Codes van Goede Praktijk

Transcriptie

1 Codes van Goede Praktijk Wannes VAN AKEN MILIEUPOLITIE & BODEM STUDIEDAG 06/05/2013

2 WETTELIJK KADER Besluit van 08/07/2010 VBO en GO: monsterneming, analyse en grafische voorstelling van de boringen moeten uitgevoerd worden in overeenstemming met de codes van goede praktijk die in het BHG gelden of, bij ontstentenis, die in het Vlaams of het Waals Gewest gelden Besluit van 15/07/2012 erkenning-bvd/registratie-bsa: deskundigen en saneerders zijn ertoe gehouden om bij de uitvoering van opdrachten het veldwerk te verrichten of toe te zien op de verrichting ervan in overeenstemming met de codes van goede praktijk die in het BHG gelden of, bij ontstentenis, in het Vlaams of het Waals Gewest gelden Gebrek aan codes van goede praktijk op dit ogenblik keuze tussen: - Compendium voor Monstername en Analyse (CMA), opgesteld door het VITO en van kracht in Vlaanderen - Compendium Wallon des Méthodes d'échantillonnage et d'analyse (CWEA), opgesteld door het ISSEP en van kracht in Wallonië 2

3 DOELSTELLINGEN Verzekeren van de UNIFORMITEIT van de onderzoeken CMA en CWEA niet 100 % identiek risico op verschillen tussen onderzoeken moet vermeden worden Verzekeren van de KWALITEIT (= representativiteit) van de onderzoeken De resultaten van de monsterneming en de analyse vormen de basis die alle daaropvolgende verplichtingen in een bodemdossier bepaalt behoefte aan het bepalen van een minimaal kwaliteitsniveau (= representativiteit) GEBRUIKERS: - Deskundigen, saneerders en laboratoria: richtlijn voor de uitvoering van veldwerk en analyses - Agenten van het BIM: - Controle van de gelijkvormigheid van de bodemonderzoeken - Controle-instrument bij terreinbezoeken

4 OPSTELLING VAN DE CODES 2 de semester 2011: BIM lanceert een bestek voor de gunning van een opdracht tot opstelling van de codes van goede praktijk. Doelstelling van de opdracht: opstelling van codes van goede praktijk voor het BHG: A. door iemand met praktijkervaring = bodemverontreinigings-deskundige B. op basis van het CMA en het CWEA vanuit een streven naar harmonisatie met de andere gewesten C. mogen niet strijdig zijn met de bepalingen van de Bodemordonnantie en haar uitvoeringsbesluiten (bv. Besluit van 08/07/2010 VBO en GO: bemonsteringstraject van het voor analyse bestemde bodemstaal 50 cm, stoffen die lichter zijn dan water: peilbuis snijdend, ) Eind 2011:weerhouden bodemverontreinigingsdeskundige UNIVERSOIL

5 OPSTELLING VAN DE CODES 2012: opstelling van de codes van goede praktijk door UNIVERSOIL onder het toezicht van een begeleidingscomité bestaande uit vertegenwoordigers van het BIM, OVAM en SPW 17/01/2013: verzending van de codes van goede praktijk naar de bodemverontreinigingsdeskundigen ter raadpleging + signalering inwerkingtreding voorzien op 1 juni /02/ /03/2013: ontvangst van 41 opmerkingen van de deskundigen 22/03/2013: verzending van voorstel tot aanpassing van de codes van goede praktijk aan de personen die reageerden 15/04/2013: vergadering met VEB, FEDEXSOL en AB-ECOGLOBE ter bespreking van het voorstel tot aanpassing april 2013: definitieve versie van de codes van goede praktijk met aanpassingen in het blauw gemarkeerd in de tekst binnenkort gepubliceerd op

6 INWERKINGTREDING Code Inwerkingtreding Code van goede praktijk nr. 1: uitvoering van boringen 01/06/2013 Code van goede praktijk nr. 2: installatie van peilbuizen 01/06/2013 Code van goede praktijk nr. 3: staalname en bewaring 01/06/2013 Code van goede praktijk nr. 4: analysemethoden 01/01/2014 Code van goede praktijk nr. 5: beschrijving van de boringen en peilbuizen 01/06/2013 Reden voor uitgestelde inwerkingtreding: laboratoria hebben meer tijd nodig om zich aan de opgelegde analysemethoden aan te passen.

