Ouderenenquête 2006 GGD Hollands Noorden Kop van Noord-Holland

Transcriptie

1 Ouderenenquête 2006 GGD Hollands Noorden Kop van Noord-Holland

2 Colofon Auteur: Mevr. J.E. de Leeuw den Bouter, epidemioloog Drukken, verzenden en scannen vragenlijsten: Scan Serv BV, Nootdorp Kenmerk: U Datum: november 2007 Oplage: 40 Contactadres: GGD Hollands Noorden Postbus AH Schagen telefoon:

3 Voorwoord Voor u ligt een gedegen en boeiend rapport over de gezondheidssituatie van de zelfstandig wonende ouderen in de Kop van Noord-Holland. Het rapport is gebaseerd op een uitgebreide en zeer gedetailleerde enquête, gehouden in 2006, onder de 65-plussers uit dit werkgebied, voorheen het Gewest Kop van Noord-Holland. Het aantal deelnemers aan deze enquête bedraagt meer dan vijfduizend. De hoogte van de respons was 62%, dit onderbouwt de betrouwbaarheid van het rapport. Dit rapport geeft inzicht en een helder beeld van de grote verscheidenheid van deze groep bewoners, hun achtergrond en hun gezondheidssituatie. Dank is verschuldigd aan alle deelnemers van deze ouderenenquête en de begeleidingscommissie. Omdat de taak en de verantwoordelijkheid van de gemeente in het beleid van de Rijksoverheid steeds belangrijker wordt, is het van groot belang dat er met kennis van zaken bestuurd wordt en dat de besluiten die genomen worden in het kader van het gezondheidsbevorderende beleid, aansluiten bij de realiteit. Deze kennis van de realiteit nu wordt verkregen bij lezing en bestudering van de ouderenenquête Lied van der Lubbe Vermeulen Voormalig gemeenteraadslid Schagen Thans Commissielid Samenlevingszaken

4 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Samenvatting 6 1 Inleiding Gemeentelijk Gezondheidsbeleid Doelstellingen Opzet van de rapportage 10 2 Onderzoeksopzet Doelgroep Demografische ontwikkelingen Prognose Steekproef Onderzoeksopzet Vragenlijst Gegevensverwerking en analyse Respons 14 3 Achtergrondkenmerken van de onderzoekspopulatie Sociaal-economische status Opleidingsniveau Financiële situatie Etniciteit Burgerlijke staat Samenvatting achtergrondkenmerken en vergelijking met Nederland 19 4 Gezondheid Inleiding Ervaren gezondheid Vastgestelde aandoeningen Medicijngebruik Slaap- en kalmeringsmiddelen ADL Beperkingen Samenvatting gezondheid en vergelijking met Nederland 25 5 Psychische gezondheid Psychische stoornissen Psychisch welbevinden Samenvatting psychische gezondheid en vergelijking met Nederland 30 6 Gezondheidszorg Inleiding Gebruik van gezondheidszorg Huisarts Griepprik Tandarts Specialist Paramedici Bereikbaarheid huisartsenpost Mantelzorg Samenvatting gezondheidszorg en vergelijking met Nederland 35 7 Beweging Inleiding Bewegen Samenvatting beweging en vergelijking met Nederland 39 8 Gewicht en lengte Inleiding Body Mass Index Samenvatting gewicht en lengte (BMI) en vergelijking met Nederland 41

5 9 Eenzaamheid Inleiding Eenzaamheid Samenvatting eenzaamheid en vergelijking met Nederland Wonen en woonomgeving Wonen Aanpassingen aan de woning Wensen Samenvatting wonen en woonomgeving en vergelijking met Nederland Vergelijking met vorige onderzoeken 48 Aanbevelingen 50 Geraadpleegde literatuur 51 Afkortingen 51 Bijlage 1 Resultaten per gemeente 52 Bijlage 2 Respons 61 Bijlage 3 Herkomst van de vragen 62 Bijlage 4 Enquête 64

