Aanbesteden voor dummies. spreiding ambtenaren in aantocht Pagina 24. José Hilgersom (SZW) begon op 25-jarige leeftijd op EZ pagina 20

Transcriptie

1 hét magazine voor de overheid spreiding ambtenaren in aantocht Pagina april 2008 nr 7 vierde jaargang Aanbesteden voor dummies INTERVIEW José Hilgersom (SZW) begon op 25-jarige leeftijd op EZ pagina 20 Molestverzekering militairen via achterdeur pagina 8 Wie wordt de nieuwe baas van Schiphol? pagina 13 De MPA van Frissen en Van Twist pagina 28 Afke van Rijn (BZK) moet meteen flink aan de bak pagina 32

2 Goudvissen onthouden iets niet langer dan 3 seconden Zij hebben geen weet van het verleden en geen idee van de toekomst. Maar u wel. Met business intelligence en analytische software van SAS.

3 PM nummer 7 18 april 2008 inhoud 16 De kunst van het aanbesteden Tip: neem inkopers aan, niet alleen beleidsambtenaren 20 De uitvoering wordt heel erg onderschat DG José Hilgersom (SZW) begon ooit op EZ Kabinet zet in op spreiding ambtenaren Forse verhuispremies en bonussen in vooruitzicht gesteld 39 Het Korps Nationale Reserve jubileert NIEUWS 8 t/m 15 8 Molestverzekering militairen via achterdeur 9 Kamer wil geen leeftijdsverhoging tabaksverkoop 10 Burger open voor embryo-onderzoek 11 Boerkaverbod bedreigt religieuze vrijheid 13 Wie wordt de nieuwe baas van Schiphol? 14 Race om titel Europese hoofdstad komt op gang 15 AIVD schoot tekort bij moord op Van Gogh SPELERS 28 t/m De MPA van Frissen en Van Twist 31 Dig Istha is terug in Den Haag 32 Afke van Rijn (BZK): Prioriteiten stellen is een kunst 34 Frans Princen (Defensie) naar het Kabinet der Koningin MENINGEN 9 Column Guikje Roethof: Burger en staat 27 Column Jorrit de Jong: Het jawoord SERVICE 36 Et cetera: Drama in Nieuwspoort 38 Kameragenda en evenementen 32 Omslag: Rob Jongbloed PM 18/4

4 lopende zaken > Algemene Zaken ZOEBKOV Zaterdag 19 april blijft premier Balkenende letterlijk dicht bij huis. In zijn woonplaats Capelle aan den IJssel geeft hij het startschot voor de sponsorloop van de zeeverkenners. Donderdag 24 april houdt hij een toespraak op het jaarcongres van de HBO-raad. En op 29 april heeft hij in Nederland een korte ontmoeting met de Russische ministerpresident Voktor Zoebkov, die binnenkort plaats zal maken voor de huidige president Poetin. Op 30 april zal de premier s ochtends net als anders een televisiepraatje houden ter gelegenheid van de viering van Koninginnedag. BZK POLITIE Maandag 21 april brengt minister Ter Horst een werkbezoek aan de provincie Utrecht. Op de agenda staan onder meer een bezoek aan Amersfoort en in Houten opent ze een arrestantencomplex. Donderdag de 24 e opent de bewindsvrouwe het nieuwe onderkomen van De Werkmaatschappij, die onder leiding staat van Ab Warffemius. Een bezoek aan het hoofdbureau van het regiokorps Haaglanden staat voor dinsdag 29 april gepland. KWALITEIT Staatssecretaris Bijleveld houdt op woensdag 23 april een openingsspeech bij de conferentie Kwaliteitshandvesten in De Doelen in Rotterdam. Ze reikt daar tevens de prijs uit voor het beste kwaliteitshandvest van Buitenlandse Zaken RAZEB Minister Verhagen richt zich de komende week op de Razebbijeenkomst in Luxemburg, op dinsdag 29 april. Ter voorbereiding van die bijeenkomst vindt er op 24 april een algemeen overleg in de Kamer plaats. Verder woont hij op 23 april in Den Haag de opening van de bijeenkomst van het Permanent Hof van Arbitrage van de VN bij, en gaat hij dezelfde dag naar de opening van de Utrecht Conferentie over nederlands-poolse samenwerking, in Warschau. Op 24 april komt de minister van Buitenlandse Zaken van Qatar, Hamad Bin Jassim Bin Jabr Al-Thani, langs voor een ontmoeting. GHANA Minister Koenders vertrekt 19 april naar de Ghanese hoofdstad Accra voor de Inctad-vergadering. Hij zal het eerste gedeelte van de bijeenkomst bijwonen, van 20 tot en met 23 april. Op 24 april is Koenders terug in het land, voor onder meer het AO over de Razeb. Voor hij op de 19 e naar Afrika vertrekt, opent hij in de ochtend op de Haagse Hogeschool de Afrikadag van de Evert Vermeer Stichting. MUZIEK Vrijdagavond 18 april is Frans Timmermans te gast in het maandelijks politiek café van de PvdA Amsterdam in Studio 80. Zaterdag is de staatssecretaris ook in de hoofdstad waar hij in het Muziekgebouw aan t IJ de Nederlandse Muziekprijs uitreikt. Maandag de 21 e brengt hij een werkbezoek aan Breda. De dag erna staat in de Eerste Kamer het debat over de Staat van de Unie op het programma. Woensdag 23 april vliegt hij s avonds naar Genève waar hij de volgende dag spreekt met sportbonden als de Uefa van Michel Platini. Maandag 28 april gaat hij op werkbezoek naar Limburg. Handig, want dan kan hij direct door naar Luxemburg waar dinsdag 29 april de Razeb plaatsvindt. Defensie COMMANDO Minister van Middelkoop brengt dinsdag 22 april een bezoek aan Slowakije. Op dezelfde dag opent staatssecretaris De Vries de JSF Executive Steering Board in de Marine Kazerne in Amsterdam. Op donderdag 24 april zijn zowel de minister als de staatssecretaris aanwezig bij de commando-overdracht van de Commandant Koninklijke Marechaussee in Apeldoorn. Luitenant-generaal Minze Beuving geeft daar het stokje door aan zijn plaatsvervanger Dick van Putten, die bij die gelegenheid wordt bevorderd tot de rang van luitenant-generaal. De Vries opent en passant in Eindhoven een Inloophuis voor veteranen. De volgende dag reiken de bewindsmannen wederom samen koninklijke onderscheidingen uit in Den Haag. De Vries is dan ook nog aanwezig bij de herdenking van de Commonwealth War Graves Section to the Westduin Cemetery in Den Haag. Economische Zaken GAS Energie slaat weer de klok, de komende weken. Zondag 19 april vliegt minister Van der Hoeven naar Rome voor het International Energy Forum. Tijdens deze majeure bijeenkomst, zoals de voorlichter het verwoordt, gaan energieproducerende en energieconsumerende landen met elkaar in dialoog. Zodra de minister terug is in Den Haag brengt ze een bezoek aan het congres Slimmer met gas, woensdag 22 april in Apeldoorn. De dag erna heeft ze een AO over de Nota Ruimte, en spreekt ze s middags de afdeling VNO-NCW Midden in Garderen toe over de ondernemer van morgen. Financiën KOOPHANDEL Dinsdagmiddag 22 april woont minister Bos het landelijk jaarcongres van de Kamer van Koophandel bij. Tijdens de bijeenkomst in het Kurhaus te Scheveningen staat het thema het nieuwe ondernemen centraal. De vicepremier belicht als spreker de visie van het kabinet. Op woensdag en donderdag wachten verplichtingen in de Kamer. Na een AO inzake Corporate Governance volgt de volgende dag een AO ter voorbereiding op de Ecofin. WESTWAARD Staatssecretaris De Jager brengt op 21 april een werkbezoek aan woningcorporatie Westwaard Wonen te Papendrecht. Met het bezoek wil De Jager zicht krijgen op de fiscale situatie binnen deze sector. Wanneer op 25 april de lintjes worden uitgereikt in Den Haag, reist de CDA er af naar het Kanaaleiland Guernsey om een belastingverklaring te ondertekenen. Het Britse eiland geniet fiscale autonomie, de ondertekening van het document zal de uitwisseling van fiscale gegevens tussen beide landen vergemakkelijken. Justitie Lik-op-stuk Op maandag 21 april spreekt minister Hirsch Ballin tijdens de opening van het internationaal copyrightsymposium over de consequenties van digitale ontwikkelingen voor auteurs, uitgeverijen en bibliotheken. Het symposium vindt plaats in de nieuwe openbare bibliotheek in Amsterdam. Op dinsdagmiddag 22 april is de bewindsman in de Kamer voor het AO inzake de nationale lik-op-stuk-aanpak van jongeren. Twee dagen later zal de minister tijdens het Algemeen Overleg het beleid inzake gelaatsbedekkende kleding toelichten. VEILIGHEIDSHUIZEN Vanaf 2006 zijn zes veiligheidshuizen geopend in de provincie Limburg. Staatssecretaris Albayrak bracht vorige maand al een werkbezoek aan de huizen in Maastricht en Sittard. Op 28 april zijn Hirsch Ballin en Albayrak samen aanwezig bij de veiligheidshuizen in Venlo en Kerkrade. Deze huizen brengen op regionaal niveau relevante organisaties samen om veelvoorkomende criminaliteit terug te dringen. 4 PM 18/4

