Een stedenbouwkundige typologie
|
|
- Hans de Wit
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Verdieping? 32 33
2 Een stedenbouwkundige typologie
3 Een stedenbouwkundige typologie De Nederlandse stedenbouw van de afgelopen eeuw kent een aantal perioden waarin bepaalde formele en functionele opvattingen bij ontwerpers, ontwikkelaars en bestuurders overheersten. Zo ontstonden binnen elke periode door het hele land wijken die onderling sterk vergelijkbaar zijn. Voor een efficiënte beschrijving hebben we de veertig wijken in deze studie gegroepeerd naar hun stedenbouwkundige verschijningsvormen. Aan de hand van deze typologie zijn ze goed te karakteriseren. Bij het maken van de typologie is niet gekozen voor een indeling naar stijl kenmerken. Voor deze studie zijn vooral kenmerken van belang die rechtstreeks samenhangen met fysieke en functionele verschillen en overeen komsten tussen de wijken. Daarom kijken we vooral naar: de verschijningsvorm van de bebouwing: de (overheersende) vorm van de bouwblokken en de bouwhoogte(n); de verschijningsvorm van de ontsluiting: de verdeling in hoofd- en woonstraten en de mate waarin woningen op de straat georiënteerd zijn; de functionele opzet: de aanwezigheid en locatie van bedrijven en voorzieningen en de menging met het wonen. Aspecten die met de vorm van de openbare ruimte te maken hebben, zijn hierin meegenomen. De tien stedenbouwkundige typen die we aldus onderscheiden, volgen elkaar min of meer chronologisch op, van de late negentiende eeuw tot heden. De benaming is ontleend aan de bouwperiode en aan opvallende ruimtelijke kenmerken. De typologie is toegesneden op de behoefte van het onderzoek. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling geweest een nieuwe, universele indeling van stromingen in de Nederlandse stedenbouw van de afgelopen eeuw te maken. Typen die niet binnen de veertig krachtwijken in dit onderzoek voorkomen ontbreken dan ook. Zo zal men tevergeefs zoeken naar villa wijken, jaren-zeventig woonerfwijken en Vinex-uitleggebieden. De hier onderscheiden stedenbouwkundige typen zijn genummerd van I t/m X. Een stedenbouwkundige typologie 36 37
4 I. Stedelijke blokken, vorige eeuwwisseling (circa ) II. Gesloten bouwblokken, vooroorlogs (circa ) Figuur 1. Rotterdam Middelland Figuur 2. Arnhem Spijkerkwartier/Boulevardkwartier Figuur 3. Rotterdam Spangen Figuur 4. Eindhoven Woensel West Dit zijn de stedelijke uitbreidingen van vóór de Woningwet. Zij zijn meestal kavelgewijs door particulieren ontwikkeld. De bouwblokken zijn vrijwel zonder uitzondering gesloten, de woonstraten smal en het stratenpatroon vertoont meestal kleine afwijkingen van een zuivere geometrie. Zo komen er hoekverdraaiingen en knikken in het patroon voor. De bemoeienis van de overheid is in de regel niet veel verdergegaan dan het ontwerpen en ontwikkelen van de infrastructuur. De invulling van de bouwblokken is sterk individualistisch en dat zorgt voor een zekere variatie. De bouwhoogte verschilt naar de omvang van de stad, maar is per wijk vrijwel uniform. Wijken van dit type zijn onveranderlijk zeer compact en in hoge dichtheid gebouwd. Dat levert smalle straten op met middelhoge, gesloten bouwblokken. Binnen zo n patroon is nauwelijks ruimte voor grote open ruimten of parken. Alle onderzochte wijken van dit type hebben in het kader van de stadsvernieuwing ingrijpende veranderingen ondergaan waarbij bouw blokken of delen daarvan zijn gesloopt en vervangen door bebouwing uit de jaren zeventig en tachtig. Binnen de onderzochte veertig wijken vinden we dit type vooral in de drie grote steden: we noemen Middelland in Rotterdam (figuur 1), de Ooster parkbuurt in Amsterdam en de Haagse Stationsbuurt. Alleen in deze steden werden rond de vorige eeuwwisseling complete wijken van behoorlijke omvang neergezet. Een enkel voorbeeld buiten de Randstad is het Arnhemse Spijkerkwartier/ Boulevardkwartier (figuur 2), dat deel uitmaakt van de krachtwijk Het Arnhemse Broek. Op het eerste gezicht zijn deze wijken sterk verwant met type I. De opzet is echter veel planmatiger, wat de toegenomen invloed van de overheden weerspiegelt. Dit type is blokgewijs ontwikkeld, waarbij de nieuw opgekomen woningbouwcorporaties een belangrijke rol spelen. Het stratennet is grotendeels rechthoekig van opzet, de blokken zijn uniformer, met bewust ontworpen stedenbouwkundige details, zoals hoekoplossingen (bijvoorbeeld ronde of open hoeken, winkeltjes, torentjes) en andere accenten. De bouwblokken zijn gesloten en de bouwhoogte is uniform. De wijken van dit type zijn het product van een veelomvattende planning door de stedelijke overheid, waarbij complete blokken tegelijk werden ontwikkeld. Daardoor zijn monumentale stedenbouwkundige ensembles ontstaan die het karakter van een totaalontwerp hebben. Dit komt vooral tot uiting in de regelmatige, geometrische stratenpatronen en de uniformiteit in bouwhoogten en geveluitvoeringen. Ook het gebruik van symmetrie in het wijkontwerp is typerend. Hoewel er binnen de veertig wijken geen voorbeeld te vinden is als Plan-Zuid in Amsterdam, het onbetwiste hoogtepunt van monumentale stedenbouw uit deze periode, is de stedenbouwkundige opzet van sommige wijken indrukwekkend. We noemen de Transvaalbuurt in Amsterdam Oost, en het Rotterdamse Spangen (figuur 3), waar dijken en hoofdstraten een sterke compositie vormen die door de aanliggende woningbouw ondersteund wordt. Van dit type is er ook een variant met uitsluitend laagbouw, zoals het Utrechtse Ondiep en Woensel West in Eindhoven (figuur 4). Een stedenbouwkundige typologie 38 39
5 III. Tuindorpen en tuinwijken (circa ) IV-VII. Open bouwblokken, naoorlogs (circa ) Figuur 5. Rotterdam Vreewijk Figuur 6. Groningen De Hoogte Figuur 7. Amsterdam Buitenveldert. Bron: Walraven (1963) Figuur 8. Amsterdam Geuzenveld. Bron: Walraven (1963) Deze wijken nemen binnen de typologie een bijzondere plaats in. Net als bij type II is verbetering van woon- en leefomstandigheden in de geest van de Woningwet de leidende gedachte geweest. In deze wijken overheerst echter een kleinstedelijke, bijna dorpse sfeer. Deze dorpse kleinschaligheid, ondersteund door laagbouw en ingewikkelde patronen van smalle woonstraten, vormt de charme van dit type wijken. De uitstraling is die van een dorp in de stad. De bouwhoogte is laag (twee-met-kap is meestal de hoogste maat, afgezien van accenten op hoeken en dergelijke), en de woningen hebben in de regel een kap; platte daken komen slechts bij uitzondering voor. De straten zijn smal en vertonen vaak ingewikkelde, niet-rechthoekige patronen. Pleinen en plantsoenen zijn zorgvuldig ontworpen. Toch is, anders dan de benaming van de wijken doet vermoeden, de hoeveelheid groen beperkt. De particuliere tuinen (hoe klein ook, zeker de voortuintjes) maken het gebrek aan openbaar groen deels goed. De kleinschaligheid van de tuinwijken levert ook problemen op: de huizen zijn naar huidige maatstaven vrijwel altijd te klein, en de smalle straten leveren al snel parkeerproblemen op. De uitdaging bij transformatie zal zijn de aantrekkelijke sfeer te behouden en tegelijkertijd de woon- en verkeerssituatie te verbeteren. Meer dan enig ander type is een tuinwijk kwetsbaar bij transformatie: ingrepen in het patroon van straten, pleinen en bebouwing zullen al snel de kwaliteiten van het oorspronkelijke ontwerp ondermijnen. Het bekendste en best bewaarde voorbeeld binnen de krachtwijken is het Rotterdamse tuindorp Vreewijk (figuur 5). Maar ook Tuindorp Volewijck in Amsterdam Noord is het vermelden waard. Op kleinere schaal zijn er ook tuindorpachtige buurten als onderdeel van een krachtwijk, zoals de Patrimoniumwijk in Arnhem Klarendal en De Hoogte in Groningen (figuur 6). Dat het woonmilieu van de tuinwijken hoog gewaardeerd wordt, blijkt al uit het feit dat ze meestal geheel of gedeeltelijk beschermd zijn. Zeer herkenbaar binnen de Nederlandse stedenbouw zijn de open bouwblokken uit de modernistische periode. Binnen de veertig krachtwijken is deze periode zeer sterk vertegenwoordigd. Vaak wordt binnen de periode nog een verdere indeling in de tijd gemaakt, bijvoorbeeld in vroegmodernisme, wederopbouw en grootschalig modernisme. In deze studie kijken we echter in de eerste plaats naar de relatie tussen bouwblokken en open ruimten (tezamen de clusters) en dat leidt tot een indeling naar stedenbouwkundige vorm. De gekozen typen (stroken, stempels, hoven en vrijstaande hoogbouw) kennen wel een zekere volgtijdelijkheid: de strokenbouw begon al vóór de Tweede Wereldoorlog, terwijl de vrijstaande hoogbouw typisch voor de jaren zestig is. Toch komen de vier typen in veel wijken naast elkaar voor. De uiterst planmatige, veelal grootschalige naoorlogse bouwactiviteiten mochten tijdens de wederopbouw op ruime bewondering uit binnen- en buitenland rekenen. Inmiddels is het enthousiasme echter bekoeld en zelfs omgeslagen in een zekere afkeer voor de saaiheid en eentonigheid die aan deze wijken wordt toegeschreven. De associatie met achterstand ligt voor de hand, ook al omdat 28 van de krachtwijken geheel of gedeeltelijk uit de naoorlogse periode stammen. Toch