Hoe komt het dat verschillende grote winkelketens in korte tijd failliet gaan?

Transcriptie

1 Probleem Analyse Inhoudsprofilering Hoe komt het dat verschillende grote winkelketens in korte tijd failliet gaan? Door Lilian Lauwerijssen Studentnummer: Begeleidend docent: Ron van Dooren Datum: 24 juni 2016 Inhoudsprofilering: Economie, Marketing en Communicatie In opdracht van Fontys Hogeschool voor Journalistiek

2 Inhoudsopgave Inleiding & Aanleiding blz. 3 Aanpak van het onderzoek blz. 4 Bevindingen blz. 5 Deelvraag 1: Wat wordt bij de winkelketens als oorzaak van het faillissement aangewezen? blz. 5 Deelvraag 2: Is er een verband tussen de verschillende faillissementen in Nederland? blz. 6 Deelvraag 3: Hebben andere instanties (bijvoorbeeld brancheorganisaties, banken of de overheid) invloed op de faillissementen in Nederland? blz. 7 Deelvraag 4: Is er op dit moment iets gaande in de Nederlandse retail waardoor alle winkelketens omvallen? Of is dit een periodieke grote schoonmaak? blz. 8 Conclusie & Discussie blz. 9 Bijlage : Van probleemstelling naar journalistieke vraagstelling blz. 10 Bronnenlijst blz. 11 2

3 Inleiding & Aanleiding Tussen 2014 en 2016 zijn verschillende grote Nederlandse winkelketens failliet verklaard. Winkelketens zoals de V&D, House of Shoes en MacIntosh zijn uit de Nederlandse winkelstraat verdwenen. Andere failliete winkelketens werden vaak over gekocht door een andere partij waardoor de winkels vaak wel konden blijven bestaan, of in ieder geval een deel hiervan. De grote faillissementen kwamen veelal in het nieuws. Vooral het faillissement van de V&D hield de gemoederen aan het einde van 2015 heel erg bezig. Voor de V&D was er geen bedrijf wat het kon overkopen. Maar hoe kan het dat winkels als V&D, House of Shoes en de MacIntosch in korte tijd allemaal failliet gaan? Dit schepte heel erg mijn interesse. In mijn omgeving praat ik veel over de retail, ik werk in het weekend bij een plaatselijke bakker, mijn schoonfamilie heeft verschillende winkels in zijn bezit en daarbij interesseer ik mijzelf ook heel erg in economie. Dit doe ik al sinds de middelbare school. Daarnaast is het ook zo dat ik zelf opmerk dat de binnensteden aan het veranderen zijn. Grote bedrijven gaan failliet, ondertussen openen andere merken steeds meer winkels en er komen ook steeds meer kleinere ondernemers bij. De winkelstraat is in verandering i. Door al deze factoren vind ik het interessant om te onderzoeken wat de oorzaak is van deze verschillende faillissementen. Is er een duidelijke oorzaak aan te duiden? Of is het een samenloop van verschillende factoren? Met dit onderzoek probeer ik daar meer duidelijkheid in te scheppen. De hoofdvraag luidt dan ook als volgt: Hoe komt het dat verschillende grote winkelketens in korte tijd failliet gaan? Om antwoord te krijgen op de hoofdvraag zijn er een aantal deelvragen opgesteld die per punt bijdragen aan het beantwoorden van de hoofdvraag. De deelvragen luiden als volgt: Wat wordt bij de winkelketens als oorzaak van het faillissement aangewezen? Is er een verband tussen de verschillende faillissementen in Nederland? Hebben andere instanties (bijvoorbeeld brancheorganisaties, banken of de overheid) invloed op de faillissementen in Nederland? Is er op dit moment iets gaande in de Nederlandse retail waardoor alle winkelketens omvallen? Of is dit een periodieke grote schoonmaak? De deelvragen samen met de hoofdvraag moeten samen in beeld brengen wat de oorzaak is van de verschillende faillissementen. Met dit onderzoek probeer ik meer duidelijkheid te krijgen in het huidige Nederlandse retail landschap. In de conclusie komt uiteindelijk het antwoord op de hoofdvraag naar voren. 3

