ECHTGENOTEN GEVEN ELKAAR HET NEE-WOORD

Transcriptie

1 ECHTGENOTEN GEVEN ELKAAR HET NEE-WOORD ONDERZOEK NAAR DE IMPLEMENTATIE VAN HET WETSVOORSTEL SCHEIDEN ZONDER RECHTER BIJ DE GEMEENTE AMSTELVEEN Op 18 december 2014 is het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter ingediend bij de Tweede Kamer. Aan de hand van dit wetsvoorstel ga ik kijken hoe de implementatie van een wet binnen de gemeente wordt doorgevoerd en hoe dit het werkproces verandert voor de afdeling burgerlijke stand bij de gemeente Amstelveen. Naam: Megan Caroline Hendrika Maria Laan Organisatie: Gemeente Amstelveen Afdeling: Publiekszaken Instituut: Hogeschool van Amsterdam Opleiding: HBO-Rechten Praktijkbegeleider: Dhr. P. Herscheid Docentbegeleider: Mevr. B. Dijksterhuis Eindbeoordelaars: Mevr. K. Lont & Dhr. E. Schotman Student nr.: Datum:

2 VOORWOORD Dit onderzoeksrapport heb ik geschreven voor de eindfase van mijn opleiding HBO-rechten aan de Hogeschool van Amsterdam. Dit rapport is het resultaat van een afstudeerperiode van 18 weken bij de gemeente Amstelveen, afdeling Publiekszaken, cluster burgerlijke stand. Mijn rapport komt tot stand naar aanleiding van het wetsvoorstel: Scheiden zonder rechter en de implementatie van dit voorstel bij de gemeente Amstelveen. Het rapport is bestemd voor de afdeling publiekszaken waarin duidelijk wordt weergegeven wat het wetsvoorstel inhoudt, hoe deze wet geïmplementeerd moet worden en hoe deze vernieuwde procedure in de praktijk uitgewerkt zal worden. Tevens is dit rapport geschreven om toekomstige wetsvoorstellen eenvoudiger te implementeren bij de afdeling publiekszaken. Het was een zeer uitdagend onderzoek en ik heb 18 weken heel hard gewerkt aan mijn rapport. Ik ben zeer tevreden over het resultaat en ik heb er veel van geleerd. Deze nieuwe kennis zal ik meenemen in het verloop van mijn carrière. Ik wil dit voorwoord afsluiten met een dank naar de afdeling publiekszaken en met name de ambtenaren van de burgerlijke stand, die op ieder moment direct klaar zaten om al mijn brandende vragen te beantwoorden. In het bijzonder wil ik graag mijn begeleider dhr. P. Herscheid bedanken en dhr. R. Bosma. Zij hebben mij altijd uitstekende begeleiding gegeven en boden hulp waar nodig. Verder gaat mijn dank ook uit naar mevr. B. Dijksterhuis, die ieder moment voor mijn vragen heeft klaar gestaan en mij zoveel persoonlijke aandacht heeft gegeven bij de begeleiding en mij uitstekende feedback heeft geboden. Mijn laatste dank gaat uit naar mijn vader, Jan Laan. Dankjewel pap dat je zo vaak mijn scriptie wilde doorlezen en met feedback kwam. Amstelveen, Megan Caroline Hendrika Maria Laan 1

3 INHOUDSOPGAVE Voorwoord... 1 Inhoudsopgave... 2 Verklarende woordenlijst... 4 Afkortingenlijst... 5 Samenvatting... 6 Hoofdstuk 1: Inleiding Aanleiding Doelstelling Centrale vraag Deelvragen Onderzoeks- en begripsafbakening Onderzoeksmethoden Leeswijzer Hoofdstuk 2: De procedure van scheiden zonder rechter in relatie tot de huidige echtscheidingsvorm Inleiding Wetsvoorstel: Scheiden zonder rechter Scheiden zonder rechter Rol van de ambtenaar van de burgerlijke stand Tussenconclusie Huidige Vorm van echtscheiding en ontbinding De Echtscheiding Ontbinding van het geregistreerd partnerschap Tussenconclusie Conclusie Hoofdstuk 3: Implementatie van het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter bij de gemeente Amstelveen Inleiding Implementatie van het wetsvoorstel Interview met mevr. mr. Ahmadi Interview met dhr. P. Herscheid Interview met dhr. R. Bosma Tussenconclusie Mening en ervaring van de ambtenaren van de Burgerlijke Stand Interview met dhr. B. Walters Interview met mevr. M. Schijf

4 3.3.3 Interview met mevr. B. Vergunst Interview met mevr. M. Pointl Interview met mevr. P Hutters Tussenconclusie Conclusie Hoofdstuk 4: Werkinstructie en beslisbomen Inleiding Werkinstructie Procedure In de praktijk Beslisbomen Beslisbomen Wettelijke bepalingen Conclusie Hoofdstuk 5: Conclusies en aanbevelingen Inleiding Conclusies Aanbevelingen Literatuurlijst Bijlagen Bijlage I Observatie protocol Bijlage II Inschrijving echtscheidingsakte Bijlage III Inschrijving echtscheidingsbeschikking checklist Bijlage IV Latere vermelding/echtscheidingsakte Bijlage V Bevestiging inschrijving Bijlage VI Brief inschrijving echtscheiding niet compleet Bijlage VII Concept-beslisboom voorwaarden echtscheiding Bijlage VIII Interview met mevr. mr. N. Ahmadi Bijlage IX Interview met dhr. P. Herscheid Bijlage X Interview met dhr. R. Bosma Bijlage XI Interview met dhr. B. Walters Bijlage XII Interview met mevr. M. Schijf Bijlage XIII Interview met mevr. B. Vergunst Bijlage XIV Interview met mevr. M. Pointl Bijlage XV Interview met mevr. P. Hutters Bijlage XVI Beslisbomen definitief Bijlage XVII Reflectie

5 VERKLARENDE WOORDENLIJST B Beleid = Gedragslijn voor de verwezenlijking van bepaalde doelstellingen C Convenant = Een overeenkomst waarin partijen afspraken vastleggen over beleid, intenties en samenwerking. E Echtscheiding Echtscheidingsakte Echtscheidingsovereenkomst = Echtscheiden is de procedure die gevolgd wordt als echtgenoten gehuwd zijn en willen scheiden (via de rechtbank of bij het wetsvoorstel scheiden zonder rechter bij de gemeente). = Akte die wordt opgemaakt nadat de echtscheiding wordt uitgesproken = Echtscheidingsconvenant, overeenkomst waarin partijen afspraken vastleggen. M Minderjarige = Kinderen die de leeftijd van 18 jaar nog niet hebben bereikt. O Ontbinding geregistreerd partnerschap S Scheiden/scheiding = Vorm van scheiden bij geregistreerde partners, deze procedure wordt geregeld bij de gemeente(onder voorwaarden) of bij de rechtbank. = Partijen die besluiten om uit elkaar te gaan (dit kan via de echtscheiding of ontbinding geregistreerd partnerschap) V Verordening = Door het bestuur van een provincie, gemeente, waterschap enz. uitgevaardigde bindende regeling W Werkproces Werkinstructie = Hiermee wordt het proces bedoeld waarmee een gemeente alle, haar door de wet opgedragen, taken uitvoert. = Instructie die nodig is om werk uit te voeren. 4

