kasteel en de stad Condorcy: met alle leen en achterleen, en hetgeen daarbij behoort, en waarbij

Transcriptie

1 22 mei 1416 Testament van Dame Marie Des Baux, prinses van Oranges. In de naam van de heilige en onverdeelde drie-eenheid, de vader, de zoon en de heilige Geest, amen. Marie Des Baux, prinses van Oranges, Dame van Arlay, en gravin van Genève, de Here zij dank gezond van lijf en geest, vrezend voor de ongewisse dood die ieder kwetsbaar mens te wachten staat, wetende dat dit zal gebeuren, maar onwetend over het uur waarop: daar ik niet wens heen te gaan zonder een testament op te maken, nu ik voel dat mijn gedachten door reden en een goed geheugen worden geleid, maak en stel ik mijn testament op ten overstaan van getuigen, herroep ik alle andere testamenten die ik eerder heb gemaakt: die ik bij deze nietig verklaar over mijn lijf en bezittingen op de volgende manier. Ten eerste beveel ik mijn ziel, zodra deze mijn lichaam zal verlaten, aan de heer onze schepper aan, aan de glorierijke maagd Maria en aan het gehele hemelse hof in het paradijs. ITEM, ik wens dat mijn lichaam wordt begraven in het klooster en de kerk van de Mont Sainte Marie, in het diocees Besançon, van de orde van Cyteal, en wil dat dit wordt begraven in de kapel waarin ook wijlen sire Loys de Chalon en zijn voorgangers zijn begraven. ITEM, wil dat mijn bijstelling geschiedt in die kerk van de Mont Sainte Marie, naar behoren en plechtig overeenkomstig mijn status en dat op de dag dat mijn bijzetting plaatsvindt iedere daarbij aanwezige priester, zodra mijn lichaam is weggenomen, vier dikke Viez krijgt en iedere bisschop, abt en prior elk hetgeen zal worden voorgesteld door mij universeel hierna genoemde erfgenaam, en zijn lieden. ITEM, ik wil en bepaal dat door de Minderbroeders van Oranges dagelijks en alle dagen hierna een mis wordt opgedragen voor mijn zielenheil en dat van mijn voorgangers en opvolgers, en voor het zeggen en opdragen (zoals is gezegd) van die mis geef ik en laat ik voor eeuwig aan de broeders van dat convent een bedrag van vijftig gouden florijnen na als jaargeld dat ik hun toewijs en dat wordt voldaan uit de pacht van landerijen in genoemd vorstendom Oranges, hiervoor jaarlijks te heffen en te innen op deze pacht door genoemde broeder, welke vijftig gouden florijnen jaargeld door mijn universele

