Aan de Nationale Ombudsman T.a.v. mevrouw Brummelhuis, onderzoeker. Postbus AC Den Haag. Wehl, dinsdag 16 december 2014

Transcriptie

1 Vereniging tot Behoud van Boer en Milieu - VBBM Diana Saaman, contactpersoon en communicatieadviseur VBBM Ringweg GW Wehl T: E: dsaartje@telfort.nl Aan de Nationale Ombudsman T.a.v. mevrouw Brummelhuis, onderzoeker. Postbus AC Den Haag Dossiernummer: Wehl, dinsdag 16 december 2014 Geachte mevrouw Brummelhuis, De Vereniging tot Behoud van Boer en Milieu (VBBM) verzoekt de Nationale Ombudsman een onderzoek te starten naar de wetenschappelijke basis van een onderdeel van het ammoniakbeleid. Onze klacht richt zich daarbij primair op mestaanwending technieken. Wij betwisten de effectiviteit die door wetenschap en overheid wordt toegeschreven aan de in 1993 verplicht gestelde emissiearme aanwending van mest. In het verlengde daarvan betwisten wij de hoge ammoniakemissiefactoren die zijn gesteld voor de niet toegestane bovengrondse aanwending van mest. Wij hebben al geruime jaren gerede twijfels aan het rekenmodel dat gebruikt wordt bij het vaststellen (inschatten) van ammoniakemissie bij welke mestaanwending dan ook. Het ontbreken van objectiviteit; het niet inbedden van voortschrijdend inzicht; het prevaleren van een rekenmethodiek boven het meten van de werkelijkheid voeden deze twijfel tot op de dag van vandaag. Wij refereren aan de beroemde afscheidsspeech van president Dwight D. Eisenhower op 17 januari 1961 (Farewell Address to the Nation) waarin hij waarschuwde voor een in zijn ogen gevaar van belangenverstrengeling die hij voorzag. Wij menen dat zijn woorden van toen actueler zijn dan ooit en ervaren dat die woorden bewaarheid zijn: Een citaat van Eisenhower: Met alle terechte respect voor de wetenschap, moeten we ook alert zijn op het gelijke en omgekeerde gevaar dat de overheid en het overheidsbeleid zelf gegijzeld worden door een wetenschappelijke technologische elite. Zijn woorden behouden hun volle betekenis op het terrein van Ammoniakbeleid waar onderzoekfinanciering wordt gedomineerd door de overheid samen met andere dominante spelers/vaste onderzoekpartners. In maart 2014 heeft de VBBM een klacht over een overheidsinstantie aan u als Nationale Ombudsman voorgelegd. Het betreft hier de werkwijze van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne (RIVM). Later in april 2014 hebben wij een tweede overheidsinstantie toegevoegd aan ons klachtdossier: het Planbureau voor de Leefomgeving 1

2 (PBL). In samenspraak met u heeft er met beide organisaties inmiddels een gesprek plaatsgevonden. Wij houden vast aan onze klacht na deze gesprekken en hebben zowel het RIVM als het PBL hiervan schriftelijk op de hoogte gebracht. De brieven zijn als bijlage 1 en 2 bij dit schrijven gevoegd. Wij zijn allerminst tevreden hoe het RIVM en het PBL met onze klacht zijn omgaan. Zij bagatelliseren en ontkennen. Tegelijkertijd zijn zij niet in staat het huidige beleid te verdedigen vanuit (actuele) wetenschappelijk geborgde waarheidsvinding. Tegelijkertijd laten zij wel doorschemeren dat een update van daadwerkelijke emissiemetingen gewenst is. Wij hebben het volste vertrouwen en verwachting dat de Nationale Ombudsman een onderzoek start. Feitelijk is de Nationale Ombudsman onze laatste strohalm: als kleine vereniging van melkveehouders worden wij niet gehoord door overheidsinstanties. Wij ervaren machtsverschil waarbij wij als groep burgers/agrarisch ondernemers aan het kortste eind trekken. Mestaanwending vormt een belangrijk onderdeel in