Jeugd plant zomereik bij bron van de beek

Transcriptie

1 Uitgave juni 2016 Geleenbeek Gazet Jeugd plant zomereik bij bron van de beek In Heerlen werd highlight 1 op 11 mei officieel voor gereed verklaard. Dat gebeurde door het planten van een fraaie zomereik door wethouder Barry Braecken (gemeente Heerlen), Remy Sleijpen (bestuurslid Waterschap Roer en Overmaas) en een groep kinderen. De Geleenbeek ontspringt in Heerlen, in de huisvijver van de monumentale boerderij Benzenraderhof. Met medewerking van de eigenaren is de bron opgeschoond en is de oppervlaktewaterafvoer vanaf de hoger gelegen bossen en weilanden in nieuwe en goede banen geleid zodat de kans op wateroverlast flink is beperkt. De in oude glorie herstelde kerkenpaden en het nieuwe voetpad bieden wandelaars een fraaie route richting een uitkijkpunt met uitzicht op de bron van de beek en het omliggende karakteristieke landschap. (Foto: Léon Frederix)

2 COLOFON Geleenbeek Gazet wordt mede mogelijk gemaakt door Waterschap Roer en Overmaas, Provincie Limburg en de gemeenten die betrokken zijn bij het project Corio Glana/Geleenbeek. Redactie Tekstbureau Jos van Wersch (Linkedin jos van wersch) Oensel-Schimmert M E jvanwersch@outlook.com Eindredactie ing. Elise Eskes dr. Léon Frederix drs. Ruud van Heel Vormgeving/Druk Drukkerij Maenen Meerssen Een hint voor wie zich afvraagt waaróm er zoveel tijd en geld gestoken werd en wordt in Corio Glana: wandel eens gezellig mee met een groep natuurliefhebbers. Zelden zoveel blijmoedige wandelaars bij elkaar gezien op een zondagochtend, startklaar om, in een coproductie van Waterschap Roer en Overmaas en IVN-Schinnen, een gedeelte van de Geleenbeek en het Geleenbeekdal te verkennen. Het ziet er fantastisch uit! Fijn dat het wél in sommige weekbladen stond, maar jammer genoeg niet in de Limburgse dagbladen, voor zover hij althans kon nagaan - anders zou de best goede opkomst beslist nóg groter zijn, zegt Jan Heijmans, penningmeester van IVN-Schinnen. Hij doelt op de wandelingen die op deze zondag, vanaf het IVN-lokaal in Schinnen, zijn uitgezet. Op deze 29 ste mei wordt niet alleen in en rondom Schinnen gewandeld, maar ook in Hoensboek (vertrek vanaf de parkeerplaats Kasteel Hoensbroek) en in Munstergeleen (vertrek Raadhuisplein). Correspondentieadres Geleenbeek Gazet Postbus AD Sittard ISSN Nummer Iedere uitgave van de Geleenbeek Gazet is geregistreerd door het ISSN Centrum Nederland. Elke uitgave wordt naar de Koninklijke Bibliotheek gezonden en daar gearchiveerd. Het ISSN (International Standard Serial Number) nummer is: Dit project wordt mede gesubsidieerd door: 2 Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland IVN-gids Herman Winkelhorst (4 e van rechts) geeft tekst en uitleg bij een de aanleg van een transportleiding van WML.

3 Op een zondagochtend, samen met IVN-Schinnen, op pad met de ware Geleenbeek(dal)-liefhebbers Het ziet er fantastisch uit! Buienradar voorspelt weinig goeds Om kwart over negen begroet Jan, in het verenigingslokaal van IVN-Schinnen, pal naast de brandweerkazerne, op joviale wijze de redacteur van de Geleenbeek Gazet. Jan: Wat aardig dat de Gazet aandacht besteedt aan onze wandeling. Ik heb overigens geen idee hoeveel mensen vandaag meelopen, mede vanwege de onzekerheid over het weer. De buienradar voorspelt weinig goeds. Tien minuten later arriveert Herman Winkelhorst, gecertificeerd IVN-gids, Achterhoeker van geboorte, woont sinds 1993 in Limburg. Ik kan me nog herinneren dat de Geleenbeek in het beton zat. Wat een verschil met nu. Het is fantastisch om te zien hoe de beek nu op vele plekken meandert. Jan doet meteen zijn duit in het zakje als het over vroeger gaat: Wij noemden de Geleenbeek ook wel de Sjláámbeek. Jan, die nog op de Oranje Nassaumijn I in Heerlen heeft gewerkt, vertelt over de steenkoolresten die destijds in slikvijvers maar ook in beken geloosd werden. Deze resten werden als brandstof voor de huisbrandovens gebruikt. Wij noemden dat sjláám. O ja, het krioelde in de beek trouwens ook van de ratten, het was echt smerig. Herman, de IVNgids: Er is sindsdien veel ten goede gekeerd. U gaat het straks allemaal zien. Van bron tot monding bronnetje dat circa tien jaar geleden ontstaan is door bronbemaling bij Inmiddels melden zich steeds meer wandelaars, onder wie ook Helen Gräper uit Brunssum. Ik ben een echte Geleenbeek-fan, het beektraject bij Munstergeleen en Hoensbroek ken ik al, vandaag doe ik het traject vanaf Schinnen. Ik wil binnenkort het héle traject lopen, van bron tot monding. Dan meldt ook Ben Kusters zich, net als Herman IVN-gids. Ben, zorgelijk kijkend: Zouden we het vandaag droog houden? Niet dat men daar in deze kringen over inzit. We zijn er bovendien op gekleed, zegt Jan. Marianne van Beek is de volgende wandelaarster die het IVN-lokaal binnenkomt en zich voorstelt aan de collegawandelaars. Zij woont in Born. Ik las dat er vandaag langs de Geleenbeek wordt gewandeld waarbij uitleg wordt gegeven over wat er de afgelopen jaren allemaal is gebeurd. Nou, dat wil zij wel eens graag zien en horen, net als al die andere natuurliefhebbers die dag. Het gezelschap - ongeveer evenveel vrouwen als mannen varieert in leeftijd tussen pakweg veertig en begin zeventig. Zij hebben met elkaar gemeen dat ze verknocht zijn aan de nieuwe Geleenbeek en het Geleenbeekdal anno Vóór het vertrek is er overleg over welke route men zal lopen. Jan Heijmans: Kiezen we voor de route naar Kathagen? Of voor de route naar het retraitehuis in 3

