Lijst van afkortingen. Lijst van verkort aangehaalde werken. 1 De Notariswet in historisch perspectief 1

Transcriptie

1 Lijst van afkortingen Lijst van verkort aangehaalde werken XXIII XXV 1 De Notariswet in historisch perspectief Inleiding De Ventôsewet van De ontwikkelingen in de negentiende en twintigste eeuw Naar een nieuwe notariswet Het eerste decennium van de nieuwe wet 8 2 De wettelijke omschrijving van het ambt De notaris in de notariswet De definitie van art. 2 Wna Authentieke en notariële akten Het opmaken van een authentieke, notariële akte is soms de enige manier om een rechtshandeling vorm te geven Andere door de wet opgedragen werkzaamheden dan het opmaken van notariële akten De notaris is een bestuursorgaan De taak van de notaris Algemene opmerkingen Rechtszekerheid in het civiele rechtsverkeer Algemene opmerkingen Raadpleging van registers Voortbouwen op werk van andere notarissen Rechtszekerheid in het bewijsrecht Rechtsbescherming De notaris als hoeder van directe overheidsbelangen Het werkterrein van de notaris is in de eerste plaats het burgerlijk recht maar er is meer De notaris is een ondernemer Het notarisambt vergeleken met andere ambten Voorwaarden voor de ambtsbediening 27 IX

2 3 Onpartijdigheid en onafhankelijkheid Algemene opmerkingen De begrippen onpartijdigheid en onafhankelijkheid van art. 17 Lid 1 wna Enkele praktijksituaties De notaris als uitlegger van zijn eigen akte Onverenigbare betrekkingen Welke betrekkingen zijn onverenigbaar? Overtreding van art. 9 Wna; sancties De (toegevoegd) notaris in dienstbetrekking Nevenbetrekkingen 37 4 Ministerieplicht en dienstweigering Algemene opmerkingen over ministerieplicht en dienstverlening Balanceren tussen ministerieplicht en dienstweigering Doorverwijzing naar een andere notaris Sancties Gegronde redenen voor dienstweigering Gegronde redenen voor dienstweigering wanneer de positie van derden wordt geschaad Inleiding Zorgplicht jegens bepaalde derden Zorgplicht bij dreigende wanprestatie in combinatie met een dreigende onrechtmatige daad Twee kampen in de discussie Kanttekeningen bij de discussie Hoe vult de notaris zijn zorgplicht in? Zorgplicht bij dreigende wanprestatie zonder dat tevens een onrechtmatige daad dreigt Enige jurisprudentie De zorgplicht als de positie van de overheid in het geding is ABC-transacties Zorgplicht jegens derden zonder bepaald, concreet recht Notaris en pauliana Dienstweigering en rechtszekerheid Inleiding Wankele titel Dienstweigering om persoonlijke redenen van de notaris Bijzondere omstandigheden kunnen dienstweigering verbieden of rechtvaardigen 65 5 Benoeming Benoemingsvereisten Algemene opmerkingen 66 X

3 5.1.2 Beheersing Nederlandse taal Theoretische scholing Praktijkervaring en -scholing Ondernemingsplan Een verklaring omtrent het gedrag Benoemingsprocedure Het verzoek tot benoeming Adviesmogelijkheid van KNB en BFT Weigering om te benoemen Selectieprocedure Benoeming Eedsaflegging Formele aspecten van de eedsaflegging Materiële aspecten van de eedsaflegging De titel notaris Inschrijving en depot van handtekening en paraaf 82 6 De notariële akte; algemene aspecten Typen akten Vormvoorschriften Algemene opmerkingen Gemitigeerde vormvoorschriften voor bepaalde notariële akten Sancties op het verontachtzamen van vormvoorschriften Ondanks gemis aan authenticiteit toch een onderhandse akte? Rechtvaardigingsgronden voor het negeren van vormvoorschriften Ontduiking van vormvoorschriften? Het uiterlijk van de akte en het aktemateriaal Ambtelijke verklaringen in de akte Verklaringen over de notaris en over de plaats van het opmaken van de akte Tijdstip van verlijden Taal van de akte Akten verleden in een vreemde of de Friese taal Akten verleden in meer dan één taal Verschillende rechtshandelingen in één akte? Vermelding geldelijke tegenprestatie; voorschriften voor notariële akten buiten de notariswet Renvooien en de akten van rectificatie en verbetering Wijzigingen in de tekst vóór ondertekening van de akte Ambtelijk herstel van fouten in notariële akten Procedurele aspecten van het proces-verbaal van rectificatie 104 XI

