Archief van de Vrijzinnige Hervormden te Amsterdam

Transcriptie

1 Archief van de Vrijzinnige Hervormden te Amsterdam L. Hagoort Algemene kenmerken Toegangsnummer: 1225 Periode: Archiefvormers Jeugdhonk Brandaris : Vereniging van Vrijzinnig Hervormden; diaconie : 2.8 Vereniging van Vrijzinnige Hervormden : 1, 134 ( ), 135 ( ), 136 ( ), 137 (1944), 2.0, 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.6, 2.7.1, , 3 Vrijzinnig Christelijke Gezondheidskolonie Naar Buiten : Vrijzinnige Hervormden te Amsterdam Inleiding (1) De al enige decennia bestaande kiesvereniging van vrijzinnig hervormden in de Nederlands Hervormde Kerk, die ijverde voor de komst van liberale of vrijzinnige vertegenwoordigers in het Kiescollege, werd in 1911 nieuw leven ingeblazen. Een reglement werd vastgesteld; ook kreeg de Vereeniging van Vrijzinnige Hervormden een eigen rechtspersoonlijkheid. Men begon onder het voorzitterschap van professor dr. A. Bruining vol elan strijd te voeren tegen de toen genoemde ethische of orthodoxe meerderheid in het college. De Vereniging richtte in 1912 een eigen orgaan, het Vrijzinnig-Godsdienstig Weekblad voor Amsterdam, op. Voor wat betreft de overige activiteiten richtte men zich aanvankelijk vooral op godsdienstoefeningen en catechisatie-onderwijs. De Vereniging boekte al snel successen en in 1913 telde zij ca. 425 leden. Mede door toedoen van de tijdsomstandigheden begon de Vereniging na het veelbelovende begin een wat moeizaam bestaan te lijden, waarbij de gedachte aan opheffing een enkele keer opdook. Rond 1930 keerde het tij zich. De Vereniging leefde op en ontplooide tal van activiteiten. Een Vrouwenvereniging werd opgericht; men zette commissies op voor propaganda en huisbezoek en voor de oprichting van een koor. Een vereniging van Jong Vrijzinnig Hervormden werd opgericht en ook werd een begin gemaakt met de bijbelverteluurtjes op openbare scholen. De benoeming van ds. B.J. Aris en van de hulppredikant Joh. P. van Mullem in 1932 betekende voor de Vereniging een verdere stap in de goede richting. Het eerste nummer van het Vrijzinnig Hervormd Amsterdamsche Weekblad verscheen in ditzelfde jaar. Ook werd een kantoor geopend in een lokaal aan de Weteringschans, waar een secretaresse de administratie verzorgde en waar bijeenkomsten werden gehouden. De kerkdiensten werden vanaf 1934 meestal gehouden in de Nieuwe Waalse Kerk aan de Keizersgracht 676. In 1936, toen de Vereniging bijna 800 leden telde, verzocht zij een vacante predikantsplaats te laten vervullen door ds. Aris; dit werd door de kerkenraad van de Hervormde Gemeente geweigerd. Deze weigering luidde een periode van onenigheden en spanningen tussen de Vereniging en de kerkenraad in. In 1940 verhuisde het kantoor van de Vereniging aan de Weteringschans van nr. 98 naar nr. 100; hier bleef men gehuisvest tot in De oorlogsomstandigheden noodzaakten tot drastische maatregelen. Als niet-commerciële vereniging liep de Vrijzinnige Vereniging het gevaar door de bezetter opgeheven te worden. Om die reden werd in 1942 tijdelijk een Commissie voor het geestelijk werk onder de Vrijzin- Versie oktober

