Behandeling met donorsperma

Transcriptie

1 info voor de patiënt Behandeling met donorsperma IUI-D: intra-uteriene inseminatie met donorsperma UZ Gent, Afdeling Reproductieve Geneeskunde

2 Lijst met afkortingen Inhoudsopgave FSH HIV HSG IM ICSI IUI IUI-D IVF IVF-D LH MESA SC TESE Follikelstimulerend hormoon Humaan immunodeficiëntievirus Hysterosalpingografie (foto van baarmoeder en eileiders) Intramusculair (in de bil) Intracytoplasmatische sperma-injectie Intra-uteriene inseminatie (stilzwijgend wordt verstaan: met sperma van de partner) Intra-uteriene inseminatie met donorsperma (vervangt de oude benaming KID = kunstmatige inseminatie met donorsperma) In-vitrofertilisatie (met partnersperma) In-vitrofertilisatie met donorsperma Luteïniserend hormoon Microscopische epididymaire sperma-aspiratie Subcutaan (onderhuids) Testiculaire sperma-extractie Inleiding p. 4 De diagnose binnen een heteroseksuele relatie p. 5 1 Vruchtbaarheidsproblemen bij de man p. 5 2 De rouw om het verlies van de eigen vruchtbaarheid en het zoeken naar een alternatief p. 6 De aanmeldingsprocedue voor een IUI-D behandeling p. 9 1 Medisch consult p. 9 2 Counselinggesprek bij de fertiliteitsconsulente p Bespreking teamvergadering p. 13 De donoren p Screening van donoren p Donormatching p. 17 De behandelingscycli, planning en beleid p Eisprongstoornissen p Eileiderstoornissen p Endometriose p Psychologische problemen p Leeftijdsgebonden verminderde eicel- en embryokwaliteit p. 23 Psychologische aspecten tijdens de behandeling p. 24 Zwangerschap na IUI-D p Kans op zwangerschap p Verloop van de zwangerschap p Follow-up van de zwangerschap p. 27 Besluit p. 28 Praktische aspecten van de behandeling p Kosten betreffende behandeling p Akkoordverklaring p Samenstelling team en Organisatie p. 30 Bijlagen p Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 3

3 Inleiding De diagnose binnen een heteroseksuele relatie Deze tekst richt zich tot diegenen voor wie in intra-uteriene inseminatie met donorsperma (IUI-D) een oplossing kan zijn voor een onvervulde kinderwens. Dit kunnen zijn: Heteroseksuele paren die vernemen dat omwille van een spermaprobleem een spontane zwangerschap tussen hen beiden totaal onmogelijk of uiterst onwaarschijnlijk is en bij wie deze problemen in de huidige stand van de medische wetenschap niet kunnen behandeld worden; Lesbische vrouwen die in een stabiele relatie leven en die zich gerealiseerd hebben dat bij hen een diepe kinderwens aanwezig is; Sommige alleenstaande vrouwen. De mogelijkheden om d.m.v. in vitro fertilisatie (IVF) of d.m.v. intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI) zwanger te worden zijn nu zo ruim geworden en de slaagkansen zo hoog, dat er veel minder dan vroeger een beroep moet gedaan worden op IUI-D. Er zijn echter nog steeds paren met een totaal onbehandelbare steriliteit. Het is niet geheel uitgesloten dat ook voor deze mensen op langere termijn oplossingen zouden kunnen gerealiseerd worden door het creëren van kunstmatige geslachtscellen, maar deze technologie is nog maar in het begin van het laboratoriumonderzoek. Wanneer echter de mogelijkheid om een genetisch eigen kind te verwekken niet bestaat, zien paren zich verplicht om een keuze te maken tussen: 1. bewust kinderloos te blijven 2. adoptie of 3. donorinseminatie. Ook wanneer IVF/ICSI behandelingen wel gebeurd zijn, maar zonder zwangerschap zijn gebleven, is IUI-D een optie. 1 Vruchtbaarheidsproblemen bij de man In de meeste gevallen van verminderde mannelijk fertiliteit heeft men te maken met sperma van (sterk) verminderde kwaliteit, waarvan de spontane zwangerschapskansen niet helemaal nul zijn, maar b.v. in de grootte-orde van 1 tot 5% per jaar. In zulke gevallen is IUI-D niet de eerste optie maar wordt in principe behandeld met intra-uteriene inseminatie met partnersperma (IUI), ofwel met IVF/ICSI (Fig. 1). Indien helemaal géén zaadcellen aanwezig zijn (azoöspermie) of, in de vrij zeldzame gevallen waarbij IUI of IVF/ICSI niet tot een zwangerschap heeft geleid, is IUI-D aangewezen. Zelfs in geval van azoöspermie is soms ICSI mogelijk met bijbalzaadcellen of met zaadcellen die rechtstreeks uit de teelbal gehaald worden. Fig. 1 Spontane zwangerschapskans in functie van de tijd (jaren) bij koppels van wie de man min of meer uitgesproken sperma-afwijkingen vertoont groep 1 = 0,1-1 M/ml; groep 2 = 1-5 M/ml; groep 3 = 5-10 M/ml; groep 4 = M/ml beweeglijke spermatozoa. (M/ml = Miljoen per milliliter) 4 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 5

