Visie document i-bridge 12 januari 2009

Transcriptie

1 Inleiding Visie i-bridge Het Defensie bedrijf kenmerkt zich steeds meer als een professie van effectief kunnen inspelen op plots opkomende en veranderlijk complexe informatie. Noodgedwongen steeds vaker te verwerken in ad hoc samenwerking verbanden die zijn uitgerust met ongelijksoortige techniek en procedures. Werkend met mensen die over lange afstanden en met haperende en beperkte verbindingen veilig en robuust moeten zien samen te werken. Maar wel altijd binnen de grenzen van de Rechtstaat. Tegelijkertijd verwacht de Verwerving procedure van overheden dat binnen een specifiek mandaat een specifiek budget zo wordt aangewend dat men vooraf precies weet wat er af is als het af is. Het gaat er om welke output de belastingbetaler kan verwachten tegen een vooraf bekende prijs. Er is dus sprake van een steeds pijnlijker patstelling: de civiele en militaire specialisten worden gedwongen om helder te kiezen voor een eenduidig systeem met een lange afschrijvingstijd. Echter, hoe complexer de maatschappij wordt, hoe moeilijker het wordt om vooraf te weten welke middelen je moet aanschaffen om het veiligheidprobleem (variabelencluster) van dat moment op te kunnen vangen. Hoe breder het pallet aan mogelijke samenwerkingspartners en hoe korter de tijd om elkaar te leren kennen, hoe moeilijker het wordt om samen te kunnen werken en hoe duurder en moeizamer een veiligheidvraagstuk op te lossen is. Juist nu ad hoc collaboratie noodzakelijk is. De uitdaging is hoe je het probleemoplossend vermogen tussen actoren moet faciliteren, die ieder voor zich nog zijn georganiseerd en uitgerust op het produceren van probleemoplossend vermogen binnen hun eigen discipline. Veelal traditioneel lineair hiërarchisch georganiseerd en niet op basis van feedback loops van toegevoegde waarde en vertrouwensrelaties. Doorgaans technisch opgesloten in beveiligde netwerken. De Staat heeft een groeiend en accuut probleem! En niet alleen voor crisisbeheersing, maar in rap toenemende mate ook voor Wapensystemen IV, Defensie productieketens en onderhoud/reparatie/ombouw van defensie assets. Hoe vang je zulke onvoorspelbare ontwikkelingen op gestandaardiseerde wijze op? Wat alle crises, militair en civiel, gemeenschappelijk hebben is de aanwezigheid van mensen op een locatie, die met spraak en data communiceren die op een of andere wijze al dan niet beveiligd is. Zij voeren acties uit die juridische consequenties hebben, waarover later verantwoording afgelegd zal moeten worden aan Politiek of verzekeraar. De acties zullen dus op een of andere wijze herleidbaar moeten zijn en op een juridisch en technisch transparante wijze eenduidig moeten worden vastgelegd (e-discovery). Het i-bridge concept zet alle beschikbare data om naar het generieke TCP/IP protocol, waarna alle betrokken systemen elkaars data kunnen (her)interpreteren en verrijken binnen de eigen context. Zo worden alle aangesloten systemen meer waard dan de som der delen en wordt alle informatie meervoudig bruikbaar en daarmee (kosten) efficiënter en effectiever toepasbaar binnen een uitgeefmodel. Dit alles is hard nodig: ondanks dat we in de 21 ste eeuw leven is nog altijd De benodigde informatie niet (tijdig) beschikbaar is bij het leidinggevende kader of management ten tijde van de besluitvorming. Hebben de diverse deelnemende sturende (deel)organisaties geen gemeenschappelijk beeld van een feitelijke situatie en krijgen zij geen feedback wat de diverse sturende organisaties op diverse niveaus reeds aan activiteiten uitgezet hebben. Verloopt de uitwisseling van informatie tussen de diverse deelnemende sturende organisaties en het verkrijgen van basisinformatie uit ondersteunende organisaties op zijn best moeizaam door de legacy focus op besloten datanetwerken en ongelijksoortige beveiligingseisen. Het i-bridge concept is daarom een mesh-up van software keuzen die het in samenhang mogelijk maakt om ongelijksoortige organisaties en digitale middelen op ad hoc basis en generieke wijze te verbinden om een bijdrage te leveren aan de oplossing van bovenstaand probleem. De hardware waar i-bridge op gebaseerd is, is zelf onderhevig aan snelle ontwikkeling. Het zou dus niet handig zijn om de beschikbare gelden op te maken aan hardware aanschaf. Het verdient aanbeveling om hiervoor terug te vallen op Publiek Private Samenwerking concepten, zoals deze ook onderzocht worden voor het mobiele, container gebaseerde Real Time Infrastructuur/Defensie Datacentrum Infrastructuur concept van Defensie. Dit houdt de handen en gelden vrij voor de inzet van software licenties en de inhuur van personeel voor de configuratie van interface combinaties. Niet zelden zullen dit innovatieve combinaties zijn die 1

2 in nauw partnerschap met de eindgebruiker zullen worden uitgevoerd. Dit kost geld en de ratio waarom budgetten op een bepaalde wijze worden aangesproken vereist visie. Het kunnen verwoorden van visie vereist contextuele intelligentie: een zeker gevoel voor de pols van de samenleving. In dit visie document i-bridge worden allereerst de maatschappelijke trends verwoord, die de ratio en het marktkader bieden waarop i-bridge en het daarvoor aanbevolen verdienmodel voor de komende vier jaar een antwoord moet leveren. De realisatie van de visie moet uit de aard van de zaak in stappen plaats vinden en de doelstelling van dit visie document is de ratio verlenen waarom het beschikbare budget daarom in staffels zou moeten worden toegekend aan deelprojecten die voor een eindgebruiker elk een concreet maatschappelijk vraagstuk oplossen, maar met dezelfde backoffice. De uitdaging waar i-bridge een antwoord op levert: wat is het probleem? Net als in het bedrijfsleven ontstaan kansen in de defensie van een land wanneer omgevingsfactoren en individuele actie samen komen. De omgevingsfactoren creëren namelijk een specifieke en soms unieke context voor de business. Binnen het contextuele raamwerk van veranderende omgevingsfactoren en individuele actie ontstaan zo niet alleen nieuwe bedrijfsconcepten. Maatschappelijke tegenstanders ( vijanden ) komen in diezelfde omgeving met originele disruptieve concepten die een voortdurende uitdaging voor de Staat betekenen. 