2 nig Hervomde Leden van de Ned. Hervormde Gemeente te Amsterdam opgericht. Ds. Aris werd in ditzelfde jaar benoemd tot hulpprediker bij de Hervormde Gemeente. In het laatste oorlogsjaar hervatte de Vereniging haar eigen werkzaamheden. Het aantal leden nam toe: in januari 1947 telde zij 1580 leden. Vooral de diaconie (de diaconale commissie ) was in deze periode van armoede en schaarste bijzonder actief. In 1949 boekte de Vereniging een groot succes: de kerkenraad van de Hervormde Gemeente nam het voorstel aan tot de stichting van twee predikantsplaatsen met bijzondere opdracht tot het werk onder de Vrijzinnige Hervormden. De Vereniging bleef groeien. In januari 1952 telde zij 1458 leden. In de jaren vijftig bloeide de vereniging. De kerkdiensten werden gehouden in de Nieuwe Waalse Kerk, die vanaf 1944 tot in 1950 door de Vereniging gehuurd werd. Daarna kerkte men in de Nieuwe Zijds Kapel aan het Rokin. Behalve de kerkdiensten, dopen, huwelijken en begrafenissen organiseerden de Vrijzinnige Hervormden een zondagschool, verzorgden ze bijbelse verteluren op openbare scholen, catechisatie-onderwijs, gemeentekringen, lezingen, cursussen en diaconaal werk. De vrouwenvereniging en de vereniging voor jongeren hielden eigen, aparte bijeenkomsten. In 1947 werd het jeugdhonk De Brandaris aan de Waddenweg opgericht; het jeugdhonk werd in 1958 overgenomen door de A.M.J.V., de Amsterdamse Maatschappij voor Jongelingen Verenigingen. Het archief, dat ca. 6 meter omvat, bestrijkt de periode van 1911 tot Het archief is in 1992 in bewaring gegeven aan het Gemeentearchief te Amsterdam door de Vereniging van Vrijzinnige Hervormden te Amsterdam. Door het Nederlands Omroepmuseum zijn enkele stukken overgedragen, die afkomstig zijn van C.M.C. Rietveld-Greeter te Amsterdam. Deze stukken zijn aan het archief toegevoegd. Bij de inventarisatie werd zoveel mogelijk de bestaande ordening van het archief gehandhaafd. Het archief van de Vereniging na 1960 bevindt zich in de Herman Gorterstraat 31, waar het Bureau van de Vereniging gevestigd is N.B. Het archief van de Vrijzinnig Hervormde Vrouwenvereniging bevindt zich bij de secretaresse van de Vrouwenvereniging. Voetnoot 1) De gegevens voor deze inleiding zijn ontleend aan de jaarverslagen (inv.nr. 13). Bij de aanduiding van de Vereniging worden vrijzinnig hervormde en vrijzinnige hervormde door elkaar gebruikt. Inventaris Stukken van algemene aard Stukken betreffende bijzondere onderwerpen Diversen Stukken van algemene aard 1.1 Notulen 1-3 Notulen van de ledenvergaderingen deel deel 4-11 Notulen van de bestuursvergaderingen delen De notulen van de laatste vergadering staan gekopieerd in het volgende boek Versie oktober 2017

3 Notulen van het dagelijks bestuur. Doorslagen Notulen van de bestuurs-en commissievergaderingen pak 1.2 Correspondentie Ingekomen en uitgaande stukken pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak 1.3 Verslagen 36 Jaarverslagen pak 2 Stukken betreffende bijzondere onderwerpen 2.0 Organisatie en bestuur 37 Namenlijst van bestuurs-en commissieleden. Met vermelding van functie en zittingsperiode Statuten. Bijvoegsels tot de Nederlandsche Staatscourant. Twee stukken Stukken betreffende bestuurs-en commissieleden. Met namenlijst Stukken betreffende de contacten met de kerkenraad van de Nederlands Hervormde Gemeente Stukken betreffende het Adres 1936 over het beroepen van ds. Aris Stukken betreffende de meningsverschillen tussen de Vrijzinnig Hervormde leden der Nederlands Hervormde Gemeente en de kerkenraad van de NHG Stukken betreffende de Commissie van Advies inzake Kerk en Evangelisaties ; met vragenlijst en rapport Evangelisatie, verschenen in juli Versie oktober