7 CVGP N 1: UITVOERING VAN BORINGEN

8 KEUZE BOORMETHODE Principe: Voorafgaandelijk aan de boring kiest de deskundige de geschikte boormethode(s) d.m.v. eliminatie van de niet geschikte boormethodes. Keuze op basis van: - Doel boorcampagne: - vb. gedetailleerde lithologische beschrijving - vb. bodemstaalname voor analyse - vb. plaatsen peilbuis - Opzet boorcampagne: - vb. ongeroerde bodemstaalname - vb. bereiken bepaalde diepte - Omgevings-, bodem- en polluentkenmerken: - vb. toegankelijkheid en vrije hoogte boorlocatie - vb. aanwezigheid puin - vb. diepte grondwatertafel (boring in onverzadigde/verzadigde zone)

9 BOORMETHODES EDELMANBOOR (geroerde staalname, cohesief, weinig puin) RIVERSIDEBOOR (geroerde staalname, stenen/puin) GRINDBOOR (geroerde staalname, stenen/puin)

10 BOORMETHODES GUTSBOOR (min. geroerde staalname in cohesieve/puinrijke gronden) PULSBOOR (verzadigde zone, slappe/zandige bodemlagen) niet-gedetailleerde boorbeschrijving! bodemstaalname voor analyse: tijdelijk overschakelen op andere techniek (bvb. steekboor) uitzondering: indien geen werkwater gebruikt, analyse opgehaald materiaal mogelijk mits resultaten als INDICATIEF beschouwd

11 BOORMETHODES STEEKBOOR (ongeroerde staalname) Manueel: steekbus Machinaal: bvb. Geoprobe: staalname d.m.v. PE-liners SPIRAALBOOR (manueel doorboren hardere lagen krijt-kalk-puin) bodemstalen niet geschikt voor analyse!

12 BOORMETHODES ZUIGERBOOR (niet-cohesieve bodems onder grondwaterspiegel, weinig geroerde monsters) HAMERBORING (doorboren gesteente, destructief voor bodemstalen) VERLOREN PUNT (plaatsing peilbuizen zonder bodemstaalname of geologische beschrijving) Blind boren! voorafgaandelijke kennis geologie vereist Risico dichtslibben boorgatwand, wat aanleiding kan geven tot peilbuis met slechte toestroming

13 BOORMETHODES VOLLE AVEGAAR (machinaal) In principe niet aangewezen voor bodemonderzoek! Tolereerbaar in volgende gevallen: Uitsluitend doorboren puinlaag/stortmateriaal/zandsteenbanken Doorboren onverzadigde zone om peilbuis te plaatsen in cohesieve grond, mits : - Geologie voldoende gekend - Boren binnen gladde verbuizing - Geen gedetailleerde boorbeschrijving & geen bodemstaalname - Verzadigde zone: overschakeling op andere techniek Andere gevallen of aanwezigheid puur product: niet toegestaan! Trage continue rotatie per geboord interval 1,5 m volledige avegaar ophalen en leegmaken - staalname: enkel kern materiaal bemonsteren. Argumenteren in rapport waarom gebruikt.

14 BOORMETHODES HOLLE AVEGAAR (machinaal) In principe niet geschikt voor bodemonderzoeken! Tolereerbaar in de volgende gevallen: - Uitsluitend doorboren puinlaag/stortmateriaal/zandsteenbanken - Doorboren onverzadigde zone om peilbuis te plaatsen in cohesieve grond, mits: - Geologie voldoende gekend - Geen gedetailleerde boorbeschrijving & geen bodemstaalname - Verzadigde zone: overschakeling op andere techniek Andere gevallen of aanwezigheid puur product: niet toegestaan! Argumenteren in rapport waarom gebruikt.

15 BOORMETHODES HOLLE AVEGAAR (machinaal) Als holle avegaar onderaan is afgesloten met een vergrendelbare punt die opgehaald kan worden met behulp van een specifiek mechanisme, opgehangen aan een kabel, dan kan er op de gewenste diepte een representatief monster genomen worden met behulp van een ramguts of steekbus.

16 "BOOR"-METHODES GRAVEN VAN PROEFSLEUVEN OF PROEFPUTTEN Erg heterogene bodems: risico dat de klassieke boring onvoldoende representatief is (bv. aanwezigheid van puin, vermoeden van asbest,...) Aanwezigheid bodemverontreinigingsdeskundige: direct tussenkomen, als dit nodig blijkt. Proefsleuven of proefputten worden onmiddellijk na het veldwerk terug opgevuld met het ontgraven materiaal. Hierbij wordt de gelaagdheid gerespecteerd. Argumenteren in rapport waarom gebruikt.