moet deze gedachte gerelativeerd worden. Zo vertoont het wijkontwerp voor Osdorp (een krachtwijk) oplossingen die vrijwel identiek zijn aan die voor Buitenveldert (een erkende betere buurt in dezelfde stad) (figuur 7 en 8). Hetzelfde geldt voor de Haagse wijken Bouwlust (krachtwijk) en Mariahoeve (geen krachtwijk). Kennelijk zegt de stedenbouwkundige vormgeving niet alles over de latere status van een wijk. Voor álle typen IV t/m VII, van kort voor tot ver na de Tweede Wereldoorlog, gelden de volgende kenmerken: Het open bouwblok: in de vroegste voorbeelden, zoals Bos en Lommer in Amsterdam West, zien we hoe in de voortschrijdende planvorming de bouwblokken geopend worden. Woongebouwen die min of meer vrij in de ruimte staan en geen afgesloten binnenruimten kennen, zijn tot aan het begin van de jaren zeventig alomtegenwoordig in de Nederlandse stedenbouw. De rechthoekige patronen: zowel in de stratenpatronen als in de vorm van de woongebouwen overheersen rechte lijnen en rechte hoeken. Kleine afwijkingen kunnen ontstaan wanneer bijvoorbeeld woongebouwen onderling met een niet geheel rechte hoek worden aangesloten, of in het stratenpatroon lichte knikken optreden. Maar dit blijven uitzonderingen. Een verregaande scheiding van functies: wonen, werken, verkeer en recreatie worden zo veel mogelijk uit elkaar gehouden. In het begin, rond de Tweede Wereldoorlog, komen nog wel winkelen andere voorzieningen onderin woongebouwen langs hoofdstraten voor, maar gaandeweg wordt de functiescheiding vrijwel volledig. Een stedenbouwkundige typologie 40 41
6 IV. Open bouwblokken: strokenbouw (circa ) V. Open bouwblokken: stempels (circa ) Figuur 9. Eindhoven De Bennekel Figuur 10. Den Haag Moerwijk Figuur 11. Zaandam Poelenburg Figuur 12. Schiedam Nieuwland Rond de Tweede Wereldoorlog gaan de tot dan toe gesloten bouwblokken plaats maken voor strokenbouw. De plaatsing van de woonstroken ten opzichte van de straten maakt openbare en collectieve plantsoenen mogelijk. De bouwhoogte van de stroken varieert van laag tot middelhoog. Parallel aan de overgang van gesloten naar open blokken vindt een verschuiving van schuine naar platte daken plaats, al blijft in kleine en middelgrote steden het schuine dak bestaan, niet alleen bij de lage maar ook bij de middelhoge bouw. Essentieel voor dit type is dat er ten minste aan één zijde van de straat toegangen tot woningen liggen; hierdoor is de woonstraat in dit type nog steeds aanwezig en herkenbaar. De eerste experimenten met strokenbouw vinden vóór de Tweede Wereldoorlog plaats in Bos en Lommer (Amsterdam West). Direct na de oorlog, tijdens de wederopbouw, wordt de strokenbouw door het hele land toegepast. Kenmerkend is de standaardoplossing met een opeenvolging van evenwijdige (maar niet noodzakelijkerwijs even lange) bouwstroken in een groene omgeving. Door variaties aan te brengen in de oriëntatie van de woningen op de straten creëren de ontwerpers zowel typische woonstraten als smalle, langgerekte plantsoenen tussen de stroken bebouwing. Door met deze twee basiselementen binnen een wijk of buurt te spelen, kennen deze wijken een grote mate van afwisseling. Dit type komt zowel voor in laagbouw, bijvoorbeeld De Bennekel in Eindhoven (figuur 9), als in middelhoogbouw, zoals in het Haagse Moerwijk (figuur 10) en het Rotterdamse Overschie. Dit type wordt regelmatig toegepast na de Tweede Wereldoorlog, en dan vooral in de grote steden. Het is ontstaan vanuit de gedachte overzichtelijke stedenbouwkundige eenheden te bouwen waarbinnen een grote mate van oriëntatie op de directe woonomgeving mogelijk is. Hieraan ligt de wijkgedachte ten grondslag, een sociologisch beïnvloed stedenbouwkundig concept dat ervan uitgaat dat grote steden te weinig herkenning en geborgenheid aan hun bewoners bieden en dat opdeling in kleinere eenheden wenselijk is. Stempels zijn gericht op de huisvesting van mensen in al hun levensfasen: alleenstaanden, jonggehuwden zonder kinderen, gezinnen en senioren. Stempels bestaan uit langwerpige stroken vrijstaande woonbebouwing in een vaste, regelmatig herhaalde (en altijd rechthoekige) compositie. De relatie tussen woningen en straat is minder belangrijk geworden; de typische woonstraat is verdwenen. De bebouwing kan laag of middelhoog zijn, en meestal zijn beide bouwhoogten binnen één stempel aanwezig. De laagbouwrijtjes zijn in de regel als bejaardenwoningen uitgevoerd. De woongebouwen liggen in meer dan één richting (meestal twee, haaks op elkaar staande richtingen), wat ze onderscheidt van de strokenbouw. Als eerste grootschalige toepassing van het stempelprincipe geldt het Rotterdamse Pendrecht. Latere voorbeelden zijn onder andere Leeuwarden Heechterp, Zaandam Poelenburg (figuur 11) en Schiedam Nieuwland (figuur 12). Een stedenbouwkundige typologie 42 43
7 VI. Open bouwblokken: hoven (circa ) VII. Vrijstaande hoogbouw (circa ) Figuur 13. Nijmegen Hatert Figuur 14. Den Haag Morgenstond Figuur 15. Amsterdam Bijlmer Figuur 16. Alkmaar Overdie Bij de stroken en de stempels bestaat het open gebied tussen de woongebouwen voornamelijk uit in elkaar overlopende, niet duidelijk begrensde ruimten. Bij de hoven ligt dit anders. Hoewel ze vrijwel gelijktijdig met de stempels tot ontwikkeling zijn gekomen, vertonen zij een heel andere opzet en dat leidt tot een zeer verschillende ruimtelijke werking en gebruiksmogelijkheden. De hoven bestaan uit twee of meer woongebouwen dikwijls in L-vorm, die een min of meer vierkante ruimte omsluiten die sterk op de omliggende woongebouwen is georiënteerd. De hoven hebben vaak een groen karakter (plantsoen, speelweide, speelplaats), maar kunnen ook een (gedeeltelijke) verkeers- en parkeerfunctie hebben. Zij zijn in beginsel openbaar, al zijn (delen van de) hoven later soms collectief of zelfs privé geworden. Hoven komen voor in een groot deel van de naoorlogse woonwijken. Een enkele keer staan ze op zichzelf, maar meestal is een herhaling van vrijwel identieke hoven gebruikelijk. Die herhaling (soms tot tien keer) is vooral typerend voor de Amsterdamse tuinsteden. In Nieuwendam-Noord, Slotervaart en Geuzenveld zijn nog grote clusters van hoven te vinden. De binding van woongebouw en straat is hier beperkt; normaal gesproken loopt er door elk hof langs één zijde een woonstraat, maar er zijn ook geheel groene hoven zonder inwendige ontsluiting. De bouwhoogte is vergelijkbaar met die van stroken en stempels: middelhoogbouw overheerst, al dan niet in combinatie met stroken laagbouw en enkele hoogbouwaccenten. Het platte dak is vrijwel algemeen. Voorbeelden van hoven buiten de Amsterdamse tuinsteden zijn te vinden in Arnhem Presikhaaf, Dordrecht Crabbehof, Nijmegen Hatert (figuur 13) en Den Haag Zuidwest (Morgenstond) (figuur 14). De wijken van dit type vormen de uiterste consequentie van de opvattingen van modernistische architecten en hun opdrachtgevers. Woonblok en woonstraat zijn in hun klassieke vorm verdwenen. Daarvoor in de plaats komt een vrije opstelling van woongebouwen in een groene omgeving, waarbij de verkeersontsluiting geheel autonoom afgewikkeld wordt. De functiescheiding is ook tussen de verschillende verkeerssoorten doorgevoerd (vrijliggende voet- en fietspaden). De techniek speelt een belangrijke rol: de hoogte en vorm van de woongebouwen zijn voor een belangrijk deel afgestemd op de eisen die bouwkranen en systeembouw stellen. De zijkanten van schijf vormige (hoge en langwerpige) woongebouwen zijn gesloten gelaten om de bewoners van hoekflats niet te bevoordelen. Het ideaal van losse woongebouwen in een doorlopende groene parkomgeving is in Nederland nergens zo consequent doorgevoerd als in de Amsterdamse Bijlmer (figuur 15). Net als in de buitenlandse (vooral Britse, Amerikaanse en Franse) wijken blijkt het overvloedige groen niet te werken zoals de ontwerpers het bedoeld hebben. De omgeving van de woongebouwen wordt ervaren als een grootschalig niemandsland, dat vooral gevoelens van sociale onveiligheid oproept. In de Bijlmermeer is de oplossing gezocht in het gedeeltelijk volbouwen van de zeshoekige hoven. Ook zijn clusters van hoge woongebouwen gesloopt en vervangen door veel compactere, middelhoge en zelfs lage woonbebouwing waarin de woonstraat is teruggekeerd. Slechts in onderdelen is de oorspronkelijke opzet nog terug te vinden, in het bijzonder in de G- en K-buurten rond het metroviaduct. Overigens komt de vrijstaande hoogbouw zelden over zulke grote oppervlakten voor als in het oorspronkelijke ontwerp voor de Bijlmermeer. Soms is gekozen voor menging van hoge woongebouwen met middelhoge en zelfs lage woningbouw; een grootschalig voorbeeld hiervan is de Utrechtse wijk Overvecht. Maar het meest komt vrijstaande hoogbouw in relatief kleine eenheden voor, om strategische plekken in een wijk te accentueren. Soms zijn de hoge woongebouwen als schijven of torens aan de rand van de wijk geplaatst, zoals in Utrecht Kanaleneiland. Een enkele keer staat de hoogbouw juist centraal in de wijk, zoals in Alkmaar Overdie (figuur 16). In dergelijke gevallen wordt niet gauw tot zulke drastische maatregelen overgegaan als in de Bijlmermeer, en worden de hoge woongebouwen (al dan niet na grondige verbouwing) gehandhaafd. Een stedenbouwkundige typologie 44 45
