Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Nederland, de G31-steden en de 40 krachtwijken in 2009

Transcriptie

1 Innovatie en Ruimte TNO-rapport TNO-034-DTM T F Info-BenO@tno.nl Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Nederland, de G31-steden en de 40 krachtwijken in Datum 20 juli 2010 Auteur(s) Olaf Koops Wouter Jonkhoff Anita Bouman-Eijs Opdrachtgever Ministerie van VROM Projectnummer pagina's 159 Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit rapport mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van TNO. Indien dit rapport in opdracht werd uitgebracht, wordt voor de rechten en verplichtingen van opdrachtgever en opdrachtnemer verwezen naar de Algemene Voorwaarden voor onderzoeksopdrachten aan TNO, dan wel de betreffende terzake tussen de partijen gesloten overeenkomst. Het ter inzage geven van het TNO-rapport aan direct belanghebbenden is toegestaan TNO

2 2

3 3 Voorwoord Gedurende de ISVII-periode (2005-) ontwikkelt TNO jaarlijks in opdracht van het Ministerie van VROM, Directoriaat-Generaal Wonen, Wijken en Integratie, een monitor met daarin de ontwikkelingen in de woningvoorraad in Nederland, de G31- steden en de 40 krachtwijken. Het onderliggende rapport is de laatste in de reeks van vijf jaren en geeft een overzicht van de woningmutaties in het jaar. Het rapport is een uitgebreid naslagwerk met cijfertabellen en kaartbeelden van de ruimtelijke spreiding van de woningmutaties in. De layout van het rapport is gestandaardiseerd zodat de rapportages van de verschillende jaren uit de ISVII-periode (2005-) met elkaar kunnen worden vergeleken. Voor iedere G31-stad en krachtwijk is een overzicht gegeven van sloop, nieuwbouw en de rol van vervangende nieuwbouw. Daarnaast wordt in dit rapport ingegaan op de ontwikkelingen in de vier krimpgebieden in Nederland (Parkstad Limburg, Eemsdelta, Zeeuws-Vlaanderen en Oost-Groningen). Het bronmateriaal is afkomstig van het Woningmutatiesbestand van het CBS. TNO voegt aan de woningmutatie nieuwbouw een onderscheid toe naar uitbreidingsnieuwbouw, inbreiding en vervangende nieuwbouw. Daarnaast volgt TNO het proces van sloop-nieuwbouw over de tijd met het monitoren van de vervangingstijd. Terugkijkend op de ISVII-periode dan zien we dat er in deze periode historisch veel gesloopt is in Nederland, en in het bijzonder de krachtwijken. Het aantal gesloopte per jaar bedraagt in de periode gemiddeld 16,5 duizend, een toename van bijna vier duizend ten opzichte van de jaren Ook vervangende nieuwbouw krijgt een grotere rol in de nieuwbouwproductie. Gemiddeld nam de vervangende nieuwbouw met ruim 5 duizend toe ten opzichte van de voorgaande vijf jaren tot 13,4 duizend. Hiermee is vervangende nieuwbouw goed voor 17,5 procent van de totale nieuwbouwproductie. Bij de wijkenaanpak kunnen we op basis van de jaarlijkse monitoren concluderen dat de gerichte aanpak van de woningvoorraad in de krachtwijken zijn vruchten heeft afgeworpen. Het achterstallig onderhoud van deze wijken, dat ontstaan is in de economische haussejaren van rond de eeuwwisseling, is grotendeels weggewerkt. Dit heeft geresulteerd in een toename van sloopactiviteiten en vervangende nieuwbouw en een afname van de tijdspanne van het vervangingsproces van gesloopte. Tot slot willen de auteurs het Ministerie van VROM bedanken voor de prettige samenwerking gedurende de uitvoering van het project.

4 4

5 5 Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Onderzoeksvraag Werkwijze Nationale ontwikkelingen Nationale ontwikkelingen in de woningvoorraad Vervangingstijd Woningmutaties in de G31-steden en de 40 krachtwijken Algemeen beeld in steden, wijken en woonmilieus Woningmutaties in krimpgebieden Woningmutaties in de G31-steden en de 40 krachtwijken A.1 Definities A.2 Kaartbeelden A.3 Ruimtelijke afbakening 40 krachtwijken A.4 Woningmutaties in de krimpgebieden Ondertekening BIJLAGEN A.1 Definities A.2 Kaartbeelden A.3 Ruimtelijke afbakening 40 krachtwijken A.4 Woningmutaties in de krimpgebieden

6 6 Lijst van tabellen Tabel 2.1 Mutaties in de woningvoorraad in Tabel 2.2 Overzicht selectie postcodegebieden voor berekening vervangingstijd Tabel 2.3 Vervangingstijd per deelperiode van de geselecteerde sloopgebieden, op basis van het jaar van nieuwbouw.* Tabel 2.4 Gewogen vervangingstijd per deelperiode van de geselecteerde sloopgebieden, op basis van jaar van nieuwbouw, met als gewicht het aantal vervangende nieuwbouw*...28 Tabel Mutaties in de woningvoorraad in de G31-steden in en de periode 2005-* Tabel Mutaties in de woningvoorraad in de G4-steden in en de periode Tabel Mutaties in de woningvoorraad in de G27-steden in en de periode Tabel Mutaties in de woningvoorraad in de 40 krachtwijken in en de periode Tabel Mutaties in de woningvoorraad in de ISV-wijken in en de periode * Tabel Relatief aantal mutaties in de woningvoorraad in de periode per type mutatie en woonmilieu, uitgedrukt als percentage van de woningvoorraad per 1 januari Tabel Verdeling van het aantal mutaties in de woningvoorraad naar woonmilieu in de periode 2005-, voor sloop, vervangende nieuwbouw, nieuwbouw, overig en saldo Tabel Overzicht van de woningmutaties in de krimpgebieden en overig deel van de provincies Groningen, Zeeland en Limburg in de periode Tabel Overzicht van woningmutaties in Eemsdelta, Oost-Groningen, Parkstad en Zeeuws-Vlaanderen in de periode Tabel Relatieve omvang van de woningmutaties in de periode ten opzichte van de woningvoorraad op 1 januari 2005 in Eemsdelta, Oost-Groningen, Parkstad en Zeeuws- Vlaanderen Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Amsterdam in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Amsterdam Noord in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Nieuw-West in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Bos en Lommer in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Amsterdam Oost in...54 Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Bijlmer in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Rotterdam in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Rotterdam West in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Rotterdam Noord in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Bergpolder in... 60