4 De vraag naar IUI-D moet actief uitgaan van het paar zelf omdat men er zeker wil van zijn dat deze behandeling beantwoordt aan een wel overwogen eigen inzicht van de aanvragers. IUI-D kan in principe aangevraagd worden in geval van: Totale afwezigheid van zaadcellen (azoöspermie) zonder mogelijkheid tot behandeling. Wanneer mogelijkheden bestaan (hormonaal, microchirurgisch) zal meestal voorgesteld worden dat deze eerst benut worden (bvb. herstel van sterilisatie, MESA (microscopische epididymaire sperma-aspiratie), TESE (testiculaire sperma-extractie), zie ook de brochure betreffende IVF/ICSI). Ieder geval wordt individueel besproken. Sperma van zeer ongunstige kwaliteit (ernstige oligoasthenoteratospermie), zonder mogelijkheid van behandeling en/of nadat pogingen d.m.v. ICSI zonder resultaat zijn gebleven (de meeste paren bereiken een zwangerschap); in principe wordt niet op een verzoek tot donorinseminatie ingegaan indien er zaadcellen in het ejaculaat zijn en er tevoren geen ICSI poging(en) zijn uitgevoerd. Risico op ernstige overerfbare afwijkingen bij een kind verwekt door echtgenootsperma. Rhesus-iso-immunisatie: dit probleem is extreem zeldzaam dankzij de systematische toediening van antirhesus antistoffen in alle risicogevallen. In principe zullen alle aanvragen beluisterd worden, wat niet wil zeggen dat er in alle gevallen een gunstig advies zal volgen. 2 De rouw om het verlies van de eigen vruchtbaarheid en het zoeken naar een alternatief Na de diagnose zal steeds een diepgaande bezinning bij de aanvragers nodig zijn omtrent de ernst van de kinderwens en omtrent de betekenis van vaderschap. Het afscheid nemen van een eigen genetisch kind voor een paar en het genetisch vaderschap voor een man, komt neer op een rouwproces. Het is dan ook beter om niet onmiddellijk de stap te zetten naar een behandeling met donorsperma maar eerst te zorgen voor een gestructureerde psychologische uitklaring. Rouw is een natuurlijke reactie op een verlies, zoals bij het overlijden van een geliefd persoon. Bij het rouwproces rondom ongewenste kinderloosheid kan men spreken van meerdere verliezen: het verlies van het nooit ontstane kind, het verlies van controle over de eigen vruchtbaarheid, het verlies van eigen nazaten, het ophouden van een genetische lijn, Een rouwproces verloopt strikt genomen volgens een aantal stadia met bijhorende gevoelens. In de praktijk komen de gevoelens niet in een precieze volgorde naar voren maar kunnen mensen in verschillende periodes in meer of mindere mate met deze gevoelens te maken krijgen. Daarnaast ervaart men binnen de relatie deze rouwgevoelens nooit tegelijkertijd of even intens. Ten eerste is er de fase van ontkenning waarbij men het gevoel heeft van dit kan mij toch niet echt overkomen. Ontkenning is een soort afweermechanisme waarmee wij ons beveiligen tegen overspoelende emoties. Een tweede belangrijk gevoel is agressie, dat eigenlijk een uiting is van de onmacht waarmee men geconfronteerd wordt. Men is kwaad op zichzelf, de partner, de arts, soms op de hele wereld. Men heeft het gevoel onrechtvaardig behandeld te worden. Deze gevoelens kunnen heel sterk zijn en nieuw voor een persoon die voordien rustig en zachtaardig was. Daarnaast is er de schuld: wat heb ik misdaan dat dit mij/ons overkomt?. Het gevoel elkaar niet te kunnen geven waar men zo naar verlangt. Een vierde emotie is het verdriet waarmee men als koppel geconfronteerd wordt. Tot slot zullen langzaam maar zeker gevoelens van aanvaarding en berusting de boventoon nemen. Kortom, er komen talloze types van reactie voor en de weg die sommigen afleggen om uiteindelijk het rouwproces te voltooien is soms zeer lang en pijnlijk. Het centrum biedt de mogelijkheid om dit proces te laten begeleiden door de fertiliteitsconsulente (klinisch psychologe) die aanwezig is op de dienst. Pas wanneer het verlies van de eigen vruchtbaarheid aanvaard en goed geïntegreerd is, kan de tweede fase echt van start gaan: het kiezen van het alternatief. Bewust kinderloos blijven Het ouderschap definitief opgeven is voor sommigen een bewuste, zinvolle keuze. Beroep, hobby s, sociale contacten, de vele mogelijkheden tot zinvolle vrijetijdsbesteding die onze maatschappij biedt (reizen, clubs en verenigingen) kunnen een leven vullen zonder dat kinderloosheid de volledige ontplooiing van beide partners in de weg moet staan. Wellicht wordt er te weinig gedaan om mensen in deze richting actief te begeleiden. De media geven ook soms de onterechte indruk dat er voor elk probleem wel een onmiddellijke oplossing bestaat. Voor paren die deze keuze willen uitklaren is een onderhoud mogelijk met de fertiliteitsconsulente. 6 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 7

5 Adoptie Deze keuze dient weloverwogen te worden binnen de relatie. Voor de gepaste ouders is het een zeer zinvol -en vaak dubbel nuttig - perspectief. Er bestaat in België een procedure voor binnenlandse en buitenlandse adoptie. Indien u concretere informatie wenst, kan u hiervoor terecht bij de fertiliteitsconsulente. Donorinseminatie Door de jarenlange gunstige ervaring met IUI-D in België en elders opgebouwd, is de sociale aanvaarding van deze behandeling sterk toegenomen. De optie IUI-D kan nu aan de meeste paren voorgesteld worden als een mogelijke keuze. Ongeveer 75% van alle vrouwen die met IUI-D beginnen zullen uiteindelijk een baby krijgen. Honderdduizenden mensen in de hele wereld zijn door middel van donorinseminatie ontstaan. Gezien het delicate en zeer individuele karakter van IUI-D, is het niet de taak noch de plicht van de arts paren aan te raden tot deze behandeling over te gaan. De keuze en de vraagstelling gaan van het paar uit. De arts kan enkel te verstaan geven dat deze behandeling kan aangeboden worden en dat het paar in aanmerking komt. De aanmeldingsprocedue voor een IUI-D behandeling Wanneer u de beslissing voor het opstarten van een IUI-D behandeling genomen hebt, verloopt de aanmelding in drie stappen. Wanneer een paar zich voor het eerst wendt tot een IUI-D-centrum, zal het gespreksonderwerp verschillen naar gelang de psychische en medische situatie van het paar. Soms is nog uitleg nodig aangaande het waarom van de steriliteit, soms komt een paar meteen concrete inlichtingen inwinnen. Er kunnen tal van vragen gesteld worden. Voor vele antwoorden zal naar deze brochure worden verwezen. Het is voor een goede samenwerking tussen de artsen, vroedvrouwen/verpleegkundigen en patiënten van belang dat de patiënt goed geïnformeerd is maar ook dat men weet dat de patiënt een realistische kijk heeft op de slaagkansen. Eens de behandeling begint, zal vaak blijken dat tijdens de inseminaties zelf soms weinig tijd voor gesprek rest. Wij raden aan dat paren die tijdens de behandeling zelf nieuwe vragen en problemen hebben, hiervoor een afzonderlijke consultatie aanvragen, buiten een inseminatie om, bij de arts die hun intake heeft gedaan. Zulke evaluatieconsultatie heeft trouwens steeds plaats na een 5 à 6-tal maand IUI-D zonder zwangerschap. De hieronder beschreven procedure geldt ook voor de aanvragen van lesbische paren en alleenstaande vrouwen. 1 Medisch consult Fig. 2 IUI-D behelst het eenvoudig inbrengen van voorbereid sperma afkomstig van een donor tijdens een gewoon gynaecologisch onderzoek in de baarmoeder (intra-uteriene inseminatie: IUI). IUI-D is niet zo kunstmatig als velen menen. Het is een technisch simpele, kortstondige, pijnloze procedure die ambulant gebeurt en gemakkelijk vaak kan herhaald worden zonder enige ongunstige nevenwerking voor de vrouw. De normale toestand van de vrouwelijke inwendige geslachtsorganen is afgebeeld in Fig.2. De voorafgaande onderzoeken bij de vrouw worden beperkt tot : Het bevragen van de medische voorgeschiedenis en actuele medische toestand; 8 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 9