8 VIII. Stadsvernieuwing (circa ) IX. Stedelijke vernieuwing (circa 1990-heden) Figuur 17. Rotterdam Oude Westen Figuur 18. Utrecht Zuilen Figuur 19. Den Haag Transvaal Figuur 20. Amsterdam Slotermeer In de onderzochte wijken komt dit type alleen voor als transformatie binnen andere (meestal type I en II). Het gaat dan om relatief kleine gebieden. Toch is de stadsvernieuwingsstedenbouw van belang, al was het maar vanwege het contrast met de oorspronkelijke bebouwing in de wijk. De stadsvernieuwingsbouw is een inbreidingsvariant van de kleinschalige stedenbouw die vooral in de jaren zeventig algemeen is, en die opkomt in reactie op de grootschaligheid van de laatmodernistische stedenbouw van de voorgaande decennia. De bouwhoogte sluit aan bij die van de omliggende wijk. De stratenpatronen bevatten veel verkeersluwe en doodlopende woonstraten (woonerven). De stadsvernieuwing wordt in deze periode vooral ingezet vanuit de wens de woonomstandigheden in een buurt of wijk te verbeteren: rijen en blokken te kleine, te dicht opeen geplaatste en/of in bouwtechnisch opzicht te slechte woningen worden gesloopt en vervangen door grotere en betere huizen. In deze studie gaat het vooral om de stedenbouwkundige veranderingen die door de stadsvernieuwing zijn veroorzaakt. Daarbij valt op dat er nogal vrij met bestaande stedenbouwkundige patronen wordt omgegaan. Er zijn twee aanpakken. Aanpassingen binnen het bestaande patroon: de richting en de opeenvolging van de straten blijven in grote lijnen gehandhaafd, maar er worden dwarsstraten, pleinen en plantsoenen toegevoegd binnen het patroon. Dit kan in de praktijk tot flinke ingrepen leiden, zoals het vervangen van een huizenblok door een buurtpark. In het Oude Westen (figuur 17) en in Middelland (beide in Rotterdam) zijn alle denkbare varianten van deze aanpak te vinden. Ook de Haagse Schilderswijk en de Indische Buurt in Amsterdam Oost zijn duidelijke voorbeelden. Vervanging van het bestaande patroon door een nieuw, in de stadsvernieuwingstijd gangbaar patroon. Deze aanpak is, weliswaar op relatief kleine schaal, in veel oude wijken te vinden. Twee voorbeelden zijn invullingen in de Arnhemse wijk Klarendal en in de Utrechtse wijk Zuilen (figuur 18). Kenmerkend zijn de verkeersluwe, woonerfachtige straatjes met ingewikkeld vormgegeven, vaak meanderende huizenrijen. De stedelijke vernieuwing is de voortzetting van de stadsvernieuwing, maar nu met een andere vormentaal. Deze komt in alle wijktypen I t/m VII voor. De uitstraling is meer stedelijk dan bij de stadsvernieuwing. Bovendien zijn de bouwblokken compacter, en in sommige gevallen keert het gesloten bouwblok terug. De vaak gematigd traditionalistische bouw van de stadsvernieuwing maakt plaats voor een veel breder scala van architectonische expressie, vergelijkbaar met hedendaagse uitbreidingen (Vinex). Net als bij de stadsvernieuwing gaat het bij de stedelijke vernieuwing om relatief kleine, maar opvallende transformaties binnen de wijken. De stedelijke vernieuwing binnen de onderzochte wijken laat een grote rijkdom aan vormen, materialen en details zien. Op stedenbouwkundig niveau valt op dat er op nogal verschillende manieren wordt omgegaan met bestaande patronen. Inpassing: hierbij blijven bestaande patronen van straten en blokken in tact. Recente invullingen in het Haagse Transvaal (figuur 19) en de Indische Buurt in Amsterdam Oost passen vrijwel naadloos in het oude, vooroorlogse stratenplan. Bovendien sluiten vormgeving (gevelindeling) en materiaalkeuze (donkere baksteen) nu meer aan bij de bebouwing dan de stadsvernieuwingsstedenbouw twee decennia eerder. Contrast: hier wordt juist een heel eigen invulling gegeven aan de patronen van straten en blokken. Zo zijn in de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam (Slotermeer, figuur 20) en in het Leeuwardense Heechterp eilanden van stedelijke vernieuwing te vinden met sterk van de oorspronkelijke wijk afwijkende patronen. Het betreft hier naoorlogse wijken, en de recente invullingen lijken zich af te zetten tegen de geijkte, rechthoekige invulling van deze wijken. Een stedenbouwkundige typologie 46 47
9 X. Heterogene wijken (verschillende perioden) Beschrijving van de veertig wijken Figuur 21. Arnhem Klarendal Figuur 22. Enschede Velve Lindenhof De meeste wijken die in deze studie zijn onderzocht, behoren tot één, en in enkele overgangssituaties tot twee typen uit de reeks I t/m VII. Daarbij kunnen er later inbreidingen zijn toegevoegd van de typen VIII en/of IX. Er zijn echter wijken die langs deze lijn niet afdoende te beschrijven zijn. Ze zijn opgebouwd uit fragmenten van verschillende perioden en stedenbouwkundige typen, vaak rond oudere elementen als uitvalswegen en vaarten. Daardoor is een caleidoscopisch beeld ontstaan. We zullen ze in de verdere beschrijving aanduiden als heterogene wijken. Ze komen vooral voor in middelgrote en kleinere steden. Een eenduidige beschrijving van de stedenbouwkundige kenmerken van heterogene wijken is weliswaar niet te geven, maar ze zijn evenmin te beschouwen als de optelsom van hun samenstellende deelgebieden. Juist het naast elkaar (en soms door elkaar) voorkomen van uiteenlopende perioden, stijlen en patronen kan een visuele rijkdom opleveren die meer homogene wijken missen. Vanuit de idealen van de planmatige stedenbouw uit het midden van de twintigste eeuw mag menige heterogene wijk een rommelige opzet hebben, vanuit meer postmoderne opvattingen kan die veelvormigheid juist zijn charme hebben. Heterogene wijken kunnen een staalkaart bieden van meer dan een eeuw stedenbouwkundige opvattingen. Als er dan ook nog elementen als oude uitvalswegen aanwezig zijn (wat bij de heterogene wijken altijd het geval is, zie bijvoorbeeld Arnhem Klarendal, figuur 21) en door de hele wijk winkels en bedrijven in de woonbebouwing zijn opgenomen (zoals in de meeste heterogene wijken), zal duidelijk zijn dat er aan afwisseling geen gebrek is in dit type wijk. Andere voorbeelden van typisch heterogene wijken zijn Enschede Velve Lindenhof (figuur 22) en Utrecht Zuilen. 48
10 Beschrijving van de veertig wijken Inleiding De begrenzing van de veertig wijken is door het ministerie van vrom/wwi gedefinieerd als een of meer viercijferige postcodegebieden ( PC4-gebieden ). Deze keuze is door statistische overwegingen ingegeven en zeer geschikt voor het werken met sociale en economische kengetallen. Zij is echter minder toegesneden op de beschrijving van de stedenbouwkundige situatie. Veel postcodegebieden bevatten immers elementen die op grond van hun ouderdom niet tot de wijk behoren: oude boerderijwegen, historische watergangen, en zelfs complete dorpen, kastelen en landerijen blijken soms deel van de wijken uit te maken. Bovendien blijken er straten en buurten binnen de veertig wijken te liggen die niet aan het stereotype van een probleemwijk voldoen, zoals straten met dure villa s. Voor het onderzoek is de begrenzing van de postcodegebieden gevolgd. Daarbij beperkt de beschrijving van de wijken zich tot het aaneengesloten bebouwde woongebied. Landelijke gebieden en bedrijventerreinen van enige omvang die binnen de postcode van de wijk vallen zijn buiten beschouwing zijn gelaten. Dit hoofdstuk beschrijft de veertig krachtwijken (figuur 23) stuk voor stuk. De nadruk ligt daarbij op sterke en zwakke punten in de ligging en stedenbouwkundige opzet. De sociaaleconimische en bouwtechnische situatie wordt buiten beschouwing gelaten. Aan de hand hiervan geven we de potenties van de wijken aan. De belangrijkste kenmerken van de wijken staan, voor zover zij zich lenen voor kaartering, op een of meer luchtfoto s per wijk aangegeven. Op blz. 60 staat de algemene legenda voor de luchtopnamen. Per stad is allereerst een plattegrond met de ligging van de wijken ten opzichte van andere wijken en infrastructuur opgenomen. Ook geven de plattegronden een indicatie van de omvang en van de stedenbouwkundige structuur. Per wijk is een korte lijst van feiten en cijfers toe gevoegd, waarbij we de cijfers zo nodig gecorrigeerd hebben door het oppervlak van het landelijk gebied en bedrijventerreinen ervan af te trekken. Ook geven we van elke krachtwijk (of, in sommige gevallen, van de onderdelen) de bouwperioden in een staafdiagram weer. Er ontstaat een duidelijk onderscheid in voor- en naoorlogse wijken, maar ook vallen de latere stadsvernieuwing en stedelijke vernieuwing op. Beschrijving van de veertig wijken 50 51