1 Maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen, marktwerking en innovatieve productiemethoden, zijn allen van invloed op het vermogen van en de noodzaak tot (ad hoc) samenwerking tussen overheidsdiensten en civiele actoren. Het lijkt moeilijk om vier jaar vooruit te kijken, maar het is mogelijk en ook noodzakelijk, want de ontwikkelingen gaan erg snel. Het is nog maar begin jaren 80 dat de Personal Computer op kwam. Eerst als stand-alone voor privaat gebruik, later als locaal netwerk met gedeelde randapparatuur. Begin jaren 90 werden de locale netwerken over grotere afstanden verbonden en ontstond de gedistribueerde client-server computerverwerking en de opkomst van de grafische interface ( windows ). De privatisering en deregulering van de telecom en financiële industrie in de jaren 80 leidden vervolgens in korte tijd tot nieuwe businessconcepten, zoals IP telefonie ( Skype ) en real time messaging die de industrie grondig omvormden. Midden jaren 90 brak het Internet door en werd het normaal om any place, any time, anyhow digitale verbindingen te kunnen leggen. Mobiel bellen startte eind jaren negentig zijn indrukwekkende opmars. Binnen een paar jaar beschikte vrijwel iedereen over een mobiele telefoon. In de 21e eeuw komt ook draadloos Internet opzetten. Bij benzinepompen, vliegvelden, koffiecorners en tal van andere locaties worden hotspots ingericht voor wireless internettoegang. Ook worden telefoons, computers, randapparatuur en huishoudelijke apparaten voorzien van slimme technologie waardoor ze draadloos met elkaar kunnen communiceren. De huidige periode kenmerkt zich door naadloze versmelting van media ervaringen en het beter benutten van locatie-gebaseerde diensten. Hierbij worden informatie en diensten afgestemd op de plaats waar de mobiele beller, internetter, medewerker, klant of leverancier zich bevindt. Zo maakt alles en iedereen de komende vier jaar deel uit van een grootschalig, zakelijk of privé gestuurd, communicatienetwerk. Op ieder gewenst moment van de dag, vanaf iedere gewenste locatie, op welke manier dan ook. Dit levert een onstuitbare horizontalisering (socio-tech)van informatiestromen op die nu maatschappelijk verankert moeten worden. Denk aan ontwikkelingen in de wereld van digitale veiligheid, data transport, data ontsluiting, data analyse, compliancy wetgeving, logistiek, voice handling en geo informatie. Dit kan en mag Defensie niet mag ontgaan op straffe van irrelevantie. Echter, op dit moment zijn al deze ontwikkelingen nog even zoveel losse blips op de ontwikkelingsradar van Defensie. Hun onderlinge verband, noch hun gecombineerde mogelijkheden worden onderkend. 1 Op 9 september 2001 toonde Al Qaida zich creatief door de Twin Towers te bombarderen met gekaapte vliegtuigen, waarmee de hele Amerikaanse Defensie architectuur werd omzeild en civiele diensten in zeer korte tijd op ongekende schaal moesten samenwerken met beperkte middelen. De terreuraanslag in Mumbai stelde in Nov de Indiase autoriteiten voor ongekende communicatie en reactiesnelheid uitdagingen door het innovatieve gebruik van generieke civiele infrastructuur (podcast, youtube, twitter, flickr, blackberry) door de aanvallers. Hamas maakt het Israel tijdens Operatie Cast Lead in Gaza in Januari 2009 zeer moeilijk met DIY (do it yourself) raketten die geen bekende signaal signatuur afgeven en gemaakt worden van civiele COTS ingrediënten zoals spelcomputers en keukenchemicaliën. 2

3 Met name op het vlak van data integratie/analyse en data-hergebruik liggen, zeker voor civiel-militaire samenwerking, MRO en WS-IV ongekende mogelijkheden braak. Het is de visie dat i-bridge een middel is dat adaptief vermogen helpt te versnellen en dat de realisatie projecten zo worden ingevuld dat de praktische leermomenten elkaar versterken. De uitdaging voor Defensie is dat het keurslijf van mandaat (wat mag je) en budget (hoeveel mag je uitgeven) een streng Verwervingsregime heeft veroorzaakt dat de broodnodige flexibiliteit verstikt. Defensie is niet goed in staat om adaptief vermogen te creëren om de kansen die contextuele intelligentie blootleggen efficiënt, effectief en vooral razendsnel op te kunnen pakken, tegen minimale kosten en met zo min mogelijk gespecialiseerd personeel. Juist nu het voor een organisatie als Defensie zo noodzakelijk is geworden om adaptief vermogen te hebben: de kunst om stijl en benadering aan te passen aan cultuur, context en organisatorische conditie. Niet langer is de maatschappelijke context statisch (in de tijd onveranderlijk) en simpel (weinig gekende variabelen), maar zij is dynamisch (in de tijd veranderlijk) en complex (veelvoud aan ongekende variabelen) geworden en daarmee chaotisch. Er is domweg geen tijd meer om lange termijn keuzes te maken en daar de keuze voor taakspecifieke oplossingen op af te stemmen. Kort worden daarom de maatschappelijke trends voor de periode benoemd, aangevuld met voorbeelden hoe i-bridge in deze trends voor toegevoegde waarde kan zorgen. De gedetailleerde beschrijving van de i-bridge componenten die het antwoord op de uitdagingen leveren wordt gevonden in de bijlage. De trends: wat is het belang van de oplossing Voor de periode zijn een aantal maatschappelijke feiten te onderkennen die de noodzaak voor het ad hoc en veilig faciliteren van horizontale informatie stromen onderstrepen: (data verkeer tussen organisaties boven dataverkeer binnen organisaties) De trendopsomming en interpretatie is niet uitputtend, maar bedoeld als illustratie van de noodzaak geen budget aan te wenden voor aanschaf van hardware (die is te leasen), maar voor de inhuur van configuratie specialisten die met de eindgebruiker de mogelijkheden van i-bridge leert aanwenden. Een groeiend maatschappelijk belang wordt de komende jaren gevonden in het kunnen aanwenden van alternatieve energie en in structurele energiebesparing. Zo worden datacentra in hoog tempo omgevormd tot samenwerkingsverbanden van container modules. Containers zijn veel energie efficiënter dan vaste datacentra en hebben als voordeel dat elke module in principe enige tijd autonoom zou moeten