6 Beoordeling van de aanwezigheid van een normale eisprongfunctie door het hormonaal profiel van de cyclus te onderzoeken (fig.3); wanneer een mooi regelmatige cyclus bestaat, zal zelden veel onderzoek nodig zijn; Een hysterosalpingografie (HSG, foto van baarmoeder en eileiders) om de doorlaatbaarheid van de vrouwelijke tractus aan te tonen. Deze foto wordt gemaakt door de verwijzende gynaecoloog, of bij rechtstreekse contactname door een arts van het centrum (fig.4); een HSG wordt ook vaak slechts gemaakt bij uitblijven van zwangerschap na enkele maanden; Bloedafname voor bepaling van: bloedgroep en rhesusfactor, antistoffen (rubella, toxoplasmose, hepatitis B & C = virale geelzucht, HIV, Chlamydia trachomatis); Een routine-gynaecologisch onderzoek (+ baarmoederhalsuitstrijkje) en borstonderzoek. Dit bilan laat toe in de beste uitgangssituatie van start te gaan. In principe worden vrouwen met een regelmatige cyclus en zonder voorgeschiedenis van gynaecologisch lijden a priori als normaal vruchtbaar beschouwd en worden de onderzoeken dus sterk beperkt. Enkel wanneer er een aanwijzing voor een afwijking bestaat in de voorgeschiedenis of bij uitblijven van zwangerschap wordt meer nadrukkelijk onderzocht. Indien nodig, zal medicatie voorgeschreven worden om de eisprong te stimuleren. In de loop van de behandeling kunnen echter nieuwe elementen aan het licht komen die al dan niet met succes behandeld kunnen worden. Het grootste gedeelte van de falingen van IUI-D is toe te schrijven aan stoornissen die slechts tijdens de behandelingscycli vastgesteld worden. Het zijn meestal: weerbarstige eisprongstoornissen, endometriose (zie verder) en transportstoornissen van de eicel door de eileider(s). Een diagnostische laparoscopie (rechtstreeks onderzoek van het klein bekken onder narcose) behoort zeker niet tot de routine pre-iui-d-oppuntstelling, maar kan voorgesteld worden wanneer na een aantal cycli geen zwangerschap optreedt (Fig.5). Het is dus van belang om alle medische gegevens waarover U beschikt mee te brengen, zodat geen tijd verloren wordt met de behandeling van vrouwelijke vruchtbaarheidsstoornissen. 2 Counselinggesprek bij de fertiliteitsconsulente Iedereen die een aanvraag indient voor een IUI-D-behandeling heeft standaard een counselinggesprek bij de fertiliteitsconsulente. Het nemen van de beslissing om donorsperma te gebruiken en de IUI-D-behandeling op zich vraagt immers, naast medische begeleiding, ook psychosociale zorg bestaande uit het geven van informatie, bespreken van de implicaties van de beslissing, bieden van emotionele steun, Wat komt tijdens het eerste gesprek zoal aan bod? Bij een heteroseksueel paar wordt tijdens deze consultatie aandacht geschonken aan de motivatie voor IUI-D, de relatie, de verwerking van de mannelijke onvruchtbaarheid, het verschil tussen genetisch en sociaal ouderschap, eventuele twijfels,... Bijkomend vindt een open gesprek plaats rond belangrijke thema s als: openheid/geheimhouding naar het kind, al dan niet openheid in de omgeving, de anonimiteit van de donor, Lesbische paren en alleenstaande vrouwen met kinderwens hebben ook standaard een counselinggesprek, handelend enerzijds over de belangrijke thema s in verband met IUI-D (openheid naar omgeving en het kind, juridische aspecten, anonimiteit van de donor) en anderzijds een psycho-sociale analyse (duur relatie, kinderwens, motivatie voor IUI-D, ). Fig. 3 Verloop van de bloedconcentratie van de voornaamste hormonen (oestradiol E2, progesteron P, LH en FSH). Fig. 5 Schematische afbeelding van het rechtstreeks onderzoek van de inwendige vrouwelijke geslachtsorganen (diagnostische laparoscopie) onder verdoving. Fig. 4 Foto van een normale baarmoederholte en eileiders (hysterosalpingografie). 10 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 11