6 AFKORTINGENLIJST Abs Art. AVV BRP BS BW B&W GBA JZ Ambtenaar burgerlijke stand Artikel Algemeen verbindend verklaring Basis registratie persoonsgegevens Burgerlijke stand Burgerlijk wetboek Burgemeester en wethouders Gemeentelijke basis administratie Juridische zaken 5

7 SAMENVATTING Het is de gemeente Amstelveen bekend dat op 18 december 2014 het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter ingediend is bij de Tweede Kamer. De gemeente Amstelveen wil graag weten hoe deze wet uitgewerkt gaat worden in de praktijk en hoe zo een wet geïmplementeerd moet worden bij de afdeling burgerlijke stand. In het kader van deze probleemstelling heb ik de centrale vraag ontwikkeld: Wat betekent het wetsvoorstel scheiden zonder tussenkomst van de rechter voor de werkprocessen- en instructies van de gemeente Amstelveen en hoe kan dit wetsvoorstel worden geïmplementeerd?. Het wetsvoorstel zorgt ervoor dat echtgenoten (onder bepaalde voorwaarden) kunnen scheiden bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Dit wetsvoorstel heeft veel overeenkomsten met de huidige vorm van echtscheiden bij de rechtbank en van de ontbinding geregistreerd partnerschap. De belangrijkste wijziging die het wetsvoorstel met zich meebrengt is dat de echtscheidingsovereenkomst wordt afgeschaft. Deze echtscheidingsovereenkomst wordt afgeschaft bij de vormen: scheiden zonder rechter en bij de ontbinding van het geregistreerd partnerschap. Partijen blijven altijd de mogelijkheid houden om een echtscheidingsovereenkomst op te stellen. De ambtenaar van de burgerlijke stand controleert deze echtscheidingsovereenkomst niet inhoudelijk (dat doen zij nu ook niet bij ontbinding geregistreerd partnerschap waar deze nog wel verplicht gesteld wordt). Om een wet te kunnen implementeren moet elke vak-afdeling wel op de hoogte zijn van de actuele ontwikkelingen. Deze ontwikkelingen moeten zij dan ook zelf volgen. De afdeling juridische zaken wordt alleen betrokken bij het opstellen van een beleid als hen hierom gevraagd wordt. Veelal gebeurt dit te laat en zijn zij meer bezig met brandjes blussen. Naast dat er intern advies gevraagd kan worden, wordt dit ook extern gedaan. Hierbij kan gedacht worden aan contact opnemen met diverse omringende gemeentes. De gemeente Amstelveen heeft een nauwe samenwerking met: Amsterdam, Uithoorn, Diemen, Ouder Amstel en Aalsmeer. De adviseur burgerzaken is de aangewezen persoon om op de hoogte te blijven van alle ontwikkelingen. Zodra er een ontwikkeling plaatsvindt bespreekt hij dit in het wekelijkse senioren overleg. Vanuit dit overleg worden de ontwikkelingen gevolgd. Een half jaar voordat het wetsvoorstel wordt doorgevoerd gaat de gemeente actief aan de slag. De adviseur zal dan beleidsstukken opstellen en overlegt deze dan aan de teamleider van publiekszaken. Zodra zij beiden achter hun beleidsstukken staan, zullen zij het overleggen aan de afdeling juridische zaken om te kijken of alles juridisch correct is. Tijdens dit proces wordt er ook tijdens het werkoverleg met het betreffende cluster (burgerlijke stand) de updates besproken en de ambtenaren om hun input gevraagd. De adviseur zal uiteindelijk een definitief werkproces schrijven, zodat de ambtenaren direct aan de slag kunnen als het wetsvoorstel inwerking treedt. De medewerkers van de afdeling burgerlijke stand zijn van mening dat zij genoeg expertise hebben om een echtscheiding te kunnen uitspreken. Zij zijn deze mening toegedaan, omdat de echtscheidingsprocedure bij de gemeente veel overeenkomsten heeft met de procedures van het voorgenomen huwelijk, de ontbinding geregistreerd partnerschap en het inschrijven van een echtscheidingsakte. De procedure is voor hen dus niet nieuw. De ambtenaren van de burgerlijke stand vinden het wel van belang dat er meer dan één contact moment plaatsvindt met de partijen die willen scheiden. Zij vinden dit van belang, zodat zij beter kunnen beoordelen of er sprake is van dwang. Er bestaat geen werkinstructie om te kijken of er sprake is van dwang, de ambtenaren moeten afgaan op hun onderbuik gevoel en naar bewijzen zoeken. Verder vinden de medewerkers het wenselijk dat er een informatie boekje geproduceerd wordt voor de partijen waarin vermeld wordt waar zij heen moeten met juridische vragen. Denk hierbij aan vermogensrechtelijke situaties. Tijdens de interviews met de ambtenaren van de burgerlijke stand heb ik hun een (concept) beslisboom voorgelegd. Zij vonden deze beslisboom overzichtelijk en vonden het duidelijk wat de voorwaarden zijn om te kunnen scheiden. Deze beslisboom heb ik aangepast in twee beslisbomen en die is te vinden in hoofdstuk 4. Aan de hand van de interviews heb ik een definitieve werkinstructie opgesteld en de twee beslisbomen gemaakt. De werkinstructie bestaat uit: verzoek tot echtscheiding (die aan de balie gedaan moet worden), aanmaken van het dossier (waarbij de beslisbomen doorlopen worden), uitspreken van de echtscheiding (nieuwe afspraak maken met de partijen en aan de balie de echtscheiding definitief uitspreken) en het verrichten van administratieve werkzaamheden. Verder is in 6

8 hoofdstuk 4 de oorsprong van de voorwaarden besproken en waar deze voorwaarden in de wet komen te staan. De resultaten van het onderzoek zijn dat de ambtenaren van de burgerlijke stand genoeg expertise hebben om de echtscheiding te kunnen uitspreken. De procedure tot echtscheiding treft veel overeenkomsten met drie andere procedures. Doordat de werkinstructie veel overeenkomsten heeft met andere werkinstructies is er niks nieuws voor de ambtenaren van de burgerlijke stand en is het draagvlak groter, procedure logischer en is er een grotere bewustwording. Als aanbevelingen raad ik de gemeente Amstelveen aan om bij het invoeren van toekomstige wetten frequent contact op te nemen met de afdeling juridische zaken, zodat zij samen kunnen werken over het te voeren beleid. Vanuit de interviews is ook gebleken dat de ambtenaar het wenselijk acht dat de partijen minimaal twee keer aan de balie verschijnen om te beoordelen of er sprake is van dwang. Vervolgens raad ik de gemeente aan dat zij zorgen voor een training, zodat de ambtenaren van de burgerlijke stand op de hoogte zijn van de nieuwe wet en moet er een instructie boekje ontwikkeld worden over de vermogensrechtelijke kant van de echtscheiding, zodat partijen niet benadeeld worden en zij informatie kunnen inwinnen. 7

