Rolbewust in verbinding

Transcriptie

1 Rolbewust in verbinding Protocol integriteit gemeente Montfoort Omgaan met integriteitsvragen en vermeende integriteitsschendingen door bestuurders en volksvertegenwoordigers

2 Voorwoord Voor u ligt een protocol voor de omgang met vragen over integriteit en vermoedens van integriteitsschendingen. Dit protocol is een gezamenlijke afspraak, die niet rechtens afdwingbaar is, maar uitgaat van de inzet en de betrokkenheid van alle Montfoortse politieke ambtsdragers. Integriteitsbeleid is breed en gaat over het zorgvuldig inrichten van onze besluitvorming. Ons Montfoortse integriteitsbeleid bestaat uit een drietal documenten, waar dit protocol er één van is: / Een oplegger, waarin een visualisatie is opgenomen van de drie documenten en waarin verkort is uitgedrukt wat we met integriteit willen in Montfoort. / Een gedragscode, waarin we meer naar de juridische aspecten kijken. Wat zijn de regels volgens ons staats- en bestuursrecht met betrekking tot integriteit en hoe zorgen we er praktisch voor dat we een aantal zaken open en transparant maken. 1 / Een onderlegger (dit document), waarin we onze rollen vastleggen als iemand met vragen zit of een vermoeden heeft van een integriteitsschending. 2 Dit protocol heeft dus tot doel richting te geven aan hoe we omgaan met praktische vragen. Ook is het goed om te weten wie wanneer aan zet is bij een integriteitsschending, hoewel we natuurlijk hopen dat dat voor ons nooit nodig hoeft te zijn. Het belangrijkste onderdeel van ons beleid is de afspraak om met elkaar in gesprek te blijven. Door met elkaar in gesprek te blijven over de wijze waarop we met elkaar besluiten nemen, garanderen we de goede besluitvorming die we, zonder uitzondering, allen wensen. Petra van Hartskamp Burgemeester gemeente Montfoort 1 De gedragscode is gebaseerd op de modelgedragscode. 2 Dit document is gebaseerd op het integriteitsprotocol van de gemeente Gulpen-Wittem.

3 1. Drie principes 1.1 Onpartijdig Gedragscodes ondersteunen de wettelijke definiering van integriteitschendingen. Over de minimale voorwaarden zijn partijen het eens. De kern is dat deze minima zuivere besluitvorming waarborgen. Het is belangrijk om de handhaving niet de inzet te maken van partijpolitiek. Dat geldt ook voor het verschil tussen oppositie en coalitie. Politici van alle partijen moeten de discipline opbrengen bij de beoordeling van integriteitkwesties boven de partijen te gaan staan. 1.2 Terughoudend (met publiciteit) De media volgen in Nederland de politiek kritisch. Dat is een groot goed, maar bij vermeende integriteitschendingen van politici heeft dat er in een aantal gevallen toe geleid dat er in de media al een veroordeling plaatsvond, voordat er onderzoek was gedaan. De gevolgen zijn dat er sprake kan zijn van willekeur en dat individuele politici onschuldig onder verdenking komen te staan en schade oplopen. Bovendien tast het de geloofwaardigheid van de politiek aan. Het is daarom van belang dat alle betrokkenen bij een integriteitskwestie met de grootst mogelijke terughoudendheid de media informeren en de kwestie niet in een te vroeg stadium in de publiciteit brengen. 1.3 Zorgvuldig Iedereen die in opspraak komt, heeft er recht op dat er uiterste zorgvuldigheid wordt betracht in alle fasen die op die opspraak volgen. Zorgvuldigheid begint overigens al voordat er een mogelijke schending plaatsvindt. Als men een signaal opvangt dat iemand mogelijk een integriteitschending zou begaan, dan is het belangrijk dat collega s dat met hem of haar bespreken en de weg wijzen naar advies. Iedere politicus die twijfelt of een voorgenomen handeling mogelijk een schending is, moet vertrouwelijk advies kunnen krijgen. Komt iemand onder verdenking te staan dat hij een integriteitschending begaan heeft, dan moet een vooronderzoek vaststellen of er überhaupt grond is voor de verdenking. Zijn er gronden, dan kan een feitenonderzoek volgen dat de context meeneemt en de feiten zo presenteert dat het bevoegde orgaan zich een oordeel kan vormen over de verwijtbaarheid. Als er een vorm van sanctie volgt, moet die passend en proportioneel zijn. 2. Rollen, perspectieven en procedures Een politieke ambtsdrager kan twijfelen over de integriteit van een eigen voorgenomen of al uitgevoerde handeling,; over die van een andere politieke ambtsdrager of een ambtenaar. De procedure verschilt in al die gevallen. De drie principes gelden onverkort. 2.1 Rollen Raadslid/ wethouder/ burgemeester: is primair zelf verantwoordelijk voor zijn integriteit en integriteitsbewustzijn. Neemt de verantwoordelijkheid om over twijfels