7 7 Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Overschie in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Oud Zuid in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Vreewijk in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Zuidelijke Tuinsteden in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Den Haag in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Stationsbuurt in...67 Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Schilderswijk in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Den Haag Zuidwest in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Transvaal in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Utrecht in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Kanaleneiland in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Ondiep in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Overvecht in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Zuilen Oost in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Eindhoven in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Woensel West in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Doornakkers in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Bennekel in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Tilburg in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Groningen in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Korrewegwijk in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in De Hoogte in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Breda in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Nijmegen in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Hatert in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Enschede in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Velve-Lindenhof in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Haarlem in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Arnhem in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Klarendal in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Presikhaaf in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Het Arnhemse Broek in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Malburgen/Immerloo in

8 8 Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Zaanstad in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Poelenburg in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Amersfoort in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in De Kruiskamp in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in 's-hertogenbosch in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Maastricht in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Maastricht Noordoost in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Dordrecht in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Wielwijk/Crabbehof in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Leiden in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Zwolle in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Emmen in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Sittard-Geleen in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Deventer in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Rivierenwijk in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Alkmaar in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Overdie in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Heerlen in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Meezenbroek in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Venlo in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Leeuwarden in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Heechterp/Schieringen in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Helmond in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Hengelo in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Schiedam in en de periode Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Nieuwland in Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Almelo in en de periode

9 9 Tabel Ontwikkelingen in de woningvoorraad in Lelystad in en de periode Tabel B1 De 40 Krachtwijken Tabel B2 Overzicht van woningmutaties in Eemsdelta in de periode Tabel B3 Overzicht van woningmutaties in Oost-Groningen in de periode Tabel B4 Overzicht van woningmutaties in Parkstad Limburg in de periode Tabel B5 Overzicht van woningmutaties in Zeeuws-Vlaanderen in de periode Lijst van figuren Figuur 2.1 Toename woningvoorraad naar type mutatie in de periode Figuur 2.2 Toename woningvoorraad naar huur en koop in de periode Figuur 2.3 Onttrekkingen woningvoorraad naar sloop en overige onttrekkingen in de periode Figuur 2.4 Onttrekkingen woningvoorraad naar huur en koop in de periode Figuur 2.5 Saldo van woningmutaties in de woningvoorraad naar huur en koop in de periode Figuur 2.6 Sloop en vervangende nieuwbouw in geconcentreerde sloopgebieden in de periode Figuur 2.7 Vervangende nieuwbouw in de periode in geconcentreerde sloopgebieden met vervangende nieuwbouw...23 Figuur 2.8 Gemiddelde vervangingstijd in de periode in de geconcentreerde sloopgebieden, op basis van jaar van nieuwbouw (in jaren).* Figuur 2.9 Verdeling van de vervangingstijd in geconcentreerde sloopgebieden met vervangende nieuwbouw in de periode 1990-, totaal en ontwikkeling Figuur 2.10 Gemiddelde vervangingstijd per jaar voor alle geselecteerde sloopgebieden en de geselecteerde sloopgebieden in de 40 krachtwijken, op basis van het jaar van nieuwbouw* Figuur 2.11 Gewogen en ongewogen gemiddelde vervangingstijd per jaar voor alle geselecteerde sloopgebieden op basis van het jaar van nieuwbouw (in jaren), met als gewicht het aantal vervangende nieuwbouw.* Figuur De 40 krachtwijken in Nederland Figuur Sloop en nieuwbouw in de 40 krachtwijken in de periode Figuur Nieuwbouw in de 40 krachtwijken in de periode naar vervanging, uitbreiding binnen BBG2000 en uitbreiding buiten BBG

10 10 Figuur Bevolkingsontwikkelingen in de krimpgebieden in de periode 1991-, weergegeven ten opzichte van de bevolkingsontwikkeling in Nederland en het overige deel van de provincies Zeeland, Limburg en Groningen Figuur Ontwikkeling van de woningvoorraad in de krimpgebieden in de periode 1991-, weergegeven ten opzichte van de woningvoorraadontwikkeling in Nederland en het overige deel van de provincies Zeeland, Limburg en Groningen Figuur Bevolkingsontwikkeling in de vier krimpgebieden Eemsdelta, Oost-Groningen, Parkstad en Zeeuws-Vlaanderen in de periode (1991=100) Figuur Ontwikkeling van de woningvoorraad in de vier krimpgebieden Eemsdelta, Oost-Groningen, Parkstad en Zeeuws-Vlaanderen in de periode (1991=100) Figuur Sloop van per pc4-gebied in Amsterdam, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Amsterdam, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Amsterdam, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Rotterdam, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Rotterdam,...57 Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Rotterdam, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Den Haag, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Den Haag,...66 Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Den Haag, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Utrecht, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Utrecht,...72 Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Utrecht, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Eindhoven, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Eindhoven,...78 Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Eindhoven, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Tilburg, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Tilburg,...83 Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Tilburg, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Groningen, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Groningen,...85 Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Groningen, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Breda, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Breda, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Breda, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Nijmegen, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Nijmegen, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Nijmegen, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Enschede, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Enschede,...94 Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Enschede, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Haarlem, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Haarlem, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Haarlem, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Arnhem,... 99