4 Spaubeek, ook wel bekend als het ACZ? En dan is er ook nog de keuze uit de korte (circa 5 km) of de lange route (10,5 km). Men is er samen snel uit. De Geleenbeek is overál mooi, zegt een inwoner van Schinnen. Glimlachend: De beek is uiteraard op haar mooist in Schinnen. Ook bioloog Jo Daemen is van de partij, hij woont in Oirsbeek en is lid van IVN-Schinnen. Er is, benadrukt hij, een grote prestatie verricht door al die partijen die ervoor gezorgd hebben dat de Geleenbeek en het Geleenbeekdal er nu zo fraai uitzien. Feit is dat er steeds meer ijsvogels en nieuwe soorten komen in de natuurlijke hellingen van de beek. Er is veel nieuwe natuur ontstaan langs de beek, ook voor de Grote Gele Kwikstaart en de IJsvogel. Juist dat meer robuuste van de nieuwe natuur bij de beek zorgt voor ruimte voor dieren. Er zit ook een maar aan, en dat zegt Daemen als bioloog. Hij hoopt dat de wandelaars met honden deze langs de dassenburcht aan de lijn en in bedwang houden om verstoring te voorkomen. Het kan volgens hem ook geen kwaad om nog enkele bosschages langs het water aan te leggen om vogels een schuilplaats te verschaffen. Heijmans: We zullen dat advies doorgeven aan het waterschap. Vleermuizenschuilplaats Die ochtend vallen ook de namen van diverse personen en organisaties die direct betrokken zijn bij Corio Glana dan wel zich daar al jaren sterk voor maken. In zijn inleidende praatje, vlak voordat de wandeling van start gaat, bedankt gids Herman alle organisaties apart: de gemeenten Heerlen, Voerendaal, Schinnen, Nuth, Beek en Sittard-Geleen, Waterschap Roer en Overmaas, Natuurmonumenten, Provincie Limburg en VVV Zuid-Limburg. Dankzij hun gezamenlijke inzet is al dat fraais in deze omgeving gerealiseerd. Genoeg gepraat, zeggen de gidsen Herman en In het verenigingslokaal van INV-Schinnen, vlak voordat de wandeling van start gaat. V.l.n.r.: bioloog Jo Daemen, Jan Heijmans (penningmeester IVN-Schinnen) en Herman Winkelhorst, gecertificeerd IVN-gids. Ben tegen het gezelschap, wij wensen jullie een prettige wandeling. Herman: Beste mensen, bij de visvijver houdt u rechts aan en volg dan het pad richting het rode bruggetje over de Geleenbeek. Even later staan we bij een T-splitsing. Herman: U ziet hier een bronnetje, dat is circa tien jaar geleden ontstaan door bronbemaling bij de aanleg van een transportleiding van WML. De bedoeling was om de standpijpen, waaruit bemalen werd, te verwijderen. Dit mislukte echter, waardoor er drukwater blijft stromen. Deze bron zorgt overigens wel voor een bijzonder voedselarm watermilieu. Op het einde van het pad, verklapt Herman alvast, staat aan de linkerkant een bunker uit WO II die nu dienst doet als vleermuizenschuilplaats. In deze bunker, die een aantal jaren geleden is verbouwd, kunnen de vleermuizen in het donker en in koelte overwinteren. Jan Heijmans: De naturalisatie van de Geleenbeek is een heel eind op streek, alleen bij Heerlen en Hoensbroek moet nog het een en ander gebeuren. Zijn stille wens: dat ook dát karwei wordt geklaard De wandeling vanuit Schinnen start bij het rode bruggetje over de Geleenbeek. 4