7 Openheid/geheimhouding Over het medisch geheim bestaat geen twijfel; de arts mag eenvoudigweg aan het kind zijn oorsprong niet meedelen, zelfs al zou hij er door een volwassene, door IUI-D ontstaan, om gevraagd worden. Het dilemma treft dus de ouders, die verplicht zijn hieromtrent een beslissing te nemen. Een absolute regel is hier onbestaande. Wij laten als centrum elk koppel de vrijheid hierover zelf te beslissen, hierbij kan de fertiliteitsconsulente een helpende hand toesteken. Enkel die beslissing waarmee elk individueel koppel in het meest harmonieuze akkoord kan leven in relatie met hun omgeving en hun toekomstig kind, beschouwen wij als de beste. Er is momenteel nog steeds een discussie gaande over welke beslissing van de ouders nu de beste zou zijn voor de ontwikkeling van het kind. In de praktijk blijkt de meerderheid van de paren nog te kiezen voor geheimhouding. Psychologen en sociologen verklaren echter dat een dergelijk niet uitgesproken gegeven kan wegen als een geheim op een gezin en destabiliserend kan zijn voor de band ouders-kinderen. Anonimiteit van de donor Op dit moment is in België de anonimiteit van de donor in alle IUI-D centra de regel. De spermagift gebeurt strikt anoniem. De ontvangers, noch het eventuele kind zullen ooit vernemen van wie het sperma afkomstig is. De donor zal ook nooit vernemen of met zijn sperma zwangerschappen zijn ontstaan en zeker niet bij wie. Deze anonimiteit wordt gegarandeerd door het medisch beroepsgeheim. Ethische en juridische aspecten van IUI-D Op de zuiver ethische aspecten van IUI-D kan in dit korte bestek niet grondig worden ingegaan. Er is wel literatuur over beschikbaar, zowel uit gelovig als uit ongelovig standpunt. De katholieke kerk maar ook de islam en andere godsdiensten staan meestal afwijzend tegenover elke vorm van geassisteerde voorplanting, dus ook tegenover IUI-D. Er zijn dan ook wel paren die om louter religieuze redenen deze behandeling afwijzen. Voor mensen die tot het katholieke geloof zijn toegetreden, is er in onze ervaring in de praktijk maar zelden een probleem. De geloofsovertuiging van de patiënt kan o.i. echter geen reden zijn om de arts te ontslaan van de plicht tot nuchtere informatie. Mohammedanen weigeren bijna altijd IUI-D. Bij de Joden hangt het vaak af van het advies van de rabbijn. Vrijzinnigen accepteren IUI-D op theoretische ethische gronden gemakkelijker. In alle gevallen echter doorworstelt het koppel een crisis ten aanzien van de wezenlijke betekenis van vaderschap: is het vooral een genetisch iets of eerder en vooral een levenslange sociale rol, de zorg om een kind dat leeft en groeit in een gezin? De wetgever heeft alleszins aan dit laatste gedacht: elk kind dat geboren wordt binnen een huwelijk, ook na gebruik van IUI-D, is juridisch volwaardig en automatisch het kind van zijn sociale vader. Ontkenning van vaderschap is zelfs onmogelijk wanneer beide partners de aanvraag hebben gedaan. Wanneer het kind geboren wordt bij niet gehuwde partners, is de gebruikelijke erkenningprocedure noodzakelijk. Enkel wanneer één der partners nog niet volledig vrij is van een vroegere huwelijksband, kunnen er bepaalde juridische problemen rijzen. Daarom wensen wij ook dat de juridische status van beide aanvragers voor de aanvang tot behandeling ondubbelzinnig zou zijn. Bij lesbische paren die via IUI-D een kind krijgen, is er slechts één juridische moeder namelijk de vrouw die bevalt van het kind. Op dit ogenblik woedt in België de discussie om de bestaande adoptiewet ook open te stellen voor paren van hetzelfde geslacht. Indien deze wet goedgekeurd wordt, zou de meemoeder het kind kunnen adopteren en beide ouders gelijke rechten en plichten krijgen. Alleenstaande vrouwen staan genoteerd als enige wettige ouder. 3 Bespreking teamvergadering Na het verzamelen van de medische en psychosociale informatie betreffende de aanvraag, wordt elk dossier binnen de teamvergadering besproken. Tijdens dit teamoverleg wordt er een advies (positief, negatief, uitstel) over de aanvraag uitgesproken. Dit advies wordt vervolgens aan de aanvragers meegedeeld. Bij positief advies kan men effectief starten met de behandeling en wordt het donorsperma aangevraagd. Volgende voorwaarden dienen onder andere vervuld te zijn voor men effectief kan starten met IUI-D: In geval van een andrologische indicatie voor IUI-D moet deze vast staan en goed gedocumenteerd zijn na een correct andrologisch onderzoek. Beide partners dienen het verzoek samen te formuleren. Het koppel hoeft niet gehuwd te 12 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 13

8 zijn, maar uit het gesprek met de consulente moet de stabiliteit en de duurzaamheid van de relatie blijken. Er mogen geen contra-indicaties bestaan voor zwangerschap (bestaande ernstige ziektes, fysiek zowel als psychisch, maar ook bvb. overgewicht). Er moet bij de vrouw een normale vruchtbaarheid kunnen vermoed worden. Wanneer ook bij de vrouw vruchtbaarheidsstoornissen bestaan, zal een behandeling hiervan nodig zijn. Ongeveer de helft van alle vrouwen die met IUI-D beginnen, dienen eveneens behandeld te worden. Vaak is een behandeling nodig om de eisprong uit te lokken of te regelen. Uitzonderlijk kan het zelfs nodig zijn over te gaan tot in vitro fertilisatie met donorspermatozoa (IVF-D). Lesbische paren kunnen een aanvraag indienen en in de meeste gevallen wordt in ons centrum hierop ook ingegaan. Toch wensen wij graag een onderhoud met de fertiliteitsconsulente om meer te weten te komen over de achtergrond van de aanvraag. Voor alleenstaande vrouwen liggen de kaarten vergelijkbaar. Er wordt steeds een onderhoud geregeld met de fertiliteitsconsulente en vervolgens wordt een beslissing genomen op de stafvergadering. De donoren De donoren zijn de anonieme personages van elk IUI-D-programma. Zonder hen is niets mogelijk. Toch is het vinden van geschikte donoren van wie het sperma invriesbaar is niet altijd evident. Vooraleer tot de technisch eenvoudige inseminatie van een spermastaal kan overgegaan worden, is dan ook een lange weg afgelegd, niet alleen langs de kant van de ontvangers, maar evenzeer langs de kant van de donor en van de leden van de spermabank die fertiel sperma trachten te bekomen en in te vriezen. 1 Screening van donoren Kandidaat-donoren zijn mannen die zich spontaan melden op het andrologisch laboratorium, vaak als reactie op radio- of televisieuitzendingen of op artikels in de vulgariserende pers. Het zijn mensen uit de meest uiteenlopende lagen en sferen van de maatschappij. Zij zijn tussen 20 en 40 jaar oud en zijn bereid de volgende onderzoeken te ondergaan: Een uitgebreid onderhoud met een arts voor een klinisch onderzoek en een peiling naar motivatie, intelligentieniveau (dat niet onder het normale mag liggen), medisch verleden (ziekten, operaties), levensstijl, hun seksuele en psychologische normaliteit. Zij worden allen klinisch en andrologisch onderzocht. Proefinvriezingen van het sperma. Slechts 20 à 30 % van alle kandidaat donoren heeft een invriesbaar sperma. Invriezing is echter een dwingende vereiste omdat met vers sperma een (weliswaar zeer miniem) risico bestaat op overdracht van infecties zoals HIV, Hepatitis B en C = virale geelzucht, Chlamydia trachomatis. Bloedonderzoek. Naast bepaling van bloedgroep en rhesusfactor, wordt ook nagegaan of de algemene biochemie van de donor normaal is en/of hij geen drager is van de hierboven vermelde overdraagbare infectieziekten. Donoren die zelf nog geen kinderen hebben, ondergaan ook een karyotypering, d.i. een genetisch onderzoek met de bedoeling afwijkingen in het aantal en de structuur van de chromosomen (erfelijk materiaal) uit te sluiten. Het onderzoek naar infectieus overdraagbare aandoeningen wordt regelmatig ( om de 6 maanden ) herhaald. 14 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 15