11 11 Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Arnhem,...99 Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Arnhem, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Zaanstad, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Zaanstad, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Zaanstad, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Amersfoort, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Amersfoort, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Amersfoort, Figuur Sloop van per pc4-gebied in 's-hertogenbosch, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in 's-hertogenbosch, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in 's-hertogenbosch, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Maastricht, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Maastricht, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Maastricht, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Dordrecht, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Dordrecht, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Dordrecht, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Leiden, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Leiden, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Leiden, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Zwolle, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Zwolle, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Zwolle, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Emmen, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Emmen, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Emmen, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Sittard-Geleen, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Sittard-Geleen, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Sittard-Geleen, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Deventer, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Deventer, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Deventer, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Alkmaar, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Alkmaar, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Alkmaar, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Heerlen, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Heerlen, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Heerlen, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Venlo, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Venlo, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Venlo, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Leeuwarden, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Leeuwarden, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Leeuwarden, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Helmond, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Helmond, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Helmond,

12 12 Figuur Sloop van per pc4-gebied in Hengelo, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Hengelo, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Hengelo, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Schiedam, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Schiedam, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Schiedam, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Almelo, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Almelo, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Almelo, Figuur Sloop van per pc4-gebied in Lelystad, Figuur Vervangende nieuwbouw per pc4-gebied in Lelystad, Figuur Nieuwbouw per pc4-gebied in Lelystad,

13 13 1 Inleiding Sloop en nieuwbouw vormen een belangrijk beleidsveld van het ministerie van VROM. Mede hierdoor beslaan sloop en nieuwbouw een steeds groeiend deel van de bouwactiviteiten in Nederland. Voor de betrokken steden vormen sloop en nieuwbouw een belangrijk beleidsonderwerp. In 2002 werd gestart met de 56-wijkenaanpak om de realisatie van het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV) te versnellen. De inzet van VROM richt zich vanaf 2007 op de 40 krachtwijken. De ambitie van het kabinet is om deze wijken over tien jaar plaatsen te laten zijn waar het aangenaam wonen is en waar inwoners kansen krijgen. Een belangrijk aandachtspunt daarbij is de eenzijdigheid van het woningaanbod in deze wijken, die ze minder aantrekkelijk maakt voor vestiging van bewoners en bedrijven. Behalve fysieke maatregelen in de woningvoorraad bestaat er tevens aandacht voor een breed palet van sociaaleconomische onderwerpen (werken, leren en opgroeien, integratie, veiligheid) op de beleidsagenda staan. De krachtwijken liggen in de gemeenten: Alkmaar, Amersfoort, Amsterdam, Arnhem, Deventer, Dordrecht, Eindhoven, Enschede, Groningen, Heerlen, Leeuwarden, Maastricht, Nijmegen, Rotterdam, Schiedam, Den Haag, Utrecht en Zaanstad. In verschillende producten en diensten van het Ministerie van VROM wordt informatie over sloop en nieuwbouw verwerkt, zoals voor de stadsaccountants van het Ministerie van VROM, voor de internetsite, de monitoring van krachtwijken en de GSB-monitor van het Ministerie van VROM. De overheid is actief betrokken bij het proces van sloop en nieuwbouw. Door marktfalen bij het investeren in de bestaande woningvoorraad ontstaan maatschappelijk niet wenselijke effecten als verkrotting en gettovorming. De overheid grijpt derhalve in en geeft middelen uit om nadelige processen om te buigen. Het is wenselijk dit proces te monitoren, zodat bekend is wat de voortgang is en het uiteindelijke effect. Het proces van sloop en nieuwbouw is immers gebonden aan uitvoeringsafspraken tussen Rijk en gemeenten. TNO heeft in de afgelopen jaren, voortvloeiend uit het datamateriaal dat bij het jaarlijks opstellen van de Bouwprognoses is ontwikkeld, een datasysteem opgebouwd waarmee sloop en nieuwbouw kunnen worden gevolgd in de tijd. Hierbij is een methodiek ontwikkeld voor het definiëren van vervangende nieuwbouw, en uitbreidingsnieuwbouw binnen en buiten bestaand bebouwd gebied. Het systeem is beschikbaar op postcodeniveau vanaf In een eerste onderzoek is het datasysteem consistent gemaakt en onderzocht op primaire vragen. In een tweede project is het datasysteem geactualiseerd en zijn sociaaleconomische effecten van sloop en nieuwbouw op postcode-4 niveau onderzocht. 1.1 Onderzoeksvraag Het onderhavige rapport past in een serie van jaarlijkse actualiseringen die TNO maakt voor het ministerie van VROM voor de periode Daarbij stelt het ministerie de volgende hoofdvragen: Wat is de ontwikkeling van nieuwbouw door uitbreiding (buiten bestaand bebouwd gebied) enerzijds en sloop/vervanging en inbreiding (binnen bebouwd gebied 2000) anderzijds over de periode 2005-? In welke mate wordt het woningaanbod gewijzigd door het proces van sloop en vervanging? Wat is de gemiddelde tijdspanne tussen sloop en vervanging en waardoor wordt deze tijdspanne bepaald?