5 Officiële start herinrichting Geleenbeek en Absbroekbos Straks 9,5 ha nieuwe natuur nabij locatie Munstergeleen Waterschap Roer en Overmaas startte in april - in samenwerking met Natuurmonumenten en de gemeente Sittard-Geleen - de herinrichtingwerkzaamheden van de Geleenbeek en het Absbroekbos tussen de Beekstraat en Lintjensweg in Munstergeleen. Op deze manier wordt de laatste grote fase van de aanleg van parkbos Absbroekbos gerealiseerd. De voorbereidende werkzaamheden (kappen en rooien) werden reeds in februari van dit jaar gestart. Om de mijlpaal van de start van de uitvoering van het project te markeren, vond een maand eerder, in maart, een bestuurlijke handeling plaats bij de locatie Lintjensweg. Daarbij werden ook omwonenden en geïnteresseerden betrokken. Speciale aandacht was er voor het Glana monument van IVN Munstergeleen, een toelichting op het beoogde landschapsbeeld en een bijzondere demonstratie boomslepen (nabij de brug Pater Karelweg) door de stichting Historische Landbouw met hun werkpaarden. Voorzitter Jan Schrijen van Waterschap Roer en Overmaas: Daardoor is er minder kans op wateroverlast bij hevige regenbuien. In 2014 werd de inrichting van het noordelijk traject (tussen de Lintjensweg en de Middenweg) van de Geleenbeek in het Absbroekbos afgerond. Het zuidelijk deel is nu aan de beurt en wordt op dezelfde manier aangepakt; de Geleenbeek krijgt over een lengte van ruim 1 kilometer een natuurlijkere inrichting. Er komen natuurvriendelijke oevers en de waterkwaliteit wordt verbeterd door de sanering van een riooloverstort en aanleg van een ondergronds bergbezinkbassin. Er is straks 9,5 ha nieuwe natuur (bos en open weiden) met daarin 1,5 km aan nieuwe wandel- en fietspaden en een nieuwe voetgangersbrug. De herinrichtingwerkzaamheden vinden plaats van april t/m december Bij de uitvoering zijn een ecoloog en archeoloog betrokken. Waterkwaliteit verbeteren, bergingscapaciteit vergroten Het doel van het herinrichtingproject is om een voor mens en dier aantrekkelijk landschap te realiseren waarin de Geleenbeek haar natuurlijke loop terug krijgt om zodoende de waterkwaliteit te verbeteren en tegelijkertijd de bergingscapaciteit van het beekdal te vergroten. Maart Jan Schrijen, voorzitter Waterschap Roer en Overmaas, bij de locatie Lintjensweg in Munstergeleen. Nu is de inrichting van het zuidelijk traject aan de beurt. 5

6 Bèr Benders, sinds april met pensioen, over 44 jaar werken aan water Eminente vraagbaak aan de tekentafel en in de uitvoering Bèr Benders, sinds 1987 als projectmedewerker verbonden aan Waterschap Roer en Overmaas in Sittard, werkte decennialang - van 1972 tot april actief en met hart en ziel aan de weg & de waterbouw alsmede aan de kwaliteit van de beken en andere waterlopen. Hij fungeerde, in het kader van Corio Glana, als een zeer gewaardeerde vraagbaak voor velen aan de tekentafel en in de uitvoering. Ook onderhield hij tal van contacten met omwonenden en had talrijke praktische oplossingen voor allerlei vraagstukken in het veld. Bèr, die in april jongstleden met pensioen ging, blikt in deze Geleenbeek Gazet terug op een rijk waterverleden. Drie episoden Als hij het werken aan de beken over al die jaren moet opdelen, dan ziet hij duidelijk drie episoden die sterk van elkaar verschillen. Het gaat daarbij duidelijk om de evolutie van het waterbeheer van de voorbije dertig jaar bij Waterschap Roer en Overmaas. In het begin draaide alles om water en watervolume. De eerste actieve bemoeienis met de beek had tot doel om de waterloop sterker te maken en het water sneller af te voeren. Dat was het beleid vanaf circa 1950 tot in de jaren 90 van de vorige eeuw. Die versnelling van de waterloop was nodig om - door een betere afvoer - overstromingen te voorkomen. Die overstromingen hadden niet alleen grote wateroverlast tot gevolg maar leidden ook tot het afzetten van slib en slik uit de beek. Zij was daaraan zeer rijk omdat ze indertijd diende als makkelijk afvoerkanaal van talrijke reststoffen uit de mijnen. Dit gold specifiek voor de Geleenbeek en de Rode beek. deze fase: de omslag die wordt gemaakt van structureel onderhoud naar meer gedifferentieerd ecologisch onderhoud, afgestemd op de potenties van de betreffende watergang. Waterloop verbeteren 6 De kwaliteit van de beek als waterloop verbeteren, stond centraal in de tweede episode ( ), aldus Bèr. Het besef van een goed milieu en het belang ervan nam toe. De zorgen daarvoor ook. Gedachten over een actief milieubeleid kwamen op en leidden tot nieuwe opvattingen over het werken aan waterkwaliteit. We zien in deze episode de eerste herstellingen, op weg naar een meer natuurlijke beek, ontstaan. Ook kenmerkend voor