4 Aanpak van het onderzoek Om de hoofdvraag goed te kunnen beantwoorden en de betrouwbaarheid van dit onderzoek te kunnen waarborgen wordt in dit hoofdstuk de methode van het onderzoek toegelicht. Het onderzoek bestaat uit twee verschillende factoren: Een bronnenonderzoek. Een interview met een retail-expert. Het bronnenonderzoek is gebaseerd op verzamelde, online literatuur. Literatuuronderzoek vindt plaats op alle niveaus en kan meerder functies hebben ii : Het kan helpen oriënteren op een probleemsituatie. Het kan beschrijvings- en vergelijkingsvragen beantwoorden. Het kan dienen als theoretische onderbouwing. De bronnen zijn op verschillende manieren verzameld. De volgende handelingen zijn hieraan vooraf gegaan: De zoekmachine Google gebruikt bij het vinden van artikelen over de faillissementen. Met zoektermen als; veranderende winkelstraat, faillissementen winkelketens en faillissementen in de winkelstraat. Via de websites van retail-experts en brancheorganisaties gezocht naar artikelen die met dit onderwerp te maken hebben. Bijvoorbeeld op de websites van Cor Molenaar, InRetail en het CBS. Er is gezocht met de zoekterm faillissementen. Daarnaast is er gekeken naar de faillissementsverslagen van drie grote ketens. Dit zijn de verslagen van V&D Houlding Group B.V., MacIntosh Retail Group N.V. en House of Shoes B.V. Een aantal artikelen zijn via LexisNexis bekeken omdat via de website van een krant het artikel niet volledig zichtbaar was. Daarnaast is er een interview geweest met Pepijn van den Bosch. Hij is retail partner bij Cushman & Wakefield iii. Eerder was hij voor verschillende bedrijven ook retail consultant geweest. Met hem is gesproken over de huidige situatie in het Nederlandse retail landschap. De geschreven bronnen die gevonden en gebruikt zijn voor dit onderzoek zijn terug te vinden in de bronnenlijst aan het einde van dit onderzoek. Door de openbaarheid van mijn bronnen weer te geven is deze methode eenvoudig te herhalen voor derden. Alleen het interview met Pepijn van den Bosch is moeilijker om te herhalen. De uitspraken die hij dit keer heeft gedaan zullen niet exact hetzelfde zijn bij een herhaling. 4

5 Bevindingen In dit hoofdstuk ga ik op zoek naar het antwoord op de hoofdvraag: Hoe komt het dat verschillende grote winkelketens in korte tijd failliet gaan? Het antwoord op deze vraag wil ik gaan vinden door middel van het beantwoorden van de deelvragen die in de aanleiding zijn opgesteld. De deelvragen worden één voor één behandeld en beantwoord. Aan de hand van deze antwoorden wordt er een conclusie geformuleerd die in het laatste hoofdstuk te lezen is. Deelvraag 1: Wat wordt bij de winkelketens als oorzaak van het faillissement aangewezen? Ieder faillissement is anders, het zijn nooit exact dezelfde redenen bij verschillende winkelketens waarom het fout gaat. Maar bij de faillissementsverslagen zijn een aantal zaken die opvallen. Sommige oorzaken komen namelijk overeen of lijken heel erg op elkaar. Bij alle drie de verslagen kwam de komst van webshops voorbij. De V&D iv was er niet op tijd klaar voor, bij MacIntosh v konden ze niet snel mee met het internet en ook bij House of Shoes vi konden ze niet de juiste balans vinden tussen online en offline. De komst van het internet is heel erg bepalend geweest de laatste jaren. Veel verschillende webshops zijn begonnen en de fysieke winkel moet hier tegenop kunnen boksen. In de Volkskrant vii wordt er in december 2014 al een uitgebreid artikel geschreven over waarom alle winkelketens omvallen. Ook hier wordt de komst van het internet in besproken. Merkadviseur Hendrik Beerda zegt hier dat merken meer dan een webshop moeten hebben op het internet. Voor zowel de grote ketens, als de kleinere speciaalwinkels geldt dat ze veel beter zichtbaar moeten zijn, online en in de media. Consumenten worden dan sneller geprikkeld om iets te kopen volgens Beerda. Ook merkten deze bedrijven veel van de economische crisis in 2008/2009. Pepijn van den Bosch geeft dit ook als grote oorzaak van de verschillende faillissementen. De crisis van een aantal jaar geleden speelt zeker mee bij de faillissementen. Veel mensen zijn hun baan kwijt geraakt in die tijd. Ze hadden hierdoor een lager inkomen. Dit was de eerste jaren nog niet echt merkbaar omdat de meesten mensen wel wat extra spaargeld hadden of nog een degelijke uitkering kregen. Na een aantal jaar is dat geld op. Dan wordt het uitgavepatroon ook anders van de consument. Ze hebben minder geld in hun portemonnee zitten, dus geven ze minder uit. Wat dat betreft loopt de retail altijd een stuk achter op andere bedrijven met dit soort gebeurtenissen. Er zijn dus eigenlijk twee duidelijke oorzaken aan te wijzen bij de verschillende faillissementen. De grote opkomst van het internet en de economische crisis in 2008/2009. Veel winkelketens hebben niet op tijd de balans kunnen vinden tussen online en offline en zijn op die manier hun klanten kwijtgeraakt aan de winkels die dat wel konden. Door de economische crisis hadden de mensen minder te besteden en dachten meer na over waar ze hun geld aan uit gaven. Zo werd er dus sneller voor een goedkopere variant gekozen. Dit was vooral voor de middelgrote bedrijven de boosdoener bij de faillissementen. 5