14 14 Hoe zien de ontwikkelingen in Nederland eruit, uitgesplitst naar de 40 krachtwijken, de ISV-wijken, de niet-isv-wijken, en de G31-steden? Dit rapport is het vijfde en laatste in de reeks sinds Naast de ontwikkelingen in wijken en G31-steden wordt extra aandacht besteed aan de woningmutaties in krimpgebieden. 1.2 Werkwijze De beantwoording van deze vragen vindt in eerste instantie plaats analoog aan de methode zoals die in twee eerdere projecten is ontwikkeld. In het eerste project is een databestand ontwikkeld over de jaren , waarin een aantal kernvragen is beantwoord. In een tweede project is het databestand geactualiseerd, zijn opzetten voor uiteenlopende toepassingen gemaakt en is onderzocht wat het effect van sloop en nieuwbouw is op de sociale en economische karakteristieken van buurten. Bij de actualisering van de cijfers benutten we gegevens van het CBS die aan het lopende bestand worden toegevoegd. Bij deze bewerking is de voornaamste activiteit het in overeenstemming brengen van de postcodes van het liggende bestand met de cijfers over het afgelopen jaar. Momenteel loopt het databestand over de jaren Vervolgens worden de geformuleerde onderzoeksvragen beantwoord op dezelfde wijze als in het eerdere project beantwoord. De vierde onderzoeksvraag is daarbij kaderstellend. Hiermee wordt de indeling in tabellen vastgesteld. Dat zijn de tabellen per stad (G31), het cluster ISV-wijken versus niet-isv-wijken in de G4-G27 en per wijk (de 40 krachtwijken). Daarnaast wordt dit jaar ingegaan op ontwikkelingen in de woningvoorraad in krimpgebieden in Nederland.

15 15 2 Nationale ontwikkelingen 2.1 Nationale ontwikkelingen in de woningvoorraad In woonden in Nederland ruim 16,5 miljoen inwoners in ruim 7,1 miljoen. Er vonden bijna woningmutaties plaats. Dit is ongeveer gelijk aan De nieuwbouw nam in vergelijking tot 2008 toe, terwijl er minder werd gesloopt. Op deze wijze bleef het aantal woningmutaties ongeveer gelijk maar steeg het saldo woningmutaties ongeveer zesduizend ten opzichte van In de periode zijn ruim 311 duizend aan de woningvoorraad toegevoegd. Van de toevoeging door nieuwbouw was in krap twintig procent vervangende nieuwbouw. Inbreiding (uitbreiding binnen bestaand bebouwd gebied) maakte in ongeveer 40 procent uit van de nieuwbouw, de uitbreiding buiten bestaand bebouwd gebied zo n 40 procent. In 20 procent van de gevallen ging het om vervanging. Deze getallen zijn bijna identiek aan die voor Tabel 2.1 Mutaties in de woningvoorraad in Nederland Inwoners 1 januari Woningvoorraad 1 januari woningmutaties Saldo woningmutaties Nieuwbouw w.v.huur w.v.koop w.v.vervanging w.v.uitbreiding binnen BBG w.v.uitbreiding buiten BBG Sloop w.v.huur w.v.koop Overige toename Overige afname Bron: CBS/bewerking TNO

16 16 De overige toename betreft die zijn toegevoegd door splitsing, bestemmingswijziging of vastgoedconversie (bijvoorbeeld van kantoorpand naar woning). Over de periode bedraagt de overige toename ruim 36 duizend. Hiermee is de beleidsdoelstelling van het ministerie van VROM van 25 duizend uit overige toename voor de periode ruimschoots overtroffen. Dit was ook in 2008 al het geval. In werd aan de overige afname (door samenvoeging, bestemmingswijziging, brand of buitengebruikstelling) weinig toegevoegd, ongeveer In werden ruim 14 duizend gesloopt, zo n minder dan in Deze daling trad zowel op bij de huur- als koop. Figuur 2.1 Toename woningvoorraad naar type mutatie in de periode toename woningvoorraad uitbreidingsnwbw binnen en buiten BBG2000 vervangende nwbw overige toename Bron: CBS/bewerking TNO Na het historische dieptepunt in de toevoeging aan de woningvoorraad in 2003 laten de jaren daarop een gestage groei van de toename van de woningvoorraad zien. De toename van de woningvoorraad (de som van nieuwbouw en de overige toename) trok aan van krap 70 duizend per jaar in 2003 tot rond 90 duizend in. Werd in de rapportage vorig jaar nog uitgegaan van een afzwakking van de groei, deze blijkt in op niveau te zijn gebleven. Het is vooral de vervangende nieuwbouw die sterk bijdraagt aan de blijvende groei.

17 17 Figuur 2.2 Toename woningvoorraad naar huur en koop in de periode toename huur toename koop Bron: CBS/bewerking TNO In figuur 2.2 is de toename van de woningvoorraad uit figuur 2.1 uitgesplitst naar de ontwikkeling van de voorraad huur en koop. Zwakte de toename bij de koop in 2008 nog af, in groeide deze sector gelijk met de toename bij de huur. De productie steeg hier met rond tweeduizend. Daarmee kwam de toename van het aantal koop weer boven de 60 duizend stuks, evenals in Dit is ongeveer even hoog als in De productie van huur bedroeg in bijna 30 duizend. Er werden ongeveer meer toegevoegd dan in De laatste keer dat een productie van 30 duizend huur werd gehaald was in In 1990 lag de productie van huur rond 40 duizend.