11 Met de beschrijvingen en kaartbeelden is beoogd een algemeen beeld van de veertig wijken te geven. Het was niet de bedoeling voor elk van de veertig wijken gedetailleerde aanbevelingen te formuleren; daarmee zou de studie zich op gemeentelijk beleidsterrein begeven. Om tot algemene conclusies en aanbevelingen te komen, vinden we het wel nodig de grote lijn van de lokale situaties in de veertig wijken te kennen. Bij de bestudering van de wijken hebben we gebruik gemaakt van algemene, landelijke en gemeentelijke literatuur. Deze is niet in de beschrijvingen opgenomen. De belangrijkste stukken staan in de literatuurlijst achterin deze publicatie. Tabel 3 vat de belangrijkste eigenschappen, kwaliteiten en potenties van de wijken samen. 1 Amsterdam Noord 2 Bos en Lommer, Amsterdam 3 Westelijke Tuinsteden, Amsterdam 4 Amsterdam Oost 5 Bijlmer, Amsterdam 6 Poelenburg, Zaanstad 7 Overdie, Alkmaar 8 Stationsbuurt, Den Haag 9 Schilderswijk, Den Haag 10 Den Haag Zuidwest 11 Transvaal, Den Haag Figuur 23. De ligging van de 40 krachtwijken in Nederland Rotterdam West 13 Rotterdam Noord 14 Bergpolder, Rotterdam 7 15 Overschie, Rotterdam 16 Oud Zuid, Rotterdam 17 Vreewijk, Rotterdam 18 Zuidelijke Tuinsteden, Rotterdam Nieuwland, Schiedam 20 Wielwijk Crabbehof, Dordrecht 21 Kanaleneiland, Utrecht 22 Ondiep, Utrecht 23 Zuilen Oost, Utrecht 24 Overvecht, Utrecht De Kruiskamp, Amersfoort 26 Woensel West, Eindhoven 27 Doornakkers, Eindhoven 28 De Bennekel, Eindhoven 29 Maastricht Noordoost Hatert, Nijmegen 31 Klarendal, Arnhem 32 Presikhaaf, Arnhem 33 Het Arnhemse Broek, Arnhem 34 Malburgen/Immerloo, Arnhem 35 Rivierenwijk, Deventer 36 Velve Lindenhof, Enschede 37 Korrewegwijk, Groningen De Hoogte, Groningen 39 Meezenbroek, Heerlen 40 Heechterp/Schieringen, Leeuwarden Beschrijving van de veertig wijken 52 53
12 Tabel 3. De belangrijkste eigenschappen van de krachtwijken Nr Wijknaam Periode en type Ligging, barrières 1 Amsterdam Noord (Volewijck) Vooroorlogs; II, III Aansluiting op hoofdwegennet; aan IJ en Noord-Hollands Kanaal (kanaal en industrie zijn barrières) 1 Amsterdam Noord (Nieuwendam-Noord) Naoorlogs; IV, VI Aansluiting op hoofdwegennet (A10); A10 barrière naar landelijk gebied 2 Amsterdam Bos en Lommer Deels vooroorlogs, deels naoorlogs; II, IV Aansluiting op hoofdwegennet (A10) en spoornet; weg, spoor en Rembrandtpark zijn barrières 3 Amsterdam Westelijke Tuinsteden (Slotermeer, Geuzenveld) Naoorlogs; IV, V, VI, VII, IX Aan Sloterplas; aansluiting op hoofdwegennet (N200) en spoornet; weg en spoor zijn barrières 3 Amsterdam Westelijke Tuinsteden Naoorlogs; IV, V, VI, VII, IX Aan Sloterplas; spoor is barrière (Slotervaart) 3 Amsterdam Westelijke Tuinsteden (Osdorp) Naoorlogs; IV, V, VI, VII, IX Aan Sloterplas; grenst aan landelijk gebied 4 Amsterdam Oost Eeuwwisseling en vooroorlogs; I, II, VIII, IX Aansluiting op spoornet; spoor is barrière 5 Amsterdam Bijlmer Laat naoorlogs; VII, IX Aansluiting op hoofdwegennet (A9, ook barrière); aan Gaasp 6 Zaanstad Poelenburg Naoorlogs; V Aansluiting op hoofdwegennet (A8, N516) 7 Alkmaar Overdie Deels vooroorlogs, deels naoorlogs; III, IV, VI Nabij stadscentrum; aansluiting op hoofdwegennet (A9, N242); park is barrière binnen wijk 8 Den Haag Stationsbuurt Eeuwwisseling en vooroorlogs; Nabij stadscentrum en stations I, II, VIII, IX 9 Den Haag Schilderswijk Eeuwwisseling en vooroorlogs; I, II, VIII, IX Nabij stadscentrum, station en markt 10 Den Haag Zuidwest Naoorlogs; IV, V, VI, IX Grenst aan sport- en parkgebied (de Uithof); aansluiting op hoofdwegennet (N211, ook barrière) 11 Den Haag Transvaal Vooroorlogs; II, VIII, IX Grenst aan markt 12 Rotterdam West (Oude Westen, Middelland, Nieuwe Westen) Eeuwwisseling; I, VIII (Deels) nabij stadscentrum; aan Delfshavense Schie 12 Rotterdam West (Delfshaven, Spangen, Bospolder, Tussendijken) Historisch en vooroorlogs; II, VIII, IX Aan rivier (Nieuwe Maas) en Delfshavense Schie 13 Rotterdam Noord (Provenierswijk, Oude Noorden) Eeuwwisseling; I, VIII (Deels) nabij stadscentrum; aansluiting op hoofdwegennet (A20) Groen en water Karakteristiek Potenties Noord-Hollandsch Kanaal, park (Florapark) Beschermd tuindorp en monumentale vooroorlogse wijk Kleinschalig woonmilieu; stratenpatronen; ligging bij infrastructuur Groen- en waterstructuur vooral langs randen Grote modernistische wijk met opvallende clusters van hoven Groenstructuur; ligging bij infrastructuur; plaatselijk clusters van hoven Stadsparken (Erasmuspark, Rembrandtpark) Compacte, deels monumentale stadswijk, deels in transformatie Compact-stedelijk woonmilieu; ligging bij infrastructuur; parken Groen- en waterstructuur drager van wijk; stadsparken (Sloterplas en Grote modernistische wijken met grote variatie in clustervormen, grote delen Groenstructuur; plas; plaatselijk clusters van stroken en hoven Sloterpark, Eendrachtspark) in transformatie; Westelijke Tuinsteden gelden als icoon van naoorlogse stedenbouw Idem Idem Groenstructuur; plas; collage van goed bewaarde clusters Idem Idem Groenstructuur; plas Stadspark (Oosterpark) Compacte stadswijken met monumentale elementen Compact-stedelijk woonmilieu; pleinen; park Groen- en waterstructuur door hele wijk en langs randen Grootschalige hoogbouwwijk, icoon van extreem modernistische stedenbouw, verregaand in transformatie Uitgestrekte parkomgeving; monumentale stedenbouw rond metroviaduct; ligging bij infrastructuur Groen- en waterstrook (Darwinpark) Modernistische wijk Deels ruime kansen voor transformatie; ligging bij infrastructuur Park (Oosterhout), waterstrook Wijk met deels tuindorpachtige en deels modernistische uitstraling Deels kleinschalig woonmilieu; ruime kansen voor transformatie in Nieuw Overdie; ligging bij infrastructuur Compacte stadswijken, uitlopers van stadscentrum, veel stadsvernieuwing Compact-stedelijk woonmilieu bij centrum; historie Compact-stedelijk woonmilieu bij centrum; historie Groen- en waterstructuur drager van de wijk; stadspark (Zuiderpark) Grote modernistische wijken, deels in transformatie Groenstructuur; plaatselijk clusters van stroken Nabij Zuiderpark Compacte stadswijk in transformatie Compact-stedelijk woonmilieu Singels, Delfshavense Schie Compacte stadswijken, veel stadsvernieuwing Compact-stedelijk woonmilieu bij centrum; historie Havens Oud-Delfshaven, Delfshavense Compacte stadswijken, zowel recente Compact-stedelijk woonmilieu Schie als oudere transformatie; monumentale elementen Rotte, Boezem, singels Compacte stadswijk, veel stadsvernieuwing Compact-stedelijk woonmilieu; ligging bij infrastructuur Beschrijving van de veertig wijken 54 55
13 Vervolg tabel 3. Nr Wijknaam Periode en type Ligging, barrières 13 Rotterdam Noord Vooroorlogs en wederopbouw; II, IV, VIII, IX (Crooswijk, Rubroek) 14 Rotterdam Bergpolder Vooroorlogs; II Aansluiting op hoofdwegennet (A20) 15 Rotterdam Overschie Voor- en naoorlogs; X Aansluiting op hoofdwegennet (A13; weg is barrière binnen wijk) 16 Rotterdam Oud Zuid Eeuwwisseling en vooroorlogs; I, II, IV, VIII, IX Aan rivier (Nieuwe Maas); grenst aan park (Zuiderpark) 17 Rotterdam Vreewijk Vooroorlogs; III, IX 18 Rotterdam Zuidelijke Tuinsteden Naoorlogs; IV, V, IX Grenst aan park (Zuiderpark) 19 Schiedam Nieuwland Naoorlogs; V, VI, IX Nabij stadscentrum; aansluiting op hoofdwegennet (A20, A4) 20 Dordrecht Wielwijk Crabbehof Naoorlogs; IV, VI, IX Aansluiting op hoofdwegennet (A16, N3; beide wegen zijn barrières) 21 Utrecht Kanaleneiland Naoorlogs; IV, VI, IX Aansluiting op hoofdwegennet (A12); aan Amsterdam-Rijnkanaal en Merwedekanaal 22 Utrecht Ondiep Vooroorlogs; II Nabij stadscentrum 23 Utrecht Zuilen Oost Voor- en naoorlogs; X 24 Utrecht Overvecht Naoorlogs; IV, VI, VII Aansluiting op hoofdwegennet (N230, A27); N230 barrière naar landelijk gebied 25 Amersfoort De Kruiskamp Voor- en naoorlogs; X Nabij stadscentrum 26 Eindhoven Woensel West Vooroorlogs; II 27 Eindhoven Doornakkers Gevarieerd naoorlogs; X 28 Eindhoven De Bennekel Naoorlogs; IV, VI Grenst aan landelijk gebied (Genneper Parken) 29 Maastricht Noordoost Historisch, voor- en naoorlogs; X Nabij stadscentrum; aansluiting op hoofdwegennet (A2), weg is barrière binnen wijk); deels landelijk gebied en uitgestrekt industriegebied 30 Nijmegen Hatert Naoorlogs; V, VI Grenst aan landelijk gebied en Maas-Waalkanaal 31 Arnhem Klarendal Naoorlogs;V, VI Grenst aan spoorbaan en industrie 32 Arnhem Presikhaaf Naoorlogs; V, VI Grenst aan spoorbaan en industrie Groen en water Karakteristiek Potenties Compacte, deels modernistische stadswijk, stadsvernieuwing en Stedelijk woonmilieu; ligging bij infrastructuur recente transformatie Monumentale vooroorlogse wijk, voor bescherming voorgedragen Compact-stedelijk woonmilieu; ligging bij infrastructuur Collage van dorpse en stedelijke clusters Afwisselend woonmilieu; ligging bij infrastructuur Singels Compacte stadswijken, zowel recente Compact-stedelijk woonmilieu als oudere transformatie Lanen en singels Beschermd tuindorp, icoon van de tuindorpenstedenbouw Kleinschalig woonmilieu; stratenpatronen Groen- en waterstructuur drager van de wijk Grote modernistische wijken, grote delen in transformatie; vooral Pendrecht geldt Groenstructuur; plaatselijk clusters van stroken en hoven als icoon van naoorlogse (stempel)- stedenbouw Modernistische wijk Ruime kansen voor transformatie; bij centrum; ligging bij infrastructuur Groen- en waterstructuur Modernistische wijk, ook oude linten Ruime kansen voor transformatie; historie; hoven Groen- en waterstructuur; stadspark (Transwijk) Grote modernistische wijk, deels in transformatie Groenstructuur; plaatselijk clusters van stroken en hoven; ligging bij infrastructuur Vecht Compacte stadswijk in laagbouw Compact-stedelijk woonmilieu Vecht Wijk met deels monumentale en Afwisselend woonmilieu deels modernistische uitstraling Groen- en waterstructuur drager van de wijk; Vecht Grote modernistische wijk, deels met stadsvernieuwing Groenstructuur; plaatselijk clusters van stroken en hoven; ligging bij Infrastructuur Stadswallen Collage van dorpse en stedelijke Afwisselend woonmilieu; historie clusters rond oude linten Compacte stadswijk in laagbouw Compact-stedelijk woonmilieu Collage van uiteenlopende clusters Afwisselend woonmilieu Groenzone langs Dommel Collage van uiteenlopende clusters rond oude linten Groenstructuur; afwisselend woonmilieu; historie Deel van de wijk is landelijk gebied Collage van uiteenlopende clusters rond verkeersweg Variaties van compact-stedelijke tot groene woonmilieus; ligging bij infrastructuur; historie Groenstructuur Modernistische wijk met grote variatie in clustervormen Collage van goed bewaarde clusters; bij landelijk gebied Groen- en waterstructuur drager van de wijk; buitenplaats Grote modernistische wijk Groenstructuur; plaatselijk clusters van stroken en hoven Groen- en waterstructuur drager van de wijk; buitenplaats Grote modernistische wijk Groenstructuur; plaatselijk clusters van stroken en hoven Beschrijving van de veertig wijken 56 57