2 erfgenaam of zijn erfgenamen of rechthebbenden kunnen worden herverkregen of afgekocht van deze broeders door betaling van een eenmalig bedrag van vijfhonderd gouden florijnen die in het land van Oranges in omloop zijn of een daarmee overeenkomstige munt. I TEM, ik maak, benoem en stel aan Ihean van Chalon mijn zoon tot erfgenaam van het kasteel en de stad Condorcy: met alle leen en achterleen, en hetgeen daarbij behoort, en waarbij genoemde Ihean tevens alle huishoudelijk gerei en bezittingen en meubilair die zich in het voornoemde kasteel en in de stad Condorcy bevinden verkrijgt, zonder hiervoor enige last verschuldigd te zijn, behoudens hetgeen verschuldigd is ten behoeve van het genoemde kasteel en de stad die ik hem heb nagelaten en hiertoe maak ik, stel aan, benoem en laat hem na als mijn erfgenaam, waarbij ik echter wil dat hij deze erfopvolging en nalatenschap aanvaardt zonder iets anders te eisen: welk kasteel en stad Condorcy, met alle leen en achterleen, kerkelijke jurisdicties en alle toebehoren door mijn hierna genoemde universeel erfgenaam, of zijn erfgenamen of rechthebbenden daarvan, kan en moet worden herverkregen voor duizend gouden florijnen of munten van dezelfde waarde. I TEM, ik wens en bepaal dat Huguenin de Chalon mijn zoon als aandeel in al mijn bezittingen en nalatenschap heeft en verkrijgt als zijn deel en portie die hem toekomt en die deel uitmaakt van al mijn bezittingen en nalatenschap, de stad Jonquières: samen met de leen en achterleen, waarbij genoemde Huguenin al het huishoudelijk gerei en roerende zaken in die stad die mij toebehoren verkrijgt, zonder dat hij gehouden is tot het betalen van enige last, met uitzondering van de lasten die zijn verschuldigd ten behoeve van genoemde stad Jonquières die door mij aan hem wordt nagelaten en die ik hierbij aan hem nalaat als mijn erfgenaam, waarbij ik wil dat hij deze nalatenschap aanvaardt zonder dat hij het recht heeft iets anders te eisen of vermag te eisen. De stad Jonquières, samen met alle toebehoren van die stad, waarbij Huguenin voornoemd alle huishoudelijk gerei en roerende zaken van die stad die mij toebehoren verkrijgt zonder te zijn gehouden tot het betalen van enige last, behalve die ten behoeve van de genoemde stad Jonquières die door mij aan hem wordt nagelaten, en waartoe ik hem hierbij als mijn erfgenaam benoem en waarbij ik wens dat hij mijn erfenis aanvaardt zonder dat hij daarbij het recht heeft iets anders te eisen. Genoemde stad Jonquières met al hetgeen tot die stad behoort kan door mijn universeel erfgenaam zoals hierna vermeld

3 door zijn erfgenamen of rechthebbenden worden herverkregen door eenmalige betaling aan Huguenin voornoemd of aan zijn erfgenamen van een bedrag van duizend gouden florijnen zoals die in omloop zijn in het land Oranges of in een vergelijkbare munt. ITEM, ik geef en laat aan Alix de Chalon mijn dochter, eenmalig vijfhonderd florijnen en ook aan Marie de Chalon mijn dochter, vijfhonderd florijnen eenmalig voor al haar rechten, aanspraken, porties, aandelen, legitieme delen en waartoe zij gerechtigd zijn in mijn bezittingen en in mijn nalatenschap, en voor de genoemde bedragen in florijnen benoem ik hen tot mijn erfgenamen, en wil echter dat zij deze opvolging en nalatenschap aanvaarden; welke bedragen mijn hierna vermelde universele erfgenaam zal zijn gehouden te betalen. ITEM, en indien ik nu of in de toekomst zwanger zou worden van en één of meerdere mannelijke of vrouwelijke nazaten, wil en bepaal ik dat elk van deze nazaten beschikt en verkrijgt als recht, deel, portie en legitieme portie die hem of haar zou kunnen toekomen en toebehoren in mijn genoemde opvolging en nalatenschap, het bedrag van vijfhonderd gouden florijnen, zoals die in omloop zijn in het land Oranges, of in een munt van dezelfde waarde. Welke bedragen in florijnen mijn hierna vermelde universele erfgenaam zal zijn gehouden te betalen, waarbij ik hen maak tot en aanwijs als mijn erfgenamen. ITEM, ik maak en bepaal tot mijn erfgenaam in het genoemde vorstendom Oranges. Dat wil zeggen het kasteel van Oranges, de pacht van Aigue, en de landerijen en alle overige jaargelden, leen, achterleen, hogere en lagere jurisdicties van de genoemde plaats Oranges, en op dezelfde wijze de kastelen, steden, landerijen en toebehoren van Courtezon, Jonquières, Gigondas en Aussonne, en alle toebehoren, jaargelden, inkomsten, leen, achterleen, hogere, midden en lagere jurisdicties van de genoemde plaatsen; mijn zeer gevreesde een beminde heer sire Ihean de Chalon, prins van Oranges en heer van Arlay, uitsluitend bij leven. ITEM, ik maak, bepaal, noem, laat na en stel aan tot universeel erfgenaam, als enige en voor het geheel, in de naam en het vorstendom Oranges, en voor al mijn bezittingen, roerende zaken en erfenissen hoe dan ook, die ik hiervoor of hierna heb bepaald of hierna zal bepalen, sire Loys de Chalon, heer van Argel en Montfalcon, mijn oudste zoon, en op dezelfde wijze in alle rechten, zeggenschap en beheer dat ik bezit en nog zal