het ammoniakdossier. Beleidsmaatregelen voor mestaanwending zijn naar onze overtuiging niet gestoeld op een wetenschappelijke basis. Dat bracht en brengt schade toe op verschillende niveaus. Aan het milieu, in het bijzonder het bodemleven; in de relatie tussen overheid en agrarische ondernemers; vertrouwensbreuk tussen wetenschap en agrarische ondernemers: emissiearme aanwending als schijnoplossing. Boerenverstand versus interpretaties vanuit een klinisch instituut. Pijnlijk zichtbaar is geworden dat een klein netwerk wetenschappers van enkele (overheids)instituten sterk verweven is met elkaar, met het bedrijfsleven, met adviesorganen (CDM en TCB) en met ambtenaren en beleidsmakers (ministerie van Economische Zaken, onderdeel Landbouw en het ministerie van Infrastructuur en Milieu, onderdeel Ammoniak). Wij willen bereiken dat door een onderzoek van de Nationale Ombudsman helder wordt dat het Ammoniak rekenmodel, waaraan ingrijpende consequenties (regelgeving) zijn en worden verbonden, getoetst dient te zijn aan actuele en representatieve emissiemetingen, waarbij bovendien veranderde omstandigheden in het bedrijfsmanagement, die invloed hebben op ammoniakemissie, worden meegenomen in het rekenmodel. Wij kunnen ons voorstellen dat een echt onafhankelijk team, door de Nationale Ombudsman aangesteld, zich buigt over onze kanttekeningen, over de inhoud van onze klacht. Daarnaast zijn de gevolgen voor de bodemgesteldheid door het verplichte emissiearme aanwenden nooit een issue geweest voor de overheid, dit punt vinden wij onvoorstelbaar, zeker omdat wij hier de afgelopen jaren regelmatig zorg over hebben geuit. Wij zien ook hier een rol weggelegd voor u. Als burger en als ondernemer moet je toch kunnen vertrouwen dat overheidsbeleid gebaseerd is op valide, wetenschappelijk onderzoek waarbij het inbedden van voortschrijdend inzicht normaal is? Wij schetsen u: In het Ammoniak onderzoeksveld zijn begin jaren negentig rekenmodellen gemaakt die als werkelijkheid zijn gaan functioneren. Tegelijkertijd erkennen wetenschappers en beleidsmakers dat er al jaren, wat zij noemen, een ammoniak-gat is: een verschil tussen gemeten en berekende ammoniakconcentratie door emissies. Dit gat gaat niet over de onvermijdelijke afwijkingen van meetwaarden en modelberekeningen. Dit gat slaat eigenlijk direct op verkeerde begripsvorming. Er bestaat namelijk in de werkelijkheid helemaal geen ammoniak-gat. Er zijn ammoniakconcentraties in de lucht die kunnen variëren in tijd en ruimte. Ze kunnen bovendien tal van bronnen hebben waaronder de veehouderij. Daarnaast is er ook ammoniakdepositie van een variabele orde. Meer is er niet. Tenzij er modellen worden gemaakt die als werkelijkheid gaan functioneren. Dan ontstaat er, geheel denkbeeldig, een gat : een drogreden van abstracties (de modellen) die de werkelijkheid maken. 2

3 Dat is wat gebeurt in dit onderzoeksveld en beleidsmakers zijn hier regelgeving op gaan maken en maken dit nog steeds. Voor een deugdelijk Ammoniakbeleid zouden de feitelijke emissies en deposities frequent moeten worden vastgesteld. Bepaald moet worden wat daarvan de gevolgen zijn voor milieu, biodiversiteit en agrarische sector (bijv bodemgesteldheid). Dat betekent vervolgens dat vastgesteld moet worden hoe deze onderwerpen gedefinieerd moet worden. Ook moet de vraag gesteld worden: welke meetinstrumenten zijn er om beleidseffecten te meten en hun economische impact te kunnen evalueren? Dergelijke voor de hand liggende zaken, zijn sinds 1993 in feite niet aan de orde