17 VOORAFGAAND AAN HET BOREN 1. Bepaling van de locatie van de boring Selectie en markering van de plaats van de boring, rekening houdend met: - plannen m.b.t. nutsleidingen (er moet minstens een samenvatting van de plannen op het terrein aanwezig zijn) - indicaties ter plaatse in verband met nutsleidingen (deksels, enz.) - signalen van metaal-/leidingdetectoren - infrastructuren: kelders, vloeistofdichte pistes, ondergrondse tanks, enz. 2. Proper maken, proper werken (in voorkomend geval) - Proper maken van de zone waar de boring verricht zal worden vermijden dat de aan het oppervlak aanwezige verontreinigende stoffen de tijdens de boring genomen monsters contamineren. - Beschermen van de omgeving van de boring met bv. een plastic folie vermijden dat het oppervlak en/of de muren in de buurt van de boring gecontamineerd worden door het materiaal dat tijdens de boring opgehaald wordt. 3. Signalisatie en veiligheidsmaatregelen - Plaatsen van signalisatie en treffen van veiligheidsmaatregelen om de veiligheid van de boorploeg én de gebruikers van het terrein te verzekeren.

18 TIJDENS HET BOREN 1. Verwijdering van verharding (in voorkomend geval) bv. kernboring door beton/asfalt Verwijderen van het koelwater uit het boorgat alvorens over te gaan naar de volgende fase! (risico op contaminatie: PAK in teerhoudend asfalt, zouten in beton, zware metalen van de kernboor) 2. Voorboring 0-1 m-mv: aanbevolen om manueel te boren of te graven door het risico op aanwezigheid van kabels/leidingen 3. Gebruik van werkwater (in voorkomend geval) In principe verboden, tenzij dit nodig is omwille van technische redenen (bv. voor de uitoefening een van tegendruk om te vermijden dat er nietcohesief bodemmateriaal in de verbuizing naar boven komt) Niettemin: - noteren van het nettovolume van het gebruikte werkwater (schoonpompen na plaatsing peilbuis te verhogen met 5 keer dit volume) - Erop toezien dat de kwaliteit van het werkwater = kwaliteit van drinkwater

19 RETENTIEZONE PREVENTIE VAN VERONTREINIGING EN KRUISCONTAMINATIE 1. Boringen/peilbuizen in een retentiezone Zone waar de verontreiniging in de bodem aanwezig is onder de vorm van puur product Zowel de zone met residueel product (puur product gevangen in bodemporiën), de zone met vrij product (drijf- en/of zaklaag) en de verontreiniging die geadsorbeerd is aan de bodemdeeltjes in de verzadigde en onverzadigde zone ter hoogte van deze zone. Te bepalen op basis van: organoleptische waarnemingen Veldtesten (olie-water reactie, Soedanrood, PID) concentraties in de bodem (indien gekend): zeer indicatief ken de aanwezigheid van puur product vermoed worden vanaf de overschrijding van de interventienorm voor woonzones.

20 PREVENTIE VAN VERONTREINIGING EN KRUISCONTAMINATIE 1. Boringen/peilbuizen in een retentiezone (vervolg) Alleen de volgende boortechnieken zijn toegelaten: Verbuisde handmatige boringen; Steekboringen (bv. geoprobe); Pulsboringen met verbuizing. Gebruik van gladde verbuizing verplicht. Versmering van de verontreiniging moet vermeden worden: Gebruik van avegaarboring verboden; Gebruik van werkwater verboden; Plaatsing van geneste peilbuizen verboden.

21 PREVENTIE VAN VERONTREINIGING EN KRUISCONTAMINATIE 2. Gebruik van verbuizing Verplichting om een gladde verbuizing te gebruiken: - Boring door niet-consistente lagen: om naval of dichtslibben boorgat te vermijden - Boring door asfalt-, puin- of aslagen: om naval in boorgat te vermijden. - Boring door een sterk verontreinigde zone of een drijflaag, om een contaminatie van de onderliggende bodemlagen te vermijden ('versmering'). Wanneer de wandwrijving op de verbuizing te groot wordt, plaatst men een tweede en eventueel derde verbuizing met een kleinere diameter (vertoeren). Opgelet: 'vertoering' mag nooit in een drijf- of zaklaag plaatsvinden, noch in sterk verontreinigde zones aanwezig in het bodemprofiel.

22 PREVENTIE VAN VERONTREINIGING EN KRUISCONTAMINATIE 3. Vermijden van een verontreiniging door het boormateriaal Het gebruik van smeermiddelen is niet toegelaten (bv. schroefdraad van verbuizingen). Boormateriaal moet vrij zijn van verontreiniging en bodemresten van eerdere boringen alvorens een boring aan te vatten: - gebruik van hogedrukreinigers/stoomreinigers; - gebruik van reinigingsmiddelen aanbevolen (i.e. detergent, bv. Deconex) voor reiniging op het terrein; - na reiniging: materiaal overvloedig afspoelen met proper water. 4. Boringen tussen grondwaterlagen Boring door een weinig of niet doorlatende laag tussen 2 aquifers risico op verspreiding van verontreinigende stoffen in de diepte, dus: - gebruik van gladde verbuizing - bij opvulling van het boorgat, plaatsing van een kleistop over het hele traject van de doorboorde weinig of niet doorlatende laag.