9 HOOFDSTUK 1: INLEIDING 1.1 AANLEIDING Het is de gemeente Amstelveen bekend dat er een wetsvoorstel is ingediend op 18 december 2014, om te scheiden zonder tussenkomst van de rechter. 1 Dit wetsvoorstel betekent, als het doorgang vindt, dat gehuwde partners naar de ambtenaar van de burgerlijke stand gaan om hun echtscheiding te laten uitspreken. De gemeente Amstelveen wil graag weten hoe deze wet wordt geïmplementeerd en hoe dit zijn doorwerking heeft tot de afdeling burgerlijke stand. Verder wil de gemeente Amstelveen weten hoe deze wet het huidige werkproces verandert van de ambtenaren van de burgerlijke stand en hoe zo een werkinstructie eruit moet zien. Momenteel is het wetsvoorstel in behandeling bij de Tweede Kamer. De gemeente is proactief bezig om in te spelen op deze nieuwe wetgeving en heeft omtrent het wetsvoorstel diverse vragen. Zij willen graag weten of er voldoende capaciteit en kennis is bij de medewerkers van de burgerlijke stand. Het wetsvoorstel zorgt voor wijzigingen in het BW, boek 1 en boek 10. Dit wetsvoorstel zal het mogelijk maken dat er een echtscheidingsprocedure gestart kan worden bij de gemeente, afdeling burgerlijke stand. Uit de memorie van toelichting blijkt dat uit berekening is gebleken dat er ca zaken per jaar bij de burgerlijke stand voor echtscheiding terecht zullen komen. 2 De gemeente Amstelveen wil graag weten hoe de deze echtscheidingsprocedure eruit ziet. Om in aanmerking te komen om te kunnen scheiden bij de gemeente moet er voldaan worden aan de volgende voorwaarden: - De echtgenoten mogen geen minderjarige kinderen hebben. - De echtscheiding moet uitgesproken worden in de gemeente waar een der echtgenoten woonachtig is. - Het huwelijk moet in Nederland hebben plaatsgevonden (anders moeten de partijen de echtscheiding aanvragen in s-gravenhage). - Echtgenoten moeten woonachtig zijn in Nederland. - Echtgenoten moeten de Nederlandse nationaliteit hebben. Verder wil de gemeente Amstelveen graag weten hoe wetsvoorstellen worden geïmplementeerd bij de gemeente en hoe dit zijn doorwerking heeft bij de afdeling burgerlijke stand. Ook wil de gemeente Amstelveen weten in hoeverre het werkproces zal veranderen en hoe de werkinstructie eruit zal moeten zien. De vraag die de gemeente zichzelf hier stelt is: hebben de medewerkers wel genoeg juridische kennis/expertise om deze een echtscheiding uit te spreken? Wanneer dit wetsvoorstel doorgevoerd zal worden, brengt dit dus nogal wat wijzigingen met zich mee voor de gemeente Amstelveen, afdeling burgerlijke stand. Ten eerste wilt de gemeente Amstelveen weten welke juridische en praktische gevolgen dit wetsvoorstel met zich mee brengt. Ten tweede willen zij weten hoe zo een wetsvoorstel wordt uitgewerkt in de praktijk. Ten derde wordt gekeken naar de huidige werkprocessen van de ambtenaar van de burgerlijke stand binnen de gemeente en of er een nieuw werkproces ontwikkeld kan worden die aansluit bij de organisatie, zodat andere soortgelijke wetsvoorstellen in de toekomst makkelijker geïmplementeerd kunnen worden. 1.2 DOELSTELLING Het doel van dit onderzoek is om een werkproces te ontwikkelen dat past binnen de organisatie van de gemeente Amstelveen t.a.v. het wetsvoorstel scheiden zonder rechter. In dit onderzoek zal ik een theoretisch kader schrijven over de huidige vormen van scheiden en het wetsvoorstel scheiden zonder rechter, zodat bekeken kan worden wat de huidige werkprocessen zijn en of deze 1 Kamerstukken II 2014/15, Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p.2. 8

10 werkprocessen dusdanig gewijzigd kunnen worden zodat de ambtenaren ook een echtscheiding kunnen uitspreken. Verder zal in dit onderzoek gekeken worden naar hoe een wetsvoorstel geïmplementeerd wordt bij de gemeente en of de medewerkers van de afdeling BS genoeg expertise hebben om de echtscheiding uit te spreken. 1.3 CENTRALE VRAAG De centrale vraag van dit onderzoek luidt: Wat betekent het wetsvoorstel over scheiden zonder tussenkomst van de rechter voor de werkprocessen- en instructies van de gemeente Amstelveen en hoe kan dit wetsvoorstel worden geïmplementeerd?. 1.4 DEELVRAGEN De deelvragen die in dit onderzoek behandeld zullen worden zijn: Hoofdstuk 2: De procedure van scheiden zonder rechter in relatie tot de huidige echtscheidingsvorm Deelvragen: 1. Welke huidige vormen van echtscheiding zijn er en hoe wordt de echtscheiding gecontroleerd bij de gemeente? 2. Hoe zal de procedure verlopen van het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter? Hoofdstuk 3: Implementatie van het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter bij de gemeente Amstelveen Deelvraag: 3. Hoe kan het wetsvoorstel het beste geïmplementeerd worden binnen de gemeente Amstelveen aan de hand van de ervaringen en meningen van de medewerkers zelf? Hoofdstuk 4: Werkinstructie en beslisboom Deelvraag: 4. Hoe moeten de werkinstructie en beslisbomen ontwikkeld worden op basis van de juridische theorie en behoefte van de ambtenaren? 1.5 ONDERZOEKS- EN BEGRIPSAFBAKENING In het onderzoek met de centrale vraag: Wat betekent het wetsvoorstel over scheiden zonder tussenkomst van de rechter voor de werkprocessen- en instructies van de gemeente Amstelveen en hoe kan dit wetsvoorstel worden geïmplementeerd? is de volgende onderzoeks- en begripsafbakening gegeven: - Dit onderzoek beperkt zich tot het wetsvoorstel: Scheiden zonder rechter, Kamerstukken II 2014/15, Dit onderzoek is beperkt tot de gemeente Amstelveen, waar dit onderzoek plaats vindt. Vanuit de gemeente Amstelveen wordt gekeken hoe de gemeente nieuwe wetgeving implementeert en hoe dit zijn doorwerking heeft bij de afdeling burgerlijke stand. - In dit onderzoek wordt gekeken naar de Nederlandse wetgeving. - In dit onderzoek wordt gekeken naar partners die in Nederland gehuwd zijn en hun huwelijk gezamenlijk willen beëindigen. Om in aanmerking te komen voor het wetsvoorstel scheiden zonder rechter zullen zij echter moeten voldoen aan diverse voorwaarden. 9