4 bezitten op welke wijze dan ook in genoemd vorstendom Oranges, en tevens in het graafschap Genèves, tot het bezit van het genoemde vorstendom Oranges en andere landerijen waarvan ik mijn genoemde heer en echtgenoot na diens overlijden en het genoemde graafschap Genève, rechten en zeggenschap die ik daarin heb, zowel in naam, wapens en bevoegdheden van genoemd graafschap, zoals ook voor alle andere zaken, rechten, zeggenschap en beheer dat aan mij toekomt, dat eventueel rechtens toekomt en toebehoort op enigerlei wijze, zowel nu, als in de toekomst, onmiddellijk na mijn overlijden. Ik wil dat genoemde sire Loys het genoemde graafschap rechtens toekomt: ik wil dat genoemde sire Loys, mijn zoon, gehouden is tot betaling en vereffening van al mijn vorderingen, legaten, schulden en giften, en de andere zaken die door mij hiervoor zijn bepaald en nog zullen worden bepaald en indien genoemde sire Loys het tijdelijke en het eeuwige zou wisselen zonder mannelijke nazaten door hem in een wettig huwelijk verwekt of de mannelijke kinderen van genoemde sire Loys, zonder mannelijke nazaten en vervolgens van mannelijke kinderen tot mannelijke kinderen, stel ik als vervanger aan en benoem ik genoemde sire Loys en de genoemde mannelijke kinderen, en de mannelijke kinderen van hun mannelijke kinderen en vervolgens steeds van mannelijke kinderen tot mannelijke kinderen, mijn erfgenaam de genoemde Ihean de Chalon mijn zoon, en de mannelijke kinderen, en de mannelijke kinderen hiervan, en vervolgens steeds van mannelijke kinderen tot mannelijke kinderen van al mijn bezittingen, rechten zeggenschap en nalatenschap die door mij worden nagelaten aan sire Loys, zonder dat hoe dan ook een vierde daarvan wordt ingehouden: en indien de genoemde sire Loys of zijn mannelijke kinderen of de mannelijke kinderen van deze mannelijke kinderen, alleen dochters zouden nalaten door hen verwekt binnen een wettig huwelijk, wil en bepaal ik dat aan elk van hen een eenmalig bedrag van vijfhonderd florijnen zal worden gegeven en betaald voor alle rechten en delen waarop zij recht zouden kunnen doen gelden in mijn opvolging en nalatenschap, en hiertoe maak ik en stel ik hen aan tot erfgenaam: welke bedragen in florijnen sire Ihean gehouden zal zijn te betalen. ITEM, en indien genoemde Ihean de Chalon mijn zoon op enig moment het tijdelijke en het eeuwige zou wisselen zonder mannelijke kinderen na te laten, of de mannelijke kinderen hiervan, en vervolgens steeds van mannelijke kinderen naar mannelijke

