VOORJAARSWIJZIGINGEN FAMILIERECHT mr. L.H.M. Zonnenberg

Transcriptie

1 VOORJAARSWIJZIGINGEN FAMILIERECHT mr. L.H.M. Zonnenberg Op 12 februari 2009 verscheen het Koninklijk Besluit van 6 februari Dat KB regelt de inwerkingtreding van onder meer de Wet van 9 oktober 2008 tot wijziging van enkele bepalingen uit boek I BW met betrekking tot het geregistreerd partnerschap, de geslachtsnaam en het verkrijgen van het gezamenlijk gezag. Ook regelt dat KB de inwerkingtreding van de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding. In het genoemde Koninklijk Besluit staat dat de eerstgenoemde wet op 28 februari en de tweede wet op 1 maart 2009 in werking zal treden. Waarom beide wetten niet op dezelfde dag in werking konden treden is niet duidelijk. Voor de praktijkjurist worden hieronder de wijzigingen van beide wetten in het kort toegelicht. Gezag bij geregistreerd partnerschap Op 1 januari 2002 zijn de artikelen 1:253aa en 1:253sa in werking getreden, waardoor de ouders en een ouder en een niet-ouder van een tijdens een geregistreerd partnerschap of huwelijk van twee vrouwen geboren kind gezamenlijk het gezag uitoefenen. Wordt een kind tijdens een huwelijk of geregistreerd partnerschap geboren, dan oefenen een ouder en zijn echtgenoot of geregistreerde partner die niet de ouder is gezamenlijk het gezag uit, tenzij het kind tevens in een familierechtelijke betrekking staat tot een andere ouder, bijvoorbeeld een vader die het kind voor de geboorte heeft erkend. Volgens art. 1:253aa BW, zoals dat tot 28 februari 2009 bestond, zouden de moeder en de erkenner dan gezamenlijk het gezag uitoefenen. Dat was natuurlijk niet de bedoeling van dat artikel. Daarom is dat artikel gewijzigd, zodat dit artikel vanaf 28 februari 2009 als volgt luidt: Gedurende hun geregistreerd partnerschap oefenen de ouders het gezag gezamenlijk uit. Tegelijkertijd is art. 1:252 lid 1 BW gewijzigd. De hieronder doorgehaalde woorden zijn verdwenen en de cursieve woorden zijn toegevoegd. Nu luidt art. 1:252 lid 1 BW als volgt: De ouders die niet met elkaar zijn gehuwd of een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan, noch met elkaar gehuwd zijn geweest en die nimmer het gezag over hun minderjarige kinderen gezamenlijk hebben uitgeoefend oefenen het gezag over hun minderjarige kinderen gezamenlijk uit, indien dit op hun beider verzoek in het register, bedoeld in artikel 244, is aangetekend. Een verzoek als bedoeld in de eerste volzin kan niet worden gedaan ten aanzien van de kinderen over wie zij het gezag gezamenlijk hebben uitgeoefend. Op diverse plaatsen eist de wet voor het verkrijgen van gezamenlijk gezag na eenhoofdig gezag, dat daartoe een gezamenlijk verzoek van de ouders wordt gedaan. Verwezen wordt naar art. 1:253o lid 1 BW, 1:253q lid 5 BW, 1:253v lid 3 en lid 4 BW en 1:277 lid 1 BW. De Hoge Raad heeft reeds op 27 mei 2005, RFR 2005, 73 geoordeeld dat de in artikel 1:252 BW besloten liggende regelt dat de rechter het gezamenlijk gezag niet enkel op verzoek van de vader kan toekennen, een ongeoorloofde beperking van het door art. 6 lid 1 EVRM aan de vader gegarandeerde

