Niet beschikbaar zijn van data met metingen en berekeningen emissiefactoren

Transcriptie

1 2016 Er loopt een onderzoek bij de Nationale Ombudsman naar aanleiding van het indienen van een klacht door de VBBM, partner van Netwerk GRONDig. Inmiddels valt dit dossier onder het netwerk. In grote lijn is de aard van de klacht: Volgens het ministerie van Economische Zaken is de ammoniakemissie bij bemesten met 60 tot 70% afgenomen als gevolg van het emissiearm bemesten. Volgens het ministerie levert deze manier van bemesten de grootste bijdrage (80 tot 90 kiloton) aan de noodzakelijke afname van de ammoniakemissie (zie de brief van het ministerie van EZ van 13 juli 2015, pagina 2 van 6). Wij willen de Ombudsman erop wijzen dat deze conclusie niet aantoonbaar en ook niet controleerbaar is en daarmee al vele jaren tot discussie leidt, en dat op zeker twee niveaus. Ten eerste: uit jarenlange en frequente metingen van de luchtkwaliteit door het RIVM, blijkt geen sprake van een daling in de atmosferische ammoniakconcentraties in de periode na invoering van de verplichte emissiearme bemesting. Vijf achtereenvolgende jaren na invoering in 1993 van emissiearm bemesten was juist een stijging te zien van ammoniakconcentraties in de luchtkwaliteitsmetingen. Ten tweede: de conclusie is niet controleerbaar: onderzoekers van Wageningen UR geven geen inzage in hun emissiemetingen en berekeningen op basis waarvan zij tot emissiefactoren bij mest aanwendingstechnieken en effectiviteit beleid zijn gekomen. Dat maakt het ammoniakbeleid oncontroleerbaar voor boeren, voor direct betrokkenen en voor andere wetenschappers, maar ook voor het parlement die het beleid juist dient te controleren op efficiëntie en effectiviteit. Het ministerie van Economische Zaken stelt op basis van een evaluatie door het PBL in 2009 naar de effectiviteit van het emissiearm bemesten dat: de ammoniakemissie bij bemesten met 60 tot 70% is afgenomen als gevolg van het emissiearm bemesten. Volgens het ministerie levert deze manier van bemesten de grootste bijdrage (80 tot 90 kiloton) aan de noodzakelijke afname van de ammoniakemissie (zie de brief van het ministerie van EZ van 13 juli 2015, pagina 2 van 6). VBBM zet hiertegenover dat: de conclusie van het PBL (deze conclusie is overgenomen door het ministerie van EZ) dat ammoniak bij emissiearme aanwending reduceert met 60-70% niet juist is. Het PBL heeft het RIVM rapport ( ) niet meegenomen in haar berekeningen. In dit RIVM rapport wordt het emissiearm aanwenden 40% teruggezet in effectiviteit. Ook publiceerde het RIVM in de Milieuballans van 1999 dat het emissiearm aanwenden de ammoniak hooguit met 35% verlaagd in plaats van de aangenomen 75%. Bovendien neemt het PBL de verlaagde N uitscheiding in de mest niet mee. Deze is van 690 miljoen kg in 1990 gedaald naar 490 miljoen kilo in Dit betekent dat de bron van ammoniakemissie met ongeveer 30% is afgenomen. Dit is exact gelijk aan de daling van de landelijk gemeten ammoniakconcentratie. De start van het emissie arm bemesten is niet terug te vinden in gemeten ammoniakconcentratie. Pas na 1997 begint de ammoniakconcentratie te dalen, op het moment dat de aanvoer in de vorm stikstof uit mest begint te dalen, zie ter illustratie onderstaande grafieken uit een wetenschappelijke presentatiemm De VBBM blijft het oneens met de opvatting van het ministerie van EZ dat het ammoniakbeleid, als het gaat om mestaanwendingsvoorschriften, effectief is. Bewijzen ontbreken. Sterker nog, de start van het emissie arm bemesten en de daaropvolgende jaren is niet terug te vinden in de gemeten ammoniak concentratie. B - Niet beschikbaar zijn van data met metingen en berekeningen emissiefactoren De VBBM is onthutst dat data waarop het gehele ammoniakbeleid rust, in het bijzonder de data waar emissiefactoren zijn vastgesteld bij verschillende mest aanwendingstechnieken, niet bewaard zijn -of niet beschikbaar zijn -of niet beschikbaar worden gesteld door Wageningen UR. Wij kunnen ons niet vinden in de houding van het ministerie van EZ over deze essentiële, blijkbaar verloren data. Als