4 te overleggen. Dat kan bijvoorbeeld binnen de fractie of met de burgemeester of griffier. Legt blijvende twijfels voor volgens onderstaande procedure. Fractievoorzitter: staat het raadslid met raad en steun ter zijde. Griffier/ gemeentesecretaris: geven informeel advies over de vraag of een handeling een mogelijke schending is. De griffier doet dit voor de raadsleden, de gemeentesecretaris voor wethouders. Ondersteunen de burgemeester bij uitvoering van zijn rol. De burgemeester is voor zowel raadsleden als wethouders beschikbaar voor informeel advies. Driehoek van burgemeester/ griffier/ gemeentesecretaris: geeft advies over de vraag of een handeling een mogelijke schending is. Doet vooronderzoek of laat vooronderzoek doen naar de vraag of een verdenking grond heeft. Weegt af of de melding zelf opgepakt kan worden of een strafrechtelijk 3 vervolg krijgt. Geeft opdracht voor eventueel integriteitonderzoek 4. Beoordeelt onderzoek, legt resultaten onderzoek aan raad voor, doet voorstel voor passend antwoord. De driehoek wordt daarbij ondersteund door jurist, integriteitsfunctionaris en eventuele externe deskundigen. Doet eventueel aangifte. Fractievoorzittersoverleg: vormt klankbord voor de burgemeester waarmee deze tussentijds kan overleggen over trajecten rond vermeende schendingen, als hem dat raadzaam lijkt. Bekijkt samen met de burgemeester en de griffier de agenda van de raad met het oog op mogelijke risico's op schendingen en zorgt ervoor dat raadsleden door hun eigen fractievoorzitter gewezen worden op eventuele integriteitsrisico's. Gemeenteraad: beoordeelt uitkomsten onderzoek, spreekt zich uit over een passend antwoord, legt eventueel een sanctie op Procedures (1) Een raadslid of wethouder twijfelt over een eigen nog uit te voeren handeling 5. Hij overlegt informeel met zijn omgeving, mede aan de hand van de gedragscode. 3 Bij twijfel over strafrechtelijk onderzoek kan de burgemeester contact opnemen met het advies contactpunt voor ambtsmisdrijven van de Rijksrecherche ( ). 4 De burgemeester kan zich in het onderzoeksproces laten adviseren door het door BZK opgerichte Steunpunt Integriteitsonderzoek Politieke Ambtsdragers in Den Haag ( ). 5 Een vergelijkbare stap is te maken wanneer het raadslid of de wethouder bedreigingen ontvangt of zich ondermijnd voelt. Los van de persoonlijke druk die dat met zich meebrengt, staat in dergelijke situaties mogelijk ook de zorgvuldigheid van de besluitvorming op het spel. Raadslid of wethouder richten zich in deze situatie ook tot de burgemeester, griffier of gemeentesecretaris.