6 Deelvraag 2: Is er een verband tussen de verschillende faillissementen in Nederland? Het is vrij opvallend dat veel verschillende winkelketens in een korte tijd allemaal zijn omgevallen. Is dat puur toeval of hebben de verschillende faillissementen iets met elkaar te maken? Daar wil ik met deze vraag antwoord op krijgen. Volgens Pepijn van den Bosch hebben de faillissementen wel een verband met elkaar. Het is vaak zo dat wanneer er een winkelketen omvalt hij een paar andere ketens met zich mee trekt. Kijk bijvoorbeeld naar de winkelketen Boots Shoes viii deze winkel is overduidelijk mee getrokken door het faillissement van MacIntosh. Zodra een winkel keten als MacIntosh failliet gaat worden de laatste voorraden ingekocht door de winkels en met flinke kortingen verkocht. Hierdoor kopen de mensen dan geen schoenen meer bij andere zaken en als die het dan ook al lastig heeft vallen ze heel gemakkelijk om. Bij V&D is ongeveer hetzelfde gebeurd. Doordat de V&D failliet is gegaan bleven alle voorraden over. V&D werkte ook niet met eigen merken, dus de kleding van andere merken bleven over en werden maar niet verkocht. De merken liepen zo een groot gedeelte dan de omzet mis en konden hierdoor ook hun deuren gaan sluiten. In een artikel in de Telegraaf ix wordt buitengewoon hoogleraar e-marketing Cor Molenaar geïnterviewd. Hierin vertelt hij dat het faillissement van de V&D pas het begin is. De wereld is zo dynamisch aan het veranderen op dit moment, dat ook vele andere ketens fors moeten ingrijpen. Molenaar heeft zelf een analyse x over de faillissementen in de winkelstraten. Hierin zegt hij dat Amerika en Engeland ons al voor gingen. Ook is volgens Molenaar de consument anders gaan winkelen, de consument koopt meer op internet en in de leukere winkelgebieden. Dit is iets wat Pepijn van de Bosch ook aankaart. De consument gaat tegenwoordig anders winkelen. Het broodnodige koopt hij online. Bijvoorbeeld kattenvoer of een paar schoenen die hij ieder jaar in dezelfde maat nodig heeft bestelt hij online. Voor het echte winkelen wordt vaak een dag uitgetrokken. De consument gaat dan naar de grote stad en drinkt ergens een lekker bakje koffie en gaat s avonds uiteten of naar de bioscoop. Hij maakt er echt een dagje uit van. Het is dus geen toeval dat veel winkelketens in een keer allemaal omvallen. De hele grote ketens trekken vaak de wat kleinere mee in hun faillissement. Door bijvoorbeeld gigantische uitverkopen te houden zorgt het grote faillissement ervoor dat de consument ook niet meer naar andere winkels gaat. Daarnaast is het zo dat veel van de winkelketens die failliet zijn gegaan niet op tijd zijn meegegaan in de huidige veranderingen. Hierdoor kan het ook zijn dat er de komende tijd nog meer winkelketens failliet gaan omdat zij het ook niet voor elkaar krijgen om mee te veranderen. 6