5 lopende zaken < LNV MENS EN DIER Dinsdag 22 april geeft minister Verburg acte de présence bij het traditionele Limburgse aspergediner van Nieuwspoort. Woensdag 23 april is ze aanwezig bij de opening leesexpositiezaal Leefruimte voor mens en dier in Den Haag. Donderdag 24 april is ze in de Kamer bij het AO over de Nota Ruimte, en is ze ook van de partij bij de opening van de Rijn-Deltaroute bij Poederoijen. De week daarna heeft de minister verlof. OCW GIRLS Vrijdag 18 april is minister Plasterk aanwezig bij het jubileumprogramma van het Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties in De Duif in Amsterdam. Hij zal de slotspeech houden. Zaterdag woont hij in Den Bosch het congres Wegens bijzondere omstandigheden bij. Maandag brengt een groep meiden hem op het departement een bezoek in het kader van de landelijke Girlsday, een initiatief om meisjes tussen 8 en 15 jaar bekend te maken met technische opleidingen en beroepen. Woensdag 23 april opent de PvdA-bewindsman het kunstproject Jip en Janneke in Amsterdam, waarna hij een toespraak houdt bij de manifestatie Amsterdam Wereldboekenstad. Vrijdag de 26 e is de minister in het Groninger Museum om de tentoonstelling Go China te openen en maandag 28 april brengt hij een werkbezoek aan de Universiteit Maastricht. Als de tijd het toelaat, wipt hij nog even binnen bij het Bonnefantenmuseum. ROC Voor staatssecretaris Van Bijsterveldt staat er op maandag 21 april een werkbezoek aan het ROC in Nijmegen op het programma. Daarna verricht ze in Veenendaal de officiële opening van de nieuwbouw van het Ichthus College. Vrijdag de 25 e neemt de CDA er in s-gravenzande het boek Historisch drieluik in ontvangst. SZW AANDACHTSCENTRUM Minister Donner gaat op vrijdag 18 april naar een symposium van de Vereniging Oecumenisch Centrum voor Informatie en Ontmoeting ter gelegenheid van het 25-jarige bestaan van het aandachtscentrum, in de Evangelisch-Lutherse kerk in Den Haag. Op 21 april gaat hij op werkbezoek naar Lichtenvoorde en Dinxperloo in de Achterhoek over het arbeidsmarktbeleid voor oudere gehandicapten. s Avonds spreekt hij tijdens een CDA-avond over de arbeidsmarkt in Sociëteit De Roode Leeuw in Terborg. Op 28 april gaat hij op werkbezoek naar Breda, waar het zal gaan over het wettelijk minimumloon en de Wet Arbeid van Vreemdelingen (WAV). SCHULDEN Staatssecretaris Aboutaleb is op 18 april in Utrecht bij een bijeenkomst van de Commissie Gelijke Behandeling in het kader van het afscheid van voorzitter Alex Geert Castermans. Iedereen heeft recht op gelijke behandeling is de titel daarvan. Op 22 april spreekt hij tijdens de ondertekening van de overeenkomst van het Landelijk informatiesysteem Schulden in Nieuwspoort. Op 24 april heeft hij in Gouda een regionale participatietop, onder leiding van wethouder Marion Suijker. Verkeer en Waterstaat VEILIGHEID In Utrecht spreekt minister Eurlings op maandag 21 april de bezoekers van een symposium over de Randstad toe. Hij zal ingaan op de mate waarin de Randstad bereikbaar is en blijft. Op donderdag 24 april is hij aanwezig bij het Nationale Verkeersveiligheidscongres (NVVC) in de Rotterdamse Doelen. De veiligheid in het verkeer wordt steeds beter, maar gekeken wordt naar de doelstellingen voor 2010 en Saillant detail: bij een paneldiscussie treedt de minister in debat met zijn voorganger Karla Peijs. WATERECONOMIE Voor staatssecretaris Huizinga staat op dinsdag 22 april een kennisconferentie Leren met water op het programma. Er zijn meer dan tachtig onderzoeksprojecten op het gebied van waterbeheer. De resultaten uit verschillende innovatieprogramma s worden gedeeld met zogenoemde waterprofessionals, die voor 250 euro kunnen intekenen. Naast een plenair debat vinden ook workshops plaats over het herontdekken van water en de watereconomie. Vrom WATERWONEN Minister Cramer gaat maandag 21 april naar het Westland voor een werkbezoek. Later op de dag neemt ze samen met collega Eurlings in Nieuwspoort het langverwachte advies van de commissie-elverding in ontvangst. Oud-DSM-voorzitter Peter Elverding zal aanbevelingen doen om de besluitvorming rond infrastructurele projecten te versnellen. Op 22 april wordt aan Cramer op Vrom de klimaatuitgave van National Geographic officieel overhandigd. Op 23 april heeft ze een congres over waterwonen in Rotterdam. Ze gaat daarna op werkbezoek om te kijken naar de sanering van de voormalige fabrieksterreinen in Oudenbosch bij Breda. Op 24 april heeft ze een AO over de uitvoering van de Nota Ruimte. Op 28 en 29 april zit ze in Parijs voor de driejaarlijkse top van het Environmental Policy Committee (Epoc), dat verantwoordelijk is voor het milieudeel van de Oeso-programma s. WIJKEN Minister Vogelaar gaat maandag 21 april op wijkenbezoek in Eindhoven. Over de wijk Bennekel gaat het dit keer. Dinsdag heeft ze een AO over energiebesparing en woensdag 23 april over de wijken. VWS INNOVATIE Minister Klink gaat op 21 april op werkbezoek in Den Haag bij de Haagse instelling in de geestelijke gezondheidszorg Parnassia. Op woensdag 23 april heeft hij in Den Haag een startbijeenkomst van het Zorginnovatieplatform in Den Haag, waarin het over innovaties in de zorg moet gaan. KINDERMISHANDELING Minister Rouvoet gaat maandag 21 april naar de bijeenkomst Raak! in Utrecht, waar de Commissie-Opstelten de plannen voor de aanpak van kindermishandeling zal presenteren. Op dinsdag 22 april gaat hij op werkbezoek naar Berlijn dat in het teken van de jeugdzorg zal staan. BEELDBANK Staatssecretaris Bussemaker gaat zaterdag 19 april naar de finale van de Korfbal League in sportpaleis Ahoi te Rotterdam. Op dinsdag 22 april neemt ze tijdens een symposium over de Olympische spelen in 2028 in het Concordia Theater de plannen van NOC*NSF hiervoor in ontvangst. Donderdag 24 april opent ze in Diligentia de beeldbank van de Tweede Wereldoorlog, waar de foto s uit de periode in zijn opgenomen. PM 18/4 5

6 roerende zaken > Inflatiecalculator Topless vergaderen Topless vergaderen, het is niet wat u denkt. Wat het dan wel is? Laptop, blackberry en andere elektronische apparaten zijn bij een aantal bedrijven in Silicon Valley voortaan verboden bij vergaderingen. Hiermee moet de productiviteit worden verhoogd, want gedeelde aandacht leidt immers tot betere resultaten, zo hoopt men althans. Hoe lang zal het duren eer (lap)topless-vergaderen de departementen verovert? Het Centraal Bureau voor de Statistiek publiceert elke maand het inflatiecijfer. Dit cijfer representeert de prijsstijging van een gemiddeld pakket goederen en diensten. Maar wat betekent dit cijfer concreet? Iedereen heeft een uniek uitgavenpatroon, waardoor prijsstijgingen niet een op een vertaalbaar zijn. Daar heeft het CBS nu een oplossing voor gevonden. Met de persoonlijke inflatiecalculator zie je in een handomdraai hoe de inflatie op jouw consumptiepatroon van toepassing is. Het CBS wil op deze manier laten zien dat het gewicht van bepaalde consumptieartikelen (roken, autorijden) een belangrijke rol speelt in het berekenen van de inflatie. Kijk hoe de stijging voor u uitpakt op De private sector trekt aan de best and the brightest, maar het is ook belangrijk dat er goede mensen werken in de gezondheidszorg of bij het ministerie van Financiën. DNB-baas Nout Wellink zegt in Het Financieele Dagblad de Balkenende-norm niet geschikt te vinden als spil van het salarisgebouw in de publieke sector. Er zijn geen winnaars. Aldus Dick Schoof (DG Veiligheid), die namens minister Ter Horst onderhandelde, in de Volkskrant over de politie-cao die deze maand wordt ondertekend. OCW heeft nu wel even genoeg vrouwen in het MT. Schrijft SG Koos van der Steenhoven van OCW op zijn weblog nadat José Lazeroms is benoemd als DG en de m/v-verhouding in het MT op 2-3 staat. Er zijn heel goede redenen om een extern adviseur in te huren. Maar er zijn ook veel redenen om dat niet te doen. Minister Guusje ter Horst (BZK) opent de nieuwe vestiging van consultant Twynstra Gudde in Den Haag. Of ze zelf gebruik zal maken van de adviseurs van dit kantoor, is maar zeer de vraag. 6 PM 18/4

7 roerende zaken < Eén bestuurder minder op de weg Socialistisch bladerboek Als kind, nog onwetend, onnozel en niet gehinderd door al te veel kennis, meende ik dat socialisten aardige mensen waren, aldus Mei Li Vos, Tweede Kamerlid voor de PvdA in het openingswoord van Het Socialisten Boek. Deze uitgave van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis is mooi vormgegeven. Met vooral beeld en een beetje tekst wordt de geschiedenis van het socialisme in de breedste zin van het woord geschetst. Van de oprichting van de SDAP op 26 augustus 1894 tot en met de verkiezing van de nieuwe PvdA-voorzitter Lilianne Ploumen op 6 oktober 2007 en alles wat ertussenin zit. De politieke affiches zijn prachtig en daarmee is het een bijzonder bladerboekje. Annemieke Nijhof, de nieuwe DG Water bij Verkeer en Waterstaat, draagt haar steentje bij als het om het oplossen van verkeersopstoppingen gaat. Ze is de eerste topambtenaar zonder auto met chauffeur, schrijft Profiel, het huisblad van VenW. Het is haar eigen keuze, stelt ze: met het openbaar vervoer is de afstand tussen huis en werk prima te overbruggen. Goed voor het milieu én tegen de files. Twee weken geleden berichtte opinieblad HP/De Tijd nog over het aantal topambtenaren in de rijksdienst dat wel beschikt over een auto met chauffeur. Nijhofs departement telt volgens het onderzoekje acht toppers die zich laten rijden: de minister en staatssecretaris, de SG, vier DG s en de IG. Daarmee is VenW een lage middenmoter: andere ministeries tellen respectievelijk 4 (AZ) tot 32 (Defensie) gereden toppers. VenW telt er nu dus eentje minder. Veronica gaat de politiek in Via sms jes meepraten in de Kamer. Het idee is al vaker geopperd en weggehoond, maar televisiezender Veronica gaat het doen: een voorstel op de Kameragenda zetten met hulp van de kijker thuis. Rapper en televisiepresentator Lange Frans maakte enige tijd geleden al een lied over complottheorieën rondom het Binnenhof, genaamd Kamervragen. Nu maakt hij een televisieprogramma dat moet uitmonden in een heus burgerinitiatief. Het experiment met het burgerinitiatief loopt in mei af, en de geëngageerde rapper wil voorkomen dat het een stille dood sterft. Voor een burgerinitiatief zijn handtekeningen nodig. Het initiatief werd eerder gebruikt door Milieudefensie in hun strijd tegen fout vlees en door Friese moeders die willen dat hun kroost minder laat in de avond op stap gaat. In vijf liveshows worden telkens drie voorstellen aan het publiek gepresenteerd. Samen met betrokkenen, politici, belangenorganisaties en deskundigen zet presentator Lange Frans de voor- en nadelen van het voorstel tegen elkaar af. Eén voorstel uit iedere aflevering gaat door naar de finale in de zesde aflevering. Het winnende voorstel geniet tegen die tijd, zo hoopt Veronica, inmiddels zoveel bekendheid, dat die handtekeningen best te verzamelen zijn. Lange Frans stelt Kamervragen, vanaf maandag 21 april, uur PM 18/4 7

