Antwoord. Nummer Onderwerp Brand Chemie Pack Moerdijk. Aan de leden van Provinciale Staten

Transcriptie

1 van Gedeputeerde Staten op vragen van F. Vermeulen, W.H.J. Topper, M.I van Dobben de Bruijn en A.M. van Ginkel-de Graaf (VVD) (d.d. 6 januari 2011) Nummer 2428 Onderwerp Brand Chemie Pack Moerdijk Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting vragenstellers Daags na de jaarwisseling, op woensdag 5 januari 2011, werden grote delen van Zuid-Holland en Noord-Brabant opgeschrikt door een brand bij een bedrijf te Moerdijk (Noord-Brabant) genaamd Chemie Pack. Snelwegen werden afgesloten, de treindienstregeling stilgelegd, het alarm ging af en mensen werd geadviseerd binnen te blijven en later ook niet in aanraking te komen met roetdeeltjes. De VVD heeft waardering voor de inzet van de verschillende hulpdiensten en betrokken instanties bij de bestrijding van deze ramp. Toch vallen er ongetwijfeld lessen te trekken uit hetgeen zich heeft voorgedaan, waarbij Zuid-Holland vanuit de provinciale verantwoordelijkheid voor en betrokkenheid bij milieu en veiligheid ook een rol speelt. Voor de VVD staat voorop dat de inwoners van Zuid-Holland tijdig en goed geïnformeerd moeten zijn over rampen die in hun omgeving plaatsvinden en mogelijke (gezonheids)risico s met zich meebrengen. Via de provinciale rampenzenders, websites en telefoonnummers dient dit zonder horten en stoten te verlopen. Helaas bleek, dat een deel van de tijd op 5 januari 2011 de website van de regionale zender RTV Rijnmond wegens overbelasting uit de lucht was. Ook was er verschil in berichtgeving tussen verschillende (regionale en nationale) nieuwszenders. De uitlatingen van hoogleraar Helsloot dat de overheid juist transparant moet zijn over de mogelijke gevaren en niet de valse indruk moet wekken dat er geen gevaar is, troffen ons in het bijzonder. FZ/GS

2 Pagina 2/6 1. Op welk tijdstip zijn de (betrokken) overheidsdiensten en inwoners in de provincie Zuid-Holland geïnformeerd over het incident in Noord-Brabant? Informeren hulpdiensten De brand bij Chemie Pack in Moerdijk heeft effecten in een deel van Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid. Deze veiligheidsregio is om uur gealarmeerd door de veiligheidsregio Midden-West Brabant (brand begon rond uur). Informeren provincie Medewerkers Veiligheid van de provincie Zuid-Holland hebben de brand in eerste instantie via de media en via een informatieuitwisselingssysteem voor hulpverleners gevolgd en rond uur contact opgenomen met de veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid (ZHZ). Daarna heeft regelmatig ambtelijk en bestuurlijk overleg plaatsgevonden. Ook is er ambtelijk en bestuurlijk contact geweest met provincie Noord-Brabant. Informeren bewoners Om uur heeft veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid na advies uit Midden-West- Brabant het waarschuwingssysteem (de sirenes) in werking gesteld. Kort daarop, rond uur, is RTV Rijnmond als rampenzender ingesteld en is via tv en radio informatie verstrekt. Dit heeft woensdag geleid tot 3,5 miljoen kijkers (Deze tijden en aantallen zijn een opgave van de veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid, gebaseerd op onder andere logboeken. De evaluatie moet nog plaatsvinden.). Daarnaast is de landelijke crisiswebsite ingezet als crisiscommunicatie-instrument. Deze website is echter door een fout ruim een uur niet bereikbaar geweest. Daarnaast is het publieksinformatienummer ingezet. 2. Hoe zijn hulpdiensten in Zuid-Holland voorbereid op ernstige incidenten in een andere provincie? - De wet veiligheidsregio s is sinds oktober 2010 van kracht. Veiligheidsregio s moeten binnen een jaar aan de bijbehorende kwaliteitseisen voldoen en zijn daar druk mee bezig. In het vorig jaar door de Inspectie Openbare Orde en Veiligheid uitgevoerde onderzoek naar de voorbereiding door de veiligheidsregio s is Veiligheidsregio Zuid- Holland Zuid goed beoordeeld. De overige onderzoeksresultaten kunt u lezen in de bijlage van de eerdergenoemde brief van 15 december Bovenregionale samenwerking verdient nog aandacht. De Commissaris van de Koningin heeft de Inspectie Openbare Orde en Veiligheid gevraagd daar dit jaar met nadruk naar te kijken. Daarnaast heeft de provincie door middel van het Jaar van Transport en Veiligheid het thema bovenregionale samenwerking, rond dit ramptype, op de kaart gezet. De voorzitters van de veiligheidsregio s hebben naar aanleiding van het themajaar afgesproken nadere afspraken te maken over bovenregionale afstemming. Deze moeten er binnenkort zijn.