9 Opstellen van een fenotypekaart. Dit is een fiche waarop genoteerd worden: bloedgroep (A, B, O, AB), rhesusfactor (positief/negatief), lengte, gewicht, oogkleur (bruin, blauw, grijs), haarkleur (zwart, bruin, blond, ros) lichaamsbouw. Deze kenmerken worden in overeenstemming gebracht met de fenotypekaart van de man van het aanvragende paar, die wordt opgesteld door de fertiliteitsconsulente. Eens al deze formaliteiten vervuld, komen de donoren min of meer regelmatig, uit vrije wil, en zolang ze wensen of zolang het nodig is. Er wordt naar gestreefd het aantal verschillende paren dat met eenzelfde donor wordt behandeld, te beperken. Wanneer paren een tweede zwangerschap beogen, vragen zij doorgaans sperma van dezelfde donor. Dit is niet steeds mogelijk (bvb. als de donor is verhuisd of wenst te stoppen). Op die manier kan het gebeuren dat van een zelfde donor meer dan 10 kinderen geboren worden, maar in niet meer dan 6 gezinnen. Een donor ontvangt vanaf het derde staal (2 proefinvriezingen) steeds een onkostenvergoeding. Dit bedrag is bedoeld als schadeloosstelling voor werk- of tijdsverzuim en transportkosten. De donor kan maximaal 1x/week doneren. De frequentste motivaties voor spermadonatie zijn: altruïsme (velen zijn ook bloedgever), zinvolle bestemming van een ejaculaat dat anders verloren gaat, sensibilisatie voor vruchtbaarheidsstoornissen door problemen in eigen gezin, familie of vriendenkring, sociale verantwoordelijkheidszin, de wens eigen vroegere tekorten goed te maken, vooraleer zichzelf te laten steriliseren soms ook ten dele de financiële vergoeding. Bij alle weerhouden donoren is een element van onbaatzuchtigheid aanwezig. De spermagift gebeurt strikt anoniem. De leden van de spermabank kennen zelf de identiteit van de donoren niet; alles gebeurt met gecodeerde systemen. De donor zal zelf nooit vernemen of met zijn sperma zwangerschappen zijn Fig. 6 Gekleurde strootjes en visotubes gebruikt ter indentificatie van de donorstalen. ontstaan en zeker niet bij wie. Zo ook zullen de ontvanger, noch het eventuele kind vernemen van wie het sperma afkomstig is. Deze anonimiteit wordt gegarandeerd door het medisch beroepsgeheim. Alle dossiers van patiënten die deelnemen aan een IUI-D-programma blijven steeds gescheiden van elk ander medisch dossier dat van de patiënt zou bestaan. De spermagiften gebeuren op andere ogenblikken en op andere plaatsen dan de inseminaties. Een vrouw die een afspraak heeft voor een inseminatie kan er zeker van zijn dat een man die zij in de wachtzaal ziet zitten, niet haar donor kan zijn. De spermabank zelf bestaat uit invriesapparatuur en toebehoren dat toelaat strootjes met donorsperma volgens de geëigende techniek bij 196 C te bewaren in een grote trommel die met vloeibare stikstof is gevuld (Fig. 7 en 8) en waar het sperma in strootjes van verschillende kleuren in genummerde en gekleurde kokers wordt opgeslagen. 2 Donormatching De bedoeling is om een zo groot mogelijke fysieke overeenkomst na te streven tussen de kenmerken van de mannelijke partner van het acceptorkoppel en de donor. Elk paar dat met IUI-D begint, dient echter te beseffen dat soms onvoorziene effecten door de natuur zelf worden voortgebracht. In onze ervaring heeft echter nog geen enkel paar zich achteraf beklaagd over een onaanvaardbaar gebrek aan gelijkenis tussen kind en vader. Tijdens de consultatie met de fertiliteitsconsulente worden de fysieke kenmerken van beide partners genoteerd op een fenotypekaart. In de donorbank stelt men ook een fenotypekaart op van de donor. De donorselectie gebeurt vervolgens in de donorbank aan de hand van beide fenotypekaarten. Er wordt in de eerste plaats rekening gehouden met de bloedgroep en de rhesusfaktor. Deze zal zo gekozen worden dat de Fig. 7 Sperma bank : collectie donorstalen in vloeibare stikstof Fig. 8 Sperma bank : grote aluminiumtrommel met vloeibare stikstof gevuld waarin de strootjes (0,5 ml) sperma zijn ondergedompeld (buitenzicht) 16 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 17

10 bloedgroep van het kind verklaarbaar is uit de bloedgroep van de beide (sociale) ouders. Verder spelen oogkleur, haarkleur en lengte een rol. Met karakteriële en psycholo gische factoren kan geen rekening worden gehouden. Gesteld kan echter worden dat deze kenmerken grotendeels door milieu-invloeden en slechts gedeeltelijk door genetische factoren bepaald worden. Lesbische paren nemen vaak de fysieke kenmerken van de meemoeder als basis voor het invullen van de fenotypekaart. Alleenstaande vrouwen nemen meestal hun eigen uiterlijk als basis. Na de matching worden een aantal strootjes van de donor (meestal voor zes inseminaties) overgebracht naar het labo van het fertiliteitcentrum en aldaar voor gebruik op naam van de aanvragers bewaard. In de kosten die worden aangerekend, wordt bovendien 3 jaar bewaring van de strootjes voorzien. Dit wil zeggen: als er binnen de eerste zes cycli een zwangerschap optreedt, worden de overige strootjes nog 3 jaar bewaard in de donorbank. Dit laat toe om dezelfde donor te gebruiken voor eventueel een volgende zwangerschap. De behandelingscycli, planning en beleid Indien een vrouw een regelmatige cyclus heeft (fig. 9), dan is het beleid simpel. De arts bepaalt op welk cyclusdagen de vrouw moet komen voor opvolging van de cyclus en voor de inseminaties. Dit gebeurt op basis van echo s en/of bloedwaarden; soms wordt ook gebruik gemaakt van urinetesten die het hormoon LH detecteren. Deze test dienst s morgens te worden uitgevoerd. Wanneer hij positief uitvalt, wordt dit s morgens telefonisch medegedeeld aan de verpleegkundigen/vroedvrouwen op het nummer en wordt de inseminatie afgesproken. In principe gebeuren inseminaties op elke dag van de week, ook zaterdag of zondag. Na plaatsen van een speculum, wordt via het slangetje de inhoud van het bereide spuitje geïnsemineerd in het baarmoederlichaam (intrauteriene inseminaties). Wanneer de maandstonden zijn opgetreden, wordt opnieuw zo spoedig mogelijk (buiten het weekend) afgesproken voor de komende cyclus. Vermits ook de leden van het centrum weekend en vrije dagen ter beschikking stellen om de inseminaties op de exacte dagen te kunnen uitvoeren, wordt ook van de patiënten de grootst mogelijke soepelheid en medewerking terzake verwacht. In andere gevallen echter (minstens 1/3) is de kwaliteit van de eisprong in spontane cycli onvoldoende of is het tijdstip te wisselend. Dan zal vrijwel steeds worden overgegaan tot ovulatie-inductie (eisprongstimulatie). In een eerste tijd gebeurt dit eenvoudig met pillen. Indien de respons niet voldoet, wordt overgegaan op injecties in een van dag tot dag aangepast schema. De inseminatiedagen worden dan pas bepaald naarmate de stimulatie vordert. Fig. 9 Rijpe follikel en zijn ovulatiestigma (plaats waar de eicel vrijkomt). 18 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 19