8 nieuws > Luchtkwaliteit lijkt wel gebaat bij limieten Lagere snelheid vergroot file Het plan om files te bestrijden door zones aan te wijzen waar de snelheid niet hoger mag liggen dan 80 km per uur, is mislukt. Maar kom er nu nog maar eens vanaf. Bovendien komen de 80-kilometerzones de luchtkwaliteit ten goede, aldus de gemeente Leidschendam-Voorburg. VenW Op het stuk snelweg waarover menig rijksambtenaar s ochtends Den Haag inrijdt mag slechts 80 kilometer per uur worden gereden. Een maatregel die toenmalig minister Peijs nam tegen de lange files die reikten van het Prins Clausplein tot in het Haagse centrum. De snelheidslimiet werd verlaagd in november 2005, tegelijk met snelheidslimieten op andere filegevoelige wegen. Automobilisten worden gecontroleerd aan de hand van trajectcontroles. In april 2006 concludeerde Peijs in een tussentijdse evaluatie dat de 80-kilometerzones niet of nauwelijks helpen. Op drie van de vier trajecten waar de snelheidslimiet was verlaagd naar 80 km per uur was de filedichtheid juist toegenomen. Op de Utrechtsebaan bij Voorburg zelfs met 69 procent. In oktober 2006 liet Peijs weten dat ze de snelheid weer wilde verhogen naar 100 km per uur. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Eerst moet worden onderzocht of de luchtkwaliteit niet verslechtert wanneer auto s weer 100 gaan rijden. Daar is men nog niet helemaal over uit: volgens de eerste evaluatie was die verslechterd door de limiet van 80 km, maar de gemeente Leidschendam-Voorburg denkt juist dat instelling van de zone een positief effect heeft gehad op de luchtkwaliteit. Dan is er nog de geluidsoverlast. Complicerende factor is de Wet geluidhinder die voorschrijft dat wanneer toch wordt gewerkt aan de Utrechtsebaan, de overlast maar meteen moet worden teruggebracht tot de in het verleden vastgestelde hoogst toelaatbare geluidsbelasting. Alleen het terugbrengen in de oude situatie is dus niet voldoende. Het ministerie zette al geluidsschermen neer, Leidschendam-Voorburg moet de aansluitende rij schermen neerzetten. Dat kan nog even duren: de subsidie is nog niet binnen. De gemeente heeft de aanvraag meer dan eens moeten indienen omdat de regeling tussentijds werd aangepast. De minister schreef in oktober 2006 nog dat aanpassing van de snelheidslimiet circa twee jaar zou duren. De kans dat het dit jaar nog gaat lukken wordt zeer klein geschat door de deskundigen. Het wordt waarschijnlijk 2009 voor we de schermen kunnen plaatsen, aldus een gemeentewoordvoerder. Dan is het nog niet zeker dat het weer lekker doorrijden is op de Utrechtsebaan. Eerst moet het verkeersbesluit worden genomen dat nodig is om de snelheidslimiet te verhogen. En dan gaan we de normale procedures in waarbij iedereen bezwaar mag maken, aldus de zegsman van Leidschendam-Voorburg. De gemeente zelf is ook van plan dwars te gaan liggen vanwege het effect op de luchtkwaliteit. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat kan op dit moment weinig zeggen over de ervaringen met de 80-kilometerzone. Er wordt hard gewerkt aan een evaluatie die binnenkort naar de Kamer wordt gestuurd. < [Eefje Rammeloo] Minister Bos gedoogt in afwachting van wetswijziging Molestverzekering militairen via achterdeur Minister Bos van Financiën overweegt de wet die molestverzekeringen verbiedt ongedaan te maken. Ondertussen vinden verzekeringsmaatschappijen al sluipwegen om militairen in gevaarlijke situaties extra dekking te bezorgen. Verzekeringsmaatschappij De Noordhollandsche van 1816 biedt militairen een Defensie Aanvullingsplan dat door de minister wordt gedoogd. DEFENSIE Een molestverzekering mag niet in Nederland. Wanneer een crisissituatie zou uitbreken, moeten verzekeraars massaal uitkeren en daar hebben ze de fondsen niet voor. De regel werd ingesteld vlak na de Tweede Wereldoorlog, toen de angst voor oorlogssituaties nog reëel leek. Maar tijden veranderen. De kleine verzekeraar De Noordhollandsche van 1816 is de eerste die een dergelijke verzekering wél aanbiedt. Ho ho, wijst directeur Kas Verhagen terecht. Een molestverzekering is een oorlogsverzekering. Dat is deze niet. Wat dan wel? Het Defensie Aanvullingsplan is een aanvullende verzekering voor militairen die vinden dat wat ze van de overheid krijgen, te mager is. Vakbond Acom vindt dat merkwaardig. Onze verzekeraar Aegon had een soortgelijk plan, maar dat werd verboden door De Nederlandsche Bank, zegt woordvoerder Jan Streian. In de clausule die De Noordhollandsche van 1816 bij haar ongevallenverzekering heeft gevoegd worden activiteiten in het kader van operaties van internationale organisaties waarvan Nederland deel uitmaakt, niet als molest aangemerkt. Dat heeft te maken met risicoperceptie, vindt Verhagen. Volgens het kabinet is er in Afghanistan nog steeds sprake van een vredesmissie. Als we zouden aanvoelen dat alles er kommer en kwel is, dan zouden we het niet in de dekking stoppen. Onze jongens zijn veel langer in Nederland waar ze ook risico lopen. De verzekering is ook bedoeld voor het geval ze van het trapje vallen tijdens het ramen wassen. Volgens Trivizier, het blad van de vakbond voor jonge militairen (BBTV), heeft inmiddels één zwaargewonde militair een uitkering ontvangen. Drie anderen komen in aanmerking. Acom, die de kwestie aan de kaak stelde bij de PvdA, is niet overtuigd. Typisch Nederlands. Zet in de wet dat het niet mag en gebeurt het toch dan gedoog je het, verzucht Streian. Hij is het niet eens met de inschatting van De Noordhollandsche. De jongens die worden uitgezonden raken soms levensgevaarlijk gewond en kunnen 100 procent invalide raken. Dan is er wel degelijk sprake van oorlogsgeweld. Acom biedt leden een aanvullende verzekering aan bij een buitenlandse maatschappij, die expliciet oorlogsgeweld wel verzekert. Over het zogenoemde Defensie Aanvullingsplan dat concurrent BBTV aanbiedt heeft hij zijn twijfels. Ze zullen uitbetalen zolang het over incidenten gaat, maar als een bus met zestig militairen op een landmijn rijdt dan moeten we nog maar zien. Minister Bos van Financiën denkt erover de wet die molestverzekeringen verbiedt, te veranderen, omdat het onnodig beperkend zou zijn. Zolang hij met die heroverweging bezig is, gedoogt hij een verzekering zoals die van de Noordhollandsche van Een toekomstige wetswijziging biedt voor Acom ruimte opnieuw met verzekeraar Aegon om de tafel te gaan. Aegon laat weten het voorstel van de minister af te wachten. Wanneer hij inderdaad besluit om de wet te versoepelen dan wel af te schaffen, zal de verzekeraar zich beraden op een clausule die molest verzekert. < [ER] 8 PM 18/4

9 nieuws > Tweede Kamer zet rem op zelfregulering Sigarettenfabrikant pleit voor verhogen leeftijdsgrens Als het aan tabaksfabrikant Philip Morris Holland ligt, verschuift de leeftijdsgrens waarop jongeren sigaretten mogen kopen van zestien naar achttien jaar. Maar de Tweede Kamer ziet het niet zitten. VWS Philip Morris Holland, producent van onder meer Marlboro, loopt naar eigen zeggen voor de wet uit als het gaat om (zelf)regulering in de sector. Dat zegt Michiel Krijvenaar, manager corporate affairs van de tabaksfabrikant in Bergen op Zoom. Zo maakte de internationale tak van het concern, Philip Morris International, bekend niet meer de naam Marlboro te voeren op Formule 1-wagens van Ferrari. In Europa, waar tabaksreclame aan banden is gelegd, gebeurde dat overigens al niet meer. Krijvenaar: Een goede samenhang van distributie, marketing en vergunningen draagt bij aan een effectievere wet- en regelgeving. Dat is ons belang. Er is een heel duidelijk kader, maar daarbinnen zien we duidelijk mogelijkheden tot verbetering. Wij hebben onze verantwoordelijkheid: we waarschuwen voor de gevaren van roken. We richten ons alleen op volwassenen. Philip Morris Holland is sterk voorstander van zelfregulering in de tabaksbranche, zegt Krijvenaar, maar dan moet het wel werken. Het vaststellen van een leeftijdsgrens is niet aan de sector. Dat is aan de overheid. Er moet een aantal wetgevingshobbels worden we richten ons alleen op volwassenen genomen, voor zoiets landelijk ingevoerd wordt. Brancheorganisatie SSI, waarvan Philip Morris Holland geen lid meer is, pleitte in 2006 al voor een verhoging van de leeftijd waarop sigaretten mogen worden gekocht naar achttien jaar. Krijvenaar heeft een simpele reden voor de verhogingswens: het verduidelijkt de regelgeving omtrent tabak. Volgens de wetgever zijn mensen boven de achttien wijs genoeg om zelf beslissingen te maken: ze mogen stemmen, trouwen en autorijden. Verhogen van de leeftijdsgrens zou ook prima passen in de doelstellingen van het kabinet, meent Krijvenaar: Het bestrijden van jeugdroken is een van de speerpunten van de overheid. Dat streven delen we ook. Maar zet het even door. Roken is voor volwassenen in Nederland, vinden wij. De overheid wil de verkoop van tabak aan zestienjarigen nog niet verbieden. Dat is merkwaardig. De overheid is zelf pleitbezorger van strengere wetgeving. De Tweede Kamer is het niet eens met de branche. Wij zijn geen voorstander van het verhogen, zegt VVD-Kamerlid Edith Schippers. De overheid heeft allerlei maatregelen genomen om het roken onder jongeren te verminderen, maar de huidige regels worden helemaal niet gehandhaafd. GroenLinks-fractievoorzitter Femke Halsema is kort in haar antwoord. Eerst maar eens de huidige grens handhaven. Dan zijn we al een tijdje verder. < [Rutger van den Dikkenberg] Yvonne Kroese Burger en staat Is het gek dat in de zaak Wilders versus de staat, een derde van de Nederlanders aangeeft Wilders te geloven? Niet als we bij Herman Tjeenk Willink te rade gaan. De vicevoorzitter van de Raad van State constateert een dreigende uitholling van de democratische rechtsstaat van binnenuit. In zijn beschouwing bij het jaarverslag somt hij een aantal oorzaken op zoals onkunde van politici, bestuurders en journalisten en een verkeerd streven naar efficiency. In diezelfde week kwam ombudsman Brenninkmeijer in aanvaring met de Tweede Kamer over de conclusies in zijn jaarverslag. Prestatiecontracten die de werkdruk opvoeren en marktwerking in de thuiszorg, leiden tot een hufterige overheid, stelde Brenninkmeijer. Ook hij constateerde dat een falende overheid de rechtsstaat onder druk zet. Gelukkig doet Rita Verdonk haar uiterste best de burger weer bij de politiek te betrekken. En wat blijkt? Bij de aanhang van Trots op Nederland leven allerhande politieke ideëen. Ik vind dat de belastingen moeten worden afgeschaft, want het is gewoon niet eerlijk. Ik moet betalen voor de kinderen van de buren, want die krijgen nu gratis schoolboeken, schrijft Henk op de website van Ton. Ene wuppiejuppie stelt voor alle politici met Haagse ervaring het land uit te jagen. Rita zelf ook, want regels zijn regels, nietwaar? Ook over de files is door een Ton-stemmer nagedacht. De auto s krijgen vleugeltjes zodat ze over de files heen vliegen. De Wikipedia-achtige website van Verdonk moest na een paar dagen al tijdelijk gesloten worden vanwege pleidooien voor gratis aambeienzalf, gratis vuurwapens en publiek bezit van nieuwslezeres Sacha de Boer. Sinds de opstand van Fortuyn blijkt een grote groep kiezers nog steeds ver af te staan van de parlementaire zeden. Partijleider Verdonk kan zich daar alles bij voorstellen. In een speech in Ede zette zij zich af tegen Den Haag en sprak zij over lachwekkende debatten. Verdonk: In de Kamer discussieert men erover of goudvissen wel of niet in een kom verkocht mogen worden, of oma s en opa s een cursus moeten volgen om op hun kleinkinderen te passen en of vrouwen langer borstvoeding moeten geven. Onderwerpen waar de gemiddelde Ton-stemmer uitstekend mee uit de voeten kan, zou ik denken. Maar Rita keek haar aanhang recht in de ogen en wreef extra zout in de wonden: Den Haag ziet u als een soort crimineel, ziet u als dom, ziet u als een melkkoe. We moeten uit die spiraal komen. Waarvan acte. guikje@pm.nl PM 18/4 9