4 43 Stukken betreffende de Commissie voor de Geestelijke belangen van de vrijzinnige leden der Nederlands Hervormde Gemeente te Amsterdam Stukken betreffende het Kerkelijk Gesprek Contacten en overeenkomsten met Hervormde Gemeenten in Amsterdam Met de Hervormde Gemeente Watergraafsmeer Met de Hervormde Gemeente Amsterdam-West Met de commissie Groot-Zuid Financiën 48 Jaarrekeningen en begrotingen. Met balansen Contributiekaarten. Alfabetisch geordend pakken 49 A-J. 50 K-Q. 51 R-Z. 52 Lijsten betreffende de actie voor werving nieuwe leden en betaling contributies. Met adressen Balansen; Verlies- en winstrekeningen omslagen Leden 70 Ledenlijst. Met adressen deel 71 Ledenlijst. Met adressen Opgaven van nieuwe lidmaten. Met adressen openbaar vanaf Mutaties van het ledenbestand. Alfabetisch omslagen openbaar vanaf Bewijzen van lidmaatschap; contributiekaarten Niet ingevuld. 76 Dopelingen. Met gegevens over ouders, doopdienst en voorganger openbaar vanaf Versie oktober 2017

5 77 Lijsten met namen van abonné s, van nieuwe leden en van mutaties. Doorslagen openbaar vanaf Doopboek van de N.Z. Kapel deeltje openbaar vanaf Lidmaten, overgekomen van andere kerkelijke gemeenten openbaar vanaf Toestemmingsbiljetten tot bediening van de Heilige Doop delen openbaar vanaf openbaar vanaf openbaar vanaf Voorgangers Stukken betreffende de voorgangers omslagen 83 Ds. D. Bakker en Ds. W.A.F. van Dijk Ds. J.P. van Mullem (hulpprediker) Ds. B.J. Aris Ds. J.M. de Jong Ds. J. Zuurdeeg (niet aangenomen) Sollicitanten tweede predikantsplaats; met stukken over de financiering Ds. J.E. Cannegieter Ds. P. M. Mentzel Publicaties 91 Geschriften van en over dr. L.S.P. Meijboom Knipsels betreffende de Vereeniging van Jonge Vrijzinnigen in de Nederlandse Hervormde Gemeente. Verzameld en opgeplakt door oud-secretaresse D.A. Caderius van Veen-Pijper, die in februari 1940 ook een voorwoord bij de bundel schreef bundel 93 Vrijzinnig-Godsdienstig Weekblad voor Amsterdam. Orgaan der Amsterdamsche Vereeniging van Vrijzinnig Hervormden. (Jaargang 9, nr. 400) In de bibliotheek van het Gemeentearchief ( WW. 0908) zijn aanwezig nr. 254, jrg. 5, 28 oktober 1916; nr. 308, jrg. 6, 3 november 1917; nr. 486, jrg. 10, 2 april 1921; nr. 526, jrg. 11, 28 januari Kerk en Volk, Bijblad voor Amsterdam. Losse nummers Knipsels uit het orgaan Kerk en Wereld betreffende de Vereeniging van Vrijzinnige Hervormden Vrijzinnig Hervormd Amsterdamsch Weekblad. Officieel Orgaan der Vrijzinnige Ned. Hervormden in Groot-Amsterdam delen Versie oktober

6 105 Geschriften van ds. B.J. Aris, ds. J.E. Cannegieter en anderen Richtsnoer. Orgaan van de Vrijzinnig Hervormde Vrouwenvereeniging te Amsterdam pak 107 Catechisatie-boekjes. Uitgaven van de Raad voor de Catechese der Ned. Herv. Kerk Berichten en circulaires van de Vereeniging van Vrijzinnige Ned. Hervormden te Amsterdam Maandblad der Vrijzinnige Ned. Hervormden te Amsterdam delen Richtsnoer voor de clubjes der Vrijz. Herv. Vrouwenvereniging te Amsterdam. Periodiek van de Vrouwenvereniging pak 2.5 Liturgie 124 Brieven van gemeenteleden over de orde van dienst en de gewenste wijzigingen daarin; naar aanleiding van vragenlijsten, gepubliceerd in het orgaan van de vereniging Orden van dienst Stukken betreffende de liturgie en kerkmuziek Stukken betreffende de organisten en cantors Stukken betreffende het kerkkoor. Met reglement en ledenlijst omslag 2.6 Gebouwen 129 Stukken betreffende de panden Weteringschans nrs. 98 en omslag 130 Correspondentie van de kerkmeester met het Collège d Administration van de Waals Hervormde Gemeente betreffende de huur van de Nieuwe Waalse Kerk aan de Keizersgracht Stukken betreffende de verbouwingsplannen van de Nieuwe Waalse Kerk De verbouwing is niet uitgevoerd. 132 Stukken betreffende de huur en onderhuur van de Nieuwe Waalse Kerk pak 133 De Nieuwe Waalsche Kerk te Amsterdam. Naar een teekening van van 1866 uit het archief der Waalsche Gemeente. Overdruk. In meervoud. Niet gedateerd 2.7 Kerkelijke activititeiten 134 Stukken betreffende de aktie Eerezaak pak 135 Stukken betreffende de aktie Met volle zeilen vooruit pak Versie oktober 2017