7 Beek in samenhang met wijdere omgeving In de derde episode, en daar zitten we nu middenin, gaat het om het verbeteren van de beek direct in samenhang met haar wijdere omgeving. Veel mensen zien dat als een enorme vooruitgang en dat is het ook. Velen reageren erg positief op de nieuwe beek in een veel breder beekdal. Men wandelt graag langs de beek en in de nieuwe natuur. Bovendien neemt de kwaliteit en de veelheid van planten en dieren hand over hand toe. Omwonenden actief erbij betrekken Een direct voordeel van de moderne benadering, zegt Bèr, is dat mensen tegenwoordig van begin af aan actief betrokken worden bij de plannen en ontwerp. Dat kunnen bewoners in het stroomgebied zijn, maar ook mensen van IVN of Natuurmonumenten bij wie vaak - naast een grote liefde voor natuur en eigen regio - ook een grote deskundigheid aanwezig is. Het meest interessant zijn de mensen voor wie de Geleenbeek een inspiratiebron is voor storytelling, dingen die ze in hun jeugd bij de beek meemaakten doorvertellen. En uiteraard de verhalen over de haat-liefde-verhouding die de Geleenbeek heel lang met het mijnbedrijf heeft gehad. Bèr, zittend op de praatstoel: Ga maar na In het begin was de afvoer van kolenslib soms zo erg dat er mensen waren die graag zagen dat de beek een deel van hun perceel overstroomde. Bij terugtrekkend hoogwater was de slibafzetting dan zo sterk dat men dat slib als brandstof eraf schepte en ging gebruiken. Vandaag de dag zou een dergelijke vervuiling en belasting volstrekt ondenkbaar zijn. Nieuwe natuur als inkomstenbron De complexiteit van de herinrichting van beken is vaak groot, stelt de man die daar als geen ander over kan oordelen. Er worden verschillende maatregelen tegelijkertijd uitgevoerd, waarbij verschillende doelen worden beoogd (waterkwaliteit, waterberging, natuurontwikkeling). De effecten van herstel zijn dan ook vaak niet terug te leiden op één maatregel, maar altijd op een complex geheel van maatregelen. Naast de herstelmaatregelen in de beek zelf, worden in het stroomgebied ook vaak ingrijpende zaken veranderd, die meer effect hebben dan de maatregelen in beekherstel. Denk bijvoorbeeld aan het afkoppelen van drainagesystemen en het verbeteren of buiten werking stellen van waterzuiveringsinstallaties. Al met al heeft de verbetering van de waterkwaliteit (die vanaf midden jaren 90 optreedt) een groot effect gehad op de biologie van de beek en haar directe omgeving. Een ander en wel heel positief punt is het van begin af aan denken aan en het afstemmen tussen partijen van het beheer van de nieuwe natuur. Nieuwe natuur die nu op de oevers sterk en ruimer dan ooit tevoren voorhanden is. Mensen kunnen daarmee een goede boterham verdienen, kortom, ook daar hebben we alleen maar winnaars, is zijn conclusie. Terugblikkend wil hij nog één ding kwijt: Het is van groot belang dat we als organisatie de kennis en ervaring die we hebben ook goed vasthouden en delen. De kennis en ervaring van de mensen vormen het kapitaal van de organisatie. Ik heb nogal eens gezien dat gemeenten en anderen te veel en te snel afhankelijk werden van externe krachten en adviseurs. Dat is geen goede zaak. De kern van de expertise behoort in eigen huis sterk aanwezig te zijn. Bèr Benders: Ik heb nogal eens gezien dat gemeenten en anderen te veel en te snel afhankelijk werden van externe krachten en adviseurs. Dat is geen goede zaak. (Foto: Léon Frederix) 7