10 nieuws > Frans Brom van het Rathenau Instituut ziet taboe bij burger slinken Niet stoppen met denken over embryo-onderzoek De burger denkt eigenlijk heel genuanceerd over wetenschappelijk onderzoek met embryo s, zo is de conclusie van Frans Brom, die voor het Rathenau Instituut onderzoek deed naar de publieke opinie over dit ethische dilemma. In september 2007 is besloten het moratorium op het kweken van embryo s voor wetenschappelijke doeleinden te verlengen, maar de discussie raakt niettemin in een stroomversnelling. VWS Meer dan status alleen, zo luidt de titel van een onderzoek van het Rathenau Instituut over wat burgers vinden van embryo-onderzoek. Het gaat dan om wetenschappelijk onderzoek met embryo s die overblijven bij een ivf-behandeling, soms ook slechts een klontje cellen dat nooit zal uitgroeien tot een mens, maar wel voor wetenschappelijke doeleinden gebruikt zou kunnen worden. Burgers vinden de statusvraag (wanneer moeten we precies spreken van beschermwaardig leven?) minder interessant dan concrete en praktische overwegingen, is een van de conclusies in het onderzoek, dat geleid werd door de ethicus Frans Brom. Dat is waar de titel naar verwijst. Broms project is het vervolg op een korter onderzoek dat in 2001 werd gedaan door het Rathenau Instituut. Toen bleek dat 52 procent van de Nederlanders vond dat embryonale stamcellen niet zonder meer voor wetenschappelijk onderzoek mogen worden gebruikt. In het eerste Kamerdebat in 2002 over het tijdelijke verbod op het kweken van embryo s voor onderzoek werd dit aangevoerd als argument voor een verbod. De wet voorziet in een tijdelijk verbod op het kweken van embryo s voor onderzoek, maar laat wel de mogelijkheid open om dit verbod in de toekomst nog op te heffen. Een wetenschappelijke doorbraak, voortschrijdend inzicht of een grotere acceptatie door burgers zouden gronden hiervoor kunnen zijn. Het kabinet legde in het coalitieakkoord vast het moratorium gedurende zijn zittingsduur niet te willen opheffen. Het moratorium op het kweken van embryo s voor wetenschappelijk onderzoek werd in september 2007 verlengd en een beetje gewijzigd: in de wet wordt nu geen datum meer genoemd waarop een beslissing over opheffen van het verbod genomen moet zijn. Een van de conclusies die u trekt is dat de burger niet zwart-wit denkt over embryoonderzoek. Verbaasde dat gegeven u? Eerlijk gezegd wel ja. De burger denkt eigenlijk heel genuanceerd over wetenschappelijk onderzoek met embryo s. Als het gaat om de grenzen van wetenschappelijk onderzoek met embryo s weegt de burger in zijn oordeel aspecten mee als: waar komt het embryo vandaan, wie heeft de zeggenschap erover, zijn er donoren bij betrokken, wat is het doel van het onderzoek met embryo s en zijn er alternatieven voor handen om tot dezelfde inzichten te komen? Het gaat om het samenspel van deze argumenten die de burger meeweegt in zijn oordeel. Ook over combinaties van menselijk en dierlijk materiaal is men niet direct afwijzend. Men is bereid erover na te denken. wie mag beschikken over het bloed uit de navelstreng? In september 2007 is besloten het moratorium op het kweken van embryo s voor wetenschappelijke doeleinden te verlengen. Waarom vond het Rathenau Instituut het nodig nu met dit onderzoek te komen? De discussie over het moratorium is inderdaad voorlopig afgerond, maar er is nog een aantal vragen dat onbeantwoord is gebleven. De belangrijkste boodschap van dit rapport moet eigenlijk zijn dat we niet moeten stoppen met denken over embryo-onderzoek nu er een moratorium is. Welke vragen behoeven nodig een antwoord? Er zijn eigenlijk drie problemen waarvoor nog geen oplossing is. Het eerste gaat over de zeggenschap van paren over eicellen of embryo s die na een succesvolle ivf-behandeling overblijven. De vraag of ze deze willen afstaan ten behoeve van de wetenschap overvalt hen nu meestal; dat zorgt voor een vermenging van twee totaal verschillende procedures. Mensen zijn op zo n moment vooral betrokken bij de eigen voorplanting en niet bezig met de wetenschap of iets anders. Hoe moet deze vraag gesteld worden en wanneer, is een vraag die we nog moeten beantwoorden. Wat zijn de twee andere problemen? Het tweede probleem is dat de wet niets regelt voor de zeggenschap over ander lichamelijk materiaal dan embryo s. Wie mag bijvoorbeeld beschikken over het bloed uit de navelstreng? De wet zegt daar niks over. De derde lacune betreft die van de niet levensvatbare embryo s dat zijn embryo s die niet geheel zijn volgroeid en de zogeheten cybriden, combinaties van menselijk en dierlijk materiaal. Ook daarover zegt de wet niets, terwijl de ontwikkelingen op dit gebied wel doorgaan. Aan wat voor ontwikkelingen moeten we dan denken? In het Verenigd Koninkrijk is een wetsvoorstel in voorbereiding dat het gebruik van cybriden moet toestaan. Daar is veel kritiek op. Mensen lopen er tegen te hoop. Dat kunnen wij hier ook krijgen als we de discussie niet voeren. Verwacht u dat de Nederlandse bevolking liberaler is geworden als u dit onderzoek over vijf jaar zou herhalen? Dat is een heel interessante vraag om een eventuele volgende keer mee te nemen. < [Chris van de Wetering] Frans Brom (1963) is hoofd Technology Assessment van het Rathenau Instituut in Den Haag. Daarnaast is hij bijzonder hoogleraar ethiek van de levenswetenschappen in Wageningen. In 1991 werd hij toegevoegd onderzoeker bij het Centrum voor Bio-ethiek en Gezondheidsrecht (CBG) van de Universiteit Utrecht. Vanuit de universiteit werd hij gedetacheerd bij het ministerie van LNV, onder meer als adjunctsecretaris van de Voorlopige Commissie ethische toetsing genetische modificatie van dieren. 10 PM 18/4