7 136 Stukken betreffende de Vrijzinnig Hervormde Vrouwenvereeniging Stukken betreffende de actie bijbelvertellingen voor buitenkerkelijken, gehouden door ds. B.J. Aris Catechisatie en overige godsdienstonderwijs Presentielijsten voor catechisatie, zondagsschool, kinderkerk en jeugdvereniging delen Bijgehouden door ds. B.J. Aris Bijgehouden door ds. J.E. Cannegieter Bijgehouden door ds. H.J. Kater Bijgehouden door ds. J. de Jong Bijgehouden door ds. H. de Nie Bijgehouden door ds. H.J. Kater Bijgehouden door ds. H. de Nie en ds. H.J. Kater. Niet gedateerd 154 Materiaal ten behoeve van de catechisatie Namenlijsten van catechisanten. Met adressen Stukken betreffende de zondagsscholen en de Bijbelverteluurtjes op de gemeentelijke openbare scholen pakken Circulaires en correspondentie betreffende de catechisatie omslag Jeugdwerk Algemeen 159 Stukken betreffende de Vereeniging van Jonge Vrijzinnigen in de Ned. Herv. Gemeente Stukken betreffende de Vrijzinnig Hervormde Jongeren Organisatie De Blokkendoos Stukken betreffende De Vrije Vogels en het overige jeugdwerk pak Jeugdhonk Brandaris 162 Stukken betreffende het clubhuis Financiële jaaroverzichten Specificatie van de inkomsten en uitgaven deeltje 165 Notulen deeltje 166 Correspondentie pak 167 Jaarverslagen Kasboeken delen Versie oktober

8 Betreffende Gemeentegiro Doorslagen Gezinsrapporten en verslagen van contributie-bezoeken. Alfabetisch geordend pak Gezondheidskolonie 173 Stukken betreffende de Vereniging Vacantie Kolonie Naar Buiten, vanaf ca genoemd Vrijzinnig Christelijke Gezondheidskolonie Naar Buiten van het Vrijzinnig Protestantsch Verbond Amsterdam pak Notulen van de afdeling Amsterdam van Naar Buiten delen 174 Met bijlagen Met bijlagen Met bijlagen Met bijlagen Diaconie Notulen Notulen van de diaconale vergaderingen delen Correspondentie Correspondentie pakken Verslagen 182 Jaarverslagen van de Diaconale Commissie. Niet compleet Financiën 183 Overzichten van de inkomsten en uitgaven pak 184 Kasboek van de Kinderuitzending deel 185 Kasboek van de Gezinsverzorging deel 186 Stukken betreffende de kerstuitdelingen Kasboekje, bijgehouden door mevr. Posthuma-Wilders deeltje 188 Stukken betreffende de kerstinzameling van het Algemeen Handelsblad voor de Stille Armen Hulpverlening 189 Stukken betreffende Vrouwenuitzending (vakantieverblijven voor vrouwen) Gezinsrapporten en kinderuitzending delen 190 Met bijlagen openbaar vanaf Gezinsrapporten. Met alfabetisch namenregister delen Versie oktober 2017

9 3 Diversen 193 Met bijlagen Namenregister betreffende de uitdeling van levensmiddelen. Met vermelding van soort van uitdeling deel 197 Stukken betreffende de Kinderuitzending Stukken betreffende verleende hulp aan gemeenteleden pak openbaar vanaf Stukken betreffende de Vrijzinnig Protestantse Voogdijvereniging Tot Steun Stukken afkomstig van mevrouw C.M.C. Rietveld-Greeter te Amsterdam, betreffende het vrijzinnig protestantisme en de Vereniging van Vrijzinnige Hervormden te Amsterdam Versie oktober