23 NA HET BOREN 1. Plaatsing van de peilbuis (in voorkomend geval) 2. Opvulling van het boorgat Gebruik van boorresten toegestaan, als: indien organoleptisch niet verontreinigd; indien aangebracht in identieke gelaagdheid als de onverstoorde lithologie. Niet-gebruikte boorresten: af te voeren door de deskundige. Plaatsing van kleistoppen: - over het hele traject van doorboorde weinig of niet doorlatende lagen - al naargelang de verontreiniging: over het hele traject van de boring of over een deel ervan (bv. delen met NAPL) 3. Herstelling van de verharding (zo goed mogelijk herstellen in de oorspronkelijke staat) 4. Reiniging van de boorlocatie en het boormateriaal

24 FIN Code de Bonnes Pratiques N 1: réalisation de fo rages Questions ou remarques? EINDE Code van Goede Praktijk N 1: uitvoering van b oringen Vragen of opmerkingen? si non on continue avec le code suivant indien niet doen we voort met de volgende code

25 CVGP 2: INSTALLATIE VAN PEILBUIZEN

26 PEILBUISONDERDELEN topdop / capuchon kleistop / bouchon d argile kering / collerette (option) stijgbuis / tube aveugle zandfilter / massif filtrant filterbuis / crépine annulaire ruimte - espace annulaire (min. 1,5 cm) peilbuisvolume volume du piézomètre filterkous / chaussette (option) slibvang / piège à sédiment (option) afsluitdop / bouchon de pied

27 PEILBUISONDERDELEN Stijgbuis en filterbuis: HDPE, PVC of inox centraal in boorgat plaatsen Filterbuis: Reikt nooit over 2 of meerdere watervoerende lagen Lengte: tussen 1 en 3 m (afwijkingen motiveren in rapport) Slitopening: < 2 x minimale diameter korrelgrootte filtergrind (standaard: 0,3 mm) Optioneel: filterkous (extra barrière fijne partikels) Optioneel : slibvang (aanbevolen voor monitoringspeilbuizen) Afsluiting: Onderaan: dop Bovenaan: afneembare dop met kleine opening («ademgaatje») Instroom water via «ademgaatje» voorkomen: stijgbuis laten uitsteken boven maaiveld of vloeistofdichte straatpot

28 PEILBUISONDERDELEN Geprefabriceerde peilbuizen Vooromstorte filters Stijgbuizen met bentonietmanchetten Gebruik zandkering aanbevolen Direct well filter Vooromstorte filter Stijgbuis = PE-slang met bentonietmanchetten rond

29 Onderdelen Zandfilter Bevindt zicht in de annulaire ruimte tussen de filterbuis en de boorgatwandt. Ofwel voorgefabriceerd, Ofwel via zwaartekracht op zijn plaats gebracht (filtergrind): annulaire ruimte min. 1,5 cm! Van de basis tot 25 cm boven de top van de filterbuis Kleistop Meerdere stoppen nodig: Op de zandfilter (min. dikte 1 m) Over het gehele traject van doorboorde weinig of niet doorlatende lagen. Over het gehele traject van de laag die puur product bevat. Net onder de oppervlakte (vermijden van contaminatie door run-off)

30 Onderdelen Kleistop (vervolg) Bestaat uit bentoniet of micoliet (zwellende kleisoorten). Toegepast onder vorm van: Korrels kunnen vast komen te zitten in de annulaire ruimte te bevochtigen in de onverzadigde zone! Manchetten Continue kleistop Langere zweltijd! Grouting Injectie van vloeibaar bentoniet en cement onder lichte druk te gebruiken als korrels of manchetten niet volstaan

31 Onderdelen Geneste peilbuizen Plaatsing van meerdere peilbuizen in hetzelfde boorgat moet vermeden worden: schoonpompen onmogelijk onmiddellijk na installatie risico op kruiscontaminatie tussen peilbuizen (lek/kortsluiting) Niettemin tolereerbaar als: Niet gebruikt in retentiezones (= NAPL) Max. 2 peilbuizen in hetzelfde boorgat en individueel geplaatst Kleistop van min. 2 m tussen de twee filters (injectie grouting van onder naar boven aanbevolen) Schoonpompen ten vroegste 1 week na installatie waarbij wordt nagegaan of er geen sprake is van een lek tussen de peilbuizen (pomptest) Schoonpompen Onmiddellijk na installatie (tenzij het belangrijk is dat de kleistop uitgezet is: bv. puur product, geneste peilbuizen -> schoonpompen gebeurt op een later tijdstip) Min. 5 x peilbuisvolume + 5 x nettovolume gebruikt werkwater. Pompen klaar als spoelwater slib- en zandvrij is.