2 burger, als agrarisch ondernemer verwachten wij van de overheid transparantie over het tot stand gekomen beleid. Beleid dat toch ergens op gebaseerd moet zijn? Meerdere partijen hebben in het afgelopen jaar bij Wageningen UR aangedrongen op openbaarmaking van de emissiemetingen en de rekenmethoden waarmee de meetwaarden zijn verwerkt tot emissiefactoren. Zonder succes. De VBBM spreekt op zijn zachts gezegd van onzorgvuldigheid in deze. Feitelijk is hiermee de basis onder het ammoniakbeleid weg, want zij is niet controleerbaar. Het ministerie van EZ beschermt Wageningen UR door de bewaartermijn van vijf jaar aan te halen van de onderzoek data. Wij vinden dit ongepast, zeker gelet op de al jarenlang voortdurende twijfels, onzekerheden en gerede vraagtekens van critici, waaronder de VBBM, over het Ammoniakbeleid en de data waarop het beleid gestoeld is. Verantwoord en zorgvuldig wetenschappelijk onderzoek kenmerkt zich door het kunnen verantwoorden van de conclusies van het onderzoek op basis van de in het onderzoek verkregen en bewerkte gegevens én het kunnen verantwoorden van de gegevens zelf. Het beschikbaar blijven en het eventueel ter beschikking stellen van de onderzoeksgegevens aan andere onderzoekers, voor controle en/of verificatie, vormt derhalve ook een aspect van zorgvuldig omgaan met onderzoeksgegevens. De VBBM vraagt zich af hoe de 2 e internationale review (zomer 2015) heeft kunnen plaatsvinden als er geen data meer is van de oorspronkelijke metingen en berekeningen naar emissiefactoren? Hoe kan er dan een review plaatsvinden? Of had de reviewcommissie wel beschikking over de data en bijbehorende rekenmethoden? Het is ons onduidelijk of de deelnemende wetenschappers aan deze review wel of geen beschikking hebben gehad over de verloren data of andere onderzoeksgegevens. Wij willen hierover graag duidelijkheid van het ministerie. Wij vermoeden dat de reviewcommissie wel beschikking had over de verloren data, maar dit is slechts een vermoeden. Vermoeden is er gelet op de opmerking van Mark Sutton (Als Brits onderzoeker van het Centre for Ecology & Hydrology in Edinburgh deelnemer aan 2 e review): De Wageningse methode is behoorlijk gedateerd. Nederland was wereldleider in de schatting van ammoniakemissies, maar de wetenschappelijke onderbouwing dateert van de jaren tachtig en negentig.' De reviewcommissie rept in haar oordeel over de onderbouwing van het Nederlandse ammoniakmodel met geen woord over de databeschikbaarheid en bijbehorende rekenmethoden. Zorgvuldigheid en integriteit zijn beiden kenmerken van goede wetenschapsbeoefening. Zij vormen toch het hart van de wetenschap? Het gezag van de wetenschap en het kunnen vertrouwen op de resultaten van wetenschappelijk onderzoek zijn ervan afhankelijk. Ook het onderling vertrouwen van wetenschappers, het voortbouwen op basis van elkaars werk, is ervan afhankelijk. Het wetenschappelijk ethos wordt gekenmerkt door de wil en de bereidheid om waarheidsgetrouw verslag te doen van het onderzoekproces, metingen en berekeningen en hoe die zich tot elkaar verhouden. Zo kunnen ten alle tijden de resultaten van het onderzoek worden getoetst door de wetenschappelijke gemeenschap, door collega-onderzoekers en door kritische ontvangers van de resultaten van onderzoek. Zeker als deze kritische ontvangers dagelijks geconfronteerd worden met beleid dat gestoeld is op dat onderzoek. De VBBM ziet in het licht hiervan eigenlijk maar één oplossing: een aantal emissies opnieuw te laten meten in een praktijkonderzoek volgens moderne meetmethoden. Het betreffen dan specifiek de emissies voor bovengronds uitrijden van mest in vergelijking tot emissiearme bemesting en andere mestaanwendingstechnieken.