11 - In dit onderzoek wordt onder het begrip: werkproces verstaan: het proces waarmee een gemeente alle, haar door de wet opgedragen taken, uitvoert. - In dit onderzoek wordt onder het begrip werkinstructie verstaan: instructie die nodig is om het werk uit te voeren. 1.6 ONDERZOEKSMETHODEN De centrale vraag heeft betrekking op het wetsvoorstel scheiden zonder rechter. Dit onderzoek zal bestaan uit een literatuuronderzoek en het afnemen van interviews. Alle hoofdstukken zullen onderbouwd worden aan de hand van literaire bronnen en deze interviews. Als volgt zal ik bespreken hoe ik elke deelvraag wil beantwoorden. Hoofdstuk 2: 1. Welke vormen van scheiding zijn er? Ik wil deze deelvraag beantwoorden aan de hand van diverse literatuur en BW boek 1 over de echtscheidingsprocedure. Verder wil ik deze vraag beantwoorden aan de hand van een observatie protocol en ik wil een dag meedraaien bij de afdeling Burgerlijke stand, zodat ik goed kan zien hoe de procedure verloopt. 2. Hoe zal de procedure verlopen van het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter? Ik wil deze vraag beantwoorden aan de hand van diverse kamerstukken dossiernummer: Hoofdstuk 3: 1. Hoe kan het wetsvoorstel het beste geïmplementeerd worden binnen de gemeente Amstelveen aan de hand van de ervaringen en meningen van de medewerkers zelf? Ik wil deze deelvraag beantwoorden aan de hand van het houden van diverse interviews met informanten. Deze informanten zijn: medewerker juridische zaken, medewerker BRP specialist en teamleider burgerlijke stand. Over dit onderwerp is geen literatuur geschreven, daarom wil ik aan de hand van deze interviews de theorie uitwerken. Dit hoofdstuk is dus een combinatie van theorie en praktijk. Verder wil ik in dit hoofdstuk de ambtenaren van de afdeling burgerlijke stand interviewen over hun ervaringen en meningen omtrent werkinstructies en de vormen van echtscheidingen die zij uitvoeren. Hoofdstuk 4: 1. Hoe moeten de werkinstructie en beslisbomen ontwikkeld worden op basis van de juridische theorie en behoefte van de ambtenaren? Ik wil deze deelvraag beantwoorden aan de hand van de interviews die ik gehouden heb in hoofdstuk 3. Aan de hand van deze interviews ga ik een beslisboom/werkinstructie ontwikkelen die te vinden is in dit hoofdstuk. 1.7 LEESWIJZER Hoofdstuk 1: Inleiding In hoofdstuk 1 worden de volgende elementen besproken: de aanleiding, centrale vraag, deelvragen, onderzoeks- en begripsafbakening, onderzoeksmethode en de leeswijzer. Dit hoofdstuk geeft weer waar mijn onderzoek over gaat en de verantwoording hiervan. 10

12 Hoofdstuk 2: De procedure van scheiden zonder rechter in relatie tot de huidige echtscheidingsvorm In dit hoofdstuk zal ik de volgende elementen bespreken: de huidige vormen van scheiding, ontbinding van geregistreerde partnerschap, totstandkoming van het wetsvoorstel, rol van de ambtenaar van de burgerlijke stand, procedure van het wetsvoorstel en de echtscheidingsovereenkomst. Hoofdstuk 3: Implementatie van het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter bij de gemeente Amstelveen In dit hoofdstuk wordt besproken hoe de implementatie van een wetsvoorstel verloopt binnen de gemeente Amstelveen, en de doorvoering hiervan op de werkwijze van de ambtenaren van de burgerlijke stand van de gemeente. Hoofdstuk 4: Werkinstructie en beslisbomen In dit hoofdstuk worden de interviews die ik gehouden heb ik hoofdstuk 3 uitgewerkt tot een definitieve werkinstructie en beslisboom Hoofdstuk 5: Conclusies en aanbevelingen In dit hoofdstuk zal ik de conclusies en aanbevelingen geven aan de gemeente Amstelveen. 11

13 HOOFDSTUK 2: DE PROCEDURE VAN SCHEIDEN ZONDER RECHTER IN RELATIE TOT DE HUIDIGE ECHTSCHEIDINGSVORM 2.1 INLEIDING In dit hoofdstuk wordt gekeken naar het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter en de huidige vorm van echtscheiden via de rechtbank. Als eerste wordt gekeken naar het wetsvoorstel en hoe de procedure zal verlopen als dit wetsvoorstel wordt doorgevoerd. Daarna wordt gekeken naar de huidige echtscheidingsvorm. Het is van belang om te weten hoe de huidige echtscheidingsvorm en toekomstige echtscheidingsvorm eruit ziet, omdat dan gekeken kan worden of de ambtenaren van de burgerlijke stand genoeg expertise hebben om de echtscheiding uit te spreken. Uit dit hoofdstuk zal blijken of de ambtenaar van de burgerlijke stand al enige ervaring heeft met het uitspreken van een echtscheiding. Het is namelijk al mogelijk om bij de gemeente te scheiden, alleen gebeurt dit op grond van ontbinding. Bij de gemeente kan de ambtenaar van de burgerlijke stand alleen een scheiding uitspreken op grond van een ontbinding van je geregistreerde partnerschap. Verder heeft de gemeente wel ervaring met het invoeren van de echtscheidingsakte. De echtscheiding is via de rechtbank alleen officieel als deze is ingevoerd door de ambtenaar van de burgerlijke stand in de daartoe bestemde registers. In dit hoofdstuk wordt gekeken wat het wetsvoorstel inhoudt en hoe de procedure/werkwijze voor de ambtenaar van de burgerlijke stand zal verlopen. Het doel van dit hoofdstuk is om een verband te leggen tussen de diverse vormen van scheiden en hoe deze procedures zullen veranderen/overeenkomen als het wetsvoorstel wordt doorgevoerd. In dit hoofdstuk zullen de volgende deelvragen beantwoord worden: Welke huidige vormen van echtscheiding zijn er?, Wat is de procedure ontbinding geregistreerd partnerschap? en Hoe verloopt de procedure van het wetsvoorstel? 2.2 WETSVOORSTEL: SCHEIDEN ZONDER RECHTER In deze paragraaf is te lezen wat het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter precies inhoudt en hoe de procedure tot echtscheiding bij de ambtenaar van de burgerlijke stand eruit zal zien SCHEIDEN ZONDER RECHTER Op 18 december 2014 is het wetsvoorstel Wet scheiden zonder rechter, ter behandeling ingediend in de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel is nog steeds in behandeling bij de Tweede Kamer, omdat er op het wetsvoorstel veel kritiek is gekomen met betrekking tot het vervallen van de echtscheidingsovereenkomst die opgesteld wordt door advocaten/notarissen/mediators. Nadat het wetsvoorstel in 2014 is ingediend zijn er door diverse instanties adviezen geschreven. Deze adviezen zijn geschreven door: Raad voor de rechtspraktijk, Familierecht advocaten en scheidingsmediatoren, Staatscommissie voor het Internationaal Privaatrecht, Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie, Nederlandse vereniging voor burgerzaken en de Nederlandse orde van advocaten. Op 11 maart 2015 is er een verslag uitgebracht om de vragen van de adviseurs te kunnen beantwoorden. Na 11 maart 2015 is het wetsvoorstel niet meer in behandeling geweest bij de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel brengt diverse wijzigingen met zich mee in het scheidingsrecht. Dit wetsvoorstel zorgt ervoor dat echtgenoten die gehuwd zijn, gemeenschappelijk een echtscheidingsverzoek kunnen indienen bij de afdeling burgerlijke stand van de gemeente. Om in aanmerking te komen voor de echtscheiding bij de gemeente moeten de echtgenoten voldoen aan de volgende voorwaarden. 3 Ten 3 Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p