5 Mocht de vraag of het dilemma blijven, dan vraagt hij de burgemeester, griffier of gemeentesecretaris om informeel advies over de vraag, het dilemma of de voorgenomen handeling. Is de voorgenomen handeling een mogelijke schending? Als de burgemeester, griffier of gemeentesecretaris aangeeft dat het om een ingewikkelde kwestie gaat of als het raadslid het niet met het advies van de griffier eens is, volgt formeel overleg in de driehoek. De driehoek formuleert (eventueel na raadpleging interne en externe deskundigen) een advies. Het raadslid of collegelid krijgt dit advies op schrift mee. Het raadslid of collegelid beslist zelf 6 wat hij doet met het advies, maar meldt en motiveert het wel bij de burgemeester wanneer hij hiervan afwijkt. (2) Een raadslid of wethouder twijfelt over een eigen al uitgevoerde handeling. Dezelfde procedure als onder (1) wordt gevolgd. Mocht de conclusie zijn dat er van een schending geen sprake is, dan is de zaak afgedaan. Raadslid: Mocht de gedeelde conclusie zijn dat de handeling een schending was, overleggen burgemeester en raadslid over de volgende stappen. Het raadslid zal in ieder geval de raad moeten laten weten een schending te hebben begaan en waar mogelijk moet hij die ongedaan of goed maken. Afhankelijk van dit overleg en de ernst van de schending is het aan het raadslid, de fractie, de partij en uiteindelijk de kiezer wat de gevolgen zijn. Het feit dat het raadslid zelf over de kwestie is begonnen weegt hierbij natuurlijk mee. De raad heeft overigens geen formele mogelijkheden om tegen iemand in haar midden sancties op te leggen. Wethouder: Mocht de gedeelde conclusie zijn dat de handeling een schending was, overleggen burgemeester en wethouder over de volgende stappen. De wethouder zal, naast eventuele bespreking in het college, in ieder geval het fractievoorzittersoverleg moeten laten weten een schending te hebben begaan en waar mogelijk moet hij die ongedaan of goed maken. Afhankelijk van dit overleg en de ernst van de schending is het aan de wethouder of gemeenteraad wat de gevolgen zijn. Het feit dat de wethouder zelf over de kwestie is begonnen weegt hierbij natuurlijk mee. (3) Een raadslid of wethouder twijfelt over een nog niet uitgevoerde handeling van ander raadslid of wethouder. Hij bespreekt het met die ander, verwoordt zijn twijfels en verwijst de ander naar de burgemeester, griffier of gemeentesecretaris en driehoek en naar dit protocol. Zie verder onder (1). (4) Een raadslid of wethouder twijfelt over een vermeende uitgevoerde handeling van een ander raadslid of wethouder. 6 Overigens is het advies niet geheel vrijblijvend. Mocht het in een later stadium alsnog tot een onderzoek leiden, dan maakt het advies wel onderdeel uit van die beoordeling.

6 Hij vraagt aan de burgemeester, griffier of gemeentesecretaris of die handeling een schending zou zijn. Die geeft daarover een informeel advies. Wijst dat advies erop dat de vermeende handeling een schending zou zijn, dan legt het raadslid dit voor aan de burgemeester. Het raadslid of collegelid doet zelf geen vooronderzoek, dat is aan de burgemeester, of aan door hem aangewezen externe of interne deskundigen. Komt uit het vooronderzoek dat er volgens de burgemeester geen grond is voor de verdenking, is de zaak afgedaan. Komt uit het vooronderzoek dat het betrokken raadslid of de betrokken wethouder zelf erkent een schending te hebben begaan: zie (2). Komt uit het vooronderzoek dat er gronden zijn voor de verdenking dat een integriteitschending plaats heeft gevonden, maar er is geen sprake van erkenning door de betrokkene, dan laat de burgemeester een feitenonderzoek doen door interne of externe deskundigen. De burgemeester beoordeelt het feitenonderzoek en legt de resultaten aan de raad voor. De gemeenteraad bespreekt de resultaten in het licht van integriteit van het openbaar bestuur. De raad vermijdt daarbij partijpolitieke bevangenheid. De raad heeft geen formele mogelijkheden om tegen iemand in haar midden sancties op te leggen. Het is aan het raadslid, de fractie, partij en uiteindelijk de kiezer wat de gevolgen zijn. Daar waar het een wethouder betreft beoordeelt de raad geheel zelfstandig de politieke consequenties die de eventuele schending zou moeten hebben. (5) Een raadslid of wethouder twijfelt over een vermeende uitgevoerde handeling van de burgemeester Zie (4). In plaats van naar burgemeester gaan raadslid/griffier of wethouder/ gemeentesecretaris naar de loco-burgemeester. Mocht er na vooronderzoek blijken dat er van een integriteitsschending sprak is, dan wordt de commissaris van de Koning er bij betrokken om het onderzoek voort te zetten. De gemeenteraad bespreekt de resultaten van dat onderzoek in het licht van integriteit van het openbaar bestuur. De raad oordeelt zelfstandig over de politieke consequenties die de eventuele schending zou moeten hebben. (6) Een raadslid of wethouder twijfelt over een vermeende uitgevoerde handeling van een ambtenaar. Zie (4). Het vermoeden wordt door de burgemeester meegenomen als een interne melding. De burgemeester laat vooronderzoek en onderzoek uitvoeren onder leiding van de gemeentesecretaris, gebaseerd op de interne onderzoeksprotocollen van de gemeente Montfoort. Het college beoordeelt het onderzoek en beslist over een passende sanctie. De kwestie komt in de regel niet in de raad. 3. Communicatie