11 nieuws > Motie-Wilders al in 2005 aangenomen CDA: Boerkaverbod schendt godsdienstvrijheid De Tweede Kamer buigt zich volgende week over het kabinetsvoorstel om te beginnen met het boerkaverbod voor ambtenaren. BZK De discussie over het boerkaverbod wordt er niet simpeler op. Donderdag 24 april spreekt de Tweede Kamer over de brief die het kabinet in februari naar de Kamer stuurde. Daarin meldden de betrokken bewindslieden dat er wat hen betreft geen algemeen boerkaverbod komt, maar dat gelaatsbedekkende kleding wel wordt verboden op scholen en voor ambtenaren in dienst bij de overheid. Het kabinet is van oordeel dat het dragen van gelaatsbedekkende kleding niet verenigbaar is met goed ambtenaarschap, staat in de brief. De partijen op de rechtervleugel zijn het niet met het kabinet eens. PVV-Kamerleden Wilders en Fritsma dienden een wetsvoorstel in om boerka s en nikabs in het openbaar te verbieden. VVD er Henk Kamp wil een verbod op álle gelaatsbedekkende kledij. Coalitiepartij CDA schippert tussen de varianten en kiest om praktische redenen voor het kabinetsvoorstel. Wij vinden gelaatsbedekkende kleding helemaal niets, zegt CDA-Kamerlid Madeleine van Toorenburg. De insteek van Henk Kamp is prima, het gaat om de identificatie. Dat is een heel sympathieke invalshoek, alleen kunnen we niet zover gaan, zeggen deskundigen. Het verbieden van boerka s, of het nu is door middel van een wet tegen alle gelaatsbedekkende kleding of alleen een wet tegen islamitische kleding, komt neer op een schending van de godsdienstvrijheid, zegt Van Toorenburg. Het is juridisch niet mogelijk om gelaatsbedekkende kleding overal te verbieden, want de godsdienstvrijheid komt ter diende Wilders samen met VVD er Frans Weekers een nieuwe motie over het onderwerp in, omdat het kabinet nog geen stappen had ondernomen om de eerste motie uit te voeren. Nu dat nog steeds niet gebeurd is, achtte de PVV het tijd om zelf met een voorstel te komen, zegt Fritsma. We willen dat het strafbaar wordt om op openbare plaatsen een nikab of een boerka te dragen. Het Kamerlid geeft daar drie redenen voor, waarvan hij het eerste punt het belangrijkst acht. De boerka is een uiting van afwijzing van westerse kernwaarden en -normen, zoals de gelijkheid van mannen en vrouwen. Het is pleegt. Er zijn zat voorbeelden in het buitenland die dat onderschrijven: bankovervallen gepleegd door mensen in boerka. Fritsma meent niet dat een verbod op alleen de islamitische kledij in strijd is met de grondwet, zoals Van Toorenburg denkt. In artikel 6 staat de godsdienstvrijheid beschreven. Dat artikel kent een veel ruimere beperking dan iedereen denkt, zegt hij. De PVV staat volgens Fritsma negatief tegenover het wetsvoorstel van Kamp, dat naast de boerka alle gelaatsbedekkende kleding wil verbieden. Plat gezegd vinden we dat de VVD het probleem veralgemeniseert. dan in het geding. De VVD geeft een politiek-correcte draai aan het probleem Er wordt een Praktisch gezien zijn politiek-correcte draai we daarom voor het aan het probleem gegeven. voorstel van het kabinet. Beperking van de godsdienstvrijheid is niet goed voor de sociale cohesie. Over de PVV-variant is de CDA er kort: We zijn principieel tegen het plan van Wilders, omdat we veel aan godsdienstvrijheid hechten. De VVD zal pleiten voor het eigen wetsvoorstel, zegt een medewerker van Henk Kamp. De partij van Geert Wilders ziet niets in de varianten van Kamp en het kabinet, zegt PVV- Kamerlid Sietse Fritsma. Geert Wilders kwam als zelfstandig kamerlid in 2005 met een motie om tot een boerkaverbod te komen, die destijds door de Kamer werd aangenomen. Een jaar la- een symbool van vrouwenonderdrukking. Een boerka is onverenigbaar met de westerse waarden en dus in strijd met de democratische rechtstaat. Daarnaast belemmert de boerka de emancipatie van vrouwen in de Nederlandse samenleving: het staat hun representativiteit in de weg en belemmert het krijgen van werk en contact. Als derde punt noemt Fritsma de veiligheid. De kleding levert een ongewenst veiligheidsrisico op, zegt hij. Het wordt als bedreigend beschouwd. Je bent onherkenbaar. Je kan ook niet geïdentificeerd worden als je een misdrijf Het gaat ons om het boerkaverbod, dat is het meest urgent. We krijgen heel veel mailtjes van heel veel mensen die de boerka s waarnemen en zich eraan storen. Wij vinden het probleem zo groot dat het op z n plaats is een boerkaverbod in te stellen voor de openbare ruimte. Het kabinet zal die mening niet delen en dat betreuren wij. Rechts is dus verdeeld over het verbod op gelaatsbedekkende kledij. Drie partijen met drie verschillende visies. En met coalitiepartij CDA die het regeringsstandpunt steunt, is het nu ieder voor zich. < [Rutger van den Dikkenberg] PM 18/4 11

12 Het Expertise Centrum Europa heeft een groeiende impact op nationaal beleid. De gevolgen voor procedures, organisatievormen en informatiesystemen van nationale overheidsorganisaties nemen daardoor ook toe. In samenwerking met Clingendael, de Erasmus Universiteit en TNO, heeft Het Expertise Centrum een tiendaagse leergang opgezet. Het thema van deze leergang is Europa en de uitvoering van beleid. De leergang bestaat uit vier tweedaagse modules, met een ééndaagse start- en slotbijeenkomst. In elke module wordt theoretische en praktijkgerichte kennis aangeboden. Docenten zijn wetenschappers, beleidsmakers, adviseurs en uitvoerders. Een bezoek aan Brussel maakt deel uit van het programma. Speciale aandacht is er voor de ICT gevolgen van Europees beleid. In 2007 vond de leergang voor de eerste keer plaats en werd door de deelnemers gewaardeerd met een 8. Een kleine greep van uitspraken uit de evaluaties: Zeer vakkundig, heel leerzaam, en met veel enthousiasme gebracht. Veel vakinhoudelijke kennis en praktijkervaringen. Complexe onderwerpen worden op een begrijpelijke manier uitgelegd. Leergang: Europa en de uitvoering van beleid Doelgroep Deze leergang is bedoeld voor professionals die in hun werk te maken hebben of krijgen met de Europese dimensie van beleidsuitvoering: Kosten Wanneer Informatie of via telefoonnummer

13 nieuws > GroenLinks prest gemeenten invloed als aandeelhouder te gebruiken Opvolger Cerfontaine snel bekend Opvallende namen prijken op de verlanglijstjes voor wie de nieuwe president van de Schiphol Group moet worden. Zowel oudcommandant der strijdkrachten Dick Berlijn, NS-president Aad Veenman, TNT-topman Peter Bakker als ex-schiphol-directeur Marike van Lier Lels worden getipt als opvolger van Gerlach Cerfontaine. Naar verwachting maakt Schiphol de naam van de nieuwe president binnen enkele weken bekend. VenW Eind dit jaar neemt Gerlach Cerfontaine afscheid als president-directeur van de Schiphol Group en nu al regent het achter de coulissen namen van potentiële opvolgers. De meest opvallende naam die in het circuit wordt genoemd is die van generaal Dick Berlijn, die deze maand afscheid nam als commandant van de Nederlandse strijdkrachten. Diverse ondernemers die direct met Schiphol zaken doen, bevestigen dat diens naam de laatste maanden voorkomt op lijstjes met gedoodverfde opvolgers van Cerfontaine. Dick Berlijn stamt uit een familie met een lange traditie in de (militaire) luchtvaart. Hij staat bekend als een manager met een goed gevoel voor pr, een talent dat niet de sterkste kant heet te zijn van de even flamboyante als stuurse Cerfontaine, die meteen zijn afscheid van Schiphol aankondigde nadat het kabinet liet weten af te zien van de voorgenomen privatisering van de luchthaven. De selectie van de opvolger van Cerfontaine is in handen van een headhuntersbureau, dat in de arm is genomen door de raad van commissarissen van de Schiphol Group. uitgangspunt is dat er al voor de zomer duidelijkheid moet zijn over wie de leiding van de luchthaven in handen krijgt. Het rijk (75,8 procent) en de gemeenten Amsterdam (21,8) en Rotterdam (2,4) zijn als aandeelhouders in de Schiphol Group wel belanghebbenden in de opvolgingskwestie, maar hebben daar geen directe stem in. Dat weerhield GroenLinks er niet van om alvast te komen met een eigen kandidatenlijst, ingediend door het Amsterdamse raadslid Marco de Goede, diens Rotterdamse collega Arno Bonte en Tweede Kamerlid Wijnand Duyvendak. Zij dringen aan op een groenere directeur voor Schiphol, en noemen daarbij drie namen: die van NS-president Aad Veenman, TNT-topman Peter Bakker en ex-schipholdirecteur Marike van Lier Lels. Vooral de laatste naam zal op Schiphol enige wenkbrauwen doen fronsen, want Van Lier Lels vertrok in 2005 uit de leiding van de luchthaven na een aanvaring met Cerfontaine. Ook de naam van oud-rabotopman Herman Wijffels, nu econoom bij de Wereldbank, weerklonk enige tijd in het circuit, maar deze zou inmiddels weer out of the picture zijn. Het Amsterdamse raadslid Marco de Goede vindt dat de gemeente Amsterdam zijn positie als aandeelhouder van Schiphol moet gebruiken om de luchthaven te verzekeren van een milieubewustere president dan Cerfontaine zich getoond heeft. Zowel Veenman, Bakker als Van Lier Lels voldoen zijns inziens aan dat profiel. De Goede: Aad Veenman gaat binnenkort weg bij de NS. Dit bedrijf slaagde erin sinds procent minder CO 2 uit te stoten bij een absolute reizigerswinst van 39 procent. Dat is een goede prestatie. TNT-topman Peter Bakker staat op het verlanglijstje van GroenLinks omdat zijn bedrijf milieuwinst boekte door enkel de allerschoonste vrachtwagens aan te schaffen. De gewezen Schiphol-directeur Marike van Lier Lels wordt geprezen om haar bemoeienis met een advies van de Energieraad, waarin de noodklok werd geluid over de almaar groeiende CO 2 -uitstoot van de transportsector in het algemeen en de luchtvaartsector in het bijzonder. Haar suggestie om de kosten van milieuvervuiling beter in de prijs van een vliegticket door te rekenen, viel bij de GroenLinksers in goede aarde. De Goede: Schiphol is gebaat bij een leiding die zich niet doodstaart op blinde megagroei, zoals Cerfontaine dat deed, maar juist rekening houdt met de ecologische balans. Dat is het ondernemen van de 21 e eeuw. De Goede zegt door collega-politici gekapitteld te zijn om de bemoeienis van zijn partij met een niet-politieke benoeming, maar vindt dat dit wel degelijk legitiem is. De Goede: Schiphol is gelukkig nog steeds in overheidshanden. Samen met de gemeente Rotterdam en het rijk bezit Amsterdam de aandelen. Die aandeelhouders hebben uiteraard invloed op de koers van het bedrijf. Niet voor niets is in de statuten bepaald, dat de raad van commissarissen verantwoording schuldig is aan de aandeelhouders over het aanstellen van een nieuwe president. Bemoeienis met het profiel is dus wel degelijk mogelijk. GroenLinks is tevens van mening dat de opvolger van Cerfontaine best wel met een wat lager salaris toe kan dan Cerfontaine. De Goede: In vergelijking met wat Balkenende verdient als premier van het hele land is zeven ton per jaar voor de verantwoordelijkheid over alleen maar Schiphol ons inziens erg overbetaald. Cerfontaine verdiende bij Schiphol in euro, plus (het recht op) euro aan bonussen. Schiphol is gebaat bij een leiding die zich niet doodstaart op blinde megagroei Gevraagd naar zijn toekomstplannen ontkent generaal Berlijn naar Schiphol over te stappen. Mij zijn deze geruchten inderdaad ter ore gekomen, maar sommige geruchten zijn waar en andere zijn loos, en deze zijn loos, aldus de generaal dinsdag 15 april in gesprek met PM voorafgaand aan de opening van de foto-expositie Schieten met scherp in perscentrum Nieuwspoort, twee dagen voor zijn definitieve afscheid als legercommandant. Ik weet nog niet wat ik ga doen, daar ga ik de komende zomer over nadenken. Een woordvoerster van de Schiphol Group wil niets kwijt over de opvolgingsprocedure, maar bevestigt wel dat de opvolger van Cerfontaine waarschijnlijk deze of volgende maand bekend zal worden, zodat deze waarschijnlijk al in september dit jaar aan de slag gaat. In een reactie op het gerucht dat Dick Berlijn zou zijn aangezocht voor de Schiphol-functie laat GroenLinks- Kamerlid Wijnand Duyvendak weten: Berlijn is luchtmachtblauw en niet landmachtgroen. Ik ben sceptisch. [René Zwaap] PM 18/4 13