32 Onderdelen Afwerking Vermijden van verzakkingen ter hoogte van de peilbuis (risico op insijpeling van regenwater dat bv. afvloeit op een vuile bestrating). Afwerking aangepast aan de eigenschappen en het gebruik van het terrein. Identificatielabel: Peilbuisnummer Datum van plaatsing Diepte en lengte filterbuis Mate van toestroming grondwater (goed matig slecht)

33 Buitengebruikstelling peilbuis Wanneer? Verzand en schoonspoelen onmogelijk om natuurlijke toevoer te herstellen Beschadiging van de blinde buis onder maaiveld Dichtslibben van de peilbuis (bv. slechte plaatsing van de kleistop) Verstoring van het water van de peilbuis vanaf het oppervlak Lek te wijten aan slechte plaatsing van de kleistoppen Toevoer <<< verwacht op basis van de lithologie Hoe? Verwijdering instrumenten (sondes,...) en afwerkingen (straatpot,...) Indien verwijdering buis mogelijk: verwijdering buis opvulling boorgat grouting van onder naar boven (vermijden van verspreiding verontreinigende stoffen) filtergrind (geheel profiel samengesteld uit doorlatende bodem) Verwijdering buis onmogelijk: ± 10 cm onder maaiveld afzagen Opvullen buis met ondoorlatend en inert materiaal (K < 10-8 m/sec.)

34 FIN Code de Bonnes Pratiques N 2: installation de p iézomètres Questions ou remarques? EINDE Code van Goede Praktijk N 2: installatie van peilbuizen Vragen of opmerkingen?

35 CVGP N 3: NEMEN VAN BODEM -, GRONDWATER-, SEDIMENT EN BODEMLUCHTSTALEN, ALSOOK DE BEWARING (CONSERVER- ING EN RECIPIËNTEN) VAN DE GENOMEN STALEN

36 BODEMSTAALNAME Uitleggen opgeboord materiaal op propere kunstof folie of goot. Noteren waarnemingen: kleur, textuur, aanwezigheid van niet-natuurlijke stenen, steenachtigen en bodemvreemd materiaal, consistentie, geur (actieve geurwaarneming niet toegestaan). Staalname: zo kort mogelijk na bovenhalen materiaal gebruik handschoenen staalnametraject max. 50 cm samengesteld uit materiaal van zelfde laag (geur, kleur, stenen, PID, ) samengesteld uit kern opgeboord materiaal (= niet in contact geweest met boormateriaal of boorgatwand) staalnamerecipiënt volledig vullen

37 BODEMSTAALNAME Procedure staalname vluchtige verbindingen (VOCL, BTEXN, HHO, MTBE) : verplicht: boring in risico-zone met verdachte stof = vluchtige verbinding boring met aanwijzing vluchtige verbindingen (organoleptisch/veldtest) alle andere gevallen: aanbevolen Procedure Manueel boren: Staalname d.m.v. steekbus in boorgat Puinrijke / zeer cohesieve (droge en/of zware klei) gronden: Machinaal boren: Bovenhalen staal met edelmanboor + staalname kern edelmanboor met mini-steekbus i.f.v bewaartermijn: uitdrukken mini-steekbus in met methanol gevulde vials Gebruik mini-steekbus onmogelijk (stenen etc): glazen pot. Gebruik liners: te analyseren interval wordt niet geopend en afgesloten met eindafsluiters opgestuurd naar het labo

38 BODEMSTAALNAME Bewaring: luchtdicht, donker en temperatuur 1-5 C t ot opstart analyse Gebruik koelboxen mét koelelementen / koelkasten

39 GRONDWATERSTAALNAME Tijdstip min. 1 week na peilbuisplaatsing (stabilisatie geochemie en zwellen kleistoppen) Niet geschikte pompen Air-lift systemen (risico beschadiging peilbuis + vervluchtiging) Vacuümpompen (risico vervluchtiging) Pompen enkel geschikt om voor te pompen Bovengrondse centrifugaalpomp (schoepen turbulentie staalname NOK) Balgpomp (moeilijk reinigbaar + gebruik zelfde slangen kruiscontaminatie staalname NOK) 12 V dompelpompjes (niet reinigbaar staalname NOK, tenzij éénmalig gebruik)

40 GRONDWATERSTAALNAME Pompen geschikt voor voorpompen en grondwaterstaalname Slangenpomp of peristaltische pomp Kogelkleppompjes (pulsknikker) Dompelpomp Enkel bij dompelpomp hergebruik teflon-staalnamedarm toegestaan, mits voldoende gereinigd en gespoeld ná contact met verontreinigd grondwater / puur product.