3 Een nieuw onderzoek waarbij er volgens een transparant protocol wordt gewerkt en de data vervolgens openbaar ter beschikking is en blijft. Onder het punt conclusie van dit schrijven komen wij op deze suggestie terug. Verder willen wij de Nationale Ombudsman attent maken op het feit dat ook (nog) geen gevolg is gegeven aan de toezegging van voormalig staatssecretaris Sharon Dijksma (brief 15 februari 2013, TK nr 43 als Bijlage 2 toegevoegd) tot het uitvoeren van veldonderzoek ten behoeve van de nadere validatie van de ammoniakemissiefactoren bij het uitrijden van dierlijke mest. Deze toezegging werd destijds gedaan door de staatssecretaris van EZ, nadat veldmetingen (emissiemetingen bij bemesten) met een andere onderzoeksmethode en door een ander onderzoekteam van Wageningen UR (Praktijkonderzoek Lantinga 2012 e.a.) tot andere uitkomsten hebben geleid dan de in het beleid gebruikte normen; waarvan, nogmaals, geen meetdata en rekenmethoden beschikbaar zijn. C - Verklaring Ammoniak-gat en Quick- scan Het ministerie stelt in haar brief van 13 juli dat de modellen zijn gebaseerd op metingen en regelmatig worden gevalideerd. Toen in 2014 bleek dat de trend in berekende ammoniakemissie en de trend in gemeten ammoniakconcentratie niet meer parallel liepen, heeft de staatssecretaris een Quick scan laten uitvoeren. (Zie brief EZ van 13 juli 2015: pagina 3 van 6 en pagina 5 van 6). Wij willen de Nationale Ombudsman erop wijzen dat deze Quick- scan (Trends in ammoniakconcentraties en emissies; een Quick- scan van de Commissie Deskundigen Meststoffenwet) nog altijd niet is opgeleverd. Slechts het eerste deel werd opgeleverd op 10 september Wij voegen als Bijlage 1 Quick- scan als brief met kenmerk 14/N&M0155 van 10 september 2014 toe. Het tweede deel van de Quick- scan (zie hoofdstuk 6 van bijlage 1 onder Aanbevelingen, 1 e bullit, daar staat, wij citeren: De analyse die in deze Quick- scan is uitgevoerd, wordt begin 2015 aangevuld met een analyse van trends vanaf begin jaren 90.) De oplevering van het vervolg van de Quick-scan (begin 2015) is ook toegezegd tijdens debatten in de Tweede Kamer aan Kamerleden van verschillende fracties. Juist het deel dat nog opgeleverd moet worden, is interessant voor de prangende vragen van de VBBM. Deze beslaat namelijk de jaren 90, de periode waarin emissiearm bemesten verplicht werd en waarin het verschil tussen de berekende emissie en gemeten concentratie het meeste en tot op heden op onverklaarbare wijze uit de pas loopt! Als Vereniging tot Behoud van Boer en Milieu hebben wij helaas geen afgevaardigde in de Commissie Deskundigen Meststoffen, daarom uiten wij andermaal onze quick-scan over het begrip Ammoniakgat in deze brief aan u als Ombudsman, wij stellen dat: In het Ammoniak onderzoeksveld zijn begin jaren negentig rekenmodellen gemaakt die als werkelijkheid zijn gaan functioneren. Tegelijkertijd erkennen wetenschappers en beleidsmakers dat er al jaren, wat zij noemen, een ammoniak-gat is: een verschil tussen gemeten en berekende ammoniakconcentratie door emissies. Dit gat gaat niet over de onvermijdelijke afwijkingen van meetwaarden en modelberekeningen. Dit gat slaat eigenlijk direct op verkeerde begripsvorming. Er bestaat namelijk in de werkelijkheid helemaal geen ammoniak-gat. Er zijn ammoniakconcentraties in de lucht die kunnen variëren in