18 18 Figuur 2.3 Onttrekkingen woningvoorraad naar sloop en overige onttrekkingen in de periode afname woningvoorraad sloop overige onttrekkingen Bron: CBS/bewerking TNO Sinds 2007 laat de afname van de woningvoorraad een scherpe daling zien, na een lange periode van groei sinds Dit is geheel te wijten aan de afname van de sloop. De overige onttrekkingen laten een vrij constant langjarig patroon zien. De sloop bedroeg in 2007 nog ruim 19 duizend. In was dit aantal met zo n vijfduizend gedaald tot ruim 14 duizend. Sinds 1990 is het aantal jaarlijks gesloopte gestegen van circa achtduizend tot een top van ruim 19 duizend in 2007, waarna de sloop daalde tot ruim 14 duizend. De overige onttrekkingen stegen sinds 1990 van ruim drieduizend tot een top van ruim vijfduizend in 2003 en Deze top wordt in niet meer gehaald. Figuur 2.4 laat zien dat de gesignaleerde daling in de sloop voor het grootste deel is toe te schrijven aan de huursector. De sloop nam hier met bijna vierduizend af ten opzichte van topjaar Sinds midden jaren negentig was sprake van een stijging van de jaarlijkse afname, van minder dan achtduizend in 1996 tot bijna 19 duizend in In de koopsector bedroeg het niveau van de onttrekking in zo n vierduizend, na niveaus rond vijfduizend in voorgaande jaren. De afname is voor koop jaarlijks relatief constant. Worden de toe- en afname in respectievelijk de koop- en huurwoningsector vergeleken, dan blijkt dat het vervangingsniveau in de koopsector op een lager niveau ligt dan in de huursector. In de huursector wordt eenvoudig meer gesloopt, terwijl in de koopsector veel meer nieuw wordt gebouwd. Kwaliteitsverlies en waardedaling vertalen zich in vastgoedportefeuilles sneller naar onttrekking aan de woningvoorraad dan in particulier bezit. Het bouwen van koop rendeert bovendien blijkbaar meer dan het bouwen van huur. De daling van het aantal gesloopte huur kan voorts verband houden met het grote aantal gesloopte in de voorafgaande jaren. Slopen en nieuw bouwen vormen een risicovol investeringstraject voor woningcorporaties, dat bovendien een bescheiden rendement levert. Het rendement in de koopsector is fors hoger. Er kan bovendien sprake zijn van verzadiging aan de vraagzijde. Bovendien kan gebrek aan krediet in deze jaren een rol spelen, zowel bij

19 19 potentiële kopers als bij degenen die de investering in slopen en nieuw bouwen moeten doen. Figuur 2.4 Onttrekkingen woningvoorraad naar huur en koop in de periode afname huur afname koop Bron: CBS/bewerking TNO Figuur 2.5 Saldo van woningmutaties in de woningvoorraad naar huur en koop in de periode saldo woningmutaties saldo huur saldo koop Bron: CBS/bewerking TNO

20 20 Het saldo woningmutaties is het saldo van de toevoegingen en onttrekkingen aan de woningvoorraad. Netto werden in ruim 70 duizend toegevoegd. Dit is ruim tien procent meer dan in Zowel de koop- als de huursector zijn voor de stijging verantwoordelijk, de huursector in iets hogere mate. Opvallend is in meerjarig perspectief dat het saldo woningmutaties voor de huursector steeds op een veel lager pad ligt dan het saldo woningmutaties koop. Nederland wordt steeds meer een land van koop. Deze ontwikkeling is logisch, gezien de verregaande en tegengestelde prijseffecten die van het gevoerde overheidsbeleid op respectievelijk de huur- en koopsector uitgaan. Het saldo woningmutaties is indicatief voor het exploitatierendement op huur- en koop. Wel stijgt het saldo woningmutaties in de huursector sinds 2003 weer enigszins. Dit geldt evenwel ook voor de koopsector. 2.2 Vervangingstijd Naast de omvang van vervangende nieuwbouw in de totale nieuwbouwproductie, wordt ook de uitvoering van sloop-nieuwbouwprojecten gevolgd. We volgen hierbij de vervangingstijd, dat wil zeggen de tijdsspanne tussen het slopen van en het realiseren van vervangende nieuwbouw. Doel is om beter inzicht te krijgen in de uitvoering van overheidsingrijpen bij complexe herstructureringsopgaven. We volgen derhalve het sloop-nieuwbouwproces in gebieden waar grootschalige sloop heeft plaatsgevonden. Het selectiecriterium is hierbij dat tenminste 24 gesloopt zijn in een postcodegebied 1. Daarnaast zal er na de grootschalige sloop vervangende nieuwbouw moeten hebben plaatsgevonden voor het berekenen van de vervangingstijd. In tabel 2.2 is een overzicht gegeven van de selectie van postcodegebieden die in aanmerking komen voor het berekenen van de vervangingstijd. In de periode zijn er uiteindelijk 909 postcodegebieden die aan de bovenstaande selectiecriteria voldoen. Op deze geconcentreerde sloopgebieden met vervangende nieuwbouw zijn in totaal bijna 29 duizend gesloopt en bijna 22 duizend teruggebouwd. De geselecteerde sloopgebieden zijn goed voor ongeveer 12 procent van de sloop en vervangende nieuwbouw in Nederland. Tabel 2.2 Overzicht selectie postcodegebieden voor berekening vervangingstijd Gebied Pc6 Sloop Nieuwbouw Vervangende Nieuwbouw Nederland Sloopgebieden Geconcentreerde sloopgebieden Geconcentreerde sloopgebieden met vervangende nieuwbouw als % van Nederland 0,2% 11,9% 1,4% 12,1% Bron: TNO, op basis van CBS 1 Voor een onderbouwing van de methodiek verwijzen we naar Vernieuwing van de woningvoorraad; sloop en vervangende nieuwbouw in detail (TNO, 2003).