7 Informele adviezen zijn vertrouwelijk en blijven tussen het raadslid, de wethouder en de burgemeester, wethouder of griffier. Als een raadslid of wethouder een formeel advies krijgt van de driehoek krijgt hij dat op schrift mee na een persoonlijk gesprek. Opgevolgde adviezen blijven vertrouwelijk. In principe weten alleen driehoek en het raadslid respectievelijk wethouder ervan. Als er een vooronderzoek naar een vermeende schending wordt ingesteld, wordt het betreffende raadslid of de betreffende wethouder en/of burgemeester altijd op de hoogte gesteld en gevraagd naar zijn visie, argumenten en motieven. Daar wordt alleen van afgeweken als het om een ernstige schending gaat en het eventuele vervolgonderzoek in gevaar komt als betrokkene op de hoogte gesteld wordt. Als er een vooronderzoek wordt ingesteld en de conclusie is dat de verdenking ongegrond is, blijft het vooronderzoek vertrouwelijk. In dat geval weten alleen de melder, betrokkene en driehoek ervan. Als er een vervolgonderzoek wordt ingesteld, dan wordt dat altijd besproken met het fractievoorzittersoverleg. Als het vervolgonderzoek tot de conclusie leidt dat er geen schending is begaan wordt dat met het fractievoorzittersoverleg besproken. Het vervolgonderzoek blijft dan vertrouwelijk, alleen melder, betrokkene, burgemeester, griffier en fractievoorzitters weten ervan. Als het vervolgonderzoek tot de conclusie leidt dat er van een schending sprake was legt de burgemeester de resultaten van het onderzoek samen met een beargumenteerd antwoord voor aan de gemeenteraad. Dan wordt de pers door de burgemeester op de hoogte gesteld. Geen van de andere betrokkenen, zoals de melder, betrokkene, fractievoorzitters, raadsleden of politieke partijen spreekt met de pers voordat de burgemeester de pers op de hoogte heeft gesteld. Het is ideaal als geen van de betrokkenen met de pers spreekt tot na het raadsdebat, omdat dat de kans op onpartijdigheid vergroot. Mocht het onderzoek wel al in de media bekend zijn, dan geldt het communicatieprotocol voor crises. 4. Leren 4.1 Evaluatie adviezen en resultaten De griffier maakt (eventueel met behulp van interne of externe deskundigen) eens per twee jaar een geanonimiseerd overzicht van de lessen die uit verstrekte adviezen en de eventuele resultaten van vooronderzoek en vervolgonderzoek getrokken kunnen worden. Dat gebeurt op een manier die geen link met specifieke raadsleden mogelijk maakt. 4.2 Evaluatie protocol Onderliggend protocol wordt een jaar na de verkiezingen geëvalueerd. Met het oog hierop: / volgt de nieuwe raad circa een halfjaar na het aantreden, een raadsbreed introductieprogramma integriteit en

8 / leggen de fractievoorzitters circa een halfjaar na het aantreden van de nieuwe raad het protocol voor aan de overige raadsleden in hun fracties zodat de praktijkervaringen van alle zittende raadsleden kunnen worden meegenomen in de evaluatie. Vervolgens wordt dit protocol eens per twee jaar door fractievoorzitters, griffier en burgemeester (eventueel met behulp van interne of externe deskundigen) geëvalueerd. Desgewenst wordt het protocol bijgesteld. Aldus besproken tijdens raadsbehandeling op 22 mei 2017 De griffier, De voorzitter, C. Bus mr. P.J. van Hartskamp-De Jong