8 Tweede fase herinrichting gereed Sorry hoor, ik doe dit ook niet iedere dag. Gedeputeerde Patrick van der Broeck (Natuurbeleid) moet er zelf het hardst om lachen. Het openen van de sluis nabij de weg Kathagen in Nuth, waarmee het heringerichte gebied formeel voor geopend wordt verklaard, gaat hem eind april allesbehalve makkelijk af. Even later, nadat omstanders hem een handje helpen geholpen, stroomt het water alsnog door de historische loop van de Geleenbeek. Waterschapvoorzitter Jan Schrijen noemt de afronding van fase 2 een mijlpaal van het megaproject Corio Glana. karakter gekregen. Tevens is het beekdallandschap aangepakt en zijn ca. 2 ha nieuwe natuur gerealiseerd en een nieuwe wandelbrug en fiets- en wandelpaden aangelegd. Eind april. Het openen van de sluis nabij de weg Kathagen in Nuth is nog niet zo eenvoudig, merkt gedeputeerde Patrick van der Broeck (Natuurbeleid). 8 De herinrichting van het Geleenbeekdal wordt in fases uitgevoerd. De eerste fase, gelegen in Heerlen (tussen de A76 en Hoensbroek) en Nuth (Platsbeek), werd in 2015 afgerond. Nu is ook het 2e deel in de gemeenten Schinnen, Nuth en Beek gereed gekomen. Tussen juni 2015 tot april 2016 werd gewerkt aan de herinrichting van ca. 3 km Geleenbeek en het omliggende beekdallandschap in de gemeenten Schinnen, Nuth en Beek. Het plangebied bestaat uit twee delen: Kathagerbroek tot Muldersplas (gemeenten Nuth en Schinnen) en kasteel Terborgh tot Sint Jansgeleen (gemeenten Schinnen en Beek). De betrokken bestuurders van de gemeenten Schinnen, Nuth en Beek, het Waterschap Roer en Overmaas, Provincie Limburg en Natuurmonumenten openden het heringerichte gebied door het eerste water in de historische loop van de Geleenbeek te laten stromen. Het herstellen van deze historische loop is één van de vele maatregelen die het afgelopen jaar zijn uitgevoerd. In het deelgebied Kathagerbroek tot Muldersplas zijn ook wandel-, fiets- en menpaden aangelegd, is de verharding uit de beek gehaald en zijn natuurvriendelijke oevers aangelegd. Ook werden er banken en informatieborden geplaatst. Het fietspad over het mijnspoor wordt op korte termijn geasfalteerd. In het deelgebied tussen kasteel Terborgh tot Sint Jansgeleen is de Geleenbeek over 1,2 km hersteld en heeft zij een natuurlijk

9 De rood gemarkeerde lijn geeft aan waar het oude mijnspoor liep. Waar anno 2016 gerecreëerd wordt reden vroeger de locs met het zwarte goud Storytelling over oude mijnspoor Tussen Kathagen in Nuth en de Stationsstraat in Schinnen is Corio Glana deelgebied 14 gesitueerd. In dit gebied ligt ook het talud van het oude mijnspoor tussen Hoensbroek en Geleen. Over het oude mijnspoor, waar nu allerlei recreatieve voorzieningen zijn/worden gerealiseerd (o.a. fiets-, wandel- en ruiterpad) doen vele verhalen de ronde. In het boek Stoom in de Mijnstreek (uitgegeven in 2000, auteur Martin Zijlstra) komt het mijnspoor regelmatig aan de orde. Maar ook Wikipedia en de archieven van de aan het voormalige mijnspoor gelegen gemeenten maken er royaal melding van. In het kader van storytellling hieronder een aflevering van Andere Tijden. Kort voor de bouw van de staatsmijn Emma in 1910, wordt een mijnspoor richting Nuth aangelegd om de gedolven steenkolen van zowel de staatsmijn Emma in Treebeek als de staatsmijn Hendrik in Brunssum te vervoeren richting de Staatsmijnhaven in Stein. Met het in exploitatie nemen van de spoorwegverbinding Staatsmijn Emma - Overgavestation Nuth, in mei 1910, wordt de basis gelegd van deze mijnspoorweg. In 1960 strekt hij zich uit over een afstand van 25 kilometer, dwars door Zuid-Limburg, van het steenstort op de Brunssummerheide tot aan het Mijnspoor Staatsmijn Emma. Julianakanaal, van de Duitse tot de Belgische grens. In eerste instantie bescheiden opgezet om de mijn Emma in verbinding te brengen met het spoor van de Nederlandse Spoorwegen, groeit de mijnspoorweg in vijftig jaar uit tot een imposant spoorwegbedrijf dat voor de Staatsmijnen van onschatbare waarde is. Unieke mogelijkheden voor uitwisseling en transport Deze spoorweg verbindt in die tijd praktisch alle bedrijven van de Staatsmijnen met elkaar en schept daardoor unieke mogelijkheden voor uitwisseling en transport. Men kan zich de mijnspoorweg dan ook nauwelijks meer wegdenken uit het geheel van de Staatsmijnbedrijven. 9