kunnen draaien. Anders dan het afschrijven van vaste infrastructuur over een langere termijn, kan met containers gewerkt worden met korte termijn lease contracten. Een haperende container kan zo snel vervangen of opgewaardeerd worden, waardoor Defensie steeds de modernste middelen ten dienste staan. Dit flexibele en uiterst robuuste Real Time Infrastructuur / Defensie Datacentrum Infrastructuur concept wordt momenteel door IVENT onderzocht. Voor i-bridge betekent deze trend een realistisch uitzicht op een wereldwijd mobiele infrastructuur, die ad hoc interoperabiliteit from the Cloud mogelijk maakt voor de crisis- en rampenondersteuning. De containers zullen bovendien in de tijd worden voorzien van nieuwe energietechnieken als nano-batterijen, energie-genererende verf, next-gen thin-film zonnepanelen en brandstofcellen, zodat ze in alle klimatologische en infrastructurele situaties inzetbaar zullen zijn. De thin-film zonnecellen vormen een folie die de komende jaren te verwachten is op alles van ramen en displays van mobiele telefoons, tot laptops, auto s en zelfs kleding. Voor i- Bridge betekent aansluiting bij het RTI/DDI concept een structurele besparing in de zin dat het project team niet zelf hoeft te investeren in hardware en behuizing en haar budget kan aanwenden voor de inhuur van specialisten voor interface configuratie. Het opent de deur voor het concept voor wereldwijde ondersteuning van het militaire bedrijf en maakt het mogelijk om een structurele rol te spelen in bijvoorbeeld maritieme situational awareness die het zal moeten hebben van modulaire, locale analyse. De val van opslagkosten maakt het mogelijk dat zelfs het kleinste detail goedkoop digitaal kan worden opgenomen, opgeslagen, geanalyseerd en aangeboden voor hergebruik in een andere context. Zowel voor en door vaste als mobiele objecten. Dit maakt het mogelijk dat microfoons, sensoren en (autonome) videocamera s alles van geluid tot en met beweging, 3

4 temperatuur en geur automatisch en goedkoop kunnen opnemen, manipuleren en aanbieden. I-Bridge is hiervoor een ideale interface, dankzij het samenspel tussen ad hoc collaboratie (proces integratie), geo-informatie, crypto harmonisatie en Unified Communications. De proliferatie van zelfbewuste miniatuur objecten maakt het realistisch om tussen nu en 2011 de komst van de SPIME te verwelkomen. Noodzakelijk, in het kader van (Remote) Maintenance, Repair & Overhaul, alsmede ten behoeve van Wapen Systemen IV van militaire objecten zoals vliegtuigen, tanks en schepen. Samen vertegenwoordigen MRO en WS-IV een miljoenenbelang voor de Staat. Het woord Spime is een samenvoeging van de woorden space en time en staat voor de focus van de spime sensor op locatie-bewuste applicaties en onderdelen die de eindgebruiker helpen aan de juiste informatie op de juiste tijd en plaats. De Spime opent de wereld naar remote maintenance op basis van locatie en status bewuste objecten ten behoeve van navigatie, tracking en planningsactiviteiten. Stuk voor stuk elementen die in diverse i-bridge modules herbruikbare informatiebrokjes opleveren. Dankzij de Spime is het nu al technisch mogelijk om op een landkaart te klikken en live bijvoorbeeld pompcapaciteit uit te kunnen lezen of gebeld te worden door een zending die op zijn locatie is aangekomen. Het zijn deze gegevens waar vervolgens besluitvorming op plaats kan vinden, waarmee de spime een intrinsiek onderdeel van de NEC discussie vormt. Door de wereldwijde impact van de krediet crisis is een afremmende economie te verwachten, wat beschikbare overheidsbudgetten voor nieuwe communicatie en inlichtingenmiddelen onder druk zal zetten. Met minder geld zal dus meer moeten gebeuren en dat opent een markt voor het creatief hergebruik en verrijking van bestaande middelen dat i-bridge faciliteert. Zo zullen locatiegegevens en spraakgegevens heel goed te mixen zijn met game simulatie en doctrinaire verslaglegging. Er is dan ook al interesse in i-bridge vanuit de militaire simulatiewereld, de Joint Common Operational Picture wereld en de NEC filosofie. Technische ontwikkelingen en maatschappelijke noodzaak (gebrek aan goed opgeleid personeel en uitstroom van ervaring door vergrijzing) zullen de komende vier jaar leiden tot een versnelling in de convergentie van informatietechnologie en telecommunicatie diensten. Een belangrijke ontwikkeling is de Agile Communication Environment (ACE) standaard, waarmee het dank zij eenvoudig inplugbare softwaremodules mogelijk is om communicatie diensten te integreren met (legacy) applicatie software. Het wordt de komende vier jaar dus heel normaal om (voice) in/output van het ene systeem te (ge)(her)bruiken in andere contexten en andere systemen. Dit zal bestaande gesloten data benaderingen onder druk zetten, wat een markt opent voor een generieke aanpak van dataconvergentie, voice logging en ad hoc crypto overbrugging. Door kosten en risico overwegingen zullen kwaliteiteisen en veiligheidoverwegingen een intrinsiek onderdeel van elke propositie moeten worden (value for money), wat voorzieningen veronderstelt in digitale vastlegging van meetmomenten en transparantie van architectuur (e-discovery). Dit vermogen tot het verkrijgen en behouden van digitaal overzicht staat centraal in het i-bridge concept door het integrale hergebruik van data in alle modules. Een cruciale maatschappelijke ontwikkeling in de periode is het demografische gegeven dat de babyboomers (Generatie 1946) in deze periode de pensioengerechtigde leeftijd bereiken. Overheidsbreed zal Nederland te kampen hebben met een groot verloop aan ervaren krachten, maar dit zijn ook de mensen die de komende vier jaar nog de beleids- en investeringsbeslissingen zullen moeten nemen die een wereld aangaan waarmee zij niet zijn opgegroeid. De meeste mogelijkheden van i-bridge zullen hen exotisch voorkomen, omdat het de complete mindset van arbeidsspecialisatie (loketjes) op zijn kop zet. Is telefonie een IT of een Communicatie verantwoordelijkheid? Is een Geosysteem een interface, een databank of een netwerkapplicatie? i-bridge als generieke dienst kan hier tijd winnen. De komende vier jaar zullen in het teken staan van Competing for the Cloud, waarin de belangrijkste ICT providers van de wereld een commerciële druk zullen uitoefenen op traditionele infrastructuur modellen en applicaties met alternatieven in outsourcing, third-party managed services en Software-And-Services diensten. Nu al dienen zich strategische vraagstukken aan rond datacentrum coördinatie, werkplekdefiniëring, onderhoud- en configuratie management van Defensie assets. Razendsnel vervaagt de grens tussen fysiek 4