14 eerste mogen de echtgenoten geen minderjarige kinderen hebben waarvan op art 815 RV een ouderschapsplan overlegd moet worden. Ten tweede moet er sprake zijn van een gemeenschappelijk verzoek tot echtscheiding. Ten derde moeten de echtgenoten de Nederlandse nationaliteit hebben. De verdieping van deze voorwaarden worden nader omschreven in hoofdstuk 4. Het wetsvoorstel scheiden zonder rechter is ontwikkeld om de echtscheidingsprocedure te vereenvoudigen en kosten te besparen. Dhr. Teeven (indiener van het wetsvoorstel en voormalige minister van justitie en veiligheid) vind dat de stap naar de rechter voor veel echtgenoten niet langer noodzakelijk hoeft te zijn, omdat veel echtgenoten alles samen regelen. 4 Dhr. Teeven kaart aan dat er jaarlijks echtscheidingszaken bij de rechtbank lopen, die ook afgehandeld kunnen worden door de burgerlijke stand. 5 De echtscheidingsweg via de rechter blijft uiteraard nog openstaan voor de echtgenoten die er samen toch niet uitkomen. Dit geldt ook als de burgerlijke stand de echtscheiding al heeft uitgesproken. 6 Het wetsvoorstel is tot stand gekomen met de reden dat de echtgenoten veel verantwoordelijkheid kunnen dragen. 7 Waar de echtgenoten zelf verantwoordelijkheid kunnen nemen om met elkaar te trouwen, zouden zij zelf ook de verantwoordelijkheid kunnen nemen om te scheiden. Dit sluit aan bij de maatschappelijke trend van de zelfredzame burger. 8 Het is echter wel van belang dat de echtgenoten goed nadenken over de gevolgen van de echtscheiding, daarom wordt hen ook aangeraden om eerst langs een advocaat, notaris of mediator te gaan. Dit is echter niet verplicht ROL VAN DE AMBTENAAR VAN DE BURGERLIJKE STAND In diverse adviezen van de: NVVB, orde van advocaten, Koninklijke notariële beroepsorganisatie, NVVR, de Raad, Staatscommissie internationaal privaatrecht en familierecht advocaten en scheidingsmediators, wordt aangegeven dat er wordt getwijfeld of de echtscheiding die uitgesproken wordt door de abs, wel in zijn of haar functie past. 9 Het gaat hier met name om de deskundigheid van de ambtenaar omtrent de juridische gevolgen van de echtscheiding. De taak van de abs bij de echtscheiding van het huwelijk zal veranderen. Zij moet informatie verschaffen over de juridische gevolgen van de echtscheiding. 10 Echter zal het niet de taak van de ambtenaar worden om de echtgenoten een advies te geven, het enige wat zij kunnen doen is informatie verschaffen. De rijksoverheid wil samen met de Nederlandse vereniging voor burgerzaken voorlichtingsmateriaal ontwikkelen, welke aan de echtgenoten die willen scheiden meegegeven kan worden over de juridische gevolgen van de echtscheiding. 11 In dat voorlichtingsmateriaal zal gewezen worden op de complexiteit van bepaalde aspecten van de echtscheiding en wordt hen verzocht om informatie in te winnen bij een deskundige. Bij het woord deskundige kan gedacht worden aan een advocaat, notaris of mediator. Het zal in ieder geval niet de taak van de ambtenaar zijn om de echtgenoten te adviseren over de echtscheiding. 12 Van de echtgenoten wordt verwacht dat zij zelf informatie inwinnen bij deskundige, het is de echtgenoten vrij of zij hier ook daadwerkelijk gebruik van willen maken. Veelal in de adviezen wordt besproken over de complexiteit van de echtscheiding. De taak van de ambtenaar is alleen om de echtscheiding uit te spreken, maar wat zijn dan de gevolgen als de echtscheiding te complex wordt? De weg naar de rechter blijft open staan, maar hierbij zal het wetsvoorstel niet dienen als: tijd en geld besparend. 4 Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p.1. 5 Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p.2. 6 Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p.1. 8 Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p (zoek op: Kamerstuk nummer 34118). 10 Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p

15 RELATIEVE BEVOEGDHEID De relatieve bevoegdheid van de abs is dat de echtscheiding moet gebeuren in één der woonplaatsen van de echtgenoten (art. 1:150lid 2 BW). Het huwelijk moet ook in Nederland hebben plaatsgevonden. Mochten de echtgenoten niet woonachtig zijn in Nederland, of niet in Nederland gehuwd zijn, moeten zij naar de abs in s- Gravenhage. De echtscheiding mag alleen uitgesproken worden als beide echtgenoten de Nederlandse nationaliteit hebben. Een huwelijkssluiting mag plaatsvinden in de eigen gemeente maar ook in een andere gemeente waar de toekomstige echtgenoten willen trouwen. Bij de echtscheiding is echter bepaald dat dit in de gemeente moet gebeuren waar de echtgenoten wonen. Hier is voor gekozen, omdat aangenomen mag worden dat de echtscheiding niet op een bijzondere locatie hoeft te gebeuren. Het tijdstip van indienen van het verzoek tot echtscheiding is van belang. Bij de rechtbank wordt deze datum namelijk aangehouden voor het moment van eventuele wettelijke gemeenschap van goederen tot verdeling dient te komen. De abs dient de datum en tijdstip van ontvangst van het schriftelijke verzoek tot scheiding te registreren. 13 BESCHEIDEN Bij het verzoek tot echtscheiding dienen enkele bescheiden te worden overlegd. Met het oog op de elektronische ontwikkeling is voorgesteld om deze bescheiden neer te leggen in de algemene maatregelen van bestuur. 14 De abs zal beschikken over diverse bescheiden die overlegd dienen te worden, om deze bescheiden hoeft de ambtenaar dan ook geen verzoek meer te doen. Bij de te overleggen bescheiden hoort niet een eventuele echtscheidingsovereenkomst. Deze echtscheidingsovereenkomst wordt niet verplicht gesteld, maar wordt wel geadviseerd. Mochten de partijen een echtscheidingsovereenkomst sluiten, wordt deze niet meegenomen in de echtscheidingsakte. Dit is een verschil met echtgenoten die naar de rechter toe gaan. Bij de rechter zal de echtscheidingsovereenkomst wel meegenomen worden in de akte. De echtgenoten kunnen de rechter alsnog verzoeken de echtscheidingsovereenkomst mee te nemen in een schikking. In de procedure via de abs kan aan een eventuele echtscheidingsovereenkomst door de echtgenoten een executoriale kracht verbonden worden door de overeenkomst door een notaris te laten opstellen en deze in een authentieke akte op te nemen. PROCEDURE Vanuit het wetsvoorstel is een proces echtscheiding aan het loket 15 weergegeven. Dit proces is ook wel de procedure van de echtscheiding via de burgerlijke stand. De procedure wordt hierna toegelicht. 1. Schriftelijk verzoek (werkduur: 10 minuten) Echtgenoten die gaan scheiden moeten in één der woonplaatsen een schriftelijk verzoek tot echtscheiding indienen. Nadat de ambtenaar van de burgerlijke stand dit verzoek heeft ontvangen zal hij de echtgenoten informeren welke stukken de abs nodig heeft om de echtscheiding uit te spreken. Tussen de binnenkomst van het verzoek en de datum waarop de echtscheiding wordt uitgesproken is een termijn bepaald van ten minste veertien dagen (vernieuwd art. 1:150a lid 3 BW). 2. Dossier aanmaken (werkduur: 30 minuten) Van de aanvraag wordt een dossier gemaakt en deze wordt beoordeeld. In deze beoordeling wordt gekeken naar: de overlegde documenten, identiteit vaststellen, gezag register controleren en kijken of de ambtenaar bevoegd is. 13 Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p