10 10 Miljoenen tonnen productkolen, cokes, kunstmest en dergelijke, stenen en materialen, worden jaarlijks over deze spoorweg snel en goedkoop getransporteerd. Stel je voor dat dit kolossale vervoer over de openbare spoorweg of per vrachtauto moet plaatsvinden, dat zou grote moeilijkheden en kosten met zich meebrengen. Ook wordt het mijnspoor in de jaren dertig van de vorige eeuw gebruikt voor het woonwerkverkeer van mijnwerkers die in De nieuwe brug over het mijnspoor in Hoensbroek. Rechts de nieuwe natuur van Terschuren en Nuth, bij het huidige het dal van de beek. (Foto: Léon Frederix) Covas-terrein, opstappen en die aldus een snelle verbinding met de Muldermolen in de buurtschap Thull. In dit gebied lagen mijnen in Hoensbroek en Brunssum hebben. Vandaar dat een oude molen en enkele boerderijen. Gedurende enkele de mijnspoorweg als dé oplossing mag worden beschouwd jaren werd in dit gebied mijnslik en mijnsteen geloosd van een probleem dat eigenlijk nooit een probleem is afkomstig van de voormalige Staatsmijn Emma in geweest, omdat het transprovinciale vervoer van de Hoensbroek. Nadat de mijnen waren gesloten, kwam het Staatsmijnen al in het begin langs een eigen ijzeren baan terrein in handen van DSM en ontstond er een wordt geleid, waardoor er maar weinig hinder van wordt natuurgebied met zeldzame plantengroei en een zeer grote ondervonden. Dit laatste is mede te danken aan het feit dat variatie in vogelsoorten. Ook slangen en hamsters werden deze spoorweg slechts op enkele punten (van het in totaal hier waargenomen. In de beginjaren 90 is het gebied 25 kilometer lange traject) de openbare weg kruist. Over overgegaan van DSM naar de gemeente Schinnen. Er kwam het gehele traject gaat het mijnspoor er onderdoor of er een recreatieterrein (Mulderplas) waar wandelen en overheen. sportvissen voorop staan. Het terrein werd verkocht aan Natuurmonumenten, waarna het gebied deel uitmaakte Brunssum, Hoensbroek, Nuth, Schinnen van Landschapspark De Graven. Dit heeft er onder meer toe geleid dat het hele gebied opnieuw werd ingericht met De voormalige mijnspoorweg liep van Brunssum, wandelpaden en het terugbrengen van de Geleenbeek naar Hoensbroek en Nuth via Thull langs de Geleenbeek over een meer natuurlijke loop. Dat laatste gebeurde in het grondgebied van de gemeente Schinnen, alwaar het de Het hermeanderen van de beek was het eerste deel van Stationsstraat en de Veeweg via een ongelijkvloerse Corio Glana dat tot uitvoering kwam. kruising/viaduct kruiste. Ter hoogte van het terrein van Schacht 4 verliet de mijnspoorweg het grondgebied van Gigantisch veel rollend materieel Schinnen en vervolgde zijn weg via Spaubeek en Geleen naar de haven van Stein. Eind jaren 50, begin jaren 60 Het vervoer over de mijnspoorweg gebeurde met eigen kochten de Staatsmijnen het gebied gelegen rondom de zogeheten tractiemiddelen en eigen rollend materieel. In

11 1960 had men voor het vervoer en voor rangeerwerkzaamheden ruim 30 dieselhydraulische en elektrische locomotieven, in vermogen variërend van 450 tot 1650 pk. Het wagenpark telde zo n 1400 spoorwagons, voornamelijk bakkenwagons, open goederenwagons, zijlossers, ketelwagons en kipwagons. De grootste wagons hadden een inhoud van 60 ton. Het onderhoud en reparatie van tractiemiddelen en rollend materieel gebeurde in eigen bedrijf gecombineerd in de werkplaatsen van het Spoorweg- en Expeditiebedrijf, dat met de exploitatie van de mijnspoorweg was belast. Locomotievendepot Heerlen In het boek Stoom in de Mijnstreek behandelt de geboren en getogen Heerlenaar Martin Zijlstra de geschiedenis van locomotievendepot Heerlen. Het is niet alleen de beschrijving van de geschiedenis aan de hand van de kale, historische feiten maar ook een verhaal van mensen van vlees en bloed. De spoormensen van depot Heerlen, machinisten, stokers maar ook de mensen die in het depot het onderhoud aan de locs verrichtten, moesten er immers voor zorgen dat het zwarte goud op de plaats van bestemming kwam. En dat was een hele klus, zowel vóór de Tweede Wereldoorlog als tijdens de moeilijke oorlogsdagen en in de jaren sindsdien. Talrijke tekeningen en foto s veelal nog nooit gepubliceerd, maken de geschiedenis van het locomotievendepot Heerlen voor iedereen levend. Ook het verband met de mijnbouw en de steenkolenafvoer is niet vergeten. En wie steenkolenafvoer zegt, die komt al snel terecht bij het oude mijnspoor. Bij het uitzichtpunt waar het oude mijnspoor de Geleenbeek kruist (tussen Laar en Schuureiken), werden in oktober 2015 de mijnspoorbanken en het meubilair in gebruik genomen. 11