5 product en ondersteunende IT dienstverlening: alles wordt virtueel. Hier is het i-bridge concept klaar voor: zaken die outsourced kunnen worden kunnen dankzij i-bridge op meta kennis en invloed niveau toch voor de Staat behouden blijven. High-Pressure IT de komende vier jaar zal draaien op het leveren van IT diensten onder het volle oog van de spotlights, zonder ruimte voor fouten. Spelen is te duur geworden, dus elke pilot moet een concreet probleem blijven op zien te lossen. De i-bridge benadering met generieke software diensten boven specifieke software producten maakt toch een leercurve mogelijk, waarbij een beperkt team de eigen (on)mogelijkheden door hergebruik van middelen in kleine, concrete stapjes steeds beter zal kennen. De fondsen moeten worden aangewend om per stapje de benodigde financiering te garanderen. De krimpende budgetten leggen een groeiende druk op het outsourcen van personeel (whitecollar business process outsourcing - BPO), waardoor een groeiend deel van het IVENT/VTSPN personeel zal kunnen gaan bestaan uit tijdelijke externen. I-Bridge is by design geschikt om modulaire bouw te outsourcen zonder in te boeten op inhoudelijke (proces)(vak)kennis van de civiel-militaire veiligheidswereld, die zo noodzakelijk is begrip en vertrouwen in het operationele (geuniformeerde) veld te behouden. Commerciële partijen en particulieren zullen steeds meer beïnvloed worden door de mogelijkheden van het social web (Enterprise 2.0), die partijen in staat stelt om samen invloed uit te oefenen op de mogelijkheden van intermenselijke interactie. De eindgebruiker wordt tevens co-producent. Datastromen worden tweeweg. De controle over content beheer wordt decentraal. Er is een ontstuitbare vraag naar ad hoc samenwerking verbanden en het gemeenschappelijk doen groeien en rijpen van ideëen, concepten, diensten en producten. I-bridge maakt dat mogelijk voor de civiel-militaire wereld en voorkomt zo een instroom van exotische toepassingen met hun bijbehorende veiligheid risico s (vb Google). I-Bridge is de marktplaats voor veiligheidniches. Civiele en militaire hardware worden steeds meer gekenmerkt door de aanwezigheid van sensoren, ten behoeve van localisering/allocering, ten behoeve van het bewaken van de operationele status en ten behoeve van remote maintenance. Als Defensie niets doet zal veel van deze markt (vb WapenSystemen-IV) noodgedwongen mee worden geleverd door het bedrijfsleven. Dit gebeurt nu al voor het configuratie management van de CV90, maar dat zal nog veel meer gebeuren voor de JSF, de NH90 en andere kostbare platforms. Er is dus een markt voor de ondersteuning van remote maintenance en de digitale integratie van hardware assets als informatiebronnen in legacy backoffice systemen. Een cruciaal concept in de wereld van militaire hardware verwerving en onderhoud is hier het TSCP (Transglobal Secure Collaboration Program). Deze internationale standaard is verplicht om wettelijk zeer streng beveiligde informatie uit te wisselen tussen overheden en tussen overheden en civiele bedrijven, zoals Airbus, Boeing, Lockheed Martin, Roll Royce, Raytheon etc. Het SUPHICE concept dat deel uit maakt van i-bridge kan in deze wereld een unieke rol vervullen als ad hoc facilitator tussen ongelijksoortige crypto eilanden. Zo kan SUPHICE de schakel zijn tussen het Nederlandse Midden- en Klein Bedrijf en de internationale veiligheidmarkt.hiermee is - mits slim ingezet - i-bridge de komende jaren een belangrijke aanjager van en voorwaarde voor de Nederlandse (defensie) economie. De komende vier jaar vormen (in elk geval de eerste) regeerperiode van de Amerikaanse president Barrack Obama. Zijn beleidskeuzen zullen onmiskenbaar de eisen die aan de Nederlandse politieke economie gesteld worden beïnvloeden. Die invloed is nu al voorspelbaar uit de issue posities waarop hij verkozen is en waarvoor hij zijn politieke basis zal moeten verdedigen en uitbreiden. Zo wil de nieuwe VS regering uit Iraq vertrekken, meer doen in Afghanistan ( surge ), ziet het zich geconfronteerd met Rusland en Iran over de invloed in Centraal-Azië en de energie/pijplijn politiek en staat het lijnrecht tegenover de EU waar het gaat over de mate van regulering voor de financiële markten. De implicatie is dat de VS de komende vier jaar veel meer zullen moeten gaan praten met de EU/NAVO dan de regering Bush deed en dat de EU en daarmee Nederland in elk geval op enkele punten de VS tegemoet zullen moeten komen. De VS politiek in het Midden-Oosten zal leiden tot een zware druk op westerse maritieme aanwezigheid in de regio (anti-piraterij + tegenwicht aan de Chinese, Indiase en Iraanse 5

6 marine in de Golf en de Indische Oceaan) en daarmee voor Maritime Situational Awareness waarbij civiele (open en gesloten) en militaire bronnen zullen moeten worden geharmoniseerd om een geïntegreerd beeld op te leveren. Er is inmiddels actieve interesse voor i-bridge vanuit het maritieme MSA project dat in het kader van Defensie CD&E plaats vindt. Tevens zal door de te verwachten Amerikaanse pressie de druk op de handhaving van transnationale compliancy wetgeving (vb ITAR en douane) worden aangescherpt, wat meer gewicht zal leggen op samenwerkingsverbanden als TSCP en Frontex. Dit zal ook voor Nederland zal leiden tot versnelde en verscherpte interdisciplinaire samenwerking op het gebied van (maritieme) grensbewaking, migratie analyse en kustwachttaken. (vb Security Project North Sea het Frontex Secure Border Communications project). i-bridge kan hier zonder meer een centrale rol vervullen als generieke backoffice voor vergelijkbare diensten, die dus samen gebruik kunnen maken van dezelfde mogelijkheden die elkaar in zo n geval