3 Pagina 3/6 3. Hoe is het mogelijk dat de site van RTV Rijnmond, de officiële rampenzender van Zuid-Holland in dit gedeelte van de provincie, gedurende langere tijd beperkt bereikbaar is geweest? Klopt het ook, dat RTV Rijnmond niet meer via de satelliet is te ontvangen? - Navraag bij de hoofdredactie van RTV Rijnmond leert dat de website inderdaad kort, in de beginfase, enige tijd niet bereikbaar was. Dit heeft te maken met de capaciteit van de website en de grote hoeveelheid bezoekers. De landelijke, speciaal voor crises ingerichte website is namelijk een tijd niet bereikbaar geweest. Overigens zijn in de convenanten die de veiligheidsregio s hebben afgesloten met de regionale omroep geen afspraken opgenomen over crisiscommunicatie via de website. Onderzoek moet uitwijzen wat hiervan de oorzaak is en wat hieraan gedaan moet worden. De rampenzenderfunctie geldt voor de radio, via de ether en voor tv, via kabel/digitaal. - RTV Rijnmond is inderdaad niet via de satelliet te ontvangen. Dit is een keuze die samenhangt met de kosten ervan en met de hoge dekking van kabel en digitenne in het uitzendgebied. 4. Wat is het acute gevaar geweest van verspreiding van giftige stoffen door de lucht? Met welke instrumenten kan worden bepaald welke gevaarlijke stoffen zich in de lucht bevinden? - De brandweer Zuid-Holland Zuid en het RIVM hebben geen hoge blootstellingsconcentraties giftige stoffen gemeten. Het RIVM concludeert, voor zover nu bekend, dat de blootstelling aan toxische stoffen zeer beperkt is geweest en dat er geen gezondheidseffecten op korte en lange termijn te verwachten zijn. Het is echter niet gezond om in de pluim van een verbrandingshaard te verblijven, want het roet en de gassen kunnen de longen irriteren. De kleine roetdeeltjes kunnen eventueel tot ver in de longen doordringen. Voor mensen die onder de pluim verblijven is het gevaar minder. Grotere roetdeeltjes zullen naar beneden uitzakken, maar deze worden bij inademen al in de neus afgevangen, wat minder schadelijk is. Contact hebben met de roetdeeltjes, of deze via de mond binnen krijgen, bijvoorbeeld via spruitjes van het land of door kinderen die buiten spelen, is sterk af te raden. - Instrumenten: Er bestaan verschillende instrumenten om schadelijke stoffen in de lucht te meten. De brandweer heeft handmatige meetinstrumenten voor een aantal van de meest schadelijke stoffen. Deze meten alleen hogere concentraties, maar geven wel aan of er acuut gevaar voor mensen bestaat. Vaste monitoren zijn veel beter in staat om gebruikelijke concentraties in de lucht te meten. Deze monitoren zijn echter niet overal in te zetten omdat ze elektriciteit nodig hebben. Ze staan in een meetauto van het RIVM of de DCMR en op vaste plekken, zoals in Dordrecht. De DCMR heeft met haar vaste meetnetwerk in de Rijnmond bijgedragen aan een beeld van de verspreiding van de wolk. Op het RIVM meetpunt in Dordrecht zijn geen verhoogde fijn stof concentraties gemeten op 5 januari De concentratie bleef ver onder de daggrenswaarde. Vaste monitoren zijn alleen in staat om één of enkele stoffen te meten.