4 Materiële vereisten Wie is bevoegd tot het opmaken van het proces-verbaal van rectificatie? Jurisprudentie over het proces-verbaal van rectificatie; rechtsgevolgen van rectificatie Partij-akte van verbetering; bekrachtiging Aanhechting van stukken De verklaring van erfrecht en de registerverklaring Algemene opmerkingen Algemene opmerkingen over de registerverklaring Het bijzondere karakter van de verklaring van erfrecht en de registerverklaring De notariële verklaringen die geen deel uitmaken van een akte De notariële akte en nieuwe techologieën De elektronische notariële akte Op naar de digitale notariële akte zonder enig fysiek samenzijn? De notariële partijakte De notaris als actor bij de totstandkoming van rechtshandelingen Algemene opmerkingen De informatieplicht van de notaris; jurisprudentie De hoedanigheid van partijen Rechtsgevolgen van de actieve bijstand van de notaris De voortbouwende notariële akte Notaris als vertegenwoordiger van één van de partijen Het verlijden van akten Inleiding Wilscontrole Kennisname van de inhoud van de akte; informatieplicht van de notaris Ondertekening van de akte Lichamelijk gehandicapte comparant Partij bij de akte en verschijnende persoon Algemeen; terminologie Bekendheid en identificatie van bij de akten betrokken personen Vermelding van persoonsgegevens van bij de akte betrokken personen Vertegenwoordiger van de partij bij de akte Onderzoek naar de bevoegdheid van de vertegenwoordiger Volmachten, aanhechting aan de akte en verklaringen in de akte 149 XII

5 7.4.3 Gevolmachtigde en de informatieplicht van de notaris De kantoormedewerker als gevolmachtigde Getuigen Wanneer getuigen? Vereisten voor getuigen De taak van de getuigen Woonplaatskeuze in de akte Bewijsrechtelijke betekenis van de notariële akte Algemeen Verklaringen van de notaris met dwingende bewijskracht tegen een ieder De partij-akte ten opzichte van de proces-verbaalakte Het vermoeden van echtheid Tegenbewijs tegen partijverklaringen in de notariële akte Bevoegdheidsbeperkingen van de notaris vanwege bij de akte betrokken personen Tegenstrijdig belang met verschijnende personen en partijen bij de akte Het verbod van art. 19 Wna De uitzonderingen op het verbod van lid Sanctie De waarnemer Tegenstrijdig belang wegens begunstiging Het verbod van art. 20 Wna De waarnemer Begunstiging van de notaris die een uiterste wil heeft verleden en de positie van de getuigen Sanctie Is samenloop tussen art. 19 en 20 Wna mogelijk? De tuchtnorm als instructie bij tegenstrijdige belangen Handelingsonbevoegdheid van art. 3:43 BW Algemene opmerkingen Verkrijging van goederen waarover een geding aanhangig is Uitzondering op de onbevoegdheid van art. 43 lid 1 sub a BW Verkrijging van goederen die door notarissen of te hunnen overstaan worden verkocht Samenloop Afschriften, uittreksels en grossen (expedities) Algemene opmerkingen Bewijskracht van afschriften, uittreksels en grossen Afschriften 192 XIII