14 Vervolg tabel 3. Nr Wijknaam Periode en type Ligging, barrières 33 Het Arnhemse Broek (Spijkerkwartier, Eeuwwisseling en vooroorlogs; I, II Nabij stadscentrum Boulevardkwartier, Van Verschuerwijk) 33 Het Arnhemse Het Broek Naoorlogs; IV, IX Grenst aan industrie (Het Broek) 34 Arnhem Malburgen/Immerloo Naoorlogs; IV, VI, IX Nabij rivier (Rijn) 35 Deventer Rivierenwijk Naoorlogs; IV, V, VI Nabij stadscentrum; spoor, N344 en N337 barrières 36 Enschede Velve Lindenhof Voor- en naoorlogs; X 37 Groningen Korrewegwijk Eeuwwisseling, voor- en naoorlogs; I, II, IV, IX Nabij stadscentrum; aan Van Starkenborghkanaal 38 Groningen De Hoogte Voor- en naoorlogs; III, IV Nabij stadscentrum, Station Groningen Noord Groen en water Karakteristiek Potenties Singel Compacte stadswijken, deels monumentaal en beschermd Zeer afwisselend compact-stedelijk woonmilieu; bij stadscentrum Modernistische wijk met Compact-stedelijk woonmilieu monumentale kenmerken Groen- en waterstructuur vooral langs randen; Rijn en Groene Rivier; Modernistische wijk met grote variatie in clustervormen Groenstructuur; plaatselijk clusters van stroken Meinderswijk Groen en water vooral langs randen Modernistische wijk Ruime kansen voor transformatie; bij centrum Collage van dorpse en stedelijke Afwisselend woonmilieu clusters rond oude linten Parkstrook (Molukkenpark) Wijk met deels monumentale en deels modernistische uitstraling, Deels compact-stedelijk woonmilieu; bij centrum; historie deels beschermd Wijk met deels tuindorpachtige uitstraling Deels kleinschalig woonmilieu 39 Heerlen Meezenbroek Voor- en naoorlogs; III, IV, VI Grenst aan landelijk gebied Deel van de wijk is Collage van uiteenlopende Variaties van compact-stedelijke en historische dorpskern landelijk gebied clusters tot groene woonmilieus; historie (Palemig) 40 Leeuwarden Naoorlogs; IV, V, IX Grenst aan sportpark; N355 Sportpark Modernistische wijk Kansen voor transformatie Heechterp/Schieringen en N358 zijn barrières Beschrijving van de veertig wijken 58 59
Een stedenbouwkundige typologie
Verdieping? 3 33 Een stedenbouwkundige typologie 34 Een stedenbouwkundige typologie De Nederlandse stedenbouw van de afgelopen eeuw kent een aantal perioden waarin bepaalde formele en functionele opvattingen
Nadere informatieIn Tabel 2 zijn de 83 pc-gebieden nogmaals weergegeven, maar dan geclusterd naar de wijk waarin deze gebieden liggen.
Bijlage 1. Rangorde 40 wijken Toelichting In Tabel 1 is de rangorde van de 83 postcodegebieden vermeld. De gebieden met de hoogste (slechtste) score staan bovenaan. De pc-gebieden liggen in 40 verschillende
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2008 2009 30 995 Aanpak Wijken Nr. 66 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR WONEN, WIJKEN EN INTEGRATIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den
Nadere informatie/ & ) 2, ++ ( ) +$ /$ &1% + $) +, $$) 2, /++ 8(9 +( $, $/+, + +, $$1
! " #$ %&! " #' ()! " *$ +! "+(,! "(+-&,$+! + " & ) ".$$ )$", ) /$ &/ )+ ), & & + $, + & && ) /$ "&"$" ) $), $!/$ $& ) / ), /$&) %"! 7, +, + & +& $ /$ &, + +& %$$ $"! ) &) $ ), + +, $& &&$) / & ), ++ (
Nadere informatieHanzestad IJssel inwoners vijf oudste steden van Nederland Daventre portu stad stadsrechten
Deventer Deventer (Nedersaksisch: Deaventer, Dèventer of Demter) is een oude Hanzestad in het oosten van Nederland en in het zuidwesten van de provincie Overijssel. De stad is gelegen aan de IJssel. In
Nadere informatie07UIT
gemeente Schiedam Aan de gemeenteraad van Schiedam Burgemeester en wethouders Postbus 1501 3100 EA SCHIEDAM Stadskantoor Stadserf 1 3112 DZ SCHIEDAM T 010 246 55 55 F 010 473 59 78 W www.schiedam.nl UW
Nadere informatieOnbenut arbeidsaanbod aandachtswijken
Onbenut arbeidsaanbod aandachtswijken Binding met de arbeidsmarkt van 25 tot 65-jarigen in gemeenten met aandachtswijken Raad voor Werk en Inkomen Nicis Institute Juni 28 Onbenut arbeidsaanbod aandachtswijken
Nadere informatieDe stedenbouwkundige kwaliteiten 69 van de 40 krachtwijken
SONflO 1TH3S 3 HOOFDSTUK 7 De stedenbouwkundige kwaliteiten 69 van de 40 krachtwijken Arjan Harbers, Han Lörzing en Sandra Schiuchter 7.1 Inleiding Met het aanwijzen van de veertig krachtwijken door het
Nadere informatieKrachtwijken met karakter
NAi Uitgevers Han Lörzing Arjan Harbers Sandra Schluchter NAi Uitgevers, Rotterdam Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag 2008 rpb en mnp vormen sinds april 2008 het Planbureau voor de Leefomgeving
Nadere informatieDe stedenbouwkundige kwaliteiten van de Nederlandse probleemwijken
De stedenbouwkundige kwaliteiten van de Nederlandse probleemwijken Arjan Harbers* Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft in zijn studie Krachtwijken met karakter 1 de Nederlandse probleemwijken
Nadere informatieVaker een onderbroken loopbaan
Aandachtswijken: weinig werkzekerheid Vaker een onderbroken loopbaan Harry Bierings en Clemens Siermann In aandachtswijken is betaald werk voor velen niet vanzelfsprekend. Van de 29 tot 55-jarigen heeft
Nadere informatieAanbouw en verbouw Veenweg 29d te Groningen
Aanbouw en verbouw Veenweg 29d te Groningen winkels en (voormalige) bedrijfs- of industriebebouwing. De nadruk ligt op de individuele uiting. De gevels zijn merendeels verticaal geleed. Naast de
Nadere informatieWelstandsparagraaf Locatie Voorweg
Welstandsparagraaf Locatie Voorweg concept november 2010 inhoudsopgave 1 Locatie en programma 2 Ruimtelijke structuur 3 Stedenbouwkundig uitgangspunt 4 Welstandsbeleid 5 Welstandscriteria Algemeen Hoofdvorm/Massavorm
Nadere informatieBijlage bij hoofdstuk 9 Wonen en omgeving
Bijlage bij hoofdstuk 9 Wonen en omgeving Bij de beschrijving van de ontwikkelingen in de 56 wijken is in de hoofdtekst gebruik gemaakt van een begrenzing zoals die door de lokale bestuurders gehanteerd
Nadere informatieAmsterdam. Legenda bij luchtfoto's
Legenda bij luchtfoto's Stedenbouwkundige structuur Historisch lint Hoofdinfrastructuur Ensemble van rijksmonumenten of beschermd stadsgezicht (evt. in procedure) Overige stedenbouwkundige ensembles Groenstructuur
Nadere informatieHET POORTJE; Toelichting stedenbouwkundige inpassing Datum:
HET POORTJE; Toelichting stedenbouwkundige inpassing Datum: 14-4-2009 Huidige situatie De locatie maakt deel uit van het ontwikkelingsgebied Heerenveen Noordoost; een langgerekt gebied tussen grofweg de
Nadere informatieOuderen in aandachtswijken
Ouderen in aandachtswijken Delft, 3 december 2007 Ouderen in aandachtswijken Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van: Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg Postbus 8258 3503 RG Utrecht Auteurs: Frank
Nadere informatieKaarten. Bijlage I: Winkelstrips in naoorlogse woonwijken uit de wederopbouwgebieden van nationaal belang
Bijlage I: Winkelstrips in naoorlogse woonwijken uit de wederopbouwgebieden van nationaal belang Kaarten Bijlage I: Winkelstrips in naoorlogse woonwijken uit de wederopbouwgebieden van nationaal belang
Nadere informatieStedenbouwkundig ontwerpen
Stedenbouwkundig ontwerpen Klik 2010 om het opmaakprofiel van de modelondertitel te bewerken Evelien Brandes De opgave nieuwe wijk of nieuw stedelijk gebied in Nederland staan anno 2010 de grootste uitbreidingen
Nadere informatie41 BADHOEVEDORP OBSERVATIES
04. observaties. "De stedenbouwkundige structuur wordt gedragen door een aaneengesloten netwerk van bomenlanen, singels, plantsoenen en vijvers. Deze landschappelijke karakteristiek van het dorp is een
Nadere informatieConcept d.d. 8 november 2011
1 BEELDKWALITEITPLAN MAARTENSWOUDEN Aanvulling november 2011 Gemeente Drachten Werknummer: 899.301.00 November 2011 Kuipercompagnons 2 Inhoudsopgave blz. 1. INLEIDING 5 1.1 Aanleiding en doel 5 1.2 Ligging
Nadere informatieAmsterdam - Staalmanpleinbuurt. Stedenbouwkundig ontwerp voor herstructurering naoorlogse woonwijk.