tijd en ruimte. Ze kunnen bovendien tal van bronnen hebben waaronder de veehouderij. Daarnaast is er ook ammoniakdepositie van een variabele orde. Meer is er niet. Tenzij er modellen worden gemaakt die als werkelijkheid gaan functioneren. Dan ontstaat er, geheel denkbeeldig, een gat : een drogreden van abstracties (de modellen) die de werkelijkheid maken. Dat is wat gebeurt in dit onderzoeksveld en beleidsmakers zijn hier regelgeving op gaan maken en maken dit nog steeds. Voor een deugdelijk Ammoniakbeleid zouden de feitelijke emissies en deposities frequent moeten worden vastgesteld. Bepaald moet worden wat daarvan de gevolgen zijn voor milieu, biodiversiteit en agrarische sector (bijv bodemgesteldheid). Dat betekent vervolgens dat vastgesteld moet worden hoe deze onderwerpen gedefinieerd moet worden. Ook moet de vraag gesteld worden: welke meetinstrumenten zijn er om beleidseffecten te meten en hun economische impact te kunnen evalueren? Dergelijke voor de hand liggende zaken, zijn sinds 1993 in feite niet aan de orde geweest.

4 Daar is slechts één woord voor: treurig. De werkelijke belangen van natuur en boer zijn buiten de deur gezet. D - Internationale review Het ministerie van EZ geeft aan waarde te hechten dat kritische geluiden worden meegenomen in het wetenschappelijke onderzoek. Bij de 2 e internationale review in de zomer van 2015 zouden wetenschappers die in de media kritiek op de wetenschappelijke onderbouwing hebben geleverd, dan ook nadrukkelijk zijn gevraagd hun visie te geven. (Zie brief 13 juli 2015 pagina 3 van 6, en gespreksverslag 30 oktober, pagina 2). Dit is een onjuiste weergave. Bij de 2 e internationale review zijn wetenschappers die kritiek hebben geuit in de media vrijwel allemaal niet uitgenodigd. Dr. K. van Herk en dr. N. Gerrits bijvoorbeeld, die kritisch aan het woord kwamen in het tijdschrift V-focus, waren niet uitgenodigd. Wel is de journalist, Geesje Rotgers, die deze kritiek heeft opgetekend, uitgenodigd. Ook onderzoekers binnen Wageningen UR die al jaren kritiek uitten, zoals. Prof.dr. J.D. van der Ploeg en de grote groep wetenschappers waarover Van der Ploeg spreekt in de internetfilm Barsten in het Ammoniakbastion (zie ), waren op één wetenschapper na, niet uitgenodigd. De onafhankelijke onderzoekers Jaap Hanekamp en Marcel Crok waren wel uitgenodigd, ondanks dat zij nog maar net waren begonnen met hun ammoniakreview. Zij besloten niet in te gaan op de uitnodiging, omdat zij de vraag van de reviewcommissie (nog) niet konden beantwoorden, in hoofdzaak omdat zij geen inzage kregen in de meetdata en de wijze waarop die werden berekend in emissiefactoren. Wel vroegen zij de commissie te oordelen over het niet-beschikbaar stellen van deze informatie. De reviewcommissie oordeelde dat gegevens vrijelijk beschikbaar horen te zijn voor stakeholders. Hanekamp en Crok zijn echter geen stakeholders. Hanekamp is een gekwalificeerd onderzoeker, werkzaam bij twee universiteiten. Hij stelt zich op de normale academische opvatting dat een transparante en openlijke omgang met brondata en wijze van bewerkingen, de standaard zijn van het normale academische werk. (zie de blogs van Hanekamp op Het ministerie van EZ noemt in haar reactie van 13 juli over de internationale 2 e review niet expliciet dat: Sutton de aantekening maakt dat de Wageningse methode behoorlijk gedateerd is. 