geweest. Daar is slechts één woord voor: treurig. De werkelijke belangen van natuur en boer zijn buiten de deur gezet. Alleen deskstudies dienen als evaluatie (zie onze klacht over het PBL als bijlage 3). Onze klacht richt zich primair op de aanwending van dierlijke mest als onderdeel van het gehele ammoniakbeleid. De ammoniakconcentratie na de maatregelen in 1993 van verplichte emissiearme aanwending heeft geen daling laten zien. Daar komt nog eens bij dat de maatregelen die boeren voor veel geld hebben getroffen, niet bevorderlijk zijn voor de kwaliteit en vruchtbaarheid van hun land. Wij lichten de context van onze klacht nader toe: Achtergonden Stelling van het RIVM, die tot de dag van vandaag wordt verdedigd door het RIVM: Sinds het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw is het verzurings- en vermestingsprobleem aangekaart en is nationaal beleid op gang gekomen. Zure regen was het gevolg van ammoniakuitstoot. Zure regen als veroorzaker van massale bomensterfte was de aanleiding voor een rem op ammoniakuitstoot. De veehouderij als een van de bronnen van ammoniak kreeg te maken met maatregelen. Centraal stond in dit beleid: het verminderen van ammoniakemissie (een verzurende en vermestende stof). Twee belangrijke maatregelen werden verplicht in 1993 voor de veehouderij: het onderwerken oftewel emissiearm aanwenden van dierlijke mest en het afdekken van de opslag van mest. Door het beleid zijn de emissies van ammoniak aanzienlijk afgenomen in de afgelopen decennia, met een daling van ongeveer 40% ten opzichte van Toch zijn depositieniveaus nog steeds zodanig hoog dat veel natuurgebieden hieronder te lijden hebben. Onze reactie op deze stelling van het RIVM: Weliswaar was de Nederlandse commotie over zure regen en stervende bossen op Duitse stam geënt, wel werd er hier een geheel eigen invulling aan gegeven: de aanval op de landbouw. Ging het in Duitsland slechts om de stoffen zwaveldioxide en stikstofoxide, algemeen erkende zure stoffen, in het Nederlandse debat speelde alleen ammoniak - uit dierlijke mest - een rol. Dat is opmerkelijk, want iedereen die scheikunde heeft gevolgd op school, weet dat ammoniak geen zuur is maar juist het tegendeel: een base. Er zijn geen bossen gestorven in Nederland, noch in West-Duitsland. De chemicus Ulrich die de theorie ooit lanceerde, herriep deze officieel in Ulrich: 'De hypothese van grootschalig sterven van de bossen in de nabije toekomst wordt niet gesteund door data en kan terzijde worden geschoven.' Helaas heeft het roepen van 'brand' meer effect dan het herroepen ervan. Alle kranten en tvjournaals die over de zogenaamde stervende bossen berichtten, hebben nooit gemeld dat de theorie bij nader inzien helemaal fout was. Erger nog: Nederlandse wetenschappers en beleidsmakers hebben deze theorie, die als basis voor de ingrijpende ammoniakmaatregelen 3

4 gold, ook nooit herzien. Feitelijk ligt er een bom onder heel het (huidige) ammoniakbeleid. Ammoniakemissie factoren De officiële factor van ammoniakemissie bij bovengronds uitrijden van drijfmest staat op 74 procent en is vastgesteld op basis van de Massabalansmethode in De Commissie Deskundigen Mestbeleid (CDM) stelt deze gegevens op. Het ministerie laat zich adviseren door de CDM, een onafhankelijk wetenschappelijke commissie. Sinds het verbod op het bovengronds uitrijden van drijfmest twintig jaar geleden, is er beperkt onderzoek gedaan naar de ammoniakuitstoot bij bovengronds gieren. De CDM baseert de emissiefactor van 74 procent op basis van metingen met de Massabalansmethode uit begin jaren negentig. Wat doet de overheid volgens de VBBM niet goed? Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat als overheidsinstituut valt onder het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport als ook het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) hebben nagelaten onafhankelijk en degelijk onderzoek te (laten) doen en/of bestaande rekenmodellen of bestaande aannames over ammoniakemissie te (laten) toetsen naar de effectiviteit van en gevolgen door het verplichte emissiearm aanwenden van dierlijke mest. In Nederland heeft dit ondergronds, emissiearm bemesten geen enkel effect gehad op de gemeten ammoniak concentratie. De daling van de gemeten ammoniak concentratie kan vrijwel volledig verklaard worden uit de afgenomen hoeveelheid mest die uitgereden wordt (afname aantal vee in Nederland) en de hoeveelheid neerslag die in dat jaar gevallen is. Het RIVM en het PBL houden vast aan hun conclusie dat emissiearme aanwending wel effect heeft gehad, ondanks andere, wetenschappelijke inzichten, aannames en berekeningen die zij ook kennen. VBBM stelt op basis van andere wetenschappelijke inzichten dat: Pas na 1997, vier jaar na de invoering van ondergronds mest aanwenden, begint de ammoniak concentratie te dalen, dat was namelijk het moment dat de aanvoer in de vorm stikstof uit mest begint te dalen. Effect van het emissie arm bemesten is niet terug te vinden in gemeten ammoniak concentratie, alleen in het rekenmodel. Wel blijkt de stikstofexcretie door de Nederlandse veestapel een goed verband te houden met de gemeten ammoniakconcentraties in de lucht (MINAS: tussen 1998 en 2006: lagere N-excreties -> daling ammoniakconcentratie; daarvoor weinig veranderende N-excreties-> geen noemenswaardige verandering in de ammoniakconcentratie). Het is onverklaarbaar dat het RIVM en het PBL deze relevante informatie niet overnemen en door vertalen in hun taak als adviesorganen voor overheden over de effectiviteit van emissiearme aanwending. Het RIVM schrijft effectiviteit toe aan de ammoniakmaatregelen voor het milieu, volgens haar is daarmee het beleid voor het milieu doeltreffend ( forse reductie gehaald ). Vooral emissiearm bemesten zou de stikstofuitstoot naar het milieu drastisch verminderen. Maar in het milieu zelf is van alle inspanningen amper iets terug te zien. Met de jaren is het verschil tussen de berekende en gemeten waarden - het ammoniakgat - alsmaar groter geworden. Wij zijn van mening dat de positieve resultaten alleen op papier voorkomen, er is geen meetbaar ecologisch effect. Wij dragen drie meetnetten aan die dit bevestigen: lucht en regenwatermetingen en als derde monitoren van korstmossen. (Derde meetnet wordt niet door het RIVM en PBL geraadpleegd). Meetnetten Eerste meetnet zijn de luchtkwaliteitsmetingen die vanaf 1993 tot op de dag van vandaag de werkelijk gemeten ammoniak in lucht weergeven: ieder uur gemeten door acht permanente meetstations. Zowel de luchtkwaliteitsmetingen als het tweede meetnet van regenwatermetingen lopen niet in de pas met modelberekeningen. (In het regenwater wordt geen effect van de emissiearme bemesting gemeten. De lichte daling vanaf 2004 lijkt meer het gevolg van de hoeveelheid neerslag dan van de emissiearme aanwending. Er is namelijk 4