Amsterdam - Staalmanpleinbuurt Stedenbouwkundig ontwerp voor herstructurering naoorlogse woonwijk. Amsterdam - Staalmanpleinbuurt Stedenbouwkundig ontwerp voor herstructurering naoorlogse woonwijk. De
Nadere informatieBEELDKWALITEITPLAN DRIELANDEN WEST FASE 1
BEELDKWALITEITPLAN DRIELANDEN WEST FASE 1 1 juli 2015 Doel In dit document worden de richtlijnen beschreven voor de vormgeving van de bebouwing in het stedenbouwkundig plan voor Drielanden west fase 1.
Nadere informatieHanevoet. Postbus LR Eindhoven
Postbus 9657 5602 LR Eindhoven www.vanabbestichting.nl info@vanabbestichting.nl Situatie in Eindhoven Hanevoet/Ooievaarsnest ligt in het uiterste zuid-westen van Eindhoven. Het is een uitbreidingplan uit
Nadere informatieWelstandsnota gemeente Zwartewaterland, versie Deelgebied Naoorlogse woonwijken
5.4.8. Deelgebied Naoorlogse woonwijken Algemene kenmerken Het beeld van de naoorlogse woonwijken wordt hoofdzakelijk bepaald door woonblokken onder één kap met voortuin. De hoofdvorm bestaat uit woningen
Nadere informatieWelstandsnota e Aanvulling. Gemeente Dronten
Welstandsnota 2004 4 e Aanvulling Gemeente Dronten Inleiding In dit beleidsdocument is een nieuw gebied beschreven, bestaande uit drie deelgebieden, dat een aanvulling vormt op de Welstandsnota van de
Nadere informatieGebied 6 Woonwijken vooroorlogs tot jaren veertig
Gebied 6 Woonwijken vooroorlogs tot jaren veertig het gebied is roodgekleurd op de kaart Welstandsnota Overbetuwe 2010, gebied 6 Woonwijken vooroorlogs tot jaren veertig 93 Gebiedsbeschrijving Structuur
Nadere informatieWELSTANDSNOTA RIJSSEN-HOLTEN Rijssen Bedrijven Gebiedsgerichte criteria 31 mei 2012
WELSTANDSNOTA RIJSSEN-HOLTEN Rijssen Bedrijven Gebiedsgerichte criteria 31 mei 2012 2 WELSTANDSNOTA RIJSSEN-HOLTEN - 3 RIJSSEN BEDRIJVEN Inhoudsopgave 1.0 Rijssen bedrijven gebiedsgerichte criteria 1.1
Nadere informatieRotterdam - Parkstad. Stedenbouwkundig ontwerp voor de ontwikkelingen van zowel Parkstad als de oostflank van de Afrikaanderwijk.
Rotterdam - Parkstad Stedenbouwkundig ontwerp voor de ontwikkelingen van zowel Parkstad als de oostflank van de Afrikaanderwijk. Rotterdam - Parkstad Stedenbouwkundig ontwerp voor de ontwikkelingen van
Nadere informatie1 Amsterdam, de opbouw van een stad
1 Amsterdam, de opbouw van een stad 1 2 a Met de handel in specerijen in Oost-Indië. b Er waren nog geen moderne vervoermiddelen dus moesten de arbeiders naar de fabriek lopen. c Er kwamen regels voor
Nadere informatieFact sheet. Concentraties van allochtone ouderen en jongeren,
Fact sheet nummer 1 maart 2004 Concentraties van allochtone ouderen en jongeren, 1994-2003 Waar in Amsterdam wonen allochtone jongeren en ouderen? Allochtonen wonen vaker dan autochtonen in gezinsverband
Nadere informatieFactsheet. Voortijdig Schoolverlaten
Factsheet Voortijdig Schoolverlaten November 2007 1 Voorwoord Deze factsheet hoort bij de brief aan de Tweede Kamer met kenmerk VSV/DIR/2007/48811 en geeft feiten en getallen over voortijdig schoolverlaters
Nadere informatieWELSTANDSCRITERIA GEBIEDEN. Hoofdstuk 4
WELSTANDSCRITERIA GEBIEDEN Hoofdstuk 4 Een belangrijke peiler van de welstandsnota is het gebiedsgerichte welstandsbeleid. De gebiedsgerichte welstandscriteria worden gebruikt voor de kleine en middelgrote
Nadere informatieConcept Randvoorwaarden Ontwikkellocatie Brede school Zuidmaten oost Den Ham
Concept Randvoorwaarden 02.03.2010 Ontwikkellocatie Brede school Zuidmaten oost Den Ham luchtfoto huidige situatie+plangebied Centrum Inleiding Het zuidelijk deel van Den Ham is volop in ontwikkeling.
Nadere informatieBEOORDELINGSCRITERIA WELSTAND. Algemeen
BEOORDELINGSCRITERIA WELSTAND Algemeen Doel In dit document worden richtlijnen beschreven voor de vormgeving van de bebouwing en de openbare ruimte in het stedenbouwkundig plan de Hoge Varen. Dit document
Nadere informatieNOTITIE HATTEM BERG EN BOS STEDEN- BOUWKUNDIGE STRUCTUUR
NOTITIE HATTEM BERG EN BOS STEDEN- BOUWKUNDIGE STRUCTUUR Notitie Hattem Berg en Bos stedenbouwkundige structuur Code 1016302.01 / 13 november 2012 GEMEENTE HATTEM 1016302.01 / 13 NOVEMBER 2012 NOTITIE
Nadere informatieStationskwartier Zwijndrecht. Wonen in het nieuwe stadshart van Zwijndrecht
Stationskwartier Zwijndrecht Wonen in het nieuwe stadshart van Zwijndrecht Betaalbaar wonen in tuinstad met metropool nabij Zwijndrecht is een groene gemeente met veel potentieel, op een steenworp afstand
Nadere informatieZwembad De Vijf Heuvels Potdijk 5 te Markelo BEELDKWALITEITPLAN
Zwembad De Vijf Heuvels Potdijk 5 te Markelo BEELDKWALITEITPLAN colofon SAB Arnhem bezoekadres: Frombergdwarsstraat 54 6814 DZ Arnhem correspondentieadres: postbus 479 6800 AL Arnhem T (026) 3576911 F
Nadere informatieGeestenberg. Henri van Abbestichting
Henri van Abbestichting 1 Ligging in de stad Geestenberg ligt in het oosten van Eindhoven en vormt samen met Muschberg de wijk Herzenbroeken die deel uitmaakt van het stadsdeel Tongelre. Herzenbroeken
Nadere informatieESSE ZOOM LAAG NIEUWERKERK AAN DEN IJSSEL GEMEENTE ZUIDPLAS
STEDENBOUWKUNDIG PLAN N Aan de zuidkant van Nieuwerkerk aan den IJssel, grenzend aan de Groene Zoom met Capelle aan den IJssel, ligt de toekomstige wijk Esse Zoom Laag. Hier worden de komende jaren 550
Nadere informatieDE SNELTOETS- CRITERIA
DE SNELTOETS- CRITERIA 4. ZONNEPANELEN EN -COLLECTOREN Veel aanvragen betreffen kleine veranderingen of toevoegingen aan de bestaande bebouwing. Om ervoor te zorgen dat deze ingrepen gemakkelijk kunnen
Nadere informatieHet dorp kenmerkt zich door zijn historische kern, de compacte ligging in het open poldergebied en een eigen voorstedelijk woonmilieu.