7 Deelvraag 3: Hebben andere instanties (bijvoorbeeld brancheorganisaties, banken of de overheid) invloed op de faillissementen in Nederland? De faillissementen in de winkelstraten zijn niet alleen een groot probleem voor de ondernemers zelf. Gemeenten, brancheorganisaties en de overheid merken ook dat die faillissementen gebeuren. Zo is er bijvoorbeeld veel leegstand in de winkelstraten op het moment en brancheorganisaties proberen de winkeliers zoveel mogelijk bij te staan tijdens hun faillissement. In dit hoofdstuk onderzoek ik wat de rol is van deze partijen in de faillissementen. InRetail xi is de grootste brancheorganisatie in retail non-food. Zij zijn er vooral om de ondernemers te ondersteunen en ze zo goed mogelijk op weg te helpen in de business. Ook denken zij graag mee over de toekomst van de retail in Nederland. Zij hebben natuurlijk ook opgemerkt dat er veel faillissementen hebben plaats gevonden de afgelopen tijd. Om de ondernemers te helpen hebben zij samen met retailer, consumenten en stakeholders verschillende retail-modellen xii ontwikkelt om de ondernemers verder te helpen bij het vinden van een goede formule. Voor gemeenten is de kaalslag in de winkelstraat ook een groot probleem xiii. Door alle faillissementen is er steeds meer leegstand te zien in de binnensteden. De faillissementen hebben vooral invloed op de kleine en middelkleine steden volgens Pepijn van den Bosch. In de grote steden worden de panden vaak nog gemakkelijk opgevuld door andere ondernemers. Maar in de kleine en middelgrote steden is dat lastiger. De consumenten gaan vaak ook niet een hele dag meer naar een middelkleine stad toe om te winkelen. Daar gaan ze hooguit een dagdeel naartoe als ze eens een paar uur vrij zijn. De grote steden zijn vaak een compleet dagje uit. Inmiddels wordt er al wel flink onderhandeld over verschillende panden in de binnensteden. Zo lijkt het erop dat Hudson s Bay xiv verschillende V&D panden wil overnemen in Nederland om daar nieuwe winkelketens in te openen. Dit is voor veel gemeenten al een flinke opluchting. Zo is er over een aantal jaar hopelijk minder leegstand in de binnensteden. Gemeenten houden zelf ook nog projecten om samen met de inwoners nieuwe ideeën te bedenken om de leegstand tegen te gaan. Zo wordt er in Arnhem een proef xv gestart om de leegstand in de binnenstad tegen te gaan. Zo worden er meer winkels bij elkaar in de omgeving geopend. Op deze manier kunnen ze aan de randen van de binnenstad woningen gaan bouwen. Echt invloed hebben de instanties niet op de faillissementen. Ze proberen de ondernemers wel zoveel mogelijk bij te staan. Gemeenten proberen ook zoveel mogelijk om oplossingen te bedenken om de leegstand in de binnensteden tegen te gaan. Op deze manier houden toch meerdere partijen zich bezig met de verschillende faillissementen en is het niet een probleem waar alleen de ondernemers last van hebben. Het treft de hele samenleving. 7