zullen versterken. De gesprekken van de VS met de EU zullen gaan over het op een of andere wijze opvoeren van troepenleveranties voor Afghanistan en het komen tot een vorm van opleving van de NAVO als tegenwicht tegen Rusland. Hiermee zal onontkoombaar een verhoogde druk gelegd worden op het bereiken van de NAVO NEC Maturity Levels voor Networked Enabled Capability, omdat tegen zo laag mogelijke kosten (trans)nationaal zal moeten worden samengewerkt tussen ongelijksoortige partners. (Oefening Purple Nectar) Samengevat: i-bridge draait om het faciliteren van probleemoplossend vermogen door de inzet van gedistribueerde data met impliciete onderlinge verbindingen. Het concept is gebaseerd op een wereldbeeld waarin onzekerheid de enige zekerheid is, waarbij er integraal van uit gegaan wordt dat techniek de neiging heeft te falen juist wanneer je het nodig hebt en dat gestresste mensen fouten maken. De visie is om de facilitatie uit te voeren op basis van toekomstvaste ICT standaarden, op basis van een generieke backoffice benadering ( long tail - benadering: er zijn meer niche dan massa markten) en op basis van het uitgeefmodel en draaiend op mobiele, short term lease IT hardware. Bijlage: Wat is de propositie I-bridge bestaat uit vijf modules voor spraakharmonisatie, crypto harmonisatie, geo-harmonisatie, ad hoc collaboratie en verslaglegging die er gezamenlijk toe moeten bijdragen om de bestaande, rigide, monolithische legacy wereld zo pijnloos mogelijk om te bouwen tot een meer fluïde, dynamisch platform door verregaande virtualisatie. Spraakharmonisatie Spraak is de killer app in de rampenbestrijding, maar dan moeten systemen het wel doen, moet men zich zo eenvoudig en robuust mogelijk verstaanbaar kunnen maken, niet alleen binnen technisch gelijksoortige gespreksgroepen, maar ook tussen technisch verschillende communicatie systemen en moet achteraf te herleiden zijn wie wat in welke context zei, hoe en waarom. Wat i-bridge biedt is de spraakinterface die als een plug-in toe te voegen is aan elke willekeurige applicatie. De spraaksuite in i-bridge bestaat hiervoor uit drie elementen: 1. Een software die allerhande methoden om spraak te verzenden (radio, VOIP, analoge telefonie etc.) omzet in gedigitaliseerde geluidstromen die vervolgens wel onderling te vermengen zijn op een media server. (TwistedPair Wide Area Voice Environment WAVE) 2. Een software die vervolgens de vele communicatiemiddelen in balans brengt met de bestaande geautomatiseerde kantooromgeving (Microsoft Office Communications Server - OCS). Microsoft OCS werkt volledig geïntegreerd met alle overige Microsoft producten zoals de Microsoft Exchange Server, Outlook en Sharepoint. Het resultaat is een transparante omgeving waarin gebruikers onafhankelijk van tijd en plaats toegang hebben tot de juiste personen, informatie en expertise. Zij kunnen hierbij contact opnemen op naam of door op een icoontje (vb een helicopter op een landkaart) te klikken en hoeven geen telefoonnummers, communicatie topologie of beveiligingslevels te onthouden. Hierdoor wordt een nieuwe manier van samenwerken mogelijk die reis- en vergadertijden en juridische fouten 6

7 terugdringt. Een helpdesk IT-er kan vanaf zijn werkstation een FM9000 in Afghanistan bellen. Sleutelbegrip is hier presence : op ieder moment zien of en wanneer iemand bereikbaar/beschikbaar is. 3. Een Unified Communications software (Nortel CS1000) die het vervolgens het individu mogelijk maakt om zijn eigen bereikbaarheid te managen. Met Unified Communications is snel het meest geschikte communicatiekanaal te selecteren en kan eenvoudig van communicatie kanaal geschakeld worden. Zonder enige kennis van de onderliggende communicatie topologie, vereiste beveiligingsmiddelen of vereiste gespreksverslaglegging. Zo is een Instant Message te sturen vanuit een bericht, of kan een telefooncontact worden opgezet vanuit een IM. (een bijna lege dieseltank kan de gewenste persoon waarschuwen met een voice bericht en een signaal op de landkaart). De integratie met Microsoft Office Sharepoint 2007 maakt het overdragen van kennis eenvoudig. De Agile Communication Environment (ACE) modules maken het het i-bridge team eenvoudig om deze krachtige toepassingen te verwerken in allerhande applicaties. Het is goed te weten dat de NAVO de combinatie Microsoft-Nortel-Wave in een strategische alliantie eveneens heeft omarmd. De spraaksuite in i-bridge levert zo een volstrekt unieke dienst op, waarmee het zonder meer mogelijk is om vanaf een mobiele telefoon als een Blackberry in de file met een paar toetsaanslagen een gelogd groepsgesprek op te zetten met een bureautelefoon, een laptopcomputer ergens in het buitenland en een FM9000 tactische radio. Spraakintegratie met teamgenoten op oefening in het veld worden zonder meer mogelijk vanuit een spelsimulatie op een werkstation. Crypto harmonisatie Crypto-harmonisatie wordt binnen i-bridge uitgevoerd door het SUPHICE concept. Het harmoniseren van ongelijksoortige cryptosystemen is handig, omdat de (internationale) samenleving allerhande veiligheideilanden kent, die niet als een archipel kunnen samenwerken. Als we cryptoharmonisatie toevoegen aan spraakharmonisatie wordt het bijvoorbeeld mogelijk om beveiligde gesprekken en ongelijksoortige applicaties aan te bieden binnen een tijdelijke vergaderomgeving. Zo kunnen bijvoorbeeld open en gesloten bronnen worden samengevoegd, geanalyseerd en op de juiste beveiligingniveau s worden terug gekoppeld aan de deelnemers. Secure Unplanned Provisioning of High Integrity Communications across Europe is ontwikkeld op last van de Europese Commissie en is een architectuur voor een beveiligde infrastructuur, die het mogelijk maakt om op ad hoc basis geclassificeerde informatie (STG Staatsgeheim) tussen en binnen de lidstaten uit te wisselen. Voor het beveiligen van geclassificeerde informatie tijdens transport zijn door de meeste lidstaten eigen zogenaamde High Grade Security oplossingen ontwikkeld voor gebruik in een nationale context. In de regel sluiten nationale crypto s niet op elkaar aan en levert dit dus nog geen beveiligde communicatie op internationaal Europees