2 recht op toegang tot rechter impliceert. Daarom is de tekst van de hiervoor genoemde artikelen gewijzigd, zodanig dat het verzoek afkomstig kan zijn van de ouders of één van hen. Art 1:253c, lid 1 is aangepast, zodat de tot het gezag bevoegde vader (hij moet dus erkend hebben) van het kind, die nooit met de moeder het gezag heeft uitgeoefend, alleen de rechtbank kan verzoeken om de ouders met het gezamenlijk gezag te belasten. Ook kan hij verzoeken hem alleen met het gezag over het kind te belasten, maar die mogelijkheid stond al in de wet. Naam bij geregistreerd partnerschap Het recht op de naam was tot 28 februari 2009 bij een geregistreerd partnerschap slecht geregeld. Hoewel de geslachtsnaam geregeld wordt in art. 1:5 BW, gebeurde dat bij een geregistreerd partnerschap onder de paragraaf die gaat over het gezag, te weten in artikel 1:253sa lid 3 BW. Hierbij was de mogelijkheid tot naamskeuze voor een kind dat geboren was tijdens het huwelijk van zijn moeder en haar echtgenote vergeten, zie de hieronder opgenomen overgangsregeling. Dit uitstukwerk waarvoor bij de invoering van het geregistreerd partnerschap is gekozen, vormde niet bepaald fraaie wetgeving. In verband met het hiervoor omschreven probleem ten aanzien van het gezag van geregistreerde partners is aan art. 1:253sa lid 1 BW een woordje toegevoegd, dat in het hierna omschreven citaat cursief gedrukt is: Artikel 1:253sa: Over een staande hun huwelijk of geregistreerd partnerschap geboren kind oefenen een ouder en zijn echtgenoot of geregistreerde partner die niet de ouder is, gezamenlijk het gezag uit, tenzij het kind tevens in familierechterlijke betrekking staat tot een andere ouder. Zoals gezegd is art. 1:253sa lid 3 BW geschrapt. Na de tweede volzin van art. 1:5 lid 2 BW is de volgende bepaling toegevoegd: De ouders kunnen evenwel ter gelegenheid van de voltrekking van hun huwelijk of van de registratie van hun partnerschap alsnog gezamenlijk verklaren, dat hun kind voortaan de geslachtsnaam van de andere ouder zal hebben. Van deze verklaring wordt een akte van naamskeuze opgemaakt. Hiermee wordt het mogelijk om alsnog bij de sluiting van het geregistreerd partnerschap of de voltrekking van het huwelijk naamskeuze voor de naam van de andere ouder te doen. De redactie van de andere leden van art. 1:5 BW en art 1:80a lid 7 BW is aan de hiervoor omschreven wijzigingen aangepast. Er is een overgangsregeling opgenomen voor de gevallen waarin de gehuwde ouder en zijn echtgenoot geen naamskeuze hebben kunnen doen: In alle gevallen waarin de ouder en zijn echtgenoot overeenkomstig art. 1:253sa BW het gezamenlijk gezag over hun staande hun huwelijk geboren kinderen uitoefenen en de ambtenaar van de burgerlijke stand het afleggen van een verklaring als bedoeld in art. 1:5 lid 4 BW heeft geweigerd, kunnen de ouder en de echtgenoot tot en met 28 februari 2011 bepalen welke van hun beider geslachtsnamen het kind zal hebben.

3 Ouderschapsplan Aan art. 815 Rv zijn drie leden toegevoegd, te weten de leden 2, 3 en 4. Daarin staat het volgende: 2 Het verzoekschrift bevat een ouderschapsplan ten aanzien van: a. hun gezamenlijke minderjarige kinderen over wie de echtgenoten als dan niet gezamenlijk het gezag uitoefenen; b. de minderjarige kinderen over wie de echtgenoten in gevolge artikel 253 sa of 253 t het gezag gezamenlijk uitoefenen. 3. In het ouderschapsplan worden in ieder geval afspraken opgenomen over: a. de wijze waarop de echtgenoten hun zorg- en opvoedingstaken, bedoeld in artikel 247 van boek I van het Burgerlijk Wetboek verdelen of het recht en de verplichting tot omgang, bedoeld in artikel 377a, eerste lid van boek I van het Burgerlijk Wetboek vormgeven; b. de wijze waarop de echtgenoten elkaar informatie verschaffen en raadplegen omtrent gewichtige aangelegenheden met betrekking tot de persoon en het vermogen van de minderjarige kinderen; c. de kosten van de verzorging en opvoeding van de minderjarige kinderen. 4. Het verzoekschrift vermeldt over welke van de gevraagde voorzieningen overeenstemming is bereikt en over welke van de gevraagde voorzieningen een verschil van mening bestaat met de gronden daarvoor. Tevens vermeldt het verzoekschrift op welke wijze de kinderen zijn betrokken bij het opstellen van het ouderschapsplan. Het zesde lid komt als volgt te luiden: 6. Indien het ouderschapsplan, bedoeld in het tweede lid, of de stukken, bedoeld in het vijfde lid, onderdeel a tot en met c, redelijkerwijs niet kunnen worden overgelegd, kan worden volstaan met overlegging van andere stukken of kan op andere wijze daarin worden voorzien, een en ander ter beoordeling van de rechter../. Een model voor een ouderschapsplan, dat voldoet aan de nieuwe wettelijke regeling, is met een toelichting op de diverse artikelen opgenomen in Kluwers Modellen voor de Rechtspraktijk. Ook samenwoners met kinderen, die uit elkaar gaan, moeten een ouderschapsplan opstellen als ze het gezamenlijk gezag hebben laten inschrijven op grond van art. 1:252 (art. 1:247a) BW. De controle hierop is lastig, maar een sanctie staat in art. 1:253a lid 3 BW: De rechter kan een beslissing over het gezag aanhouden totdat aan die verplichting is voldaan. Flitsscheiding en beëindiging geregistreerd partnerschap De mogelijkheid van flitsscheiding is afgeschaft. Afdeling 5a van Boek 1, bestaande uit art. 1:77a BW is vervallen en in art. 1:149 BW is het gestelde onder e (het huwelijk eindigt door omzetting van een huwelijk in een geregistreerd partnerschap) geschrapt. Ook is aan art. 1:80c BW een derde lid toegevoegd, ingevolge welk op grond waarvan een geregistreerd partnerschap niet met wederzijds goedvinden kan worden beëindigd indien de partners al dan niet gezamenlijk het gezag uitoefenen over kinderen. Een geregistreerd partnerschap kan nu dus alleen met wederzijds goedvinden buiten de rechter om worden beëindigd, als er geen minderjarige kinderen zijn. Verder zijn enkele alimentatiebepalingen van toepassing verklaard op het geregistreerd partnerschap. Dat is gebeurd door in artikel 1:80d lid 2 BW van overeenkomstige toepassing te verklaren de art. 1:157, lid 4 en 6 BW alsmede en art. 1:158 BW. Van