6 10.4 Uittreksels De bevoegdheid tot afgifte van afschriften etc Elektronische afschriften en uittreksels Bedongen uitstel van de afgifte van expedities van een uiterste wil Executoriale kracht; grossen Algemene opmerkingen Kunnen alle soorten verplichtingen met behulp van de grosse worden geëxecuteerd? De grondslag voor executoriale kracht De inhoud van de akte Internationale aspecten De vorm van de grosse De tweede of verdere grosse Afgifte op elk moment en van elke akte? Ambtsgeheim, in het bijzonder met betrekking tot akten en expedities Het wettelijk kader van het ambtsgeheim De ratio van het ambtsgeheim Inzage in het notarieel dossier Geheimhouding van de inhoud van akten Inleiding Partijen bij de akte Degenen die een recht ontlenen aan de inhoud van de akte De verloren erfrechtelijke aanspraak; herroepen testamenten Wie behoort nog meer tot de groep van personen die een recht ontlenen aan de akte? Verklaring van erfrecht Vertrouwelijk of niet: zelfbeschikking? Wettelijke uitzonderingen op de regel van art. 49 Wna Algemeen Inschrijving in openbare registers Registratie Aangifte overdrachtsbelasting Openbaarmaking van testamenten Verplichtingen in verband met administratie en archivering Inzage protocol door BFT en KNB 230 XIV

7 13 Het verschoningsrecht Algemene opmerkingen Nadere afbakening van de reikwijdte van het verschoningsrecht Het verschoningsrecht jegens partijen Het verschoningsrecht jegens derden Grenzen aan het verschoningsrecht (en de geheimhoudingsplicht) Informatie moet zijn toevertrouwd Het verschoningsrecht komt de notaris alleen toe in zijn hoedanigheid Het verschoningsrecht (geheimhoudingsplicht) in conflict met andere normen Het verschoningsrecht is niet absoluut Geschillen tussen notaris en cliënt; de notaris als partijgetuige Verschoningsrecht en zorgplicht Verschoningsrecht en verhaal via de notaris Wie beoordeelt in concreto of sprake is van een verschoningsrecht? Het afgeleid verschoningsrecht Algemeen Kantoormedewerkers Andere vrije beroepsbeoefenaren Het afgeleid verschoningsrecht naar aanleiding van een wettelijke verplichting of rechtelijke opdracht tot openbaarmaking Integriteit en criminaliteitsbestrijding Inleiding Door de wet voorgeschreven notariële tussenkomst met het oog op criminaliteitsbestrijding door derden Criminaliteit en dienstweigering door de notaris Strijd tegen witwassen (en financieren van terrorisme) Het delict witwassen Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme Witwassen en notariële praktijk WWFT en geheimhouding Criminaliteitsbestrijding en geheimhouding Justitiële opsporingsbevoegdheden en het verschoningsrecht 264 XV

8 15 Wettelijke en buitenwettelijke werkzaamheden Inleiding De relevantie van het onderscheid wettelijk-buitenwettelijk De irrelevantie van het onderscheid wettelijk-buitenwetteljk Handelen als zodanig Het zegel van de notaris Algemene aspecten Onjuist gebruik van het zegel Verzegeling Ontzegeling Eedsaflegging voor de notaris Legalisatie Legalisatie van een handtekening door de notaris Legalisatie van de handtekening van de notaris Afgifte van vergeleken afschriften Kantoor, organisatie en praktijkuitoefening Bedrijfsvoering in het algemeen Bewindvoering met betrekking tot de notarispraktijk Het repertorium Het protocol Het begrip protocol en de bewaring daarvan op kantoor Opname in het protocol op verzoek De notariële archieven Algemene opmerkingen; de algemene bewaarplaats De bewaarder Overbrenging naar de algemene bewaarplaats Overbrenging naar de rijksarchiefbewaarplaats Bevoegdheidsbeperkingen vanwege plaats en tijd van optreden Inleiding Bevoegdheid naar plaats De vestigingsplaats Wijziging van de vestigingsplaats Bevoegdheid op het gehele grondgebied van Nederland Bijkantoren en zitdagen Bevoegdheid van een buitenlandse notaris? Consulaire wet Bevoegdheid naar tijd Onbevoegdheid vóór de eedsaflegging 311 XVI