Achtergrondinformatie Bokhoven Ligging in de stad Bokhoven is een typisch dijkdorp aan de zuidkant Maas. Het dorp ligt in het noordwesten van de gemeente s-hertogenbosch. Bokhoven maakt deel uit van stadsdeel
Nadere informatieNieuwerkerk aan den IJssel - project 312 Rijskade. stedenbouwkundige randvoorwaarden 4 maart 2008 project nummer: 71032
Nieuwerkerk aan den IJssel - project 312 Rijskade stedenbouwkundige randvoorwaarden 4 maart 2008 project nummer: 71032 Nieuwerkerk aan den IJssel - project 312 Rijskade stedenbouwkundige randvoorwaarden
Nadere informatieHilberinkboscH architecten Wamberg sM - berlicum t woningen De Hoef Rosmalen 206
HilberinkboscH architecten Wamberg 5-5258sM - berlicum t.073-6900136 - hetburo@hb-a.nl 54 woningen De Hoef Rosmalen 206 54 woningen De Hoef De Hoef is gesitueerd op het voormalige voetbalcomplex van OJC,
Nadere informatieStedenbouwkundige onderbouwing dakopbouwen Componistenbuurt
Stedenbouwkundige onderbouwing dakopbouwen Componistenbuurt 1 Locatie en omgeving De Componistenbuurt is een jaren 70 wijk gelegen in het noordoosten van Berkel. De westzijde van de Componistenbuurt wordt
Nadere informatieOntwikkelingen in de woningvoorraad in Nederland, de G31-steden en de 40 krachtwijken in 2009
Innovatie en Ruimte TNO-rapport TNO-034-DTM-2010-02383 T + 31 15 269 68 29 F + 31 15 262 43 41 Info-BenO@tno.nl Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Nederland, de G31-steden en de 40 krachtwijken in
Nadere informatiebedrijventerrein t58 tilburg Bedrijvenpark te midden van groen en water, aan de rand van de snelweg
bedrijventerrein t58 tilburg Bedrijvenpark te midden van groen en water, aan de rand van de snelweg Bedrijvenpark Noord Surfplas Bedrijvenpark zuid Bedrijventerrein T58 Bedrijvenpark te midden van groen
Nadere informatieBijlage: beschrijving van de panden met cultuurhistorische waarden
Bijlage: beschrijving van de panden met cultuurhistorische waarden Kruisstraat 64-66, 68, 68a Ensemble van twee woonhuizen onder een kap en twee vrijstaande woningen. De panden vormen een voorbeeld van
Nadere informatieERASMUSPARK. Stedelijke maaiveldinrichting
ERASMUSPARK Stedelijke maaiveldinrichting ERASMUSPARK Stedelijke maaiveldinrichting Opdrachtgever Haag Wonen / Kristal In samenwerking met Van Sambeek van Veen architecten Locatie Den Haag Zuidwest Soort
Nadere informatieWoonmilieus. Stedelijke woonmilieus
Woonmilieus Voor de indeling in woonmilieus wordt om praktische redenen aangesloten bij de bestaande indeling van ABF. Deze indeling kent een typering in vijf verschillende woonmilieus, met een verfijning
Nadere informatieGebied 12 Elst Centrum
Gebied 12 Elst Centrum het gebied is roodgekleurd op de kaart Welstandsnota Overbetuwe 2010, gebied 12 Elst centrum 131 Gebiedsbeschrijving Structuur Het centrum van Elst wordt gevormd door de licht gekromde
Nadere informatieDe Achterstandswijk. Bos en Lommer te Amsterdam
De Achterstandswijk Bos en Lommer te Amsterdam In voormalig stadsdeel Bos en Lommer, nu onderdeel van het Stadsdeel West te Amsterdam bevinden zich meerdere achterstandsbuurten die maken dat Bos en Lommer
Nadere informatieCultuurhistorische waarden
Cultuurhistorische waarden De veertig krachtwijken staan vooral bekend om hun sociale en economische problemen. Een aantal wijken heeft echter ook cultuurhistorische kwaliteiten die het vermelden meer
Nadere informatieStedenbouwkundige analyse
BIJLAGE 5: perceel Secr. Varkevisserstraat 58 Stedenbouwkundige analyse Beschrijving locatie De locatie betreft het terrein achter en naast de woning aan de Secr. Varkevisserstraat 58. Op het achterliggende
Nadere informatieKavelpaspoort 22 kavels Harderweide d.d
Kavelpaspoort 22 kavels Harderweide d.d. 20-9-2017 Uitgangspunten bouwmogelijkheden gemeentelijke kavels: Hoofdgebouw dient gebouwd te worden in de voorgevelrooilijn (zie bijlage); De afstand tussen het
Nadere informatiedorpspaspoort Beneden-Leeuwen deel B van Dorpskwaliteitsplan West Maas en Waal
dorpspaspoort Beneden-Leeuwen deel B van Dorpskwaliteitsplan West Maas en Waal Colofon Titel: Dorpspaspoort Beneden-Leeuwen Deel B van Dorpskwaliteitsplan West Maas en Waal Projectnummer: 150371 Datum:
Nadere informatieWonen in de stad hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/63726
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 09 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/63726 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatie7. HISTORISCHE BEBOUWINGSLINTEN EN GEMENGDE BEBOUWING
7. HISTORISCHE BEBOUWINGSLINTEN EN GEMENGDE BEBOUWING Langs de oudere hoofdwegen en uitvalswegen, zoals de Varsseveldsestraatweg en de Bredevoortsestraatweg in Aalten en de Aaltenseweg, Terborgseweg en
Nadere informatieDe Groene Kamer Arnhem
De Groene Kamer Arnhem Woonzorgcomplex en woningbouw Presikhaaf Arnhem Situatie De Groene Kamer Onder deze naam is in de Arnhemse wijk Presikhaaf een volledige herontwikkeling van een saaie, versleten
Nadere informatieCentrumplan best. Groene stedenbouwkundige structuur brengt eenheid en kwaliteit terug in dorp
Centrumplan best Groene stedenbouwkundige structuur brengt eenheid en kwaliteit terug in dorp Centrumplan Groene stedenbouwkundige structuur brengt eenheid en kwaliteit terug in dorp lint als ruggengraat
Nadere informatieOntwikkelingen in de woningvoorraad in Nederland, de G31-steden en de 40 krachtwijken in 2008
Van Mourik Broekmanweg 6 Postbus 49 2600 AA Delft TNO-rapport TNO-034-DTM-2009-03806 www.tno.nl T +31 15 276 30 00 F +31 15 276 30 10 info-beno@tno.nl Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Nederland,
Nadere informatieUitwerking architectuurbeeld vosbeek lottum. juli 2008
Uitwerking architectuurbeeld vosbeek lottum juli 2008 Verkavelingsopzet plan Kwekerij VERKAVELING VARIATIE AAN TYPES rijenwoning 2 onder 1 kapwoning patio-levensloop bestendige woning vrijstaande woning
Nadere informatiePiet Hein kavel te Goes
Piet Hein kavel te Goes Stedenbouwkundige randvoorwaarden 151215 BIJLAGE 2 1 Bestaande situatie De Piet Hein kavel ligt aan de zuidrand van de oude binnenstad in een omgeving met deels kleinschalige oudere
Nadere informatieStedenbouwkundig advies reclamemast Facilitypoint Gemeente Hardinxveld-Giessendam
Stedenbouwkundig advies reclamemast Facilitypoint 2 Studiegebied voor het beoogde Facilitypoint tussen de Peulenlaan en de A15 Stedenbouwkundig advies reclamemast Facilitypoint STEDENBOUWKUNDIG ADVIES
Nadere informatiePRACHTLANDSCHAP NOORD-HOLLAND! Leidraad Landschap & Cultuurhistorie. Provinciale structuur: (Bebouwings-) linten. Twisk, Dorpsweg Theo Baart
PRACHTLANDSCHAP NOORD-HOLLAND! Leidraad Landschap & Cultuurhistorie Provinciale structuur: (Bebouwings-) linten 2018 Twisk, Dorpsweg Theo Baart CONTEXT EN DYNAMIEK Linten zijn onlosmakelijk verbonden met
Nadere informatieKAVELPASPOORTEN / WATERMOLEN 24 SCHAGEN Watermolen. Zaagmolen
KAVELPASPOORTEN / WATERMOLEN 24 SCHAGEN Watermolen Zaagmolen KAVELPASPOORTEN / WATERMOLEN 24 SCHAGEN Inhoud Beeldkwaliteit Kavelpaspoorten Projectnummer : 11008-001 Bestand : 11008-001-19 Datum : 30 september
Nadere informatieLINTBEBOUWING (sterke samenhang)
5 LINTBEBOUWING (sterke samenhang) Gebiedsbeschrijving In de na-oorlogse periode is op nieuwe plaatsen en in het verlengde van bestaande linten, nieuwe lintbebouwing gerealiseerd. Doordat deze linten in
Nadere informatieKavelpaspoort 18 kavels Harderweide d.d
Kavelpaspoort 18 kavels Harderweide d.d. 24-11-2016 Uitgangspunten bouwmogelijkheden gemeentelijke kavels: Hoofdgebouw dient gebouwd te worden in de voorgevelrooilijn (zie bijlagen); De afstand tussen
Nadere informaties-hertogenbosch De Groote Wielen planopbouw
s-hertogenbosch De Groote Wielen planopbouw Ook op het niveau van de woning kan het verschil in de stedebouwkundige positie worden benut: uitkijken over de plas, of wonen aan de laan. Er is een, naar Nederlandse
Nadere informatieAnalyse en ontwerp Wallhouse
Analyse en ontwerp Wallhouse Groningen Het Wallhouse#2 is een woning naar ontwerp van de Amerikaanse architect John Hejduk. Hij was een groot bewonderaar van Le Corbusier en liet zich dan ook door hem
Nadere informatiebeschrijving plankaart.