21 21 In de geconcentreerde sloopgebieden met vervangende nieuwbouw vindt verdunning plaats. Voor elke 100 gesloopte worden er 75 teruggebouwd. Dit aantal moeten we opvatten als een ondergrens, aangezien het sloop-nieuwbouwproces nog niet voltooid hoeft te zijn anno. De postcodegebieden voldoen wel aan de selectiecriteria, dat wil zeggen dat een deel van de vervangende nieuwbouw is gerealiseerd na de grootschalige sloop, maar nog niet alle vervangende nieuwbouw is afgerond. Ten opzichte van vorige rapportages is de ratio van teruggebouwde toegenomen door de relatief omvangrijke vervangende nieuwbouw in het jaar. Er wordt niet op alle geconcentreerde sloopgebieden teruggebouwd, zoals goed te zien is in figuur 2.6. Tot 2002 heeft in ongeveer 60 procent van de postcodegebieden met grootschalige sloop vervangende nieuwbouw plaatsgevonden. Vanaf 2002 vlakt dit percentage af, onder invloed van de vervangingstijd. Grootschalige sloop heeft al plaatsgevonden, maar de vervangende nieuwbouw moet nog worden gerealiseerd. Wel is dit een goede indicatie voor toekomstige vervangende nieuwbouw. Tot 2004 zien we dat de trends in de sloop met een vertraging van 2-3 jaar terug te zien zijn in het verloop van de vervangende nieuwbouw. Na 2004 zien we een trendbreuk tussen de ontwikkeling van grootschalige sloop en grootschalige sloop met vervangende nieuwbouw. Sloop neemt sterk toe, maar de toename van de vervangende nieuwbouw is beperkt. Het groeitempo van de sloop wordt niet bijgehouden door vervangende nieuwbouw. We zien dit later ook tot uiting komen in een toename van de vervangingstijd. Er ligt zodoende een grote potentie voor vervangende nieuwbouw. Dit verklaart ook de sterke toename van vervangende nieuwbouw in tot 2450, ruim 900 meer als in het voorgaande jaar. Ook zien we na de piek in het jaar 2007 een daling in het aantal gesloopte in geconcentreerde sloopgebieden. In 2007 zijn 7200 gesloopt in de geconcentreerde sloopgebieden, in is dit aantal gedaald tot 3900 sloop. Dit duidt erop dat de grenzen van de fysieke aanpak van achterblijvende wijken bereikt zijn.

22 22 Figuur 2.6 Sloop en vervangende nieuwbouw in geconcentreerde sloopgebieden in de periode Sloop en Verv.Nwbw Jaar Geconcentreerde sloop Geconcentreerde sloop met vervangende nieuwbouw Vervangende nieuwbouw Bron: TNO, op basis van CBS Waar sloop in 2007 en 2008 sterk toenam in geconcentreerde sloopgebieden, zien we dat in terug in de vervangende nieuwbouw. De verwachting is dat vervangende nieuwbouw de komende jaren zal blijven toenemen, gezien de hoeveelheid sloop in de afgelopen jaren. De sloop van betreft nagenoeg volledig huur, bij vervangende nieuwbouw zien we vanaf 2002 een gelijke verhouding tussen huur en koop. De toename van het aandeel koop is ook een mogelijke verklaring voor de toename van de vervangingstijd. Er worden kwalitatief betere teruggebouwd op de grootschalige sloopgebieden.

23 23 Figuur 2.7 Vervangende nieuwbouw in de periode in geconcentreerde sloopgebieden met vervangende nieuwbouw Vervangende Nieuwbouw Koop 0 Huur Jaar Bron: TNO, op basis van CBS Berekenen van de vervangingstijd. Het berekenen van de vervangingstijd is voor het Ministerie van VROM van belang om inzicht te krijgen in het proces van stedelijke herstructurering. De berekening van de vervangingstijd is niet helemaal eenduidig. In sommige gevallen is er sprake van sloop binnen een gegeven jaar en nieuwbouw binnen het daaropvolgende jaar. Maar dat is niet altijd het geval Daarom zijn er voor de berekening van de vervangingstijd twee maten ontwikkeld: Maat (1) definieert de gemiddelde vervangingstijd als het verschil tussen het jaar waarin de grootste sloop plaatsvond en het jaar waarin de grootste nieuwbouw plaatvond. Maat (2) definieert de gemiddelde vervangingstijd als het verschil tussen het gemiddeld gewogen jaar van de gehele sloop in de periode en gemiddeld gewogen jaar van de gehele nieuwbouw in de periode Over het algemeen wordt maat (2) als standaard genomen. In een aantal complexe sloopgebieden, waar sloop en nieuwbouw door elkaar heen lopen, is voor maat (1) gekozen. De gemiddelde vervangingstijd voor bedraagt 2,5 jaar. Dat houdt in dat het gemiddeld 2,5 jaar duurt voordat er op een pc6 gebied waar meer dan 24 zijn gesloopt, nieuwbouw plaatsvindt. Hierbij dient opgemerkt te worden dat er gecorrigeerd is voor uitschieters: sloopgebieden waarbij het sloop-nieuwbouwproces langer dan 10 jaar heeft geduurd, zijn buiten beschouwing gelaten. In figuur 2.8 is een overzicht gegeven van de ontwikkeling van de vervangingstijd in de periode De vervangingstijd is in gedaald tot het niveau van voor de start van de 56-wijkenaanpak in We zien dat na 2003 de vervangingstijd sterk is toegenomen, onder invloed van de toename van het aandeel koop in de vervangende nieuwbouw. De piek in het jaar 2003 hangt ook samen met het