8 Deelvraag 4: Is er op dit moment iets gaande in de Nederlandse retail waardoor alle winkelketens omvallen? Of is dit een periodieke grote schoonmaak? Tijdens de voorbereiding van dit onderzoek hoorde ik vanuit verschillende hoeken dat het heel normaal is wat er op dit moment gaande is. Eens in de zoveel tijd zou er een zogenaamde grote schoonmaak worden gehouden in de retail. De slecht draaiende bedrijven gaan dan eindelijk op de fles en er wordt weer schoon schip gemaakt in de Nederlandse winkelstraten. Maar is dit echt zo? Of is er nu iets heel anders aan de hand? Volgens Pepijn van den Bosch is het zo dat de economie constant in beweging is. Het is een continue top-dal beweging, met ongeveer zeven jaar tussen de top en het dal. Het klopt dus dat er een continue beweging is in de Nederlandse retail. Alleen deze keer is het veel groter dan normaal. Het is niet perse de hoeveelheid winkels die failliet gaan, maar vooral de grote van die winkels. Iedere dag gaan er wel bedrijven en winkels failliet. Maar de grootte en impact van de faillissementsronde is deze keer veel groter. Zoveel grote winkelketens als er nu in korte tijd zijn omgevallen is nooit eerder gebeurd. Dus dat is wel een unieke situatie. De laatste jaren was het vooral een tijd van laagconjunctuur xvi dit betekent dat de retail in een dal zat. De verwachting is dat de komende jaren de retail sector weer meer gaat groeien xvii. Het herstel van de laagconjunctuur was er vooral in 2015 en in 2016 zal dit herstel voortzetten volgens ABN Amro xviii Dit is de prognose voor de retail volgens ABN Amro.. Wat op dit moment gaande is in de Nederlandse retail is dus opvallend. Het is nooit eerder gebeurd dat er zoveel grote winkelketens in korte tijd failliet zijn gegaan. Wel is het normaal dat er verschillende faillissementen plaatsvinden. Maar de impact deze keer ronde is uniek. 8

9 Conclusie en discussie Tijdens dit onderzoek is door middel van verschillende deelvragen op zoek gegaan naar het antwoord op de hoofdvraag: Hoe komt het dat verschillende grote winkelketens in korte tijd failliet gaan? Tijdens dat onderzoek bleek dat er vooral geschreven wordt over de toekomst. De precieze oorzaak is ook lastig te achterhalen, dit komt doordat ieder faillissement anders is. Maar er zijn toch een aantal opvallende zaken aan het licht gekomen in de onderzoek. Dat de grote winkelketens nu in een keer omvallen is niet heel erg gek. Na de economische crisis in 2008/2009 is er voor veel mensen van alles veranderd. In die tijd zijn veel mensen hun baan verloren en hadden ze uiteindelijk minder te besteden. Doordat de retail altijd achter de rest van de economie aanloopt was dat nu pas goed te merken. Veel bedrijven hebben elkaar ook mee getrokken in hun faillissement. Met het failliet gaan van een winkelketen werden vaak andere, kleinere ketens mee de afgrond in getrokken. De komst van online winkelen heeft ook een grote invloed gehad op de retail sector. Niet alle winkelketens konden mee met de verplaatsing naar het internet. Voor een aantal ketens is dit zelfs funest geweest. Er waren ook winkels die wel een webshop hadden, maar die niet goed de balans konden vinden tussen online en offline winkelen. Er zijn ook nog steeds winkels die daar op dit moment moeite mee hebben. Wel is er licht aan het einde van de tunnel te zien. De verwachting is dat vanaf 2016/2017 de retail weer langzaam op gaat krabbelen en dat de lege winkelpanden langzaamaan weer worden opgevuld. Wel moeten de ondernemers onthouden dat de consument flink is veranderd ten opzichte van een aantal jaar geleden. Zij vragen nu om andere services en belevingen bij een dagje shoppen. Een concreet antwoord op de hoofdvraag is dan ook lastig. Bij de faillissementen speelden veel verschillende factoren mee. Ieder faillissement is ook anders. Maar wat wel te concluderen is, is dat de economische crisis, de komst van het internet en het veranderende consumentengedrag hoofdoorzaken zijn van de leegloop van de winkelstraat. 9