niveau. SUPHICE.com moest daarom werken aan een flexibele architectuur die gebruik moest maken van bestaande gestandaardiseerde methodieken. Zo is bijvoorbeeld de voor SUPHICE ontworpen Web Service Interface gebaseerd op WSDL (Web Services Description Language). Met uitzondering van de IP crypto-units zijn de bouwstenen van de architectuur van SUPHICE gebaseerd op standaard Web Services technologie. Dit maakt SUPHICE een transparante en grotendeels Open Source gebaseerde oplossing die een unieke rol vervult bij het harmoniseren van ongelijksoortige beveiligingsniveau s. De apparatuur van SUPHICE, met name de cryptobox, is FIPS LEVEL 3, Common criteria EAL4 en CAPS gecertificeerd. Het is de verwachting dat Nederlandse en Europese certificeringen begin 2009 zijn afgerond. Er wordt momenteel door het consortium gewerkt aan een half zo grote mobiele SUPHICE box in samenwerking met Gannexion (Mobile Access Router, Satelliet communicatie). Inmiddels is de interesse daar om daadwerkelijke toepassing te onderzoeken in het kader van het Transglobal Secure Collaboration Program (TSCP.org), omdat SUPHICE een juridisch geldige technische omweg kan bieden voor de druk uit de Angelsaksische wereld (VS, US, Australië) om Amerikaanse sleutels te gebruiken voor de interstatelijke en transnationale publiek-private communicatie over gevoelige defensie producties. Het nadeel van een opgelegde sleuteldiscipline is 7

8 dat met behulp van onder meer N-gram kansberekening analyses de digitale signatuur van de sleutels over datanetwerken te volgen is. Hiermee kan economisch gevoelige informatie, zoals een logistieke keten, uitlekken. Door nu gebruik te maken van SUPHICE binnen i-bridge kan in principe niet alleen het service niveau aan de overheden en deelnemende bedrijven worden verfijnd met Unified Communicatie en GIS diensten (spimes), maar kan ook op eenvoudige en goedkope wijze de deelname van het Midden- en Klein Bedrijf als dienst worden gefaciliteerd. Dit alles draagt bij aan de Nederlandse economie en aan de invloed van Nederland in de wereld. Er is tevens latente interesse voor SUPHICE vanuit de politiewereld (KLPD, diverse politiekorpsenen vtspn (voorziening tot samenwerking Politie Nederland), vanuit bestuurlijke organen zoals de veiligheidsregio s (samenwerking Brandweer, Politie, hulpdiensten, Defensie), vanuit Ministeries en er is binnen Defensie interesse vanuit de marine (Maritime Situational Awareness) en uit de ISTAR (gevechtsinlichtingen) wereld. Allen willen onder strakke voorwaarden toch data kunnen delen. Geo-harmonisatie: Alles wat min of meer tastbaar is heeft een locatie en dat maakt het veld van geo-informatie van kaarten en luchtfoto s, tot (spectrale) satellietbeelden, databanken, videobeelden en sensorinformatie bijna oneindig. Enterprise GIS maakt gebruikt van de dimensie die vaak al aanwezig is in de informatie en combineert en relateert deze informatie aan andere bronnen. Hierdoor ontstaan nieuwe inzichten en kunnen beslissingen genomen worden op rijkere informatie. Met de komst van technologieën zoals Virtual Earth (Microsoft) en Google Earth is de komst van de NeoGeo geïntroduceerd. Snel via het bedrijfsnetwerk een route plannen, symbolen plotten en uiteraard informatie zoeken, opvragen en indien gewenst presenteren. Deze push heeft een ongekende versnelling teweeg gebracht in de ontwikkeling van Enterprise GIS. De basis voor de eerder genoemde applicaties zal immers eerst op orde moeten zijn alvorens men kan Googlen. Zo ontstaat een lijmlaag waar allerhande openbare en gesloten bronnen elkaar laagdrempelig kunnen versterken. Een belangrijke eerste afnemer van deze mogelijkheid is de Maritieme Situational Awareness markt, die bijvoorbeeld bij de anti-piraterij te kampen heeft met het zoeken naar enkele ogenschijnlijk onschuldige vaartuigen tussen honderden werkelijk onschuldige transporten op basis van data afkomstig uit honderden open en gesloten bronnen. Een belangrijke ontwikkeling in de geo-informatie is de versmelting van databanken en webbased interfaces met de gaming en simulatie industrie. Het is tegenwoordig mogelijk om vanaf je laptop door het raam van een virtueel vliegtuig naar buiten te kijken hoe een digitaal versterkte wereld (augmented reality), danwel een volledig kunstmatig gecreëerde wereld (virtual reality) er uit ziet. Nu al oefent de Virtuele Nederlandse Luchtmacht zo zaken die je liever niet in het echt wilt proberen, zoals in de lucht tanken tijdens een storm. In combinatie met de overige i-bridge elementen is de combinatie van Geo en Game prima mogelijk om integratie met echte radio s en echte bedrijfsgegevens te faciliteren in een (gedeeltelijk) gesimuleerde omgeving. Dit veroorzaakt een multiplier effect op de trainingsrendementen, maar geeft ook een impuls aan civiel-militaire samenwerking, omdat bijvoorbeeld rampenplannen uiterst realistisch en laagdrempelig kunnen worden getest en omdat een individu in een computerspel (vb Steal Beasts van het OCMAN) realistische radio-integratie met fysiek trainende collega s kan worden aangeboden. Dit biedt een mogelijkheid voor significante transport en legeringsbesparingen. (Ad hoc) collaboratie Om in crisis situaties samen te kunnen werken moeten mensen informatie kunnen delen. i-bridge is daarvoor uitgerust met onder meer de NATO gecertificeerde Sharepoint 7 portal voor de asynchrone samenwerking. Asynchrone samenwerking wil zeggen dat mensen niet verplicht zijn op hetzelfde moment een virtuele ruimte of gesprekslijn te delen om toch aan hun informatie te kunnen komen. Net als is de informatie beschikbaar wanneer men wilt, maar met een portal moet men deze informatie wel nog zelf gaan halen via een webbrowser. Dit heeft als voordeel dat men hiervoor wereldwijd elke internet computer of mobiele telefoon kan gebruiken en dat Sharepoint 7 een zoekfunctie kent. Het nadeel is dat identificatie en toelating van nieuwe gebruikers via een toelatingshiërarchie plaats moet vinden en dat een stabiele internetverbinding met een zekere bandbreedte noodzakelijk is. Met name die robuuste en blijvende verbinding is in crisis situaties geen zekerheid. Derhalve bestaat de collaboratie suite in i-bridge ook uit Microsoft Groove, dat zonder menselijke tussenkomt alle veranderingen (delta s) in een besloten informatie huishouding zeer veilig en robuust en met minimaal bandbreedte gebruik synchroniseert over de harde schijven van alle deelnemers in een samenwerkingsverband. Anders dan Sharepoint kent Groove geen centrum: het is een peer-to-peer technologie, waarbij alle deelnemers gelijk zijn. Vanuit een Groove space kunnen Sharepoint documenten wel worden opgevraagd, waarna de aangepaste versie weer automatisch 8