16 3. Uitspreken echtscheiding (werkduur: 47 minuten) Wanneer het dossier is beoordeeld nodigt de ambtenaar de echtgenoten uit bij de gemeente om de officiële echtscheiding uit te spreken. Bij deze afspraak vind er een laatste controle plaats en kan de ambtenaar besluiten om de echtgenoten officieel van elkaar te scheiden. Mochten de echtgenoten niet voldoen aan de voorwaarden, moet hij de echtscheiding weigeren. Tegen deze weigering kan bezwaar gemaakt worden. Echtgenoten kunnen ook altijd nog beslissen om naar de rechter te gaan om de echtscheiding te laten uitspreken. 16 Wanneer aan alle voorwaarden wordt voldaan zal de ambtenaar de echtscheidingsakte/latere vermelding opmaken. 4. Administratieve afhandeling (werkduur: 12 minuten) Zodra de echtscheiding is uitgesproken moeten er alleen nog administratieve handelingen plaatsvinden. Deze administratieve handelingen bestaan uit: updaten BRP, opbergen akten en verzenden van de kennisgeving. DE ECHTSCHEIDINGSAKTE Wanneer de (ex)partners officieel gescheiden zijn maakt de abs de echtscheidingsakte op (bijlage IV). De voormalige echtgenoten zijn niet verplicht om te scheiden in de gemeente waar zij ook gehuwd zijn. Wanneer de voormalige echtgenoten wel scheiden in de gemeente waar zij gehuwd zijn, dient deze echtscheidingsakte toegevoegd te worden aan de huwelijksakte als latere vermelding. Wanneer de scheiding in een andere gemeente plaatsvindt, is de gemeente verplicht de echtscheidingsakte toe te zenden aan de gemeente waar de huwelijksakte ligt. De gemeente waar de huwelijks akte ligt kan dan de echtscheidingsakte als latere vermelding toevoegen. TERMIJNEN Wanneer de echtgenoten een schriftelijk verzoek indienen bij de abs heeft dit verzoek een geldigheidsduur van 1 jaar. Als deze termijn is verstreken en de partners willen alsnog de scheiding doorvoeren dienen zij een nieuw verzoek in te dienen. Het oude verzoek wordt dan gezien als nietig, alsof deze nooit bestaan heeft (vernieuwd art. 1:150a lid 7 BW). DE AFSCHAFFING VAN DE ECHTSCHEIDINGSOVEREENKOMST Wanneer echtgenoten of partners gaan scheiden moeten zij bij de rechter of bij de gemeente nu een echtscheidingsovereenkomst overleggen. Deze echtscheidingsovereenkomst wordt verplicht gesteld. Deze overeenkomst bevat informatie over hoe de partijen bijv. de boedel gaan verdelen. De rechter toetst deze echtscheidingsovereenkomst en kijkt of beide partijen niet benadeeld worden. De ambtenaar van de burgerlijke stand toetst deze echtscheidingsovereenkomst niet. De overeenkomst is alleen verplicht gesteld, zodat partijen goed nadenken over de gevolgen van de echtscheiding. Bij het indienen van het wetsvoorstel is bepaald dat deze echtscheidingsovereenkomst niet verplicht wordt gesteld, omdat partijen hier vrij in moeten zijn. Dit betekend dat de echtscheidingsovereenkomst bij de ontbinding van het geregistreerd partnerschap ook wordt afgeschaft. Over het afschaffen van de echtscheidingsovereenkomst rust veel kritiek. 17 De negatieve meningen over het afschaffen van de echtscheidingsovereenkomst heeft met name te maken met dat de partijen niet goed zullen nadenken over de gevolgen van hun echtscheiding. Wanneer de partners naar de abs gaan voor de ontbinding/echtscheiding zal de ambtenaar niet controleren in hoeverre de partners de echtscheiding goed geregeld hebben. Daarom is het belangrijk dat de partners naar een mediator/advocaat of notaris gaan, zodat zij alles goed kunnen doorlopen en uitleggen wat de juridische gevolgen zijn van de echtscheiding. 16 Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p