14 nieuws > Utrecht en Den Haag grijpen gelegenheid aan om het culturele stadshart te vernieuwen Race om titel Europese culturele hoofdstad van 2018 volop in gang In 2005 besloot de Europese Commissie dat Malta en Nederland in 2018 aan de beurt zijn om een culturele hoofdstad te leveren. Een mooie uitdaging die diverse gemeenten inmiddels hebben opgepakt. Den Haag, Utrecht, BrabantStad en Maastricht lopen zich warm voor de kandidaatstelling. Het rijk beslist wie er in 2012 boven aan de voordracht prijkt. OCW Rotterdam was in 2001 culturele hoofdstad en dat legde de havenstad geen windeieren. Niet alleen kwamen dat jaar 2 miljoen bezoekers 20 procent meer dan in 2000 naar Rotterdam, ook in de jaren daarna bleef de toeristenstroom aanzienlijk. Het gevolg was een toename van de werkgelegenheid en een rol van betekenis op het internationale toneel. Volgens de toenmalige stichtingsvoorzitter Paul Nouwen is het predikaat erg belangrijk geweest voor het imago van Rotterdam. De nominatie maakte voorgoed een einde aan het clichébeeld van opgerolde hemdsmouwen, zei hij in de Volkskrant. De benoeming tot culturele hoofdstad betekent niet alleen internationale erkenning, het biedt tevens de kans om het culturele stadshart aan te pakken. Waar rotterdam in 2001 voornamelijk inzette op culturele festiviteiten en evenementen, grijpen Den Haag en Utrecht nu de gelegenheid aan om grote infrastructurele projecten van de grond te krijgen. Den Haag Voor het Haagse College van B en W komt het eventuele hoofdstadschap op het juiste moment. De Dr. Anton Philipszaal is gedateerd, het Lucent danstheater is toe aan een opknapbeurt en het Koninklijk Conservatorium verlangt een meer centrale ligging. Al jaren hoopt Den Haag op de bouw van een internationaal dans- en muziekcentrum om in één klap een reeks stedenbouwkundige en culturele problemen op te lossen. Een fikse investering, want de geraamde kosten Vanuit de EU wordt slechts zo n 1,5 miljoen euro per hoofdstad vrijgemaakt liggen tussen de 115 en 168 miljoen euro. Zij zien hun kans schoon om de bouw van het cultuurcomplex te koppelen aan de Europese kandidatuur. Het college heeft hoge verwachtingen, maar de finale beslissing ligt uiteraard bij de gemeenteraad, die zich er nog voor de zomervakantie over uitspreekt. Utrecht Concurrent Utrecht houdt er een andere mening op na. In 2013 viert de stad de Vrede van Utrecht, vernoemd naar het Europese verdrag dat 300 jaar geleden in de stad werd ondertekend. Wij zien dit als de opmaat naar de nominatie voor 2018, vertelt gemeentewoordvoerder Anita van Wijnbergen. Utrecht heeft ambitieuze plannen. Cees van Eijk, wethouder advertentie Mobiliteit voor bestuurders en ambtenaren w t (073) Welzijn, Cultuur en Integratie beoogt een grootscheepse uitbreiding van de culturele zone Vredenburg. Er komt een tweede schouwburg, waarin we onze culturele instellingen kunnen samenbrengen. Naast de bouw van een muziekpaleis en een nieuw theater in het stationsgebied, wil Utrecht ook wat doen in de wijken. Community Art kunst in de wijk draagt bij aan het woonplezier van de burgers. De kosten voor de vernieuwing van het culturele centrum lopen in de tientallen miljoenen, nog los van de kosten die Utrecht zou maken als culturele hoofstad. Kosten Behalve Den Haag en Utrecht, dingen Brabantstad een conglomeraat van Eindhoven, Helmond, Tilburg en Den Bosch en Maastricht naar de titel culturele hoofdstad van Europa in Niet dat er veel geld mee te verdienen valt. Vanuit de EU wordt slechts zo n 1,5 miljoen euro per hoofdstad vrijgemaakt, een schijntje vergeleken met de totale begroting. Uit de benchmark culturele hoofdsteden blijkt dat Lille culturele hoofdstad 2004 een slordige 73 miljoen euro spendeerde. Bijna een derde kwam voor rekening van de stad zelf. Lille besloot ook de omliggende steden bij het culturele plan te betrekken. Utrecht neemt de Franse stad als voorbeeld. Na het bezoek van wethouder Van Eijk en gedeputeerde Anneke Raven in januari van dit jaar, besloten zij Utrecht te nomineren als stad en als provincie. We betrekken plaatsen als Amersfoort, Woerden en Nieuwegein bij ons plan. De provincie geldt als een extra financieringsbron, zegt Van Wijnbergen. Eind van de maand start het college van B en W samen met de provincie een pr-campagne. Ook internationaal zal de stad zich op dit terrein manifesteren. Zo heeft het college onlangs een cultuurconvenant met Malta gesloten. Van Wijnbergen: Je kunt elkaar niet vroeg genoeg vinden! < [Marloes Vreeburg] 14 PM 18/4

15 nieuws > < Commissie van Toezicht Veiligheidsdiensten legt vinger op drie majeure missers AIVD onder vuur wegens foute inschatting Drieënhalf jaar na dato houdt de moord op Theo van Gogh de gemoederen in Den Haag weer bezig. De Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten bracht de afwegingsprocessen van de AIVD met betrekking tot Mohammed B. in kaart. We weten dat de AIVD nalatig is geweest, maar we weten niet wat we aan deze nalatigheid kunnen toeschrijven, aldus commissievoorzitter Irene Michiels van Kessenich. BZK Bob de Graaff, hoogleraar terrorisme en terrorismebestrijding aan de Universiteit Leiden, is vol lof over de Commissie van Toezicht. Het is een knap stuk werk, waarin de problemen bij de AIVD vóór 2004 keurig staan opgesomd. Wel is het jammer dat het rapport geen inzicht in de huidige AIVD verschaft. De Nederlandse intelligence community de verzamelnaam voor alle inlichtingendiensten in Nederland zet nog altijd haar vraagtekens bij het functioneren van de AIVD, verklaart De Graaff. Na 2004 is veel geld in de AIVD gepompt om de personele onderbezetting aan te pakken. Maar extra personeel alleen biedt geen oplossing, dit vergt juist meer coördinatie. Zolang de protocollen ongewijzigd blijven, is een herhaling van fouten niet uitgesloten. De Commissie van Toezicht (CTIVD) schetst in haar rapport dus een beeld van de AIVD vóór Met betrekking tot Mohammed B. komen drie belangrijke bevindingen aan het licht. Ten eerste wordt het ontbreken van een persoonsdossier van Mohammed B. opgemerkt. Daarnaast ontbrak een goede netwerkanalyse van de Hofstadgroep en tot slot bleek de samenwerking met de regionale korpsen onder de maat. De Graaff: Het meest opmerkelijke feit is wel dat de AIVD geen P-kaart [persoonsdossier, MV] van Mohammed B. heeft aangemaakt. Alle informatie die druppelsgewijs bij de AIVD binnenkwam, is hoofdzakelijk op zich beoordeeld, zodat een totaalbeeld niet werd verkregen, stelt de commissie. De Graaff : De AIVD beschikte over 150 documenten die verband hielden met Mohammed B., maar de aansluiting tussen de verschillende afdelingen ontbrak volledig. Zo werden de publicaties De ware moslim en To catch a wolf, die B. onder het pseudoniem Abu Zubair verspreidde, niet met hem in verband gebracht. Door deze compartimentering viel Mohammed B. tussen twee tafels en werd hij getypeerd als een persoon die in de periferie van het netwerk verkeerde, aldus De Graaff. Een onjuiste inschatting van de AIVD, stelt de CTIVD. Van personen die een actieve en belangrijke rol spelen in de groep, maar ten aanzien van wie (nog) niet het ernstige vermoeden bestaat dat deze personen betrokken zijn bij de voorbereiding van eventuele aanslagen, kan naar het oordeel van de commissie niet worden gezegd dat zij in de periferie van het netwerk verkeren. Had een aanslag voorkomen kunnen worden, wanneer Mohammed B. wel nauwlettend was gevolgd? Nee, luidde het antwoord van minister Ter Horst daags na het uitkomen van het rapport. Voorzitter Michiels van Kessenich reageerde direct op het persbericht: Die conclusie hebben we niet getrokken. We weten niet of de moord wel of niet voorkomen had de aivd slaagde er niet in lijnen te trekken tussen zaken en personen kunnen worden. De AIVD is nalatig geweest, maar we weten niet wat we aan deze nalatigheid kunnen toeschrijven. Het ministerie van BZK heeft het gewraakte persbericht inmiddels aangevuld, maar de boodschap blijft ongewijzigd. Minister Ter Horst wijt de nalatigheid aan het capaciteitstekort waar de AIVD voor 2004 mee kampte. De CTIVD onderschrijft dit tekort, maar voor de hoogleraar terrorisme is een uitbreiding van de personele krachten niet voldoende. In plaats van extra mankracht zou de dienst het eigen informatiebeleid onder de loep moeten nemen. Temeer omdat in de nasleep van 9/11 al werd geconstateerd dat zij haar informatiehuishouding niet op orde had. Connecting the dots was de belangrijkste les die men na 9/11 kon trekken, zegt De Graaff. De AIVD slaagde er in de drie jaar na de aanslagen niet in om lijnen te trekken tussen zaken en personen. Het spreekt niet voor zich dat dit nu met meer personeel wel gebeurt. De hoogleraar wil weten welke afdeling waar verantwoordelijk voor is. Deze vraag is alleen maar klemmender nu er meer personeel in huis is. Ook de politiek is er niet gerust op. Door het oplossen van het personele probleem is de AIVD niet per definitie verbeterd, zegt SP er Ronald van Raak. Tijdens het overleg op 23 april zal hij minister Ter Horst verzoeken de AIVD strenger te controleren om de structurele problemen aan te pakken. Naïma Azough (GroenLinks) ziet daar weinig in. Zij wil van Ter Horst weten hoeveel er geleerd is van het verleden om fouten in de toekomst uit te sluiten. CDA er Jan Schinkelshoek sluit zich hierbij aan. De AIVD heeft nogal wat lelijke steken laten vallen, ik wil zekerheid dat dit niet nogmaals gebeurt. Met het evaluatierapport van de commissie is voor Azough de kous niet af. De CTIVD heeft aangegeven dat zij door het doen van steekproeven het huidige functioneren van de dienst in kaart wil brengen. Ik juich dit toe. Het is belangrijk dat er empirisch onderzoek wordt gedaan om de dienst anno 2008 te inspecteren. De Graaff is het roerend eens met Azough. Het is jammer dat de CTIVD geen aanbevelingen heeft gedaan. Wie weet welke voorzieningen er nodig blijken? Hij heeft geen hooggespannen verwachtingen: De debatten in de Kamer worden gekenmerkt door een geringe kennis over de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Er is meer expertise nodig bij de leden om het debat met de regering aan te kunnen gaan. < [Marloes Vreeburg] PM 18/4 15