24 24 achterstallig onderhoud uit de tijd van economische hoogconjunctuur in de jaren Bouwactiviteiten concentreerden zich in deze periode op (meer lucratievere) uitbreidingsnieuwbouw en bouw van kantoren. Een derde verklaring is de structurele toename van sloop in Nederland. Deze toename van sloop leidt tot capaciteitsproblemen bij de vervangende nieuwbouw, waardoor vertraging optreedt. De dalende trend van de afgelopen jaar duidt op het succes van de gerichte aanpak van de 40 krachtwijken. Figuur 2.8 Gemiddelde vervangingstijd in de periode in de geconcentreerde sloopgebieden, op basis van jaar van nieuwbouw (in jaren).* 4,0 3,5 Vervangingstijd 3,0 2,5 2,0 1, Jaar Bron: TNO, op basis van CBS * Sloopgebieden met een vervangingstijd langer dan 10 jaar zijn buiten beschouwing gelaten. In figuur 2.9 is een overzicht gegeven van de verdeling van de gemiddelde vervangingstijd van de 909 geselecteerde postcodegebieden, met daarin tevens de ontwikkeling van het bestand ten opzichte van vorig jaar. We zien dat in de hele periode en ook in het merendeel van de sloop-nieuwbouw in 2-3 jaar is afgerond. In zien we dat ten opzichte van de hele periode een aantal postcodegebieden zijn waar sloop 6 tot 8 jaar geleden heeft plaatsgevonden.

25 25 Figuur 2.9 Verdeling van de vervangingstijd in geconcentreerde sloopgebieden met vervangende nieuwbouw in de periode 1990-, totaal en ontwikkeling % 30% Verdeling aantal Pc6 (%) 25% 20% 15% 10% 5% 0% Vervangingstijd in jaren Totaal aantal Pc6 (N=909) Groei (N=94) Bron: TNO, op basis van CBS In tabel 2.3 is een vergelijking gemaakt van de ontwikkelingen in het sloop-nieuwbouwproces tussen Nederland, de 40 krachtwijken en de ISV-wijken. Doordat in de 40 krachtwijken relatief veel sloop-nieuwbouwprojecten hebben plaatsgevonden in de jaren negentig, is de gemiddelde vervangingstijd over de hele periode ongeveer gelijk aan de gemiddelde vervangingstijd van Nederland en de ISV-wijken. Zoomen we echter in op de laatste twee deelperioden, dan zien we dat een sloop-nieuwbouwtraject in een krachtwijk gemiddeld langer duurt: in de periode ruim een half jaar langer en in de periode ruim een kwartaal. Ook deze daling duidt op de gerichte aanpak van de krachtwijken. In de periode is het achterstallige nieuwbouwproductie na de economische hausse weggewerkt en in de laatste periode is begonnen met de vervangende nieuwbouw na de start van de 56 wijkenaanpak. In de ISV-wijken zien we dat in de periode de gemiddelde vervangingstijd met 3,12 jaar het hoogst is. Tabel 2.3 Vervangingstijd per deelperiode van de geselecteerde sloopgebieden, op basis van het jaar van nieuwbouw.* Gemiddelde vervangingstijd Periode Nederland 40 Krachtwijken ISV-wijken ,28 1,40 1, ,88 1,76 1, ,20 2,30 2, ,84 3,58 3, ,78 3,02 3, ,35 2,36 2,53 N Bron: TNO, op basis van CBS * Sloopgebieden met een vervangingstijd langer dan 10 jaar zijn buiten beschouwing gelaten.

26 26 In figuur 2.10 is de vergelijking tussen Nederland en de 40 krachtwijken per jaar weergegeven. We zien dat sinds 2002 de gemiddelde vervangingstijd in de 40 krachtwijken ruim boven het nationaal gemiddelde zit. Echter, in 2008 en is de vervangingstijd sterk afgenomen in de krachtwijken ten opzichte van de voorgaande jaren en ten opzichte van Nederland. Figuur 2.10 Gemiddelde vervangingstijd per jaar voor alle geselecteerde sloopgebieden en de geselecteerde sloopgebieden in de 40 krachtwijken, op basis van het jaar van nieuwbouw* 4,5 4,0 3,5 Vervangingstijd 3,0 2,5 2,0 Totaal Krachtwijken 1, Jaar Bron: TNO, op basis van CBS * Sloopgebieden met een vervangingstijd langer dan 10 jaar zijn buiten beschouwing gelaten. Voor de berekening van de vervangingstijd in figuur 2.10 en tabel 2.3 heeft geen weging plaatsgevonden tussen de postcodegebieden. Als we corrigeren voor de omvang van de vervangende nieuwbouw dan zien we dat in de laatste drie jaren de gewogen vervangingstijd boven de ongewogen vervangingstijd ligt. Relatief grote sloop-nieuwbouwprojecten hebben een langere looptijd. Wel zien we in beide lijnen een dalende trend na 2007.

27 27 Figuur 2.11 Gewogen en ongewogen gemiddelde vervangingstijd per jaar voor alle geselecteerde sloopgebieden op basis van het jaar van nieuwbouw (in jaren), met als gewicht het aantal vervangende nieuwbouw.* 4,0 3,5 Vervangingstijd 3,0 2,5 2,0 1,5 Ongewogen Gewogen Jaar Bron: TNO, op basis van CBS * Sloopgebieden met een vervangingstijd langer dan 10 jaar zijn buiten beschouwing gelaten. In tabel 2.4 is de gewogen vervangingstijd weergegeven per deelperiode voor Nederland, de 40 krachtwijken en de ISV-wijken. Als we tabel 2.4 vergelijken met de ongewogen resultaten uit tabel 2.3, dan zien we bij de krachtwijken en de ISV-wijken in de periode een afwijkend resultaat ontstaan. De gemiddelde vervangingstijd is in deze periode bijna een jaar langer in de krachtwijken en ISV-wijken ten opzichte van het nationaal gemiddelde. De relatief grootschalige sloop-nieuwbouwprojecten in de krachtwijken en ISV-wijken hebben in deze periode relatief lang geduurd. In de periode zien we de krachtwijken en ISV-wijken weer convergeren naar het nationaal gemiddelde van 2,93 jaar.