11 De meest frequente oorzaak van faling van IUI-D is gelegen in vruchtbaarheidsstoornissen bij de vrouw. Vruchtbaarheidsstoornissen bij de vrouw berusten doorgaan op een van de volgende problemen: Ovulatie (eisprong)stoornissen Eileiderstoornissen Endometriose Psychologische problemen Leeftijdsgebonden verminderde eicel- en embryokwaliteit Afwijkingen in elk van deze oorzaken zijn bijna steeds voor behandeling vatbaar. Deze behandelingen falen soms. Er kan bijna altijd worden overgegaan op in vitro fertilisatie met donorzaadcellen (IVF-D). De gang van zaken bij IVF staat beschreven in een afzonderlijke brochure. Daarom kan door de geneesheer in de loop van de behandelingsperiode besloten worden dat het zinloos is verder te gaan met insemineren. Soms ontdekt men bepaalde afwijkingen (b.v. endometriose) in de loop van de behandeling en komt de dokter pas dan tot een meer genuanceerd inzicht dan mogelijk was op basis van de onderzoeken die voor de start van de behandeling uitgevoerd werden. 1 Eisprongstoornissen Tussen de totale afwezigheid van een eisprong en het vrijkomen van een normale rijpe eicel ligt een heel overgangsgebied. Eisprongstoornissen moeten behandeld worden om zwanger te kunnen worden. Vaak wordt gebruik gemaakt van een urinaire test om de piek van het hormoon LH te bepalen. Fig. 10 Met een echografieapparaat (a) kan langs vaginale weg snel en pijnloos een beeld van de zich ontwikkeldende follikels (b) worden verkregen. Soms wordt de eisprong geregeld met pilletjes of met rechtstreekse ovariële stimulatie met injectie van hormoonpreparaten ( gonadotrofines ) die intramusculair (IM) of subcutaan (SC) worden toegediend. Allerlei schema s zijn mogelijk; deze worden individueel volgens noodzaak met de behandelende artsen besproken. Vaak wordt van echografie (fig. 10) gebruik gemaakt om de eicelrijping op te volgen. Deze behandeling is meer belastend zowel voor de patiënt(e) in de eerste plaats, maar ook voor de artsen. Soepelheid en bereidheid zich in te passen in de bestaande werkschema s is dus noodzakelijk. Bij goede indicatie en mits het nodige geduld zijn al talrijke zwangerschappen op deze wijze bekomen. Meer dan zes cycli behandelingen op deze wijze zonder resultaat heeft o.i. echter slechts zelden of nooit zin. Zoals reeds vermeld, kan men bij aanhoudende faling de stap zetten naar IVF met donorzaadcellen. De werkwijze van IVF wordt in de afzonderlijke IVF brochure beschreven. Samenvattend kan men stellen dat de overgrote meerderheid van de eisprongstoornissen te behandelen zijn, d.w.z. dat men een eisprong kan uitlokken. Of al dan niet een zwangerschap optreedt, hangt dan vooral af van de mogelijkheid van het paar om geduldig een aantal cycli door te gaan. Wij ontraden vrouwen van 40 jaar of meer met KI te beginnen. Zij worden slechts zeer zelden zwanger, vertonen zeer veel miskramen en dragen steeds een verhoogd risico zowel voor het kind als voor de moeder. Vaak zal men dan ook meteen IVF-D voorstellen. 2 Eileiderstoornissen Wanneer van bij de aanvang een totale steriliteit bestaat wegens beiderzijdse afwezigheid of totale ondoorlaatbaarheid van de eileiders, heeft IUI-D geen zin. Dan zal men een keuze moeten maken tussen microchirurgie, ofwel in vitro fertilisatie met donorsperma ( IVF-D). Op de argumenten die bij elke individuele vrouw verschillen voor microchirurgie versus IVF gaan we hier niet in. Soms echter bestaan er transportstoornissen van de eicel die niet voor chirurgie vatbaar zijn en waar men best meteen naar IVF gaat. 20 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 21

12 3 Endometriose Onder endometriose verstaat men het voorkomen van eilandjes endometrium (= baarmoederslijmvlies) weefsel in het kleine bekken (buikvlies, ovaria eileiders, ligamenten). Deze letsels kunnen klein maar actief of groot en weinig actief (maar mechanisch hinderlijk) zijn. De zekerheidsdiagnose kan meestal enkel per laparoscopie (kijkoperatie) gesteld worden. Wanneer endometriose opduikt, hoeft men zeker niet meteen alle moed op te geven maar dient men te beseffen dat de kansen verminderd zijn, zelfs wanneer alle andere punten normaal uitvallen. Bij graad III en IV endometriose is doorgaans operatief ingrijpen noodzakelijk (Fig. 11) ofwel gaat men naar IVF-D. Bij de mildere vormen zijn er verschillende medicamenteuze mogelijkheden, die echter hetzij zeer langdurig zijn hetzij erg duur en waarvan het resultaat steeds onzeker blijft. Ook bij gunstige reactie komt de endometriose doorgaans stilaan terug. Elke individuele vrouw dient met de arts haar situatie uit te praten voor wat betreft de beste aanpak. Vaak luidt een zware (d.i. actieve) endometriose het definitief einde van behandelingspogingen in. Fig. 11 Uitgebreide intra-ovariële endometriose maakt het openen van de eierstok noodzakelijk voor gehele verwijdering van de ( chocolade -) kyste -inhoud en -wand ). 4 Psychologische problemen Vrijwel alle koppels die met een vruchtbaarheidsbehandeling beginnen hebben hooggespannen verwachtingen. Deze verwachtingen worden soms niet ingelost. Voor IUI-D ligt het slaagpercentage rond de 15 % per cyclus, d.w.z. dat ongeveer 1 cyclus op 7 tot een zwangerschap leidt; 6 op 7 vrouwen zijn dus ontgoocheld omdat het mislukt is. Een tijdelijke nervositeit is dan ook normaal. Soms legt het falen van IUI-D een reeds tevoren bestaande, dieperliggende psychische problematiek bloot. Blijken er psychologische problemen, dan wordt een gesprek met de fertiliteitsconsulente aanbevolen. Soms stelt de behandeling zo zware eisen aan de individuele draagkracht dat paren denken aan het stopzetten van de behandeling. De totale kans op slagen door IUI-D bedraagt ongeveer 75%. Vrouwen bij wie geen zwangerschap optreedt na ongeveer 9 10 cycli kunnen daarna nog een beroep doen op in vitro fertilisatie met donorzaadcellen (IVF-D). Helaas zijn er steeds paren die ook dan zonder de langverwachte zwangerschap eindigen, maar het totale percentage mensen die een kindje bekomen is toch wel zeer hoog (tot 90% van hen die volhouden). 5 Leeftijdsgebonden verminderde eicel- en embryokwaliteit Bij toenemende leeftijd van de vrouw treden er meer breuken op in het erfelijk chromosomenmateriaal. Dit is verantwoordelijk voor het normale verschijnsel dat embryo s dan veel minder frequent doordelen en innestelen. 22 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 23