9 Onbevoegdheid na schorsing Algemene opmerkingen Schorsing vanwege inwerkingtreding van maatregelen Schorsing wegens lichamelijke of geestelijke ongeschiktheid Schorsing bij wijze van tuchtmaatregel en onmiddellijke schorsing bij wijze van ordemaatregel Onbevoegdheid tijdens de waarneming Onbevoegdheid als gevolg van ontzetting en ontslag Kandidaat-notaris Algemene aspecten Definitie kandidaat-notaris Aansprakelijkheid Formaliteiten bij aanvang en einde van de werkzaamheden Stage Beroepsopleiding De waarneming Algemene aspecten Bevoegdheden van de waarnemer en (on-) bevoegdheden van de waargenomen notaris Verlijden in het protocol van de vervangen notaris; gebruikmaking van diens zegel Overdracht en overname van het protocol etc Algemene vereisten om te kunnen waarnemen De lichte (vaste) waarneming Algemene aspecten van de lichte waarneming Benoeming en uitoefening bevoegdheden Bijzondere benoemingsvereisten: wie kan lichte waarnemer zijn? De zware waarneming Onderwaarneming: waarneming voor een waarnemer Aansprakelijkheid voor de niet-ambtshalve benoemde waarnemer Het honorarium tijdens de waarneming Het begin van de waarneming Het einde van de waarneming Inleiding Algemene beëindigingsgronden Intrekking van de waarneming Het verstrijken van een vaste periode waarvoor de waarneming werd verleend Bijzondere beëindigingsgronden 344 XVII

10 De schorsing eindigt die aanleiding is geweest voor de waarneming Toewijzing van het protocol van de vervangen notaris Beroepsmogelijkheden tegen beslissingen inzake waarneming De toegevoegd notaris Algemene aspecten Definitie toegevoegd notaris Bevoegdheden en verplichting van de notaris met betrekking tot de toegevoegd notaris Bevoegdheden van de toegevoegd notaris Aansprakelijkheid voor de toegevoegd notaris Benoeming Het einde van de toevoeging De derdengeldrekening Algemene aspecten De wettelijke regeling Het aanhouden van een derdengeldrekening is verplicht Voor welke gelden is de derdengeldrekening bestemd? De notaris als exclusief regisseur van de geldstromen Rechthebbenden op de derdengeldrekening Derdenbeslag Rechtshandelingen in strijd met de wet Geheimhouding jegens de fiscus en opsporingsautoriteiten Het arrest notaris Van Olst/Ontvanger Voorwaardelijke openheid jegens de fiscus en opsporingsautoriteiten Zorgplicht van de notaris bij aanvaarding van gelden Zorgplicht van de notaris bij uitbetaling van gelden De notaris als ondernemer Ambtenaar én ondernemer Notaris en Mededingingswet Het honorarium van de notaris Juridische aspecten Verantwoording over de hoogte van de declaratie Het honorarium voor financieel minder draagkrachtigen Financiële verbodsbepalingen voor de notaris in persoon Administratieplichten en financieel toezicht 376 XVIII

11 23 Interdisciplinaire samenwerkingsverbanden Inleiding Regelgeving Onafhankelijkheid? Onpartijdigheid Geheimhouding en verschoningsrecht Financiële soliditeit Aansprakelijkheid bij interdisciplinaire samenwerking Beëindiging van de ambtelijke bevoegdheden Inleiding Leeftijdsontslag en ontslag op verzoek Ontslag na een voordracht daartoe en ontzetting Vestiging buiten het arrondissement Overdracht van het protocol De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie De KNB is een openbaar lichaam De organen van de KNB en het bestuursrecht Rechtsbescherming Taken van de KNB Algemene taakomschrijving Het beheer van registers Het beheer van het centraal testamentenregister Het beheer van het register voor het Notariaat Het intern, preventief toezicht; kwaliteitstoetsing Interne organisatie van de KNB Regelgeving door de KNB Verordeningen, reglementen, beleidsregels en protocollen Klachten over de notaris Inleiding Klachtbehandeling op kantoor Externe klachtbehandeling door de geschillencommissie Notariaat Beroepsaansprakelijkheid Algemeen De privaatrechtelijke aansprakelijkheid Inleiding De rechtsverhouding tussen de notaris en de cliënt Aansprakelijkheid en praktijkvennootschap 413 XIX