'Nederland was wereldleider in de schatting van ammoniakemissies, maar de wetenschappelijke onderbouwing dateert van de jaren tachtig en negentig.' (Mark Sutton is als Britse onderzoeker verbonden aan het Centre for Ecology & Hydrology in Edinburgh en had plaats in de reviewcommissie). En: de in de jaren 1990 verkregen emissies met de internationaal meest gangbare meetmethode zijn relatief hoog in vergelijking tot recentere metingen met andere technieken. Het is echter niet duidelijk of dit wordt veroorzaakt door omgevingsfactoren (zoals weer en mestsamenstelling) of door de meetmethode zelf. Om inzicht te krijgen in de oorzaak van deze verschillen, adviseren de onderzoekers om verschillende meetmethoden gelijktijdig op dezelfde locatie te vergelijken. Het is voor de VBBM geheel onduidelijk of de reviewcommissie o.l.v. Sutton heeft gekeken naar de metingen en bijbehorende berekeningen die ten grondslag liggen aan de emissiefactoren voor bemesten. Het is juist dit onderdeel van het ammoniakvraagstuk dat al vele jaren tot discussie en vragen leidt in Nederland. Dan had je mogen verwachten dat het ministerie juist dit vraagstuk expliciet aan de Commissie Sutton zou voorleggen. Of dat de Commissie hier expliciet om zou vragen. Zowel het ministerie als de Commissie Sutton hebben echter geen aandacht besteed aan de 'verloren data' en niet openbare emissiefactor-berekeningen is onze sterke indruk, want er is niets over te vinden in de reviewrapportage. De VBBM vraagt zich hardop af wat de waarde is van de 2 e internationale review als de hoofdvragen niet zijn gesteld door het ministerie, namelijk: kloppen de emissiefactoren aan de hand van de verouderde metingen en berekeningsmethodiek? Laat staan dat daar antwoorden op zijn gekomen door de reviewcommissie.

5 E - Mestsamenstelling Het ministerie van EZ schrijft in haar reactie van 13 juli op pagina 2 van 6: Uit een evaluatie van de CDM over de Praktijkproef bovengronds aanwenden blijkt dat de emissiereductie bij mestaanwending ver achterblijft bij de voorgeschreven methoden. Hier wil de VBBM graag kort het volgende over opmerken: Samen met de organisatie Noordelijk Friese Wouden konden VBBM leden 2 jaar lang ( ) gebruik maken van een onderzoek ontheffing om hun dierlijke mest bovengronds aan te wenden. Leden melkveehouders van beide organisaties bedrijven kringlooplandbouw, waarbij gestuurd wordt op mestkwaliteit. Dit betekent onder andere concreet een ander rantsoen aan melkkoeien verstrekken met veel minder eiwit. Mest van deze koeien bevat daardoor aanzienlijk minder ammoniakale stikstof (TAN). Beide verenigingen hebben alle onderzoek analyses aan de CDM overlegd. In de laboratoriumuitslagen van de mestanalyses blijkt namelijk dat de mest inderdaad aanzienlijk minder TAN bevat dan gangbare mest. Als er minder TAN in de mest aanwezig is, is vanzelfsprekend de emissie van ammoniak lager. De CDM heeft echter de data met laboratoriumanalyses niet meegenomen in haar evaluatie. Zij heeft geëvalueerd met forfaitaire excretienormen. Die normen zijn gebaseerd op gangbare mest en zijn niet representatief voor de koeienmest van kringloopmelkveehouders. De CDM actualiseert weliswaar regelmatig de forfaitaire normen, maar deze waarden komen bij lange na niet overeen met de gehaltes in mest van kringloopbedrijven. Wij