13 Psychologische aspecten tijdens de behandeling Zwangerschap na IUI-D Een vruchtbaarheidsprobleem en de daarop volgende behandelingen hebben een impact op het individueel en relationeel leven van een koppel. De behandeling met de mogelijks verschillende mislukte pogingen vraagt heel wat persoonlijke draagkracht en heeft ook zijn effect op de relatie. Nogal wat koppels vertonen bijvoorbeeld tekenen van spanning en stress, vaak oplopend hoe langer de gewenste zwangerschap uitblijft. Uw behandelend arts zal u de raad geven om uw verwachtingen in te stellen op een realistisch perspectief. Bovendien blijkt het in een fertiliteitsbehandeling ook noodzakelijk om zorg te blijven dragen voor jezelf en de kwaliteit van je relatie. Paren verliezen dit tijdens hun behandeling te gemakkelijk uit het oog. Diepgaande psychologische problemen kunnen rijzen daar waar de aanvaarding van IUI-D door beide partners toch niet op gelijke wijze blijkt te zijn verlopen. Het is van wezenlijk belang te beseffen dat men zijn leven lang met de andere partner samenleeft, en dat het eenzijdig verlangen naar een kind de ander niet onder druk mag zetten om toe te geven aan iets waar hij/zij niet helemaal aan toe is. Dergelijke spanningen kunnen zich uiten op affectief of seksueel vlak en dienen aangepakt te worden voor de behandeling wordt verder gezet. Voor een aantal koppels zal de behandeling niet leiden tot hun gedroomde resultaat. In een afsluitend gesprek met de arts zal dit uitgebreid besproken worden. Het uitblijven van een zwangerschap zal gevolgd worden door een rouw proces en leidt tot verschillende rouwgevoelens: twijfel aan de genomen beslissing, depressieve gevoelens omtrent nooit zwanger te zullen zijn, opstandigheid, soms agressie. Indien u problemen tijdens de behandeling ervaart, raden we sterk aan om dit te melden, ofwel aan de arts, de vroedvrouw of rechtstreeks aan de fertiliteitsconsulente. Er zal aandacht aan geschonken worden en eventueel een therapeutisch proces opgestart worden. Gesprekken met vrienden of familieleden kunnen soms ook een uitlaatklep bieden voor twijfels en angsten maar houden ook een volledige openheid in. 1 Kans op zwangerschap De natuurlijke vruchtbaarheid van de mens is laag. Een normaal vruchtbaar paar heeft ± 20 % zwangerschapskans per cyclus. Dit betekent dat na 6 maanden ongeveer 70 % van de normale paren een zwangerschap zullen boeken, ongeveer 90 % na 1 jaar en ongeveer 95 % na 2 jaar. De resultaten van IUI-D zijn hiermee te vergelijken maar liggen toch wel iets lager (gemiddeld 15 % per cyclus) (Fig. 12). Dit is te wijten aan twee factoren: ingevroren en ontdooid sperma verliest steeds wat van zijn bevruchtend vermogen (echt ideale donoren zijn zeldzaam) én de vrouwen die IUI-D ondergaan zijn als groep globaal wat minder vruchtbaar dan een vergelijkbare populatie vrouwen met vruchtbare mannen. In de praktijk ziet men dan ook een cumulatief zwangerschapspercentage van ± 40 % na 3 maanden, 60 % na 6 maanden en 75 % na 12 maanden. Daarna blijft zwangerschap mogelijk maar het aantal inseminaties per zwangerschap is te hoog om stelselmatig door te gaan. Dit wordt individueel beoordeeld maar doorgaans actief afgeraden. In vele gevallen zal men na 9, maximaal 12 cycli gefaalde IUI-D verdere pogingen ondernemen met IVF-D ofwel alle verdere behandeling stopzetten. Wanneer werkelijk geen enkele oorzaak van infertiliteit bij Fig. 12 Vergelijkende grafieken betreffende het optreden van zwangerschappen in een normaal vruchtbare populatie en een populatie IUI-D patiënten. 24 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 25