5 kinderen, stel ik daarvoor in de plaats en wijs ik genoemde Huguenin mijn zoon en de mannelijke kinderen, en de mannelijke kinderen hiervan en vervolgens steeds van mannelijke kinderen naar mannelijke kinderen aan voor alle door mijn nagelaten genoemde bezittingen, opvolging, rechten beheer: genoemde Ihean mijn zoon, zonder dat op enigerlei wijze een vierde deel wordt ingehouden. En indien genoemde Ihean één of meerdere dochters zou hebben, wil ik dat aan hen voor haar deel en legitieme portie eenmalig vijfhonderd florijnen wordt gegeven en betaald, en wens ik dat zij mijn opvolging en erfenis aanvaarden en waarvoor ik hem benoem tot erfgenaam: in dat geval zal Huguenin voornoemd gehouden zijn deze bedragen te betalen. ITEM, indien genoemde Ihean en Huguenin het eeuwige met het tijdelijke zou verwisselen, voor sire Loys, zonder mannelijke kinderen na te laten, of de mannelijke kinderen hiervan, en vervolgens steeds van mannelijke kinderen tot mannelijke kinderen, benoem ik voor hen in de plaats en stel ik aan genoemde sire Loys en de mannelijke kinderen, en de mannelijke kinderen hiervan, en vervolgens steeds van mannelijke kinderen tot mannelijke kinderen zonder dat enigerlei wijze een vierde deel wordt ingehouden: en indien ik het tijdelijke met het eeuwige zou wisselen, zonder kinderen na te laten, of mijn mannelijke kinderen, zonder kinderen na te laten en vervolgens steeds van kinderen tot kinderen, maak ik, benoem ik en bepaal ik als mijn erfgenaam en genoemde kinderen, vervang ik als mijn erfgenaam voor al mijn bezittingen genoemde Alix mijn dochter en voor het geheel en haar kinderen geboren en voortgebracht door haarzelf binnen een wettig huwelijk, en vervolgens steeds van kinderen tot kinderen, en bij het ontbreken van genoemde Alix en van haar genoemde kinderen, stel ik in de plaats en benoem ik tot mijn erfgenaam genoemde Marie de Chalon mijn dochter, als mijn enige erfgenaam en voor het geheel, en de kinderen geboren en voortgebracht door haarzelf binnen een wettig huwelijk en vervolgens steeds van kinderen tot kinderen. En ik wil dat het huidige door mij opgemaakte testament, laatste wil en beschikking dient als testament ten overstaan van getuigen, ik wil dat dit geldt als gegeven in verband met overlijden of rechtens als codicil, en indien dit niet van toepassing is wil ik dat het geldt door middel van verdeling van en aandeel in mijn hiervoor genoemde bezittingen onder mijn kinderen en als dit niet van toepassing is, wil ik dat het geldt volgens door de kerk voorgeschreven regels of op enige andere wijze

6 waardoor deze door mijn opgestelde beschikking mijn intentie beter tot uitdrukking brengt, zoals hiervoor is opgesomd. ITEM, ik wil dat dit door mij opgemaakte testament, laatste wil en beschikking bekend wordt gemaakt aan het hof van de door de bisschop afgevaardigde rechter in Besançon, en, opdat dit door mij opgemaakte testament rechtsgeldigheid heeft en verkrijgt, van kracht is en voor altijd zal gelden, heb ik de eerbiedwaardige en wijze door de bisschop aangewezen rechter van Besançon, via de heer Gerard Posier uit Lons le Saunier en priester, Ihean Monial uit Noserai, notarissen en gezworenen van dat hof van Besançon, gevraagd dat het zegel van dat hof van Besançon op dit testament wordt geplaatst. En wij, door de bisschop aangewezen rechter en het hof van Besançon voornoemd, op verzoek, uitdrukkelijke wens en rekest door de genoemde dame erflater aan ons gericht, en dat volgens de wettelijke voorschriften aan ons op betrouwbare wijze is overgebracht, en waaraan wij nu en verder voldoen door deze documenten die wij voor ons zien en waarop wij volledig vertrouwen, hebben wij op dit testament en deze brieven het zegel van ons hof van Besançon voornoemd geplaatst als teken een getuigenis van echtheid. Dit is geschied in mijn kamer van het kasteel van Noseraie, op de 22 e dag van de maand mei, in het jaar 1416, in aanwezigheid van de edelachtbare heren en wijze meester Lion uit Noseraie, deken van Besançon, meester Guillaume de Saulieu, Pierre de Clerevalz, klerken rechtsgeleerden, de heer Ihean de Vauldrey, heer van Collaur, de heer Bertholomier Levet, ridders, meester Ihean de Chatonay en Etienne de Verrey, rechtsgeleerden, die door mij hiertoe speciaal zijn opgeroepen om als getuige op te treden. Getekend, G.Lovaton, en gewaarmerkt