10 Bijlage: Van probleemstelling naar journalistieke vraagstelling Van probleemstelling naar journalistieke vraagstelling Uit mijn onderzoek blijkt dat de consument ook heel erg in verandering is. Ze hebben niet al te veel meer te besteden en de webshops zijn heel erg in opkomst. De vraag die nu heel erg speelt bij de retailer is hoe ze de consument nog wel naar hun winkel kunnen trekken? Er wordt ontzettend veel onderzoek gedaan naar het consumentengedrag en wat er in de toekomst gaat gebeuren in de retail. Zo is er bijvoorbeeld een winkel van de toekomst ingericht in het New Babylon in Den Haag, genaamd Store of the Future. In deze winkel testen ze nieuwe winkelconcepten voor de toekomst. Bij deze concepten is heel erg gelet op het huidige consumentengedrag en wat er op dit moment gebeurd in de retail. De journalistieke vraagstelling van mijn productie gaat dan ook worden: Hoe ziet de winkel van de toekomst eruit? Pitch Het winkellandschap is ernstig in verandering op het moment. Nieuwe winkelconcepten komen en gaan. De vraag die nu op dit moment heel erg speelt is; Wat gaat de toekomst ons brengen? Wat ik in mijn journalistieke productie wil laten zien zijn succesvolle en minder succesvolle nieuwe winkel concepten. Dit wil ik via tekst, beeld en audio laten zien aan de mensen thuis in een uitgebreide multimediale productie. Wat er is gebeurd kun je achter je laten, maar wat staat ons te wachten in de toekomst. Dat is de vraag die er heel erg speelt. Waar zijn wij als consument over te spreken en wat gaat de toekomst ons brengen. Dit is terug te zien in mijn multimediale productie. Q&A over mijn multimediale productie: 1. Hoe krijgt de vertaling van probleem naar journalistieke vraag vorm? De journalistieke vraag wordt beantwoord in een online productie waar tekst, audio en fotografie samen komen. In deze productie komt eerst een inleiding over de Store of the Future, wie zij zijn en wat ze doen. Dit vloeit over in een test van vijf nieuwe winkelconcepten. Die concepten ga ik testen met een testpersoon. Met deze persoon ga ik de vijf concepten af. Ik neem de reactie op met recorder. De audio die hieruit voortkomt komen onder foto s te staan die gemaakt zijn op de betreffende locatie. De audio en de foto s wordt samen gevoegd via een tool die ervoor zorgt dat het synchroon loopt. 2. Wie is/zijn de hoofdpersonen, c.q. bronnen? De hoofdpersonen/bronnen zijn in het begin van het verhaal de mensen bij de Store of the Future. Daarna wordt dat de testpersoon. Ook ga ik de ondernemers van de nieuwe onderneming wat toelichting laten geven op hun idee en winkel. 3. Wat ga je met ze doen? Met de testpersoon ga ik op pad om de winkels te testen. Ik zorg ervoor dat ik dan later op dezelfde dag ook de eigenaar van de zaak kan spreken en het zo allemaal samen kan verwerken. 4. Hoe ga je de gegevens verwerken? De complete productie komt op mijn Wordpress te staan. Ik heb daar een aparte pagina aangemaakt voor mijn Vrije Ruimte productie. Op die pagina komt het complete verhaal te staan. De teksten, beelden, audio en tools. 10

11 Bronnenlijst i Retail en winkelen in de toekomst. Geraadpleegd van ii Verhoeven, N (2010). Wat is onderzoek. Praktijkboek methoden en technieken voor het hoger onderwijs. Den Haag: Boom, pagina 141 iii iv Blix Advocaten (9 maart 2016), geraadpleegd van; v Paulussen Advocaten (22 maart 2016), geraadpleegd van; vi C.G. Klomp, curator (14 december 2012), geraadpleegd van; BV/arn F.V.01 vii Koetsenruijter, Lisa en Van den Outenaar, Eric (6 december 2014), Waarom vallen al die winkelketens om? Geraadpleegd van; (via LexisNexis volledig gelezen) viii RetailNews (13 april 2016), Boots Shoes failliet verklaard. Geraadpleegd van ix Van den Crommert, Richard (2 januari 2016), Alarmfase 1 in winkelstraat. Geraadpleegd van Alarmfase_1_in_winkelstraat.ht ml x Prof Dr. C.N.A. Molenaar (4 januari 2016), Paniek in de winkelstraat, maar is dit niet het begin van verandering? Geraadpleegd van xi Over InRetail. Geraadpleegd van xii Over InRetail modellen. Geraadpleegd van 11

12 xiii Hanssen, Henk (6 januari 2016), Gemeenten vrezen hartstilstand stadscentra. Geraadpleegd van xiv Nu.nl (11 februari 2016), Canadese keten Hudson s Bay wil zestig winkels openen in Nederland. Geraadpleegd van xv Omroep Gelderland (27 februari 2016), Heeft Arnhem de oplossing om de leegstand in de binnenstad aan te pakken? Geraadpleegd van xvi xvii Retail. Sectro vertoont dubbel beeld. xviii Duijn, Sonny en Hofstede, Henk (20 mei 2016), Visie op kledingwinkels. Geraadpleegd van 12