28 28 Tabel 2.4 Gewogen vervangingstijd per deelperiode van de geselecteerde sloopgebieden, op basis van jaar van nieuwbouw, met als gewicht het aantal vervangende nieuwbouw* Gemiddelde vervangingstijd Periode Nederland 40 Krachtwijken ISVwijken ,34 1,42 1, ,79 1,83 1, ,23 2,24 2, ,04 4,02 3, ,93 3,07 3, ,45 2,44 2,70 N Bron: TNO, op basis van CBS * Sloopgebieden met een vervangingstijd langer dan 10 jaar zijn buiten beschouwing gelaten.

29 29 3 Woningmutaties in de G31-steden en de 40 krachtwijken 3.1 Algemeen beeld in steden, wijken en woonmilieus In deze paragraaf worden de ontwikkelingen in de woningvoorraad beschreven voor steden, wijken en woonmilieus. In paragraaf 3.2 worden vervolgens de woningmutaties per G31-stad en krachtwijk weergegeven in kaarten en cijfers. Steden Er hebben zich in bijna 44 duizend woningmutaties voorgedaan in de G31- steden 2. Daarmee zijn de G31-steden goed voor een derde van alle woningmutaties in Nederland, terwijl rond 36 procent van de woningvoorraad zich hier bevindt. De G31- steden liepen daarmee in in de pas met de nationale woningmutaties. Dit was anders in 2008, toen de G31-steden een veel hoger aandeel woningmutaties lieten zien dan het aandeel woningvoorraad. Vervangende nieuwbouw en sloop vonden in meer dan proportioneel plaats in de G31-steden: 44 procent van de vervangende nieuwbouw werd uitgevoerd in de G31, en 47 procent van de sloop. De overige toename (splitsing, vastgoedconversie, bestemmingswijziging) bedroeg liefst 62 procent, de overige afname (samenvoeging, onttrekkingdoor schade of onbewoonbaarverklaring) 60 procent van het nationale totaal. Ten opzichte van 2008 is de onderliggende dynamiek van de woningvoorraad in verder teruggezakt van 47 duizend tot bijna 44 duizend. De toevoeging aan de woningvoorraad bedroeg per saldo bijna 25 duizend. Dit is ruim vijfduizend meer dan in De belangrijkste reden hiervoor is de daling van het aantal gesloopte huur, met ongeveer 3500 eenheden. Ook de sloop van koop daalde, terwijl er meer koop nieuw werden gebouwd dan in De uitbreiding binnen bebouwd gebied steeg met bijna tweeduizend, de uitbreiding buiten bebouwd gebied daalde met zo n Het aantal onttrekkingen (sloop plus overige afname) lag in rond Dit is fors lager dan in 2008, toen dit aantal rond lag. Andermaal blijkt hieruit de forse daling van het aantal onttrekkingen door sloop met rond Het aantal overige onttrekkingen steeg juist met zo n 400 tot rond In de G31-steden werden in verhoudingsgewijs meer huur gebouwd dan nationaal. Ging het op nationaal niveau om 30 procent van het aantal nieuwbouw, in de G31-steden was dit 34 procent. In verhouding tot het nationale beeld is er in de G31-steden in sprake geweest van meer vervanging (24 procent), meer inbreiding (44 procent) en minder uitbreiding buiten bestaand bebouwd gebied (32 procent). 47 Procent van de sloop van in Nederland vond in de G31-steden plaats. Daarmee waren deze steden actiever met sloop dan Nederland als geheel, al ligt het percentage flink lager dan in 2008, toen het 60 procent bedroeg. In liefst 94 procent van de sloopgevallen ging het in de G31 om huur (landelijk 80 procent). 2 Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Eindhoven, Tilburg, Groningen, Breda, Nijmegen, Enschede, Haarlem, Arnhem, Zaanstad, Amersfoort, s-hertogenbosch, Maastricht, Dordrecht, Leiden, Zwolle, Emmen, Sittard-Geleen, Deventer, Alkmaar, Heerlen, Venlo, Leeuwarden, Helmond, Hengelo, Schiedam, Almelo en Lelystad.

30 30 Tabel Mutaties in de woningvoorraad in de G31-steden in en de periode 2005-* G Inwoners Woningvoorraad woningmutaties Saldo woningmutaties Nieuwbouw w.v.huur w.v.koop w.v.vervanging w.v.uitbreiding binnen BBG w.v.uitbreiding buiten BBG Sloop w.v.huur w.v.koop Overige toename Overige afname Bron: CBS/bewerking TNO * Bij de eigendomsbepaling van sloop en nieuwbouw is het mogelijk dat in bepaalde gevallen onjuistheden zijn ontstaan in de gemeentelijke administratie van woningmutaties. De G4-steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht zijn goed voor vijftien procent van de Nederlandse woningvoorraad. Met elf procent lag het percentage woningmutaties veel lager. Er werden in de G4-steden verhoudingsgewijs meer huur gesloopt en minder koop. Ook vond er wat meer vervangende nieuwbouw plaats, terwijl de nieuwbouw als geheel in de pas liep met de omvang van de woningvoorraad. Het aantal woningmutaties daalde met bijna duizend eenheden ten opzichte van 2008.