41 GRONDWATERSTAALNAME Staalname in 5 stappen: 1. Evaluatie bruikbaarheid put Beschadigd, instroom oppervlaktewater, karakteristieken beschikbaar (= label), etc 2. Opmeten grondwaterstand en diepte peilbuis Gebruik peilmeter 3. Opmeten drijf- of zinklaag (desgevallend) Drijflaagdiktemeter, vloeistoflagenmonsternemer of kogelklepmonsternemer. Apparaten voldoende reinigen risico op kruiscontaminatie!

42 GRONDWATERSTAALNAME 4. Voorpompen d.m.v. micro-purging" Overschakeling volumegebaseerd low flow Doel: representatieve staalname grondwater én hierin van nature aanwezige deeltjes in suspensie (colloïden/complexen) die mee doorheen bodem bewegen. Vroeger: Verversen 3 x natte peilbuisinhoud staalname Probleem: geen max. debiet losspoelen gronddeeltjes troebel monster conc. niet-representatief (i.e. variaties PAK-conc.) 1996: ontwikkeling low flow sampling door EPA : overname low flow door NL (NEN5744), VL (CMA) en WAL (CWEA) LOW FLOW SAMPLING

43 GRONDWATERSTAALNAME 4. Voorpompen d.m.v. micro-purging (vervolg) LOW FLOW SAMPLING Inbrenging van een nieuwe staalnamedarm in PE (het achterlaten van darmen in peilbuizen is verboden!). Pompen met een constant laag debiet variërend tussen 0,1 en 0,5 l/min. ter hoogte van het filtergedeelte, waarbij de natuurlijke aanvulsnelheid van de aquifer niet overschreden mag worden: Snijdende peilbuis: max. grondwaterverlaging = 0,1 m Niet-snijdende peilbuis: max. grondwaterverlaging = 0,5 m & en mag niet zakken tot onder de top van de filterbuis Diepe peilbuizen (> 15 m-ns): hoger debiet mogelijk, maar max. verlaging = 0,5 m. Tijdens voorpompen: veldmetingen ph, geleidbaarheid, temperatuur, (ORP), (O2), (troebelheid) Gebruik van doorstroomcel Stabiel = waarden variëren gedurende 5 minuten niet buiten de volgende intervallen: ph: ± 0,1 T: ± 5 % Ec: ± 5 % ORP/Eh: ± 10 mv O2-gehalte: ± 0,1 mg/l

44 GRONDWATERSTAALNAME 4. Voorpompen d.m.v. micro-purging (vervolg) Het voorpompen wordt beëindigd indien: ofwel de veldmeting van het elektrisch geleidingsvermogen stabiel is en een volume water gelijk aan vijf maal de inhoud van het filtergedeelte van de peilbuis is weggepompt ; ofwel de veldmeting van het elektrisch geleidingsvermogen en het opgeloste zuurstofgehalte stabiel is ; ofwel de troebelheid gelijk of lager is dan 10 FTU (Formazine Turbidity Unit) Wanneer aan bovenvermelde criteria niet kan worden voldaan, moet minimaal 5 x het peilbuisvolume worden ververst. 6. Vullen van de recipiënten Onmiddellijk verrichten na voorpompen zonder pomp stil te leggen: Doorstroomcel verwijderen en afknippen van stukje PE staalnamedarm dat in contact is gekomen met de cel of het bewaarmiddel van een vorig recipiënt Aanpassen van het debiet van de pomp (0,1-0,2 l/min max. debiet van het voorpompen) Gebruik van handschoenen Het uiteinde van de staalnamedarm bevindt zich op minstens 0,5 m boven de onderzijde van de peilbuis Overvulling recipiënt/aanwezigheid van luchtbellen in recipiënt nieuw recipiënt! LOW FLOW SAMPLING! Vluchtige verbindingen/zware metalen: elk contact met de lucht vermijden! (verlies van componenten ten gevolge van vervluchtiging of neerslagvorming)! Zware metalen: 0,45 µm filter tussen pomp en recipiënt!

45 GRONDWATERSTAALNAME Peilbuizen met een slechte toestroming van grondwater Bepalen van de oorzaak van de "slechte toestroming": niet coherent met geologie (K voldoende groot) probleem situeert zich bij peilbuis buitenwerkingstelling "slechte peilbuis" en nieuwe terugplaatsen Coherent met geologie (K te klein): Nieuwe peilbuis met grotere diameter en/of langere filterbuis Indien toestroming niet verbetert: staalname binnen 24 u na vernieuwing van het water van de peilbuis. Analyses met de nodige voorzichtigheid interpreteren. Als staalname niet ideaal blijft (bv. droogpompen peilbuis): analyse bodemstaal ter hoogte van de problematische filter aanbevolen als er nog onzekerheden zijn: meerdere staalnames van bodem en grondwater verspreid over het terrein. Opgelet! Peilbuis met "slechte toestroming" maakt het gebruik van een doorstroomcel onmogelijk "on site" metingen ph, geleidbaarheid, temperatuur, ORP, O2 nutteloos bij voorkeur te analyseren in laboratorium, maar interpreteren met de nodige voorzichtigheid. Aangeven in het rapport dat ten gevolge van "slechte toestroming" de staalname niet verricht kon worden in overeenstemming met de codes + toelichting genomen maatregelen om definitief antwoord te geven op aanwezigheid/afwezigheid van een verontreiniging.