4 Pagina 4/6 Voor chemische stoffen die normaal niet in de lucht voorkomen zijn speciale metingen noodzakelijk. Er moet dan eerst een monster worden genomen dat vervolgens kan worden geanalyseerd. Dit vergt meer tijd. Datzelfde geldt voor de analyse van roetmonsters op schadelijke stoffen, zoals zware metalen (zoals lood) of dioxinen. Tot op 10 kilometer van Moerdijk zijn deze roetmonsters aangetroffen door het RIVM. 5. Op welk moment bestond zekerheid over de aard van de opgeslagen stoffen en de gevolgen van verbranding daarvan? - De lijst met daarop de in het bedrijf opgeslagen gevaarlijke stoffen was kort na het uitbreken van de brand beschikbaar bij de veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid. De gevolgen van verbranding van alle verschillende stoffen zijn nog niet bekend. Het RIVM heeft dinsdag de eerste, voorlopige, onderzoeksresultaten gepubliceerd, maar nader onderzoek is nodig om de precieze samenstelling van de verspreide roetdeeltjes in kaart te brengen. Bij inspecties bij bedrijven die onder het gezag van de provincie vallen wordt altijd gecontroleerd of de lijst met aanwezige gevaarlijke stoffen beschikbaar is. In de Rijnmond is door DCMR en de veiligheidsregio Rotterdam Rijnmond een systeem ontwikkeld waarbij bedrijven dagelijks de lijst met stoffen digitaal doorzenden aan de overheden. 6. Welke richtlijnen hebben de Omgevingsdienst/Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid en de DCMR/Veiligheidsregio Rotterdam bij het communiceren over de verspreiding van gevaarlijke stoffen in een dergelijk incident, in de uren na het uitbreken van de brand? - Het informeren van de bevolking over rampen en crises is een wettelijke taak van de burgemeester. In het geval van een incident als de brand in Moerdijk coördineert de voorzitter van de Veiligheidsregio de publieksvoorlichting. Omgevingsdiensten en andere partijen voorzien de veiligheidsregio van informatie. Het beleid van beide regio s is om snel en open informatie te verschaffen. De sirene is een van de middelen die kunnen worden ingezet om snel te waarschuwen, naast bijvoorbeeld rondrijdende geluidswagens. Direct na alarmering wordt via de rampenzender (regionale omroep) inhoudelijke informatie verstrekt. Een advies over hoe de inwoners het beste kunnen handelen is daar onderdeel van. Onze eerste indruk is dat in Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid de informatievoorziening op orde was. Dat er in Brabant andere berichten werden verspreid en dat de landelijke website een tijd niet bereikbaar was heeft echter niet bijgedragen aan de duidelijkheid voor inwoners in de regio. Dit type incident en de communicatie erover leert hoe belangrijk het is om duidelijke informatiepunten te hebben met betrouwbare door de overheid gevalideerde informatie (zoals de regionale rampenzenders). De veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid coördineert de nafase voor de gemeenten in de regio, waaronder die in de Hoeksche Waard. Gedupeerden kunnen met vragen bij deze regio terecht.

5 Pagina 5/6 7. Wat voor type bedrijf is dit? Valt het onder BRZO-wetgeving? Was de controle op de naleving op orde? 8. Zijn er soortgelijke bedrijven in Zuid-Holland? Hoe groot is het risico dat zulke incidenten zich hier ook voordoen? en 7 en 8 Chemie-Pack is een chemiebedrijf waar vooral opslag van gevaarlijke stoffen plaatsvindt. Bevoegd gezag is de gemeente Moerdijk. Het bedrijf valt onder het Besluit rampen en zware ongevallen 1999 (BRZO). In de vergunning is tevens de PGS 15 (publicatiereeks gevaarlijke stoffen) voorgeschreven. De controle op de naleving van de vergunning is de verantwoordelijkheid van de gemeente Moerdijk. In de PGS 15 zijn regels opgenomen voor de opslag van verpakte gevaarlijke stoffen boven de 10 ton, waarmee een aanvaardbaar beschermingsniveau voor mens en milieu wordt gerealiseerd. Het BRZO stelt nadere eisen aan bedrijven die op grote schaal met gevaarlijke stoffen werken. Bedrijven moeten onder meer over een veiligheidsbeleid en een veiligheidsbeheerssysteem beschikken. Bedrijven in de hoogste risicoklasse moeten daarnaast ook een veiligheidsrapport (VR) opstellen en indienen bij de overheid. In Zuid-Holland vallen 119 bedrijven onder de PGS15. Hiervan vallen er 28 ook onder het BRZO. Deze 28 lijken qua schaal het meeste op Chemie-Pack. Van de 119 bedrijven in Zuid Holland is de provincie voor 21 bedrijven het bevoegd gezag voor handhaving en vergunningverlening. Bij inspecties van de bedrijven die onder het BRZO vallen, wordt door Arbeidsinspectie, brandweer en bevoegd gezag voor de Wet milieubeheer (provincie of gemeente) gezamenlijk beoordeeld of het bedrijf beschikt over een goed werkend veiligheidsbeheerssysteem. Daarnaast worden net als bij bedrijven die niet onder het BRZO vallen fysieke controles uitgevoerd. Voor de inrichtingen waarvoor de provincie bevoegd gezag is is bij zowel het reguliere toezicht als naar aanleiding van de BRZOcontroles geconstateerd dat naleving van de eisen in de regel voldoende was. Niet in alle vergunningen wordt formeel naar de PGS 15 verwezen, omdat veel bedrijven nog een vergunning hebben onder de voorganger van de PGS 15 (de CPR-regeling). De verschillen zijn niet van dien aard dat uit oogpunt van veiligheid directe actualisatie noodzakelijk was. Wij zijn vanaf 2010 een actualisering gestart (veelal in lopende procedures) om de PGS in de vigerende vergunningen op te nemen. Wij volgen nauwgezet de ontwikkelingen rondom (de evaluatie t.a.v.) de zaak Chemie-Pack en of die ontwikkelingen mogelijk nopen tot bijstellingen of verdere aanscherpingen. Er heeft direct een inventarisatie plaatsgevonden van de stand van zaken in Zuid- Holland. Binnen enkele dagen na de brand bleek dat in het DCMR-gebied en in Zuid- Holland Zuid een effectieve controle plaatsvindt. Bij bedrijven die niet volledig voldoen loopt een handhavingstraject waarbij bedrijven op de kortst mogelijke termijn de geconstateerde tekortkomingen moeten opheffen. Dit is staande praktijk en staat overigens los van de brand in Moerdijk. De lopende handhavingstrajecten bij deze bedrijven zijn reeds voor 5 januari 2011 gestart. De inventarisatie van de situatie in de overige gemeenten, al dan niet via een milieudienst, loopt nog.