12 Exoneratie en beroepsaansprakelijkheidsverzekering Beroepsaansprakelijkheidsverzekering Aansprakelijkheid jegens anderen dan de cliënt Mede-aansprakelijkheid van de staat? Bewijs De fiscaalrechtelijke aansprakelijkheid Aansprakelijkheid voor afdracht van overdrachtsbelasting Registratiewet De strafrechtelijke aansprakelijkheid Tuchtrecht Inleiding Doelstellingen van het tuchtrecht Geschiedenis van notarieel toezicht en tuchtrecht Het materieel tuchtrecht De wettelijke tuchtnorm Tuchtnorm en civielrechtelijke norm De tuchtnorm in concreto Deontologie Het formeel tuchtrecht Beginselen van behoorlijke tuchtrechtspleging Overgangsrecht De kamers voor het notariaat Algemeen Samenstelling Rechterlijke onpartijdigheid; verschoning en wraking De klager De klacht Algemeen Indiening van de klacht binnen drie jaren De beklaagde(n) De rol van de voorzitter van de kamer Afdoening door de voorzitter; minnelijke schikking Verzet tegen de beslissing van de voorzitter Vooronderzoek Tuchtrechtelijke ordemaatregelen Behandeling van de klacht Tuchtmaatregelen Vormvoorschriften voor de uitspraak en kennisgeving Openbaarmaking door de tuchtrechter Hoger beroep Herziening en gratie; geen cassatie Geheimhouding (verschoningsrecht) en tuchtrecht 463 XX

13 Openheid in tuchtzaken Behandeling in het openbaar maar toch besloten De notaris als getuige in een tuchtrechtprocedure Het extern preventief toezicht Inleiding Het Bureau Financieel Toezicht Inleiding Het BFT is een zelfstandig bestuursorgaan Financieel toezicht Algemeen toezicht Toezicht op naleving van de WWFT Bevoegdheden BFT Sancties op te leggen door het BFT Rechtsbescherming De toekomst van het BFT Geheimhouding en BFT Geen geheimhouding jegens de toezichthouder Informatieuitwisseling tussen KNB en BFT Geheimhouding door de toezichthouder; afgeleid verschoningsrecht De notaris in internationaal perspectief Inleiding Het rapport Marinho en de resolutie van het Europees parlement Het Verenigd Koninkrijk Overeenkomsten tussen de Latijnse notaris in enkele Europese landen Enkele Europese landen met een Latijns notariaat nader bezien Union Internationale du Notariat (UINL) Conseil des Notariats de l Union Européenne CNUE Registratiewet Inleiding De bewijsrechtelijke functie van registratie De notariële akte De andere (onderhandse) akten van art. 5 Rw Toezicht op het notariaat Aangifte voor de overdrachtsbelasting Informatiebron voor de belastingautoriteiten Geheimhouding en registratie Uittreksels uit de registers van registratie Doorgeleiding van data door de fiscus 491 XXI

14 32.6 Evaluatie; wat is de waarde van registratie? Wanneer is nog sprake van rechtsgeldige registratie? Verwijzing in het geregistreerde stuk naar niet geregistreerde bescheiden Registratie van een faxkopie Tijdstip van aanbieding ter registratie is tijdstip van registratie 494 Trefwoordenregister 495 Wetsartikelenregister 501 Jurisprudentieregister 515 Gegevens over de auteur 527 XXII