zijn ervan overtuigd dat een evaluatie met het werkelijke excretiegetal van stikstof tot een andere conclusie had geleid. Het is teleurstellend dat het ministerie dit aspect niet beschrijft. F- Conclusie en verzoek ter overweging aan de Nationale Ombudsman Emissiemetingen zijn nodig om een objectieve en reëele schatting te maken over de hoogte, de bronnen en gevolgen van ammoniakuitstoot. Om dan de juiste maatregelen te kunnen nemen, om vervolgens de maatregelen te kunnen evalueren op effectiviteit. Dergelijke maatregelen gevat in beleid kunnen rekenen op draagvlak en inzet om de maatregelen toe te passen. Het ammoniakbeleid is gestoeld op verouderde onderzoeksgegevens, want in de afgelopen dertig jaren is de samenstelling van mest zowel bij gangbare, biologische als kringloopbedrijven veranderd doordat er meer aandacht is voor rantsoensamenstellingen die invloed heeft op de excretie van stikstof en fosfaat in mest. Ook zijn de methoden om emissie te meten sterk veranderd. Het huidige beleid is bovendien gestoeld op onderzoek dat niet controleerbaar en niet aantoonbaar is. De VBBM verzoekt de Nationale Ombudsman haar gestarte onderzoek voort te zetten. Wij hopen te bereiken dat door het onderzoek van de Nationale Ombudsman helder wordt dat het Ammoniak rekenmodel, waaraan ingrijpende consequenties (regelgeving) zijn en worden verbonden, getoetst dient te zijn aan actuele en representatieve emissiemetingen, waarbij bovendien veranderde omstandigheden in het bedrijfsmanagement, die invloed hebben op ammoniakemissie, worden meegenomen in het rekenmodel. Daarnaast zijn de gevolgen voor de bodemgesteldheid door het verplichte emissiearme aanwenden nooit een issue geweest voor de overheid, dit punt vinden wij onvoorstelbaar, zeker omdat wij hier de afgelopen jaren regelmatig zorg over hebben geuit. Daarnaast is de weidevogelstand drastisch afgenomen de afgelopen twintig jaar. De VBBM ziet een correlatie met de wijze van emissiearm mestaanwenden: schade aan de bodem heeft invloed op het bodemleven en op voedsel voor dieren die van bodemorganismen en wormen leven. Weidevogels gedijen slecht op grasland waar de mest emissiearm (in de grond) wordt aangebracht. Ter overweging Gelet op de verloren onderzoekgegevens bij Wageningen UR van alle meetdata en de berekening tot emissiefactoren, en gezien de toegezegde veldmetingen door voormalig staatssecretaris Dijksma van het ministerie van EZ (die om onbekende reden nog geen doorgang hebben gevonden) willen wij de Nationale Ombudsman vragen te overwegen om voor te stellen een aantal emissies opnieuw te laten meten. Het betreffen dan specifiek de emissies voor bovengronds uitrijden van mest in vergelijking tot

6 emissiearme bemesting. Opnieuw meten lijkt de enige manier om uit deze patstelling te komen, bovendien komt het verzoek ook uit de internationale wetenschap om verouderde meetmethoden tegen het licht te houden. In die zin wordt ons verzoek breed gedragen. Ook willen wij de Nationale Ombudsman in overweging geven, om voor te stellen nieuwe metingen te laten plaatsvinden onder toezicht en controle van onafhankelijke onderzoekers die geen betrokkenheid hebben bij de Wageningen UR of andere instituties die normaliter de opdracht krijgen van de overheid. Uiteraard zijn onderzoekers van Wageningen UR welkom om bij de metingen aanwezig te zijn.