14 de vrouw wordt gevonden, kan nog 3 à 6 cycli verder behandeld worden met een absoluut maximum van 18 maanden. Het is mogelijk dat een vrouw die een eerste maal zwanger werd in een eerste cyclus, de tweede keer 10 maanden nodig heeft en omgekeerd. Resultaat door IUI-D is dus niet gegarandeerd en moeilijk voorspelbaar. De meeste vrouwen worden wel zwanger. Men mag wel eens de moed verliezen, maar niet te snel de hoop opgeven, ten minste zolang de arts de kansen als redelijk inschat. Faling van IUI-D berust vrijwel steeds op verklaarbare maar niet met succes behandelbare gynaecologische stoornissen. Het is van groot belang in te zien dat ondanks alle mogelijke redelijke inspanningen, zwangerschap toch kan uitblijven en dat het dan beter is de relatie niet op te offeren aan een overdreven bekommernis om kost wat kost en tegen beter weten in door te willen gaan. Het getuigt van moed en wijsheid soms stop te kunnen zeggen. Zeker wanneer de arts zelf aan stoppen denkt, kan men best de juiste conclusie trekken. 2 Verloop van de zwangerschap Medisch gezien onderscheidt een IUI-D zwangerschap zich in niets van elke normale zwangerschap. Ongeveer één op zeven zwangerschappen evolueert niet normaal en eindigt in een miskraam. Dit vergt doorgaans een curettage. Na een korte wachtperiode wordt de behandeling dan normaal voortgezet. Buitenbaarmoederlijke zwangerschap (Fig. 13) komt even vaak voor als normaal. Er worden evenveel jongens als meisjes geboren en het is onmogelijk het geslacht vooraf te bepalen. Vermits vrij veel vrouwen moeten gestimuleerd worden, zijn meerlingzwangerschappen wat frequenter. Er zijn niet méér zwangerschapsverwikkelingen of kunstverlossingen (keizersnede, vacuümextractie). Er zijn niet meer (integendeel, zelfs iets minder) aangeboren of genetische afwijkingen, maar elk koppel dient te beseffen dat zulke afwijkingen mogelijk zijn (trisomie 21 = syndroom van Down vb. bij 1 op 1000). De eventuele prenatale opsporing ervan volgt dezelfde regels als bij elke andere zwangerschap. 3 Follow-up van de zwangerschap Fig. 13 Buitenbaarmoederlijke (eileider) zwangerschap in de rechtereileider: indicatie voor conservatieve microchirurgie. IUI-D-kinderen zijn nogal eens voorwerp van affectieve overinvestering van vaak overgelukkige ouders. Bij overdreven angsten of zorgen kan een nieuw onderhoud met een therapeut nodig zijn. Uit studies van kinderen, na IUI-D geboren, is gebleken dat zij in niets verschillen van natuurlijke kinderen op sociaal, psychologisch, intellectueel vlak of met betrekking tot de relatie ouders-kind. IUI-D-kinderen zijn kinderen zoals alle anderen. Soms zijn ze wat overdadig bemoederd en bevaderd zodat hun gemiddeld ontwikkelingsniveau boven dat van andere kinderen steekt. Dit geldt ook voor de kinderen van lesbische paren. Voor de goede follow-up van ons IUI-D programma vragen wij alle ouders ons op de hoogte te houden van het resultaat van hun behandeling. 26 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 27

15 Besluit Praktische aspecten van de behandeling Uit dit overzicht moge blijken dat IUI-D in wezen een technisch eenvoudige behandeling is die gemakkelijk een groot aantal cycli kan volgehouden worden en die een zeer hoog totaal slaagpercentage (tot 90%) biedt wanneer de indicatie goed gesteld is en de vrouw normaal vruchtbaar is. Het grootste probleem ligt in de soms eindeloze weg die sommige paren moeten afleggen om tot de beslissing IUI-D te komen. Dan begint alles opnieuw van nul. De situatie is dan pas ongeveer vergelijkbaar met die waarin een koppel met normale vruchtbaarheid zich bevindt wanneer het beslist heeft kinderen te willen. Het is van groot belang dat beide partners bewust kiezen voor IUI-D en menen dat zij beiden gelukkiger zouden zijn met een (donor)kind. Zullen zij écht van het kind houden of willen zij het kind alleen maar onder druk van de omgeving of om redenen die weinig met ouderschapswens te maken hebben? Deze essentiële vraag dient ondubbelzinnig in elk individueel geweten beantwoord te worden. 1 Kosten betreffende behandeling Tijdens de intake zal uitleg gegeven worden over de kosten. IUI-D is niet voorzien in de nomenclatuur van de geneeskundige verstrekkingen in België. Er wordt dus van de aanvragers een persoonlijke financiële inspanning gevraagd om sommige kosten van het programma te dragen. Het gevraagde bedrag voor het donorsperma is enkel kostendekkend en het is dankzij deze bijdrage dat de spermabank structureel kan blijven bestaan. Volgende kosten van de donorbank worden door dit bedrag gedekt: rekrutering en screening van donoren, personeel en infrastructuur van de bank, investering betreffende registratie,... Het bedrag wordt steeds voor de eerste inseminatiecyclus vereffend. De inseminaties zelf geven telkens aanleiding tot een consultatie. Bloedafnames, echografie, enz. vallen onder de ziekteverzekering. 2 Akkoordverklaring Vooraleer te starten, heeft het paar een ondertekende verklaring aan het fertiliteitscentrum overhandigd. Dit document symboliseert de beslissing om tot IUI-D over te gaan en impliceert tevens een volledig ouderschapsengagement t.o.v. het kind. Dit ligt ook juridisch als dusdanig bij wet vast. (zie bijlage) 28 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 29

16 3 Samenstelling team en Organisatie Fertiliteitsteam Diensthoofd van de Universitaire Vrouwenkliniek: prof. dr. M. Temmerman Verantwoordelijkheid fertiliteitscentrum: prof. dr. P. De Sutter en prof. dr. J. Gerris Fertiliteitsarts: dr. K. Dirckx. Er is ook steeds minstens een gynaecoloog in opleiding werkzaam op het centrum. Telefoon verpleegkundigen/vroedvrouwen vanuit België: vanuit Nederland: Fax vanuit België: vanuit Nederland: Centrum voor andrologie UZ Gent Diensthoofd: prof. dr. J.M. Kaufman De activiteiten worden gecoördineerd door dr. G. T Sjoen en dr. A.Mahmoud. Hier worden de donoren gezien, onderzocht en gescreend en worden de sperma stalen gestockeerd. Ook het medisch onderzoek van mannen met vruchtbaarheidsstoornissen kan er plaats vinden, evenals de routine sperma-analyses. Telefoon vanuit België: vanuit Nederland: Telefoon voor raadpleging vanuit België: vanuit Nederland: Website IVF- centrum infertil.uzg@ugent.be Website IVF 30 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 31

17 Bijlagen Vragen? Noteer ze hier Fenotypekaart Geïnformeerde toestemming in verband met gebruik en bewaring van donorsperma 32 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 33

18 Vragen? Noteer ze hier 34 Behandeling met donorsperma Behandeling met donorsperma 35

19 Afdeling Reproductieve Geneeskunde Vrouwenkliniek (2P3) De Pintelaan Gent Tel. +32 (0) Centrum voor Andrologie 9K12E De Pintelaan Gent Tel. +32 (0) v.u.: F. Colardyn, afgevaardigd bestuurder UZ Gent, De Pintelaan 185, 9000 Gent Deze brochure werd enkel ontwikkeld voor gebruik binnen het UZ Gent. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het UZ Gent. Universitair Ziekenhuis Gent De Pintelaan Gent Tel. +32 (0) Fax +32 (0) info@uzgent.be - MODULO.be /2008