46 GRONDWATERSTAALNAME Bewaring: luchtdicht, donker en temperatuur 1-5 C tot opstart analyse. Gebruik koelboxen mét koelelementen / koelkasten!

47 BEMONSTERING SEDIMENT Staalnamemethodes sediment/waterbodem (bvb. bedding beek, Zenne, vijver, etc) : Zuigerboor: Beekersampler Valbom Van Veen bodemhapper

48 BEMONSTERING SEDIMENT Bewaring: luchtdicht, donker en temperatuur 1-5 C tot opstart analyse Gebruik koelboxen mét koelelementen / koelkasten

49 BODEMLUCHTSTAALNAME Voorafgaande voorwaarden de te analyseren parameters hebben een hoge dampdruk (> 0,5 mm Hg) en een hoge Henry-coëfficiënt (> 0,1) bodem voldoende luchtdoorlatend: goede textuur: geen kleiige bodems; niet te vochtig: bodemvochtgehalte < 80 % staalname min. 50 cm boven grondwaterniveau (risico op grondwater in bemonsteringsslang) staalname op een diepte van min. 50 cm (risico kortsluiting naar buitenlucht) afwezigheid van puin en grof afval (preferentiële wegen) Bodemluchtstaalname d.m.v. installatie van een "bodemluchtfilter" in het boorgat geprefabriceerde filter (bv. direct-well) geplaatst in de onverzadigde zone verbonden met het oppervlak via een PE-slang Opgelet: boorgat luchtdicht afsluiten (bentoniet/cement) om kortsluitingen te vermijden

50 BODEMLUCHTSTAALNAME Bodemluchtstaalname d.m.v. boring met "verloren punt"-methode Verbuizing opgetrokken over een afstand gelijk aan het bemonsteringsinterval Bovenkant verbuizing afgesloten met een stop On site veldmetingen Meetinstrument voorzien van een pomp Chromatograaf / infrarood spectrofotometer / PID Kwantitatieve of semi-kwantitatieve analyses Voordeel: directe beschikbaarheid van de analyseresultaten, ontbreken van verdunningsstappen, metingen instabiele verbindingen

51 BODEMLUCHTSTAALNAME Actieve bodemluchtbemonstering 1. Afvullen van een gaszak gebruik makend van een vacuümkamer Voordeel: geen desorptie nodig voorafgaand aan analyse Erg lage detectielimiet 2. Adsorptie op een drager Er wordt een gekende hoeveelheid bodemlucht over een adsorptiemedium gestuurd (o.a. actieve kool), dat in serie geplaatst wordt tussen de bodemluchtfilter en de pomp.

52 BODEMLUCHTSTAALNAME Passieve bodemluchtbemonstering bemonsteringsmodule (sorbent buisje) dat geïnstalleerd wordt in een boorgat op bepaalde diepte boorgat hermetisch afgesloten om infiltratie van buitenlucht te minimaliseren gebaseerd op de diffusie van verontreinigingen in de bodemlucht na een bepaalde periode, variërend van een dag tot enkele dagen, wordt de bemonsteringsmodule met sorbent buisje verwijderd en na specifieke desorptie geanalyseerd Interessant voor identificatie van bronzones!

53 FIN Code de Bonnes Pratiques N 3: échantillonnage Questions ou remarques? EINDE Code van Goede Praktijk N 3: staalname Vragen of opmerkingen?

54 CVGP N 4: CODES VAN GOEDE PRAKTIJK VOOR DE ANALYSEMETHODEN TER BEPALING VAN DE CONCENTRATIE IN BODEM-, GRONDWATER-, SEDIMENT- EN BODEMLUCHTSTALEN VOOR IEDER VAN DE STOFFEN WAARVOOR EEN NORM BESCHIKBAAR IS IN HET BESLUIT VAN 17/12/2009 TOT VASTSTELLING VAN DE INTERVENTIENORMEN EN SANERINGSNORMEN