5 een relatie tussen ammoniak in lucht en ammonium in neerslag. In jaren met veel neerslag is er meer ammoniak in de neerslag en minder in de lucht. In droge jaren is dat omgekeerd). Wetenschapper Kok van Herk van het Lichenologisch Onderzoeksbureau Nederland (LON) heeft decennialang de relatie tussen ammoniak en natuur bestudeerd, in het milieu zelf, aan de hand van korstmossen. Welk effect heeft hij geconstateerd van de emissiebeperkende maatregelen in de landbouw? De VBBM citeert de heer van Herk: Tussen 1990 en 1998 zagen wij ondanks alle emissiebeperkende maatregelen een gestage toename van de ammoniakindicatie. Dit is tegen de verwachtingen en berekeningen van het RIVM in. En tussen 1999 en 2005 zagen we een afname van de ammoniakindicatie met zo n 20 procent. Verdere verbetering bleef daarna uit, maar de milieu winst die tussen 1998 en 2004 is bereikt, is wel bestendig. De VBBM stelt dat de wetenschappelijke bevindingen en conclusies van de heer van Herk ons standpunt over het effect van MINAS (minder stikstofexcretie door de veehouderij/mest) de directe verklaring is van ammoniakreductie in de periode Dit is niet toe te schrijven aan het emissiearm aanwenden van mest zoals het RIVM en het PBL stellen. De uitkomsten van de drie milieumeetnetten zijn in feite niet nieuw en waren/zijn weldegelijk bekend bij de instituten. De VBBM concludeert hieruit dat emissies veel te hoog zijn ingeschat en dat daarnaast het rekenmodel moet worden bijgesteld. Het wordt hoogtijd dat het RIVM en het PBL erkennen dat de protocollen voor emissiemetingen zodanig zijn opgesteld, dat ze alleen de relatieve emissies vaststellen en niet de absolute en dat er blijkbaar wordt gekozen om aan de verouderde aannames vast te houden. Positie en achtergrond van de VBBM in vogelvlucht De VBBM is een vereniging die als doel heeft het melkveebedrijf te managen vanuit een kringloopprincipe: optimaliseren van bedrijfseigen mineralen. Een lage input van bijvoorbeeld stikstof uit kunstmest en een eiwitarmer rantsoen geeft minder schadelijke verliezen (output). Mestkwaliteit staat hierbij centraal. Mest als voedingsstof voor bodem, plant en uiteindelijk dier. De kringloop proberen te sluiten met zo min mogelijk verliezen naar het milieu. Het was de verplichte ondergrondse aanwending van mest die de aanleiding vormde de vereniging op te richten: een groep melkveehouders maakten zich ernstig zorgen over het ondergronds aanwenden van mest. Een onnatuurlijk gebeuren. De eerste tekenen van aantasting van de bodems en het bodemleven werden voor hen zichtbaar: minder opbrengst; aantasting en verstoring van het bodemleven en minder wormen. En de overtuiging dat bovengrondse aanwending niet voor hoge ammoniakemissies zorgden. Veel van de leden bleven hun mest vanuit milieu-en bedrijfsbelang bovengronds aanwenden. Dit heeft tot honderden Proces Verbalen geleid en even zoveel rechtszaken. In 2009 werd een motie van de SP-fractie aangenomen waarin een onderzoek ontheffing werd verleend aan een groep kringloopboeren van de VBBM zodat zij twee jaar lang hun mest legaal bovengronds mochten uitrijden. Tijdens deze Praktijkproef in 2010 en 2011 werd bijgehouden hoe de mineralen efficiëntie op bedrijfsniveau in relatie tot ammoniakemissie werd geborgd en behaald. Door een nieuwe SP-motie werd de Praktijkproef verlengd met een jaar in De door de deelnemers vastgelegde bedrijfsresultaten werden in opdracht van het ministerie van (toen nog) LNV door de Commissie Deskundigen Meststoffen (CDM) geëvalueerd. De evaluatie pakte negatief uit voor de VBBM deelnemers. Zij sturen op kwaliteit van hun mest, die aanzienlijk minder ammoniakale stikstof (TAN) bevat dan gangbare mest. De CDM rekent alleen met forfaitaire normen, waardoor de werkelijke mestsamenstelling van de VBBM deelnemers niet tot hun recht kwam in de evaluatie. Bovendien hield de CDM vast aan de emissiefactor van 74% bij bovengronds aanwenden. Alle maatregelen op bedrijfsniveau worden daarmee op papier teniet gedaan: er is tegen verouderde aannames niet te werken. Wederom deed het niet kloppende rekenmodel de VBBM deelnemers de das om. In 2013 is Kamerbreed een SP motie aangenomen om 100 kringloopboeren een vijfjarige 5