16 coverstory > De focus zou minder op lage kosten moet liggen en meer op waardecreatie De kunst van het aanbes Het mislukte administratiesysteem P-Direkt kostte de rijksoverheid 20,8 miljoen. 0ok bij andere ict-aanbestedingen verloor de overheid veel geld. De enig overgebleven kandidaat voor de nieuwbouw van het Rijksmuseum kwam met een begroting die 80 miljoen euro hoger uitviel dan waar OCW op rekende. Vroeg of laat kan elke ambtenaar met een aanbesteding te maken krijgen. Hoe vermijd je de grootste valkuilen? PM sprak met de deskundigen en maakte een korte cursus aanbesteden. TEKST chris van de Wetering beeld Lachemann Producties Ambtenaren weten te weinig van inkoop en aanbesteden, waardoor er vaak niet optimaal wordt ingekocht. Volgens een rapport van advies- en onderzoeksbureau Significant worden de Europese aanbestedingsregels op de departementen maar voor 70 tot 80 procent nageleefd. Bij gemeenten is dat 20 tot 30 procent en bij scholen en musea wordt zelfs minder dan 20 procent van de opdrachten aanbesteed, terwijl dit wel had gemoeten. Volgens Arjan van Weele, hoogleraar inkoopmanagement aan de Technische Universiteit Eindhoven, zou een gemiddeld bedrijf met professioneel inkoopmanagement 6 tot 8 procent kunnen besparen. Bij de overheid gaat het misschien om nog hogere percentages. Ervan uitgaand dat de kosten van de inkoop door de overheid ergens tussen de 50 en 100 miljard euro liggen, betekent dit een besparing van 3 tot 8 miljard, die niet kan worden besteed aan de prioriteiten van dit kabinet. Ter vergelijking: met de vernieuwing rijksdienst wordt 630 miljoen bespaard. Siep Eilander van het Regiebureau Inkoop Rijksoverheid noemde de inkoop onlangs niet voor niets een kritische succesfactor voor het kabinetsbeleid. Aanbestedingen lopen nogal eens mis en moeten dan opnieuw. Of er wordt pas in laatste instantie bedacht dat een opdracht dient te worden aanbesteed, zoals bij de gratis schoolboeken en de manifestatie Het akkoord van Schokland, dat minister Koenders zonder aanbesteding gunde aan het bureau BKB van partijgenoten. Het regiebureau probeert de inkoop van het rijk nu te optimaliseren en meer afstemming te krijgen tussen de departementen. Het kennisnetwerk PIANOo, eveneens onder de verantwoordelijkheid van EZ, helpt aanbestedende diensten in het publieke domein te professionaliseren door kennis te delen. Met behulp van de deskundigen zet PM de grootste valkuilen op een rijtje. 16 PM 18/4 1 Koketteer niet langer met onkunde op inkoopvlak. Noem inkoop vanaf vandaag procurement. De boekhouder ging controller heten toen het boekhoudproces promoveerde naar een centralere plaats in de organisaties. Een inkoopafdeling of aanbestedingsdienst die een vitalere plaats in de ambtelijke organisatie wil, kiest een welsprekende naam. Procurement klinkt al heel wat beter dan bestellen. Zo bezien is het heel verstandig dat Siep Eilander, hoofd van het Regiebureau Inkoop Rijksoverheid zich laat aanspreken met chief procurement officer. Maar met de instelling van een bureau met een heuse CPO is de rijksoverheid er natuurlijk nog niet. Cruciaal is dat de top van het ambtelijk apparaat en de politiek ook daadwerkelijk uitdraagt dat inkoop en aanbesteden een vak is waar wat mee te winnen valt, vindt Ditmar Waterman van PIANOo. De druk vanuit de regelgeving, Kamer en gemeenteraden neemt toe, maar het ontbreekt vaak nog aan bestuurskracht, zegt hij. 2Weet wat je uitgeeft. Dit is de eerste les bij budgetteren, maar voor een grote organisatie als het rijk niet zo eenvoudig. De rijksoverheid weet niet exact wat uitgegeven wordt aan overheidsaanbestedingen. De schattingen daarover lopen uiteen: van 40 miljard (geschat door EZ) tot 100 miljard (volgens de OESO). Minister Van der Hoeven kon, doordat overheidsdiensten allemaal anders administreren, alleen een ruwe schatting geven van het bedrag dat met aanbestedingen gemoeid is, gaf ze onlangs toe in de Kamer. Wel benadrukte ze dat de CPO druk bezig was met een spendanalyse. Volgens hoogleraar Van Weele tekent deze stand van zaken ook de politieke cultuur. Politici vinden het spannend om geld te verdelen, maar wat er daarna gebeurt interesseert ze niets. 3 4 Zorg dat je weet wat je wilt hebben. Lijkt simpel, maar op dit niveau gaat het vaak al fout. Een goed voorbeeld is de thuiszorg. In de thuiszorg is te laag ingeschreven omdat gemeenten niet goed hebben omschreven wat zij precies willen, zegt projectleider Henk Wijnen van kennisnetwerk PIANOo. Gevolg is dat de opdrachten gegund werden aan degene die met de laagste prijs kwam; kwaliteit speelde een ondergeschikte rol. Dat vooral gegund wordt op laagste prijs is een veelgehoorde klacht rond aanbestedingsprocedures. Door de WMO is inmiddels het Zeeuwse model beroemd geworden. Gemeenten besloten hier zelf een prijs te noemen, waardoor aanbieders moesten concurreren op kwaliteit. De beste aanschaf is de aanschaf die niet gedaan hoeft te worden. Een goede behoefteanalyse is het halve werk, houdt PIANOo de overheden die met aanbestedingsvraagstukken komen altijd voor. De beste aanschaf is nog altijd de aanschaf die je niet doet, aldus Waterman van PIANOo. Volgens aanbestedingsconsultant Hein van der Horst van PPS Adviseurs Overheidsopdrachten is de OV-chipkaart daar een goed voorbeeld van. Waarom een nieuwe chipkaart voor het openbaar vervoer ontwikkelelen, terwijl dat in steden als Oslo

17 teden en Singapore, waar ze er al een hebben, al is gedaan? Van der Horst schreef samen met Mary-Ann Schenk het standaardwerk Aanbesteden!? Praktisch handboek voor overheden en nutsbedrijven, dat inmiddels is uitverkocht. Na behoeftebepaling volgt je inkoopmarktonderzoek, vervolgt Waterman. Als je niet goed weet wat er op de markt is, loop je de kans dat je goede producten mist of een dienst uitsluit waarmee je goed geholpen zou kunnen zijn. Hoe ga ik de markt bevragen, is dan aan de orde. Als je vraagt om een FSC-label terwijl je gewoon duurzaam hout wilt, riskeer je goede, duurzame producten links te laten liggen. Maar je kunt ook telkens om een schoolboek vragen, omdat je niet weet dat er een hele goede lesmethode op cd-rom bestaat. In elke fase kun je fouten maken, waardoor je jezelf tekort doet. Het is allemaal niet vreselijk moeilijk, maar toch doen de meeste inkoop- en aanbestedingsdiensten van overheden onvoldoende aan inkoopmarktonderzoek en hebben ze vaak geen actief leveranciersmanagement, waardoor ze onvoldoende weten wat er te koop is, zeggen inkoopdeskundigen. Krijgen wat je hebben wilt wordt dan wel heel moeilijk. 5 Iets meer value for money mag soms best. Door strengere controle op de naleving van Europese aanbestedingsrichtlijnen en de angst voor juridische procedures zijn inkoop en aanbesteden steeds meer zaken geworden waarbij je in elke fase juridisch advies moet inwinnen. Het gevolg daarvan is dat rechtmatigheid (doen we wel alles volgens de regels) en niet doelmatigheid (hebben we zo een goed product of dienst ingekocht) centraal is komen te staan bij de inkoop van goederen en diensten. De meeste overheden hebben geen goede inkooporganisatie, niet de goede inkopers en niet de data(systemen) om efficiënt te kunnen inkopen, zegt Van der Horst. Dat komt doordat de naleving van regels voorop staat, en niet de doelmatigheid. Juristen zijn de praktijk van het aanbesteden gaan bepalen. Daarbij komt dat de overheid om politieke redenen vaak laag begroot. Vervolgens komen de zogenaamde tegenvallers (die vaak wel al tevoren bekend zijn) en de tussentijdse wijzigingen (de politiek wil bijvoorbeeld een extra tunneltje). Allemaal meerwerk dat extra kost. Een dergelijke manier van werken leidt ertoe dat de kostenbegroting voor de Betuweroute met 52 procent werd overschreden en die van de HSL/Zuid met 76 procent, omdat de politiek tijdens het realisatieproces de uitgangspunten wijzigde. PM 18/4 17