55 ANALYSEMETHODE Herinnering: inwerkingtreding CvGP N 4 uitgesteld tot 1 januar i 2014! Geen eigen methodes ontwikkeld: keuze gemaakt tussen CMA en CWEA. Vlaanderen: CMA dateert van 2002 en al 8-tal keer herwerkt Wallonië: CWEA dateert van Brusselse normen: overgrote deel gebaseerd op VLAREBO: Interventienorm = bijlage IV Vlarebo (bodemsaneringsnorm) Saneringsnorm = bijlage II Vlarebo (richtwaarde) gevolg: bepalingsgrens CMA ligt lager als Brusselse normen! DUS: voor deze parameters CMA volgen. standaardbodem < 2 µm: 10 % - OS: 2 % bepalingsgrens Def.: laagste waarde van de grootheid waarvan het meetresultaat met een bepaalde nauwkeurigheid kan worden vastgesteld (kwantitatief criterium) detectiegrens Def.: laagste waarde van de grootheid waarvan de aanwezigheid met een bepaalde nauwkeurigheid kan worden vastgesteld (kwalitatief criterium)

56 ANALYSEMETHODE Uitzonderingen: Minerale olie (>C5-C8) en minerale olie (>C8-C10): normen Brussel gebaseerd op Waals bodemdecreet DUS: voor deze parameters CWEA volgen. Nitraten, chloordaan (cis+trans), DDT+DDE+DDD, hexachloorcyclohexaan (β en g-isomeer), endosulfan (a, β en sulfaat): normen Brussel afgeleid van Europese grondwaterrichtlijn 2006/118/CEE. Voor deze parameters zijn er de CMA methodes. DUS: voor deze parameters CMA volgen. Asbest: norm Brussel (IN: 100 mg/kg.ds SN: 80 mg/kg.ds: serpentijnasbestconcentratie vermeerderd met 10x de amfiboolasbestconcentratie) afgeleid van Nederlandse landelijke norm. DUS: voor deze parameter Nederlandse methode NEN5707 volgen. Methaan in bodemlucht: norm 1% methaan BXL = 20% LEL makkelijk onsite meetbaar. DUS: voor deze parameter methode veldmeting volgen.

57 ANALYSEMETHODE SAP: Chroom totaal wordt geanalyseerd i.p.v. Chroom III + enkel norm voor Chroom III opletten indien Chroom VI verdachte stof is!

58 ANALYSEMETHODE Bepalingsgrens > norm

59 ANALYSEMETHODE Bepalingsgrens > norm

60 ANALYSEMETHODE

61 FIN Code de Bonnes Pratiques N 4: méthodes d analys e Questions ou remarques? EINDE Code van Goede Praktijk N 4: analysemethoden Vragen of opmerkingen?

62 CVGP N 5: CODE VAN GOEDE PRAKTIJK VOOR DE GRAFISCHE VOORSTELLING VAN BOOR- EN PEILBUISBESCHRIJVINGEN

63 VOORSTELLING Dubbele doelstelling: - gegevens die verzameld moeten worden tijdens uitvoering boringen en plaatsing peilbuizen - minimale inhoud boorbeschrijving op te nemen in het rapport Code bevat verschillende tabellen: Opsomming van gegevens die opgenomen dienen te worden in het veldwerkverslag (intern gebruik) dat ter beschikking wordt gehouden van het BIM (aan het BIM te bezorgen op eenvoudig verzoek). Laatste kolom van de tabellen: aanduiding of gegeven verplicht of optioneel weergegeven dient te worden op de boorbeschrijving Boorbeschrijving: Bij voorkeur gebeurt de grafische weergave gebruik makend van een software toepassing. De wijze van voorstelling is vrij, voor zover de grafische weergave resulteert in een duidelijke voorstelling van de informatie.

64 IDENTIFICATIE

65 BOORMETHODE

66 BODEMKENMERKEN

67 VELDMETINGEN

68 STAALNAME

69 PEILBUIS

70 AFWERKING

71 ALTERNATIEVE TECHNIEKEN Codes van goede praktijk = klassieke methode boring/peilbuis. Gebruik alternatieve methoden (bv. MIP, EnISSA, enz.) niet uitgesloten! Besluit van 08/07/2010 VBO en GO Mits hij dit naar behoren motiveert, kan de bodemverontreinigingsdeskundige andere methoden gebruiken om de vermoedelijke contouren van de verontreiniging op te sporen, zoals meer bepaald het gebruik van geostatische of lithologische criteria, het in rekening brengen van de eigenschappen van de verontreinigende stof, de gekende of verwachte ondergrondse infrastructuren of eender welk ander gegeven of relevant element, enz. Mailing solbodem 02/5/2012 In het geval van een verontreiniging met gechloreerde solventen zou de deskundige het belang en de relevantie van de MIP-techniek (Membrane Interface Probe) moeten bestuderen om het vermeerderen van de fases voor afperking te vermijden. Opgelet: gegevens verkregen met behulp van een alternatieve methode gedeeltelijk te valideren met behulp van klassieke methode boring/peilbuis (richtlijn: 30 % doelstelling: aantonen correlatie alternatieve methode / klassieke methode).