9 wordt terug geplaatst. Groove is echter bovenal bedoeld voor moeizame werkomgevingen, waarin mensen verspreid (kunnen) zijn over grote geografische afstanden met sterk wisselende, ongelijksoortige, beperkte of haperende netwerk verbindingen. Data collectie en transmissie moet onmiddellijk, betrouwbaar en compleet veilig kunnen plaatsvinden en de uitrol van de benodigde systemen moet snel, simpel en met minimale training kunnen plaatsvinden. In een crisis is er geen tijd voor fouten en er is geen tijd om te leren: de collaboratie suite van i-bridge is daarom volledig geschikt gemaakt voor de moeilijkste omstandigheden en daarmee uniek als nichemarktplaats voor de veiligheidwereld van zwaailichten en militaire inzet. Verslaglegging De Staat is er voor de belasting betaler en dat betekent dat alle juridische handelingen in principe herleidbaar moeten zijn. Nergens is deze noodzaak groter dan bij een ramp of crisis. Vluchtelingen, migranten, zieken, slachtoffers, beschadigingen en personeel moeten worden geregistreerd en gevolgd over het operatiegebied. Wettelijk verplichte documenten (vb triage en vaccinatie gebruik) moeten worden vergaard. Helder inzicht moet worden verkregen en behouden in commandovoering, financiële verslaglegging, voorraadbeheer, logistieke keuzen en feitelijke besluitvormingtrajecten. Er is dus behoefte aan een generieke oplossing die kan helpen bij het vastleggen van de vraag: wie was waar, toen hij wat tegen wie zei, met welke bedoeling, met welk inzicht en in welke juridische context? I-Bridge is daarom uitgerust met de verslaglegging/scenario suit CrisiSIM en de logging tool Richochet. CrisisSim is een softwaresysteem dat een aantal van de moeilijke taken van oefenleiders, oefenontwerpers en oefencoördinatoren in de verschillende fasen van de oefencyclus ondersteunt. De output van CrisisSim kan bovendien dienst doen als referentiemateriaal voor het samenstellen van multimediarijk leermateriaal of een eindrapportage die uitnodigt tot lezen. CrisisSim bestaat uit modules die afzonderlijk ingezet kunnen worden in de verschillende fasen van de oefencyclus en als analyse tool tijdens en na feitelijke rampen- en crisisbestrijding. De complete set bestaat uit de: ontwerpmodule, de management module, de simulatie module, de communicatie module, de observatie module en de CITE evaluatie module. De modules van CrisisSim zijn zo opgezet dat de data tussen ieder van de modules uitwisselbaar is. Zo zijn scenarios te maken die zelf mensen bellen en gebruik kunnen maken van de i-bridge spraak suite, maar voorziet de software ook in het loggen van locatie, documentatie en spraakdata, zodat complete tactische situaties achteraf zijn na te spelen. Hoewel zowel WAVE als CrisiSIM op hun eigen manier en binnen hun eigen beperkingen gesprekken kunnen loggen is werkelijke voicelogging echt een kunst apart. Traditionele loggingsystemen waren in eerste instantie bedoeld om geluid op te slaan, NIET om het ook terug te kunnen zoeken, na te kunnen luisteren en in hun sociale relaties te kunnen analyseren. Die features zijn later mogelijk geworden. Hiermee is voicelogging dus een stuk veelomvattender geworden dan vroeger en omvat moderne voicelogging software ook tool features voor supervisie, beveiliging, databank beheer en (statistische) rapportage. De traditionele analoge en digitale (mechanische) tape logging systemen beginnen nu moeite te krijgen om de snel veranderende omstandigheden bij te benen. Neem de razendsnelle ontwikkelingen in en mogelijkheden van telefonie en spraak systemen, zoals ROIP, VOIP, SIP en Unified Communications. Dat redt je niet meer met een bandrecorder. i-bridge faciliteert (mede) een voice logging systeem dat niet alleen efficiënt en accuraat telefonische conversaties vast kan leggen, maar dat tevens de mogelijkheid biedt tot snelle weergave en gebruiksvriendelijk fijnmazig management. Soms zullen opgenomen telefoon conversaties moeten worden aangewend als juridische bewijslast, of voor wetenschappelijk onderzoek om procedures te testen. Hiertoe is het kritisch te weten dat de opgenomen conversaties niet alleen snel en trefzeker kunnen worden teruggevonden en afgespeeld, ook dat absoluut zeker is dat de opnamen onmogelijk in verkeerde handen kunnen vallen. Het Ricochet CAPS voice logging system, ontwikkeld door Software Systems AS is het systeem van keuze geweest van de Koninklijke Luchtmacht voor het loggen van de luchtverkeersleiding Nieuw-Milligen. De systeem architectuur is gebaseerd op software modules die draaien op een standaard server platform uitgerust met Microsoft Windows. De meeste voice logging systemen die momenteel op de markt zijn, zijn niet bedoeld voor gebruik in een Defensie of crisisbeheer omgeving, maar zijn eigenlijk bedoeld voor call-centre applicaties. Ricochet CAPS software is daarentegen specifiek ontworpen voor hoogwaardige veiligheid omgevingen. Ook niet alleen voor Defensie, dat is een te kleine markt, maar voor minstens zo beveiligde omgevingen als banken, financiële instellingen en lucht verkeersleiding met het oogpunt om elk type stemgeluid op te nemen, te doorzoeken en het signaal af te spelen. De Klu koos voor het Ricochet 9