18 Natuurlijk kan de inkoop van de overheid ook andere doelstellingen hebben dan best value for money alleen. Denk aan de orders die Defensie in het verleden aan DAF gunde, of aan een overheidsorganisatie die optreedt als launching customer. Ook het minderheden- of het milieubeleid kan deel zijn van het inkoopbeleid, maar het moet geen target worden, zeggen Van der Horst en Van Weele. Zij vinden dat de politiek zich soms iets meer zou moeten disciplineren. 6 Ga niet zitten amateuren! Werk samen als je zelf onvoldoende deskundigheid in huis hebt. Inkopen is een vak, wordt tegenwoordig overal beleden. Recente missers rond aanbestedingen illustreren ook dat een kleine fout soms grote gevolgen kan hebben. Het mislukte administratiesysteem P-Direkt kostte de rijksoverheid 20,8 miljoen, ook bij andere ict-aanbestedingen heeft de overheid fors geld verloren. Vooral kleine gemeenten ontberen vaak de deskundigheid om adequaat aan te besteden. Zorg dus dat je goede inkopers en juristen hebt die het proces kunnen begeleiden of werk samen met andere overheden, zodat je deskundigheid kunt bundelen. Gemeenten gaan tegenwoordig steeds vaker samenwerkingsverbanden aan voor het inkopen en aanbesteden van bepaalde goederen of diensten. Provincies zijn verenigd in een landelijk inkoopoverleg en ook bij de Unie van Waterschappen loopt een project om de inkoop in gezamenlijkheid te doen. Categoriemanagement is het toverwoord dat hiervoor vanuit het bedrijfsleven naar het regiebureau is komen overwaaien. Het is inmiddels een van de speerpunten van het inkoopbeleid op rijksniveau. Per categorie producten en diensten worden nu inkoopstrategieën ontwikkeld en uitgevoerd, die ervoor moeten zorgen dat het aanbesteden een professionaliseringsslag maakt Maak een planning voor grote infrastructurele projecten. Om geen Stop niet te veel in een opdracht. Een goede inkoper weet dat hij niet alles in één opdracht moet stoppen, zegt Waterman. Je kunt voor beveiliging een grote monsteropdracht maken die maar drie bedrijven aankunnen, maar daarmee snijd je jezelf in de vingers. Dat werkt namelijk marktverschraling in de hand. Na drie jaar kun je alleen nog maar met dezelfde partij in zee. Door gebrek aan concurrentie krijg je dan op lange termijn alsnog met prijsverhogingen te maken. Bovendien loop je het risico dat je prijsafspraken tussen partijen uitlokt. Zie daarvoor de bouwfraudezaak. slachtoffer te worden van krapte op de markt (die zeer duur betaald wordt). De aanbesteding van de A4 mislukte doordat er onvoldoende rekening gehouden was met een stijging van de bouwkosten door de huidige krapte op de markt. De enig overgebleven kandidaat voor de nieuwbouw van het Rijksmuseum kwam met een begroting die 80 miljoen euro hoger uitviel dan waar OCW op rekende. Volle orderportefeuilles in een aantrekkende markt, in de bouw maar ook in de ict, zorgen ervoor dat de inschrijving op aanbestedingen vaak tegenvalt, zegt Van der Horst. Dat leidt meestal tot hoge kosten, zeker als de kandidaat die als enige is overgebleven weet dat er geen andere kandidaat is. Je moet grote projecten gewoon gaan plannen, vindt Van der Horst, maar dat gebeurt niet, zoals je bijvoorbeeld ziet in Amsterdam, waar drie musea tegelijkertijd op de schop zijn genomen (behalve het Rijksmuseum, ook het Stedelijk en Scheepvaartmuseum). Ook de grote infrastructurele projecten, zoals de Betuwelijn, de HSL en de Noord-Zuidlijn moesten zo nodig in een en dezelfde periode plaatsvinden. `Soms is het verstandiger als de ambtenarij de politiek ook duidelijk zegt: Sorry, dat moet maar even wachten; dat kan nu niet, maar dan heb je wel stevige ambtenaren nodig natuurlijk. 9 Neem inkopers aan, niet alleen beleidsambtenaren. Het rijk heeft hele goede juristen, maar ze zijn niet getraind in de commerciële praktijk van de inkoop, zeggen aanbestedingsdeskundigen. Ambtenaren vinden beleid sexy, maar de uitvoering interesseert ze minder. Ze zijn ooit bij het rijk gaan werken omdat ze beleid wilden maken. Als je onvoldoende inkopers aanneemt en opleidt, krijg je dat beleidsambtenaren zich gaan bemoeien met uitvoeringstaken waarvoor ze eigenlijk niet geschoold zijn. De vergelijking met voetbal gaat hier op, aldus Van der Horst. Je kunt wel de spelregels leren, maar dat maakt je nog geen goede voetballer. Een goede voetballer is getraind en beschikt over techniek. Elf goede voetballers maken ook nog geen goed elftal. Je hebt een aanvoerder nodig, voor iedere wedstrijd zal de coach de juiste strategie en tactiek moeten uitstippelen, afhankelijk van de tegenstander. Bij de overheid zien we dat de ambtenaren die zich met inkoop en aanbesteding bezighouden de spelregels goed onder de knie hebben, maar ze zijn niet opgeleid tot professioneel inkoper en soms moet het werk ook naast de hoofdtaak gedaan worden. Een goede inkooporganisatie met voldoende ambtelijke leiding is er bij overheden vaak niet. Met als gevolg dat inkoopstrategieën (de verantwoording van een inkoopdirecteur) vaak beperkt blijven. Goede inkopers zijn heel gewild in het bedrijfsleven, daar hangt dus een prijskaartje aan, zegt Van der Horst. Bij Defensie zitten volgens hem wel enkele experts en ook onderdelen als Rijkswaterstaat en de Rijksgebouwendienst hebben veel ervaring, maar over het algemeen is de ambtenaar te zeer gericht op het juridisch-administratieve proces en het technisch specificeren van het aanbesteden. Inkoop is een bedrijfseconomische activiteit, als je dat in een juridisch jasje probeert te gieten, gaat het knellen. Hij verwacht dat het er ook niet beter op wordt als de de nieuwe aanbestedingswet, die het aanbesteden nog verder juridiseert en formaliseert, van kracht wordt. The same for less is niet genoeg, je moet more for less bedingen. Kostenreductie door betere inkoop staat bij de meeste overheidsafdelingen niet voorop. Daar krijg je alleen mensen op directieniveau warm voor, vertelt Van Weele. Door het kasstelsel, dat voorschrijft dat geld dat niet wordt uitgegeven volgend jaar gekort wordt, is er ook geen beloning voor kostenreductie. Besparen op inkoop betekent dan al snel minder budget. Afdelingen in budgetgestuurde organisaties - in het bedrijfsleven geldt dat ook - zijn daarom vaak moeilijk te enthousiasmeren voor inkoopprocedures, die worden ingevoerd om de inkoop te professionaliseren, zegt Van Weele. Hij denkt dat de focus van de inkoop bij overheden daarom misschien minder op lage kosten moet liggen en meer op waardecreatie: hoe krijg ik meer voor het budget dat ik beschikbaar heb. Je zorgt er zo voor dat inschrijvers met je mee gaan denken, waardoor je samen creatiever wordt. Ook Waterman van PIANOo vindt dat vragen om meer maatwerk en een betere kwaliteit soms veel kan opleveren. Vaak wordt nu geprobeerd hetzelfde te krijgen tegen een lagere prijs, maar soms is het interessanter de wensen te inventariseren en more for less te bedingen. Bij de aanbesteding van de vervaardiging van een paspoort moet je dan bijvoorbeeld denken aan extra beveiligingsfeatures. 18 PM 18/4

19 coverstory < Voorkom een vendor lock-in. Maak de aannemer verantwoordelijk voor total costs of ownership. De oplossing voor de krapte op de leveranciersmarkt die nu beleidsmatig wordt gekozen is om de aanbesteding in kleinere paketten te verdelen, zodat ook kleinere bedrijven zich kunnen inschrijven. De opdrachtgever moet in dat geval de regie gaan voeren. Maar volgens Van der Horst is die ambtelijke regie niet zo n goede zet. Aannemers hebben vaak veel meer kennis van zaken, zegt hij. Beter zou de overheid kunnen kijken of de opdracht niet aantrekkelijker te maken is. Bijvoorbeeld door de exploitatie van het gebouw (nu vaak apart aanbesteed) te koppelen aan de aanbesteding van de bouw. De aanbestedingskandidaat is in dat geval zeker van werk, dat hij ook nog eens kan inplannen. Door deze constructie gaat een aannemer beter meedenken en wordt voorkomen dat hij zich inschrijft tegen een lage prijs om het geld later weer terug te verdienen met bijvoorbeeld het onderhoud. Waterman noemt dit de gilette-scheermesjestruc (de houder is goedkoop, maar de mesjes zijn duur) of de bekende vendor lock-in, die je in de ict vaak ziet, waarbij de koper afhankelijk gemaakt wordt van de verkoper. Bij aanbestedingen bij gemeenten zie je nogal eens dat Openbare Werken de aanbesteding voor de bouw doet zonder rekening te houden met specificaties voor het onderhoud. De aanbesteding van het onderhoud wordt dan vaak later gedaan door de afdeling Beheer. Maak je nu de aanbesteder verantwoordelijk voor de bouw, het onderhoud en de sloop van het bouwwerk dat hij neerzet, dan zal hij beter naar het totale pakket gaan kijken. Rijkswaterstaat probeert dit concept van total costs of ownership, een concept dat de industrie al twintig jaar geleden is gaan toepassen. Een voordeel daarvan is dat je een aannemer achteraf ook kunt aanspreken als het fout gaat. Zorg voor maximale onafhankelijkheid van de inkoopfunctie. In de ons omringende landen is de inkoop vaak ondergebracht bij Financiën, soms bij BZK. In Nederland is EZ verantwoordelijk voor aanbestedingen en het Regiebureau Inkoop Rijk is dan ook bij EZ ondergebracht. Nederland liet zich in het verleden vertegenwoordigen door het Rijksinkoopbureau, thans het Nederlands Inkoop Centrum, bij de Wereld Handels Organisatie (WTO) of als ons land naar Brussel moest. Nog geen tien jaar geleden werd die fakkel overgedragen aan EZ, dat via de Economische Controle Dienst al toezicht hield op de naleving van Europese aanbestedingsvoorschriften. Toen EZ ook de uitvoering naar zich toetrok kwam de vermenging van rollen nog duidelijker naar voren. EZ moet immers ook zorgen dat het bedrijfsleven wordt bediend. Volgens Van Weele is die vermenging niet bevorderlijk voor de professionaliseringslag, die op het gebied van inkoop en aanbestedingen nog moet plaatsvinden. Een inkoopafdeling moet zo onafhankelijk mogelijk kunnen opereren. Voor een verdere op professionalisering van public procurement is het dan ook een goede zaak dat het regiebureau in de loop van dit jaar naar de DG Organisatie en Bedrijfsvoering Rijksoverheid (OBR) van BZK overgaat. < Soms is het verstandiger als de ambtenarij de politiek ook duidelijk zegt: Sorry, dat moet maar even wachten PM 18/4 19

20 interview > 20 PM 18/4