6 Pagina 6/6 De kans op een grote brand in één van de 119 bedrijven vallend onder het PGS is, uitgaande van de geldende RIVM-risicoberekeningsmethodiek, één keer in de 1500 jaar. Op het moment dat er iets mis gaat met de initiële brandbestrijding (bijvoorbeeld sprinklerinstallaties/bedrijfsbrandweer) is de kans aanzienlijk groter, namelijk eens in de 30 jaar. Dit is niet de kans dat er personen of groepen komen te overlijden, zoals het plaatsgebonden risico- en groepsrisico weergeeft. Die kans is kleiner. 9. Als dit incident zich zou hebben voorgedaan op een zomerse dag (in tegenstelling tot de regen van gisteren), met een lichte zuid-westelijke wind, wat zou dan de aard en omvang van het gevaar zijn geweest? Toen de brand ontstond was het droog, hierdoor steeg de rookpluim hoog op, waardoor de concentratie gevaarlijke stoffen op leefniveau zeer beperkt is gebleven. Het is moeilijk te voorspellen hoe de situatie bij andere omstandigheden zou zijn, vanwege het grote aantal variabele factoren. Een zomerse dag, waarop veel mensen buiten zijn,deuren en ramen open staan, zou de informatievoorziening moeilijker maken en de kans op blootstelling aan de rook vergroten. Het weertype en de windrichting hebben invloed op de verspreiding van de vervuiling. De ergste situatie zou zich kunnen voordoen op een windstille dag bij nachtelijke afkoeling. Op dit soort momenten kan er een bepaalde atmosferische opbouw zijn die veroorzaakt dat de vervuiling dicht bij de grond blijft. Dit kan tot een ophoping van de vervuiling leiden in de directe omgeving van de bron. Omdat er geen wind is, wordt de vervuiling dan ook weinig verdund. De grootste risico s bestaan voor de mensen die zich in een getroffen bedrijf of in de directe omgeving ervan bevinden. 10. Hoe moeten de inwoners van Zuid-Holland die te maken krijgen met roetneerslag in de woonomgeving, reageren? Wat is het acute gevaar? De voorzitter van de veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid adviseert, ook op basis van de eerste onderzoeksresultaten van het RIVM, om: - voorlopig geen groenten van het land te eten in de regio; - contact met roetdeeltjes te vermijden en; - de eigen gezondheid in de gaten te houden en klachten te melden bij de huisarts. Als men zich houdt aan bovenstaande adviezen is er volgens het RIVM geen acuut gevaar. Den Haag, 18 januari 2011 Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, secretaris, voorzitter, M.H.J. van Wieringen-Wagenaar J. Franssen