10 CAPS systeem als voice logging systeem, omwille van 24/365 betrouwbare verwerkingssnelheid. In veiligheid situaties is geen ruimte voor downtime of marginale performance. De voice data kan daarom worden opgeslagen op verschillende schijven tegelijk, zoals RAID (Redundant Array of Independent Disks), of tezamen met andere kritische data op bestaande SAN opslag oplossingen. Hierbij kun je zowel kiezen voor de lengte van de data opslag alswel op de mate van beveiliging niveaus. Zo wordt dataverlies voorkomen. Verder wordt de voice data vanaf het begin gecodeerd vanuit de Ricochet software. Hierbij bevinden zich geen crypto sleutels in het systeem of in te compromiteren configuratie bestanden: de hele software is intrinsiek gecodeerd. Het is geen aparte handeling. Daarom is het systeem ook in staat om meteen alarm te slaan bij elke poging om data bestanden te manipuleren. Ricochet CAPS maakt zowel gebruik van Windows security tools als Ricochet security tools om te verzekeren dat alleen geautoriseerde gebruikers toegang hebben tot de data. Individuele data privacy is eveneens zeker gesteld door toegang te beperken tot een vooraf gedefinieerde gebruikersgroep. Hiermee behoeft de logging opstelling dus niet in dezelfde ruimte te staan als de gesprekken plaats vinden. Replay van bijvoorbeeld telefoongesprekken kan zo worden beperkt tot op het niveau van het feitelijk gebruikte telefoonnummer. De toegevoegde waarde van deze suite in combinatie met de spraaksuite en crypto suite van i-bridge mag duidelijk zijn. Tezamen geeft dit de mogelijkheid om het logging systeem te configureren naar zowel de beveiligingseisen als naar de organisatorische veranderingen. Voice data logging kan worden afgehandeld op elke geconfigureerde locatie: dat kan centraal, decentraal zijn of een combinatie van beide. Dit geldt ook voor administratie en management: dat kan centraal en decentraal plaats vinden, onder stringente rules en policies. Vanwege de intrinsieke flexibiliteit kunnen nieuwe telefonie ontwikkelingen eenvoudig op modulaire wijze worden opgenomen in het i-bridge voice logging systeem. De meeste telefoon switches (trunk en extentie) worden ondersteund. VOICE IP wordt ondersteund met een interface die gekozen worden naar gelang de VOIP input. Aangezien het gebruikte systeem voor de financiele wereld is bedoeld, heeft men daar te maken met bijvoorbeeld credit card vragen. Om die te kunnen oplossen is integratie met klantendatabanken (CRM) van belang en die koppelingen zijn in potentie ook beschikbaar voor Defensie. Zo kunnen ook digitale formulieren deels al automatisch worden ingevuld, wat ook het zoeken en terugvinden van voice conversaties en het bijeenbrengen van een dossier nog eenvoudiger maakt. Dit brengt ons op multimedia support. De voice data die in i- Bridge gecodeerd staat opgeslagen, wordt standaard opgeslagen in een proprietary format. Dit verzekert dat data niet kan worden gemanipuleerd. In de software zitten mechanismen ingebouwd voor zowel het afspelen als het authenticeren van de originaliteit en de oorspronkelijkheid van de data. Dit neemt niet weg dat de voice data kan worden geexporteerd in standaard geluid formats, zoals Windows WMV bestanden, MP3 of Wav bestanden. Hierdoor kun je de data als attachment meesturen met (beveiligde) , of Instant Messaging systemen (zoals onderdeel uitmaakt van Groove) en kun je de data op elke willekeurige PC afspelen (aangenomen dat de data daar volgens alle regelen der kunst, bijvoorbeeld via SUPHICE heeft kunnen komen). Vanzelfsprekend zijn dit soort mogelijkheden al naar gelang beleid aan of uit te vinken. Het systeem heeft een zeer breed pallet aan mogelijkheden voor de extractie van data voor gebruik in bewijsvoering. De interface om dit allemaal mogelijk te maken is eenvoudig. Het zoeken en vinden van data vindt plaats in seconden en hierbij maakt het niet uit of de data 5 minuten of 3 jaar geleden werd opgenomen. Het afspelen vindt vervolgens plaats op basis van point and click op het scherm. Er is dus geen lange zoektocht door een technicus nodig om opnamen terug te vinden en te beluisteren. Conclusie i-bridge is bedoeld als verloopstekker tussen legacy systemen van overheidsfunctionarissen die betrokken zijn bij (civiel-)militaire veiligheid inzet in moeizame omstandigheden. Te denken valt aan de rampen- en crisisbeheersing, onderhoud en reparatie van overheidmiddelen zoals wapenplatforms te velde en complexe ad hoc samenwerkingverbanden met een hoge informatiedichtheid en een verknoping van open en gesloten bronnen en datanetwerken. De komende vier jaar stelt een aantal feiten de traditionele overheid voor uitdagingen, waarvoor i-bridge een generieke oplossing biedt. Draaiend op leasebare hardware, verwerkt in modulaire container datacentra en volledig gefocust op het faciliteren van probleemoplossend vermogen tussen actoren in een beoogde omgeving waarin de dagelijkse kantoorgemakken niet vanzelfsprekend zijn. De mogelijkheden van i-bridge zijn bijna onbeperkt, door het innovatieve samenspel van software die men normaal nooit in een samenhang aantreft. Wat i-bridge wil bereiken is dat met een minimaal aantal mensen, tegen zo laag mogelijke kosten, zo veel mogelijk humanitaire hulpsituaties kunnen worden gefaciliteerd. I-Bridge overbrugt de kloof tussen mensen die veldrapportages uitbrengen over locale omstandigheden, zoals doden en gewonden, water condities, sanitaire condities, accute 10

11 benodigdheden en de mensen die de informatie moeten zien te bundelen, prioriseren en de beschikbare middelen moeten alloceren. Over technische, organisatorische en juridische beperkingen heen, maar altijd op transparante wijze verifiabel en geschikt voor hergebruik in leer- en simulatie omgevingen. i-bridge zal de komende vier jaar zeker nodig hebben om (eindgebruikers) de mogelijkheden te leren benutten, maar het zou zonde zijn om beschikbare fondsen toe te wijzen aan hardware aankoop. Beter is het leeuwendeel van het bedrag de komende jaren te besteden aan het tijdelijk inhuren van het juiste personeel als ondersteuning voor de vaste staf kenniswerkers, om in nauwe samenwerking met de operationele mensen op projectbasis (gesponsord vanuit i-bridge, maar in samenspel met de fondsen die bij een eindgebruiker beschikbaar zijn voor zijn pilot) blijvende oplossingen voor concrete (maatschappelijke) vraagstukken van daadwerkelijke eindgebruikers te leveren op de generieke backoffice. Zo ontstaat een blijvende marktplaats voor niche oplossingen met pragmatische mogelijkheden en een indrukwekkende pool aan uiterst pragmatische mogelijkheden. 11