6 vrijstelling te verlenen voor het bovengronds aanwenden van mest. In die periode zit de VBBM tot De VBBM heeft zich vanaf haar oprichting in 1989 kritisch opgesteld tegen het verbod op het bovengronds aanwenden van mest; tegen het verplichte emissiearme aanwenden van mest. Door de verantwoordelijke instanties is zij niet gehoord, wij noemen expliciet: RIVM, PBL, CDM, TCB, destijds het ministerie van LNV (later EL&I en heden EZ) en de WUR. Wij hebben sterk de behoefte kort weer te geven waarom wij ervaren dat de overheid en de andere (overheids)instituten een blok vormen en er sprake is van machtsverschil. Wij ervaren het als een enorme vertrouwensbreuk. Wij hebben vanaf 2000 tot heden zeer regelmatig onze bezwaren, zorgen en vraagtekens geuit bij het ministerie van Economische Zaken waar landbouw deel van uit maakt (destijds LNV, EL&I). Beleidsambtenaren verwezen direct naar de wetenschappers van Wageningen Universiteit & Research (WUR): hun onderzoek en modelberekeningen waren het uitgangspunt voor beleid. Vanuit WUR is er nooit iets met onze kritiek gedaan en het ministerie heeft ook nimmer daadwerkelijk nieuw onderzoek gevraagd. Bij het aanvragen van een onderzoek ontheffing werd en wordt door het ministerie advies ingewonnen bij de Technische Commissie Bodembescherming (TCB). De TCB, die als organisatie thema s in werkgroepen uitzet, is eigenlijk een afgeleide van de WUR, het RIVM en PBL. De werkgroep die over meststoffen gaat, bestaat uit dezelfde wetenschappers of hun directe collega s wiens visie ten grondslag ligt aan het Ammoniakbeleid. Wanneer de VBBM met inzichten over kringlooplandbouw kwam (reductie ammoniak via voerspoor) dan beoordeelt de Commissie Deskundigen Meststoffen de data. Hiervoor geldt hetzelfde als de TCB. Dit valt buiten hun rekenmodel en er volgt altijd negatief advies. Dit in tegenstelling tot de opvatting van wetenschappers buiten de vaste kring: Het Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM) en het Louis Bolk Instituut zijn zeer positief over de effecten van kringlooplandbouw op ammoniakreductie.. Echter zij worden niet geraadpleegd door het ministerie, worden niet uitgenodigd voor zitting in de CDM of de TCB. In 2008 heeft het ministerie wel opdracht gegeven naar aanleiding van onze kritiek voor een evaluatie van het emissiearme mest aanwenden. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) kreeg deze opdracht. In 2009 kwam zij met haar evaluatie en heeft in feite alle bestaande modelberekeningen overgenomen en deze niet kritisch tegen het licht gehouden. Het RIVM en de CDM adviseren het ministerie over de Meststoffenwet in het algemeen: aanpassingen in normen, veranderde inzichten. Het enige wat daarbij wordt bijgesteld is de input van het rekenmodel: emissies naar boven schalen, onder meer om het ammoniakgat kleiner te verrekenen. Onze klacht is juist dat het rekenmodel systematische rekenfouten bevat: de trendmatige rekenuitkomsten stemmen niet overeen met de trendmatige veldmetingen. Maatregelen als emissiearm bemesten zouden een dalende trend moeten geven - dat was het doel van de