06. plan. "Op en langs het voormalige tracé van de A9 wordt de vrijkomende ruimte gebruikt om nieuwe hoogwaardige woongebieden te realiseren binnen de bebouwde kom van Badhoevedorp. Deze gebieden krijgen
Nadere informatieVERKAVELING EN BEELDKWALITEIT. 5 Woningen Rietbaan te Huissen
VERKAVELING EN BEELDKWALITEIT 5 Woningen Rietbaan te Huissen 13045.B Rietbaan Huissen, Bureau Maris i.o.v. Walvoort Vastgoed B.V. 19-5-2015 HISTORIE - Het plangebied (gele kader) was in de 19e eeuw onderdeel
Nadere informatieAanvullende aanwijzingen en randvoorwaarden voor het deelplan In de Luwte II - Drachtstervaart
Aanvullende aanwijzingen en randvoorwaarden voor het deelplan In de Luwte II - Drachtstervaart Het deelplan In de Luwte II omvat het middelste eiland van de drie eilanden aan de Drachtstervaart. In het
Nadere informatieGemengde bebouwing niveau 3
Gebied 8: Nederheide Gemengde bebouwing niveau 3 Bebouwing De westkant van de straat Nederheide hoort bij Woensdrecht, terwijl de oostkant bij Hoogerheide hoort. De oorspronkelijke bebouwing dateert uit
Nadere informatieCELSIUS. Vlinder- en bijlokkende beplanting geeft kleur aan volksbuurt
CELSIUS woensel-west, EINDHOVEN Vlinder- en bijlokkende beplanting geeft kleur aan volksbuurt Celsius Woensel-West Fase 01 Kwartieren Buurten Wijk Edisonstraat Celsiusplein zijstraten Edisonstraat parkeerhoven
Nadere informatieOUTCOMEMONITOR WIJKENAANPAK 2015
Kees Leidelmeijer Gerard Marlet Roderik Ponds Eva Broxterman René Schulenberg Clemens van Woerkens Research en Advies Research en Advies 2 INHOUD 1 Inleiding 5 2 Overall beeld leefbaarheid aandachtswijken
Nadere informatiePark van buijsen pijnacker-nootdorp. Een bijzonder groene en waterrijke uitbreiding
Park van buijsen pijnacker-nootdorp Een bijzonder groene en waterrijke uitbreiding Plan Landschappelijke drager hoofdontsluiting * De van Buijsen De Scheggen wadi Zuidweg De Scheggen Plas van Buijsen waterstraat
Nadere informatieTabellenboek G4 gezondheidsmonitor 2012
Tabellenboek G4 gezondheidsmonitor 2012 GGD Amsterdam GGD Haaglanden GGD Rotterdam-Rijnmond Gemeente Utrecht, Volksgezondheid December 2014, herziene versie Tabellenboek G4 gezondheidsmonitor 2012 1 Het
Nadere informatieVerdeling van Groen in de G4 en perspectieven
Verdeling van Groen in de G4 en perspectieven Piet Lagas (Planbureau voor de leefomgeving) 1 Inhoud 1. Belang van Groen in de stad 2. Verdeling groen in G4 3. Straatbomen in de stad 4. Groene daken 5.
Nadere informatieIn de Eykmanlaan Visie zijn t.a.v. de openbare ruimte de volgende uitgangspunten relevant:
Afgelopen dinsdag heb ik in de RIA een zeer korte powerpoint presenta7e gegeven waarin nu vooral met beelden wordt getoond welke consequen7es de omvang van de uitbreiding van De Gaard voor de kwaliteit
Nadere informatieBeeldkwaliteitsplan Drachten, hoek Zuiderdwarsvaart-Raai. 232.30.05.35.00 1 juli 2013
Plek voor ideeën Beeldkwaliteitsplan Drachten, hoek Zuiderdwarsvaart-Raai 232.30.05.35.00 1 juli 2013 Beeldkwaliteitsplan Drachten, hoek Zuiderdwarsvaart-Raai 1 juli 2013 232.30.05.35.00 Inhoudsopgave
Nadere informatieSTRUCTUURVISIE DEN HAAG ZUIDWEST
concept DECEMBER 2003 GEMEENTE DIENST STEDELIJKE ONTWIKKELING CONCEPT versie december 2003 1 Gemeente Den Haag, Dienst Stedelijke Ontwikkeling Met medewerking van: Dienst Stadsbeheer Ingenieursbureau Den
Nadere informatieTypisch gemert. Stedenbouwkundige hoofdstructuur en beeldkwaliteit geven Gemert een nieuwe impuls
Typisch gemert gemert Stedenbouwkundige hoofdstructuur en beeldkwaliteit geven Gemert een nieuwe impuls RUIJSCHENBERGH DE STROOM NAZARETH RUIJSCHENBERGH NAZARETH DE STROOM Typisch Gemert Stedenbouwkundige
Nadere informatieAmsterdam overhoeks. Ontwerp voor her-ontwikkeling van het Shellterrein op de Noordelijke IJ-oever in Amsterdam.
Amsterdam overhoeks Ontwerp voor her-ontwikkeling van het Shellterrein op de Noordelijke IJ-oever in Amsterdam. Amsterdam overhoeks Ontwerp voor her-ontwikkeling van het Shellterrein op de Noordelijke
Nadere informatieRuimtelijk kader CBS locatie
Bijzonder Woongebied De gemeente en ontwikkelaar Schouten willen van de werk - locatie CBS-kantoor een bijzonder woongebied maken. Uitgangspunt is een duurzame, toekomstgerichte, kind - vriendelijke woonwijk.
Nadere informatiedoorgaande linten zijn de Nieuwe Binnenweg/Schiedamseweg [12c:2] en Spangen
Rotterdam Ligging van de krachtwijken in Rotterdam, schaal :5. 5 Overschie Bergpolder Oude Noorden Crooswijk Wijk : Rotterdam West Typen I, VIII (Oude Westen, Middelland, Nieuwe Westen) Typen II, VIII,
Nadere informatieApeldoorn Kerschoten. Een wederopbouwgebied van nationaal belang 13/30
Apeldoorn Kerschoten Een wederopbouwgebied van nationaal belang 13/30 Het idee van huizen aan de weg ( ) is vervangen door een goed doordachte verdeling van woningen in en langs de groene ruimten. De bebouwing
Nadere informatiestads- en landschapsontwerp Wonen Westerkade HA Utrecht
Wonen Prachtwijk Presikhaaf Wonen Arnhem Project: Grootschalige herstructurering van de Vogelaarwijk Presikhaaf Deltakwartier te Arnhem, ca. 680 woningen. Opdracht: Kwaliteitsimpuls stedenbouwkundig plan,
Nadere informatieBoerhaavelaan Leiden 3 mei 2017 GEURST& SCHULZE
Boerhaavelaan Leiden 3 mei 2017 geschiedenis Publicatie 1961 in Bouwkundig Weekblad geschiedenis Boerhaave stempel herhaald als bouwsteen voor Stad van Morgen (maquette 1956) Oorspronkelijk planopzet:
Nadere informatieBeeldkwaliteitsplan Dwarsakker, Zwartebroek Veenkarakteristieken opnieuw gebruikt 25 JUNI 2015
Beeldkwaliteitsplan Dwarsakker, Zwartebroek Veenkarakteristieken opnieuw gebruikt 25 JUNI 2015 HERZIENING NAV HET BESTEMMINGSPLAN DWARSAKKER II ONDERDEEL BEELDKWALITEIT BEBOUWING INHOUDOPGAVE bladzijde
Nadere informatieStudie en prijsvraag Tuinen 3 Gouda
Studie en prijsvraag Tuinen 3 Gouda Tuinen 3 Gouda Omschrijving 2 Tuinen 3 Gouda Verkavelingsstudie Woonpartners Midden-Holland Verkavelingsstudie In opdracht van Woonpartners Midden-Holland te Waddinxveen
Nadere informatieGemeentewerf maasbommel. beeldkwaliteitplan 3 november west maas en waal
Gemeentewerf maasbommel beeldkwaliteitplan 3 november 2009 west maas en waal colofon SAB Arnhem bezoekadres: Frombergdwarsstraat 54 6814 DZ Arnhem correspondentieadres: postbus 479 6800 AL Arnhem T (026)
Nadere informatieOp zoek naar ruimtelijke interventies ter verbetering van de ruimtelijke en sociale structuur van
Joël Eichler b1168754 TU Delft Urbanism Urban Regeneration Studio Op zoek naar ruimtelijke interventies ter verbetering van de ruimtelijke en sociale structuur van vroeg naoorlogse woonwijken. Introductie
Nadere informatieStartdocument Schuytgraaf Veld 17b. juni 2013
Startdocument Schuytgraaf Veld 17b juni 2013 1 Inleiding In mei 2012 heeft de gemeente Arnhem het project Schuytgraaf overgenomen van de GEM (Grondexploitatie maatschappij). De gemeente heeft nu de leiding
Nadere informatieDeelgebied 4, Vorchten. 1. Beschrijving bestaande situatie
Deelgebied 4, Vorchten 1. Beschrijving bestaande situatie der tijden zijn aanbouwen gerealiseerd, soms opvallend qua massa maar zodanig rekening houdend met de locatie en zichten dat zij geen afbreuk doen
Nadere informatieWELSTANDSNOTA RIJSSEN-HOLTEN Rijssen Wonen Gebiedsgerichte criteria 22 juni 2012
WELSTANDSNOTA RIJSSEN-HOLTEN Rijssen Wonen Gebiedsgerichte criteria 22 juni 2012 2 WELSTANDSNOTA RIJSSEN-HOLTEN - 1 RIJSSEN WONEN Inhoudsopgave 1.0 Rijssen wonen gebiedsgerichte criteria 1.1 Inleiding
Nadere informatieStedenbouwkundige Randvoorwaarden Witte Woningen Parkzichtlaan Het Zand Leidsche Rijn, Utrecht
Stedenbouwkundige Randvoorwaarden Witte Woningen Parkzichtlaan Het Zand Leidsche Rijn, Utrecht Hans Ebberink Stedenbouwkundige augustus 2008 Inleiding Locatie in Het Zand Inleiding Deze stedenbouwkundige
Nadere informatieGEBOUWD OP TRADITIE. www.woneninbrabantia.nl
GEBOUWD OP TRADITIE www.woneninbrabantia.nl VELDHOVEN EINDHOVEN GELDROP A2 GENNEPER PARKEN & SPORT EN RECREATIE A67 Aalst, ideale ligging. Buiten de grote stad, middenin de natuur, maar wel dichtbij alles
Nadere informatie, voorzitter. , griffier
Beeldkwaliteitplan Heinkenszand Over de Dijk, fase III, deelgebieden Oostelijk woongebied en Clara s Pad september 2008 Vastgesteld door de raad van de gemeente Borsele bij besluit van 4 september 2008,
Nadere informatie