiteit Gent en DLV Innovision. Doel van dit partnerschap is om de aspecten van logistiek en voorbehandeling van groenafval in het algemeen en grasmaaisel in het bijzonder verder te onderzoeken, ontwikkelen en in praktijk brengen. Jaarverslag

33 5 Pro Natura innoveert en inspireert Zo onderzoekt Pro Natura in samenwerking met haar partners in de rol die gemeentelijke containerparken kunnen spelen als logistiek knooppunt voor groenafval, en hoe dit groenafval er opgewaardeerd kan worden tot een volwaardige grondstof voor de productie van hernieuwbare energie of brandstof. Dit innovatief project wordt financieel ondersteund door Minister van Sociale Economie, Freya Van den Bossche. Ook willen we leren uit de ervaringen en goede praktijken uit andere landen. Om dit te realiseren wordt samen met Europese partners uit onder andere Duitsland en Italië een projectvoorstel voorbereid dat ingediend zal worden bij het Intelligent Energy Europe programma, een EU-programma ter ondersteuning van hernieuwbare energie- en brandstofproductie in Europa. Met dit project willen we de productie van biogas uit grasmaaisel promoten en definitief haar ingang doen vinden in België. Een duurzaam en sociaal totaalconcept voor bedrijventerreinen. GRINT: Groen op bedrijventerreinen Hoe kan de sociale economie bedrijven helpen met het duurzaam beheer van hun terreinen? Welke meerwaarde heeft een samenwerking van bedrijven uit de social profit voor beheerders van bedrijventerreinen? En mag het ook wat meer zijn dan groenbeheer alleen? Ons innovatieproject Grint of Groen op industrieterreinen onderzocht o.a. bovenstaande vragen en de mogelijkheden voor het aanbieden van een gevarieerd dienstenpakket (facility point met bv. strijkdienst, kinderopvang, pakjesdienst, fietsherstelling, ). Het doel van dit project was een win-win situatie creëren voor zowel bedrijven uit de sector van de sociale economie als voor beheerders van of bedrijven op bedrijventerreinen. Sociale-economie bedrijven kunnen via het aanbieden van diverse diensten (facility point) knowhow opbouwen. Bedrijventerreinen krijgen een positieve groenere uitstraling en beleving voor bezoekers, werknemers en omwonenden. Eind 2010 keurde Minister Van den Bossche het innovatief project Groen op industrieterreinen goed. In 2011 werd dit project door Pro Natura uitgevoerd. ura Jaarverslag !

34 5 Pro Natura innoveert en inspireert Partners in het project: Grontmij, VOSEC, UGent-MRB, De Punt, De Sleutel en Revam. Volgende doelstellingen werden gerealiseerd en ontwikkeld: Ontwikkelen van de kwaliteitswijzer: een meetinstrument dat bedrijven kunnen gebruiken in hun duurzaamheidsrapportering. Redactie en publicatie van het project in het kwaliteitshandboek Ecologisch groenbeheer door de sociale economie. Ontwikkelen van een opleidingsprogramma over biodiversiteit en ecologisch groenbeheer voor kansengroepen in samenwerking met Centrum Voor Natuuren milieueducatie (CVN). Onze arbeiders in Eeklo volgden 2 opleidingsmodules (theorie en praktijk) met de natuurgids. Opstart van pilootprojecten op bedrijventerreinen in Gentbrugge II, Deinze en Balgerhoeke Eeklo. Testen van de kwaliteitswijzer en implementeren van een praktisch realiseerbare en duurzame groenvisie. Studiedag over het project Grint op 27 oktober 2011 in Gentbrugge. De partners stelden het project vanuit hun expertise voor aan de 40 deelnemers. Verspreiden van de promotiefolder over het project, de kwaliteitswijzer en het aanbod van sociaal-economie bedrijven inzake het inrichten van een facility point op bedrijventerreinen. Voor Na Studiebureau Grontmij screende voor het project GRINT het bedrijventerrein Gentbrugge II met de kwaliteitswijzer. Hieruit kwamen o.a. bovenstaande verbetersuggesties voort om de toegangen tot het bedrijventerrein aantrekkelijker te maken en de integratie van het terrein in de omgeving te versterken. Jaarverslag

35 5 Pro Natura innoveert en inspireert Workshops en educatie Workshops In samenwerking met gemeenten, natuurverenigingen en partners organiseerden en begeleidden onze gepassioneerde medewerkers diverse workshops over ecologisch groenbeheer, soortenbescherming en plantacties. In Natuurhappening op 12 juni in Gooik, Paddenbroek: workshop maken van insectenhotels 2. Openstratendag op 18 september in Roosdaal: gegidste wandeltocht via Trage Wegen en infostand over bos- en groenbeheer 3. Pasar boomt op 6 november in Broekbeekvallei in Dilbeek: aanplant brede houtkant 4. Tijd voor actie op 19 november in Halle: workshop wintervoeding maken voor vogels 5. Dag van de Natuur op 19 november in Pepingen: aanplanten geboorteboomgaard 6. Toyota Greenway voorjaar 2011: aanplanten van bomen en opruimen zwerfvuil samen met werknemers van Toyota Educatie Begrazing met schapen Herder voor 1 dag Wat: Leerlingen krijgen de kans om een halve dag op pad te gaan met onze herder. Ze treden binnen in de leefwereld van de hedendaagse herder! Tijdens deze tocht komen ze meer te weten over het hoe en het waarom van het herderen, de schapen, de vegetatie en wat je allemaal kan doen met wol. Wanneer: 3 weken in het voorjaar en 3 weken in het najaar Waar: Blaarmeersen in Gent In 2011: 13 klassen Kameleonbonnen Wat: Met de Kameleonbon kan je voor 1 dag het beroep van je dromen uitoefenen. Mensen met een kameleonbon voor schaapherder komen bij Pro Natura terecht en kunnen op pad gaan met onze herders. Wanneer: op afspraak van april t.e.m. oktober Waar: Drongengoed Ursel/ Knesselare In 2011: 13 koppels Duurzaam verbruiken kan je leren Wat: Rondleiding en demonstratie op het Galgenhof met gids van Pro Natura. Thema s: duurzame energie, zonnepanelen, waterzuivering (biorol, rietveld, regen waterput), ecologisch groenbeheer Wanneer: op afspraak Waar: Pro Natura, Galgenhof in Eeklo In 2011: 6 rondleidingen De 900 planten werden vakkundig in de door jullie gemaakte plantgaten geplant. Om 12u was de klus geklaard. De Berendries in Halle heeft er weer een mooie houtkant bij. Bert Ghysels, conservator Berendries ura Jaarverslag !

36 Pro Natura Galgenstraat 60, 9900 Eeklo tel: 09/ F. Roggemanskaai 8, 1501 Halle tel: 02/ Schaarbeeklei 49, 1800 Vilvoorde tel: 02/