12 Roy van der Broek, wethouder gemeente Schinnen, over Corio Glana Als hij wandelaars ziet genieten van de beek, is zijn dag geslaagd Het landschap blijft je trouw. En: Corio Glana is een fraai landschappelijk lint gebaseerd op een gedegen Masterplan. Twee zinnen die de rode draad zijn in het gesprek met mr. ing. Roy van der Broek, wethouder in de gemeente Schinnen. Wat bedoeld was als een interview over de Geleenbeek en het Geleenbeekdal resulteerde uiteindelijk in een brede-horizonbeschouwing door een welbespraakte politicus van CDA-huize. In elke uitgave van de Geleenbeek Gazet is het vizier gericht op een wethouder met o.a. groenbeheer in z n portefeuille die opereert binnen het territorium van Corio Glana. Destijds, toen Van der Broek aantrad als nieuwe voorzitter van het CDA Sjènne, opende hij de Algemene Ledenvergadering met de woorden: Hie bèn ich geboeare e getoeage; hie waer ich ouch begrave. Inmiddels is hij wethouder in de gemeente waar z n wieg stond. Ik ben opgegroeid in de tijd dat Schinnen nog bij wijze van spreken 127 doevepieten telde. Het houden en kweken van wedstrijdduiven was populair in de Mijnstreek, zo herinnert hij zich. Als op zondag de duiven van de wedstrijdvlucht terugkeerden, was de spanning in het dorp te snijden. Misschien was de duivensport zo populair omdat duiven in overvloed bezaten wat de koempels ondergronds misten: licht, lucht en ruimte. Het was ook de tijd dat velen een eigen groentetuin achter het huis hadden. Anno 2016 kennen veel kinderen een krop sla alleen van het winkelschap bij de Spar. Nee, Roy van der Broek is allesbehalve lid van het retro-bataljon dat het doet voorkomen alsof vroeger alles beter was. Dat was bepaald niet het geval. Alles was maakbaar, althans, dat dachten we. Viel dat even tegen. ondergronds te kanaliseren! Nu slingert de Geleenbeek weer, net als vroeger, vele kilometers door het landschap Inhaalslag is geslaagd 12 Veel van hetgeen de afgelopen pakweg tien jaar in gang is gezet in het kader van Corio Glana is een feite een inhaalslag, zeg maar gerust een correctie op keuzes die destijds plausibel leken maar waar we nu van zeggen: hoe haal je het in je hoofd om een meanderende beek

13 en zijn bestaande natuurgebieden flink uitgebreid en opgeknapt. Allemaal gerealiseerd in onze zogeheten moderne tijd die helaas, zo constateert Van der Broek, ook tot minder vrolijk stemmende feiten heeft geleid. Zo hebben we de kiloknaller gecreëerd, een scharrelkip vinden we al snel te duur en de liefde voor de hoogstam is groot - maar mag niet ten koste gaan van onze portemonnee. Heel voorzichtig merkt hij een positieve kentering in het denken. Weliswaar nog maar mondjesmaat, maar de beweging ten goede is in gang gezet. Financiële grenzen Landschap, natuur, water, laten we er met z n allen gul de portemonnee voor blijven trekken, is zijn stelling. Binnen de mogelijkheden die de begroting biedt, uiteraard. Als gemeentelijk politicus kent hij als geen ander de financiële grenzen, nog sterker: leg maar eens aan burgers uit dat landschap & natuur het geld dubbel en dik waard is - terwijl je, en dat is een heuse spagaat, aan diezelfde burgers moet vertellen dat er fors moet worden bezuinigd op bijvoorbeeld sociale voorzieningen. Wandelpaden aanleggen is één, zegt Van der Broek. Maar die moeten worden onderhouden, en ook dat kost geld, jaar in jaar uit. Maar het is het waard. Ode aan Schinnen Schinnen is een unieke gemeente, benadrukt hij. De moeite waard om in te wonen, te werken en te recreëren, kortom: in te leven. Maar Schinnen is ook de moeite waard om vóór te werken, als wethouder in dit geval. Officieel in deeltijd, ook wat de honorering betreft, maar in de praktijk komt van die deeltijdfunctie weinig terecht. Van der Broek: Je bent zeven dagen per week wethouder. Bovendien is hij coördinator/docent bij het Citaverde College (mbo) en directeur van een hoveniersbedrijf in Roermond. Hij telt niet de uren die hij per week werkt. Wat écht telt, is dat hij het zeer naar zijn zin heeft en dat zijn uiteenlopende werkzaamheden goed met elkaar te combineren zijn. Roy van der Broek heeft een breed netwerk, een uitstekende politieke antenne (aldus kopstukken in de partijtop) en hij maakt deel uit van tal van bestuurlijke gremia. Z n politieke ambities? Diplomatiek: Gewoon goed je best blijven doen. Corio Glana is een parelsnoer Het Geleenbeekdal wordt almaar fraaier. Van der Broek, tegen het poëtische aan: Corio Glana fungeert als navelstreng voor het landschap, het is een parelsnoer dat zorgt voor verbondenheid met de natuur. Ik zeg altijd: het landschap blijft je trouw, al moet de mens soms een handje helpen. Dat is toch zeker niet teveel gevraagd? Het is hem er veel aan gelegen dat Corio Glana op enig moment helemaal gereed is. Het grootste gedeelte is klaar en het ziet er fantastisch uit. Als hij wandelaars of fietsers ziet genieten nabij de beek of het dal, dan is zijn dag bij voorbaat al geslaagd. Het kost wat, maar dan heb je ook wat. Hetgeen van een kiloknaller niet altijd gezegd kan worden. Wethouder mr. ing. Roy van der Broek: Wandelpaden aanleggen is één. Maar die moeten worden onderhouden, en ook dat kost geld, jaar in jaar uit. Maar het is het waard. (Foto: Léon Frederix) 13