17 WEIGERING VAN HET ECHTSCHEIDINGSVERZOEK De abs mag het echtscheidingsverzoek weigeren aan de hand van de volgende voorwaarden: 18 - Er wordt niet voldaan aan de wettelijke vereisten. - Als gedacht wordt dat één van de partijen niet hun eigen wil te bepalen hebben (bv geestelijke stoornis). - Als de ambtenaar het vermoeden heeft dat de echtscheiding niet uit vrije wil is. - De echtgenoten kunnen tegen de weigering van het echtscheidingsverzoek beroep instellen op grond van art 1:27BW TUSSENCONCLUSIE Op 18 december 2014 is het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter ingediend. Dit wetsvoorstel moet er voor gaan zorgen dat echtgenoten zonder minderjarige kinderen en met wederzijds goedvinden naar de ambtenaar van de burgerlijke stand bij de gemeente gaan om hun echtscheiding te laten uitspreken. Het vernieuwende in deze procedure is dat de echtgenoten niet verplicht zijn om een echtscheidingsovereenkomst te laten opstellen. Zij kunnen dus zonder enige overeenkomst de echtscheiding laten uitspreken. Het werkproces van de ambtenaar van de burgerlijke stand blijft in principe hetzelfde als de procedure van inschrijving van de echtscheiding of ontbinding van het geregistreerde partnerschap, die behandelt wordt in de volgende paragraaf. Doordat het werkproces niet verandert hebben de diverse politieke partijen uit de Tweede Kamer vragen omtrent het wetsvoorstel. De abs zal namelijk niet de echtscheidingsovereenkomst controleren en de echtgenoten worden ook niet verplicht gesteld deze te laten opstellen. Zijn de echtgenoten dan wel genoeg gewaarschuwd over de gevolgen van de echtscheiding? 2.3 HUIDIGE VORM VAN ECHTSCHEIDING EN ONTBINDING In deze paragraaf wordt gekeken naar de huidige vorm van echtscheiden en naar de ontbinding van het geregistreerd partnerschap. De huidige vorm van echtscheiding wordt behandeld, omdat het voor de ambtenaren van belang is te weten hoe de procedure tot echtscheiding loopt bij de rechtbank voor als zij advies moeten geven aan de partijen. De ontbinding van het geregistreerd partnerschap wordt besproken, omdat dit de huidige vorm van scheiden is bij de gemeente. De ontbinding van het geregistreerd partnerschap lijkt veel op de procedure van de echtscheiding die gaat lopen via de gemeente DE ECHTSCHEIDING De meest voorkomende vorm van scheiden is de echtscheiding (art. 1:150 BW). De echtscheiding is van toepassing op echtgenoten die met elkaar gehuwd zijn en hun huwelijk willen ontbinden (art. 1:151 BW) Om te kunnen scheiden via de echtscheiding moeten er de volgende stappen ondernomen worden. Stap 1: Indienen van het verzoekschrift Als eerste moet er een verzoekschrift ingediend worden door beide echtgenoten, of één echtgenoot. 19 Het verzoek bevat (art. 815 RV): - de namen, geboortedata, woonplaats(en) en eventuele vermelding van kinderen; - een omschrijving van het verzoek; - bijlage zoals de geboorteakte van de kinderen, huwelijksakte, huwelijksvoorwaarden, echtscheidingsconvenant, ouderschapsplan (art. 815 lid 2 RV). 18 Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p (zoek op: scheiding aanvragen). 16

18 De advocaat dient dit verzoekschrift in bij de rechtbank. Wanneer de echtscheiding wordt aangevraagd door beide echtgenoten, hoeven zij maar één advocaat in de arm te nemen. Wanneer de echtgenoten hier niet samen uit komen hebben zij beiden een advocaat nodig. Bij het indienen van het verzoekschrift wordt ook het echtscheidingsconvenant overlegd. In dit echtscheidingsconvenant zijn de zaken geregeld omtrent de zaakverdeling en als de echtgenoten minderjarige kinderen hebben, dienen zij ook een ouderschapsplan op te stellen. 20 In het echtscheidingsconvenant zal weergegeven worden hoe zij de boedel verdelen en wat de baten en lasten zijn van de echtgenoten. In het ouderschapsplan moet gezet worden hoe de echtgenoten het gaan regelen met de kinderen. Het gaat dan met name over de: zorg, omgangsregeling en kosten. Wanneer de echtgenoten de echtscheidingsconvenant hebben opgesteld (door hun advocaat/advocaten) zal deze overlegd worden aan de rechtbank bij het verzoek tot echtscheiding. Stap 2: Verweer en nevenvoorziening Wanneer één echtgenoot de echtscheiding aanvraagt zal de andere echtgenoot een verzoek tot echtscheiding ontvangen via de rechtbank. Tegen dit verzoek kan dan bezwaar gemaakt worden (art. 816 RV). Wanneer beide echtgenoten het eens zijn over de echtscheiding kan bij het verzoekschrift ook een nevenvoorziening aangevraagd worden (art. 827 RV). Bij de nevenvoorziening wordt een snelle regeling bepaald over de omgang met de kinderen en/of de boedel (bijv. wie blijft er wonen in het huis?). Als de echtgenoten het met elkaar eens zijn en voor de rechter verschijnen zal de rechter een beslissing nemen over de nevenvoorziening en over de echtscheiding. De rechter kan altijd een tijdelijke beslissing nemen/voorlopige voorziening als de echtgenoten niet tot overeenstemming komen over de scheiding. Deze voorlopige voorziening wordt getroffen als er duidelijkheid moet komen over zaken omtrent de woning of kinderen. 21 De voorlopige voorziening moet ingediend worden bij de rechtbank. De echtgenoten zullen dan binnen 3-4 weken opgeroepen worden door de rechtbank om op een mondelinge behandeling te verschijnen. Enkele weken later zal de rechter hier een uitspraak over doen. Tegen de voorlopige voorziening kan geen hoger beroep worden ingesteld. Wel kan de rechtbank verzocht worden om de voorlopige voorziening te heroverwegen als er sprake is van gewijzigde omstandigheden. Stap 3: De zitting Bij de rechtbank volgt alleen een zitting als: - Eén van de echtgenoten bezwaar aantekent bij het eenzijdige verzoek tot echtscheiding. Het bezwaar moet binnen 6 weken na ontvangst van het verzoekschrift worden ingediend bij de rechtbank. - Als de echtgenoten kinderen hebben tussen de 12 en 18 jaar die hun mening willen geven over de zorgregeling. Wanneer er geen sprake is van één van bovenstaande regelingen zal de rechter een uitspraak doen aan de hand van de stukken die hij in ontvangst heeft genomen. Stap 4: De beslissing Na de zitting neemt de rechter een beslissing (art. 229 RV). Deze beslissing schrijft hij in een vorm van een beschikking. Deze beschikking zal verzonden worden naar de advocaat/advocaten van de echtgenoten. Stap 5: Hoger beroep en cassatie Tegen de echtscheiding kan binnen 3 maanden hoger beroep worden ingesteld bij het gerechtshof (art. 820 RV) (zoek op: ouderschapsplan) (zoek op: echtscheidingsprocedure bij de rechtbank). 17