beleidsmaatregel- maar die trend blijkt nergens uit de werkelijke meetreeksen. Het ministerie verwijst ons sinds de Evaluatie door het PBL in 2009 naar het PBL en het RIVM. Wij zijn dan ook correspondentie met hen gestart. Uiteindelijk leidde dit tot een klacht over beide instituten bij u als Nationale Ombudsman in maart Kleine vijver Wij menen dat de banden tussen bovengenoemde instituten en overheidsorganisaties nauw met elkaar verbonden zijn: in de CDM zitten wetenschappers van RIVM en PBL. Dit geldt ook voor de TCB. Wij menen dat er sprake is van een gesloten cultuur; een ons-kent-ons netwerk waarbij geen aandacht is voor kritische geluiden en opmerkingen. Naast de VBBM zijn de afgelopen twintig jaar diverse kritische noten geuit over de wetenschappelijke basis van het ammoniakbeleid, of liever gezegd: het ontbreken van een wetenschappelijke basis. Deze kritische geluiden vanuit wetenschappelijke als ook agrarisch als ook milieuhoeken worden steevast genegeerd door het RIVM, het PBL, de CDM, de TCB, de WUR en de ministeries van EZ (destijds LNV) en I&M (destijds VROM). 6

7 Wanneer de overheid (ministeries) kritische geluiden ontvangt, worden deze steevast in kleine, bekende kring van wetenschappers neergelegd. Keer op keer bestuderen zij dan hun eigen theorieën, die zijn immers rond en kloppend, in plaats van de werkelijkheid te bestuderen. Opgesloten in de eigen denkwereld, eigen belangen. Dat leidt tot beleid dat schimmen bestrijdt en de werkelijke belangen van natuur en boer buiten de deur heeft gezet. Het rekenmodel is de werkelijkheid geworden. Daarop gebaseerd beleid heeft gefaald en zal falen omdat noch de werkelijkheid als werkelijkheid wordt begrepen, noch de modellen als modellen worden ontwikkeld en gebruikt. Breed draagvlak kritiek op Ammoniakbeleid In de afgelopen 20 jaar zijn er regelmatig publicaties in de media verschenen waarin, net als de VBBM, vraagtekens worden gezet bij de wetenschappelijke basis van het Ammoniakbeleid. Sinds 2013 is het thema Ammoniak weer actuelere dan ooit en is qua inhoud vergelijkbaar met de inhoud van de klacht van de VBBM. Wij vragen de Nationale Ombudsman notitie van te nemen van deze publicaties. De gemene deler in de publicaties is dat een ieder met een kritische houding en onderbouwing ten opzichte van het Ammoniakbeleid tegen hetzelfde (machts)blok aanloopt en dat er steevast geen opening wordt gegeven en er feitelijk geen nieuw onderzoek wordt uitgezet of uitgevoerd. De klacht van de VBBM bij de Nationale Ombudsman staat niet op zichzelf en reikt verder dan louter de belangen of opvattingen van onze verenigingsleden en bestuur. Een kleine greep van inmiddels veel (kritische) publicaties is als bijlage 6 opgenomen. Wij menen ons verzoek aan u als Nationale Ombudsman voor het starten van een onderzoek te hebben gemotiveerd. Naast dit voorliggende schrijven behoren de bezwaarschriften, die eerder naar het RIVM en het PBL (bijlage 3, 4 en 5) zijn gestuurd (en in uw bezit zijn) ook tot de klacht. Desgewenst willen wij op uw verzoek nog nadere informatie verstrekken. Hierbij willen wij opmerken dat wij ons graag het recht voorbehouden meer informatie aan te leveren of ons verzoek verder te motiveren. Met vriendelijke groet en in afwachting van uw reactie, Diana Saaman i.o.v. de Vereniging tot Behoud van Boer en Milieu december 2014 Bijlagen: 6 1 Aanhouden klacht tegen RIVM 2 Aanhouden klacht tegen PBL 3 Bezwaarschrift voor PBL 4 Klacht tegen RIVM 5 Reactie voor RIVM via Nationale Ombudsman 6 Overzicht publicaties 7