14 Presentatie Waterschap Roer en Overmaas over de Geleenbeek zoals ze was en wordt Corio Glana Feestklanken schallen door het dal... De Marcellinus en Petrus Feesten, beter bekend als de MP Feesten, worden dit jaar voor de 10e keer georganiseerd op de markt in Geleen. Deze stad is dan drie dagen lang the place to be. Een belangrijk programmaonderdeel is de Corio Glana Feestavond, met tal van muzikale hoogtepunten, op vrijdagavond 3 juni in het Rabobankpaviljoen. Even vooraf: Corio Glana is de naam van de gebiedsontwikkeling van het dal van de Geleenbeek tussen Heerlen en Geleen. Verwijzend naar het tracé van Heerlen (Coriovallum) tot Geleen (Glana is de Keltische naam waarvan de huidige benaming Geleenbeek is afgeleid) kreeg dit project de naam Corio Glana. Hoogwaardig landschap voor bewoners en recreanten 14 De Geleenbeek ontspringt in Benzenrade (Heerlen) en mondt bij Stevensweert uit in de (oude) Maas. Sinds 2006 is Waterschap Roer en Overmaas (WRO) bezig met het herontwikkelen van de Geleenbeek en het Geleenbeekdal. Door de verbetering van de natuurlijke en landschappelijke kwaliteit en de aanleg van doorgaande recreatieve routes, wordt een hoogwaardig landschap gecreëerd voor bewoners en recreanten van elders. Het Geleenbeekdal is een van de belangrijkste natuurgebieden van Limburg. Tijdens de Corio Glana Feestavond geven dr. Jan Schrijen (voorzitter Waterschap Roer en Overmaas/WRO) en dr. Léon Frederix (namens WRO) een korte presentatie over de Geleenbeek zoals ze was, zoals ze wordt en wat daarbij komt kijken. In deze uitgave van de Geleenbeek Gazet vertellen diverse Geleenbeek-kenners over de effecten van een betere beek, een mooiere natuur en over het grote belang van de beek en haar omgeving voor de mensen in stad en land. Muzikale hoogtepunten Artiesten uit het stroomgebied van de Geleenbeek luisteren de Corio Glana Feestavond op. Het is een combinatie van prachtige muziek en een unieke multimediashow over de Jos Cremers, voorzitter MP Feesten én kenner van het Geleenbeekdal. Geleenbeek, zegt Jos Cremers, voorzitter van de MP Feesten. Fanfare St. Caecilia Schinnen opent het Corio Glana Concert en begeleidt Frans Gerards bij het Limburgs volkslied. Martin en Guido, de leadzangers van de Schintaler, brengen onder begeleiding van deze fanfare de typische Schintaler klanken. Greumelevlaai en Welkom in Limburg zijn die avond vanaf het podium in Geleen tot in

15 het hele Geleenbeekdal te horen. De Chileens-Nederlandse sopraan Laura Engel weet met haar charisma, passie en interpretatie elk publiek te raken. Op 3 juni staat zij op het podium in de Waereldsjtad. Frits Pelt, kastelein van het beroemde café Pelt in Heerlen en een goede vriend en fan van Wiel Knipa, vertolkt diens Heerlense liedjes zoals d r Sjoenkelwals en d r Lange Jan. Na de pauze: Philharmonie Sittard (twee optredens), presentatie door Paul de Wit (IVN Spaubeek) en Ivo Rosbeek, Paul van Loo en de band de Lotgenoten met Limburgstalige (pop)muziek. De Geleenbeek Rapsody Aan het eind van de avond brengt de Philharmonie Sittard een speciaal voor Corio Glana, in opdracht van het Waterschap Roer en Overmaas, gecomponeerd muziekstuk ten gehore. Deze compositie biedt een muzikale verbeelding van de loop van de Geleenbeek. Kapwerk bij Abshoven ( highlight 18). (Foto: Léon Frederix) 15

16