19 Stap 6: Scheiding definitief Om de echtscheiding definitief te maken moet deze ingeschreven worden bij de burgerlijke stand in de registers (art. 1:163 BW). Om te kijken hoe deze echtscheiding wordt ingeschreven heb ik meegelopen met een van de medewerkers van de burgerlijke stand. De volgende stappen worden ondernomen bij het inschrijven van de akte: 22 - Controleren of alle nodige stukken aanwezig zijn. 23 Om de echtscheiding in te voeren voor de daartoe bestemde registers moet er eerst gekeken worden of alle stukken aanwezig zijn. Het gaat hierbij om: 24 o Afschrift van de beschikking. o Eventueel, mocht er geen gezamenlijk verzoek tot indiening zijn en is het beroepstermijn verstreken, verklaring van de griffier. 25 o Verzoek tot een inschrijving echtscheiding en berusting van beide echtgenoten. o Eventueel, convenant, deze wordt echter niet gecontroleerd door de abs. - Als alle stukken aanwezig zijn wordt gecontroleerd of alle gegevens die in de beschikking staan kloppen. Is het huwelijk voltrokken in de gemeente Amstelveen? Zijn beide partijen woonachtig in Amstelveen? Is er sprake van een gemeenschappelijk verzoek? Moet er een ouderschapsplan bij zitten? - Alle ontvangen stukken komen in een dossier wat gemaakt is door de gemeente Amstelveen. Deze stukken moeten een jaar bewaard worden. Op het dossier is een checklist vermeldt die de abs kan invullen om te controleren of alle stukken aanwezig zijn Vervolgens als het dossier is gemaakt, en alles klopt, wordt de echtscheiding ingeschreven in de daartoe bestemde registers. Vanuit de kluis wordt de huwelijksakte erbij gepakt en de echtscheiding wordt erin vermeld als latere vermelding. In het GBA systeem wordt de echtscheiding ook ingevoerd. - Zodra alles is ingeschreven in de registers wordt er een bevestigingsbrief gemaakt voor de advocaat die het verzoek voor de cliënten heeft gedaan tot inschrijving van de echtscheiding ONTBINDING VAN HET GEREGISTREERD PARTNERSCHAP Wanneer partijen een geregistreerd partnerschap hebben, geen minderjarige kinderen en beide partners een verzoek doen tot ontbinding, kunnen zij scheiden bij de abs (art 1:180c lid 2 BW). De partners moeten dan via een advocaat/notaris een echtscheidingsovereenkomst laten maken. 28 PROCEDURE Geregistreerde partners kunnen naar de gemeente toe gaan om hun partnerschap te laten ontbinden. Deze ontbinding bij de gemeente kan alleen plaatsvinden als er sprake is van een wederzijds goedvinden (art. 1:80c lid 1 sub c BW). Wanneer hier geen sprake van is, of als de partners minderjarige kinderen hebben, moeten zij naar de rechter toe, dan volgt er een gelijke procedure als bij de echtscheiding. 29 Als de partners met wederzijds goedvinden hun partnerschap duurzaam willen ontbinden moeten zij als eerste een overeenkomst laten opstellen door een advocaat of een notaris. Deze overeenkomst wordt ook wel de echtscheidingsovereenkomst genoemd (art. 1:80d BW). In deze overeenkomst moeten zij afspraken maken over o.a.: alimentatie, woning, boedelverdeling en verevening 22 Bijlage II. 23 Bijlage III. 24 Evers & Vat, 2014, p Bijlage II. 26 Bijlage III. 27 Bijlage V + Bijlage VI (zoek op: geregistreerd partnerschap) (zoek op: huwelijk geregistreerd partnerschap beëindigen). 18

20 pensioenrechten. 30 Deze verplichte overeenkomst heeft als voordeel dat de partijen gedwongen worden om bewust over de juridische gevolgen van hun echtscheiding te denken. Daarnaast is het essentieel om te voorkomen dat één van de partijen wordt benadeeld door gebrek aan kennis over zijn of haar rechten. Wanneer de echtscheidingsovereenkomst is opgesteld door de advocaat of notaris, moet de echtscheidingsovereenkomst ingediend worden bij de abs. Zodra de overeenkomst is opgesteld en ondertekend door beide partners en de advocaten en/of notarissen moet deze echtscheidingsovereenkomst ingeschreven worden door de abs. Het verzoek tot inschrijving kan door iedereen worden gedaan, dit is anders dan bij het verzoeken tot de echtscheiding (art. 1:163 lid 2 BW). De ontbinding van het geregistreerde partnerschap vindt officieel plaats als deze wordt ingeschreven in de daartoe bestemde registers. De echtscheidingsovereenkomst moet binnen 3 maanden na tekening ingeschreven worden, anders is de echtscheidingsovereenkomst nietig. 31 De abs controleert de echtscheidingsovereenkomst niet inhoudelijk, net als bij het verzoek tot inschrijving van de echtscheiding. Vervolgens zal de ambtenaar de akte van ontbinding inschrijven in de daarvoor bestemde registers TUSSENCONCLUSIE Bij de echtscheiding kunnen gehuwde partners door een advocaat een verzoek tot echtscheiding indienen waarna de rechter beoordeelt of aan beide belangen wordt voldaan om officieel het huwelijk te doen ontbinden. De rechter controleert de convenanten en zodra alles goed geregeld is spreekt hij de echtscheiding uit. Wanneer geregistreerde partners samen besluiten om hun partnerschap te ontbinden, zij geen minderjarige kinderen hebben en dit met wederzijds goedvinden wordt gedaan, kunnen zij naar de ambtenaar van de burgerlijke stand toe bij de gemeente. Als eerst moeten de partners een scheidingsovereenkomst laten opstellen bij een advocaat of notaris. De advocaat/notaris bespreekt bij het opstellen van deze overeenkomst de gevolgen van de ontbinding. Wanneer beide partners deze overeenkomst getekend hebben, moet deze ingeleverd worden/opgestuurd worden naar de ambtenaar van de burgerlijke stand waar de registratie heeft plaatsgevonden. Zoals te lezen is in de paragraaf procedure lijkt deze inschrijvingsprocedure veel op de inschrijving van een echtscheiding. Bij beide procedures controleert de ambtenaar van de burgerlijke stand niet de convenanten. Zij controleren of het huwelijk/geregistreerd partnerschap heeft plaatsgevonden in de gemeente, en verwerkt deze dan in de daartoe bestemde registers. Er wordt door de ambtenaren dus geen juridisch inhoudelijke check gedaan. 2.4 CONCLUSIE Op 18 december 2014 is het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter ingediend. Dit wetsvoorstel moet ervoor zorgen dat een huwelijk ontbonden kan worden bij de gemeente. Dit kan alleen als er aan diverse voorwaarden wordt voldaan. De belangrijkste voorwaarden is dat de echtgenoten geen minderjarige kinderen moeten hebben en dat de echtscheiding met wederzijds goedvinden moet plaatsvinden. Zodra dit wetsvoorstel wordt doorgevoerd zal de werkwijze van de abs veranderen. Naast dat zij een huwelijk kunnen uitspreken, zullen zij ook een echtscheiding uitspreken. Tot zover spreken zij geen echtscheiding uit maar kunnen zij wel een partnerschap ontbinden. Bij de procedure tot echtscheiding, ontbinding geregistreerd partnerschap en bij het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter zijn veel overeenkomsten te vinden. De belangrijkste wijziging die het wetsvoorstel met zich meebrengt is dat de echtscheidingsovereenkomst niet verplicht gesteld wordt. Het doel is namelijk dat het voor echtgenoten kosten en tijd besparend moet zijn. Voor een echtscheidingsovereenkomst zal een advocaat/notaris ingehuurd moeten worden, de kosten zullen hierdoor weer omhoog lopen. In dit hoofdstuk is verder gekeken naar de huidige vorm van scheiden, via de rechter en via de gemeente. Deze gerechtelijke procedure begint door het indienen van een echtscheidingsverzoek, 30 Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p Evers & Vat, 2014, p