4 fraai wetgevingswerk is echter geen sprake. Nu eindigt de alimentatieverplichting nadat een geregistreerd partnerschap met wederzijds goedvinden is beëindigd na het verstrijken van een termijn van twaalf jaren of een termijn gelijk aan de duur van het huwelijk, welke termijn aanvangt op de datum van inschrijving van de beschikking. Verder kunnen partijen een alimentatieovereenkomst sluiten voor of na de beschikking tot echtscheiding. Bij een beëindiging van een geregistreerd partnerschap met wederzijds goedvinden bestaat een dergelijke beschikking niet en kan die ook niet worden ingeschreven. Inhoud ouderlijk gezag Aan art. 1:247 BW worden drie leden toegevoegd, waardoor het ouderlijk gezag ook de verplichting van de ouder inhoudt om de ontwikkeling van de banden van zijn kind met de andere ouder te bevorderen; een kind behoudt na scheiding het recht op een gelijkwaardige verzorging en opvoeding door beide ouders. Zijn er belemmeringen, dan kan daarmee in het ouderschapsplan rekening worden gehouden. Art. 1:251a BW is gewijzigd, waardoor het zogenaamde door de Hoge Raad geaccepteerde klemcriterium in lid 1 onder a is gecodificeerd. Voorts is een tweede criterium op grond waarvan het gezamenlijk gezag kan worden beëindigd, in art. 1:251a lid 1 onder b BW opgenomen: als wijziging van het gezag anderszins in het belang van het kind noodzakelijk is. Verder is art. 1:253a BW uitgebreid, zodat de rechtbank ook op verzoek van één of beide ouders een regeling kan vaststellen inzake de uitoefening van het ouderlijk gezag. De wet geeft aan wat die regeling allemaal kan omvatten. Omgang Art. 1:377a BW is zodanig gewijzigd, dat de niet met gezag belaste ouder naast een recht ook een plicht tot omgang met zijn kind heeft. Bovendien is in art. 1:377a BW het recht op omgang opgenomen tussen een kind en zijn ouders en met degene die in een nauwe persoonlijke betrekking tot het kind staat. De artikelen 1:377f en 377h BW zijn vervallen. De ontzeggingsgronden van art. 1:377a, lid 3 BW gelden voortaan voor alle omgangsgerechtigden. Kinderalimentatie In art 1:400 lid 1 BW is de prioriteit voor kinderalimentatie opgenomen. Kinderen, stiefkinderen en jong-meerderjarigen hebben voorrang boven alle andere onderhoudsgerechtigden. In mijn in oktober 2007 in EB geplaatste artikel Knelpunten van alimentatienormen en -jaarrekening heb ik op pagina 169 reeds aangegeven op welke manier de Werkgroep alimentatienormen vorm wil geven aan de prioriteit van kinderalimentatie. Binnen enkele weken zal de Werkgroep alimentatienormen van de NVvR zich opnieuw beraden over de te nemen maatregelen. Verder wordt verwezen naar het artikel van Van Teeffelen in deze aflevering van EB onder de titel: Kinderen eerst: een wettelijke voorrangsregeling voor kinderalimentatie.

5 Stilzwijgende wijzigingen De regeling van art. 819 Rv is niet langer beperkt tot gemeenschappelijke verzoeken. Ook bij eenzijdige verzoeken kan de rechter onderlinge regelingen in de beschikking opnemen. Eindelijk heeft de wetgever een bepaling opgenomen ingevolge welke de rechter een beslissing kan nemen in contentieuze procedures over verdeling en verrekening, nadat partijen het met elkaar eens zijn geworden. Art. 3:185 BW belemmerde die mogelijkheid volgens sommige rechters. Tenslotte is art. 827 lid 1c uitgebreid, zodat ook een nevenvoorziening kan worden getroffen betreffende de zorg- en opvoedingsrelatie, over de vaststelling van de hoofdverblijfplaats van of de omgang met, de informatie en raadpleging over en een bijdrage in de kosten van verzorging en opvoeding van minderjarige kinderen van de echtgenoten.