6 Samenvatting In het najaar van 2006 is de ouderenenquête Kop van Noord-Holland uitgezet onder zelfstandig wonende personen van 65 jaar en ouder. Deze personen zijn via een aselecte steekproef geselecteerd uit de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). De vragenlijst is in totaal door mensen ingevuld; dit betekent een respons van 62%. De vragenlijst bestaat uit 93 vragen verdeeld over negen verschillende onderwerpen: lichamelijke gezondheid, psychische gezondheid, zorg en hulp, mantelzorg, bewegen, voorzieningen, wonen en woonomgeving en algemene gegevens. Achtergrondkenmerken 58% Van de respondenten is tussen de 65 en 74 jaar, 28% is tussen de 75 en 84 jaar en 6% is 85 jaar of ouder. Van 8% is de leeftijd niet bekend. 31% Van de respondenten heeft geen opleiding of alleen lager onderwijs, 47% heeft een opleiding op LBO- of Mavo-niveau, 13% heeft een MBO-, HAVO- of Vwo-opleiding en 9% heeft een hogere beroepsopleiding of een academische opleiding. In Nederland heeft 10% van de totale bevolking geen opleiding of alleen lager onderwijs, 21% heeft LBO/MAVO, 40% heeft MBO/HAVO/VWO. 29% Van de bevolking heeft een opleiding op HBO of WO niveau. Het opleidingsniveau van ouderen in de Kop van Noord-Holland is lager dan landelijk. 9% Van de respondenten geeft aan dat de maandelijkse inkomsten minder zijn dan % Heeft een maandinkomen tussen de 851 en 1.150, 27% heeft een inkomen tussen de en 1.750, 22% heeft een inkomen tussen en en 5% heeft een inkomen van meer dan per maand. In totaal is 96% van de bevolking in de Kop van Noord-Holland autochtoon en 4% is allochtoon. In Nederland is 81% van de totale bevolking autochtoon. Van de totale groep 65-plussers in de Kop van Noord-Holland is 3% ongehuwd, 62% is gehuwd, 2% woont samen, 24% is verweduwd en 5% is gescheiden. Van de ouderen in Nederland is 6% ongehuwd, 57% gehuwd, 30% is verweduwd en 7% is gescheiden. Gezondheid In de Kop van Noord-Holland geeft 17% van de ouderen aan dat zij hun gezondheid als uitstekend tot zeer goed ervaren: 51% vindt de eigen gezondheid goed, 4% vindt de eigen gezondheid slecht en 28% vindt de eigen gezondheid matig. In Nederland geeft 11% van de 65+ aan hun gezondheid zeer goed te vinden, 49% vindt de gezondheid goed en 40% vindt de gezondheid matig tot slecht. 22% Van de respondenten geeft aan geen enkele aandoening te hebben. De meest voorkomende aandoeningen zijn: hoge bloeddruk (32%, landelijk 36%), gewrichtsslijtage (artrose, slijtagereuma) van heupen of knieën (29%, landelijk 33%), ernstige of hardnekkige aandoening van de rug (inclusief hernia) (15%, landelijk 14%) en diabetes mellitus/suikerziekte (13%, landelijk eveneens 13%). De helft van de ouderen heeft de afgelopen 14 dagen medicijnen voorgeschreven gekregen. Daarnaast gebruikte 19% van de ouderen de afgelopen 14 dagen medicijnen zonder recept. Landelijk heeft 80% in de afgelopen 14 dagen voorgeschreven medicijnen gebruikt. 9% Van de ouderen heeft gehoorbeperkingen; het percentage mannen en vrouwen met gehoorbeperkingen is nagenoeg gelijk. Landelijk heeft 8% een gehoorbeperking. 9% Van de ouderen heeft gezichtbeperkingen. Dit komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen; respectievelijk 11% en 6%. Landelijk heeft 9% een gezichtsbeperking. 6

7 In de Kop van Noord-Holland heeft één op de vier ouderen (26%) te maken met mobiliteitsbeperkingen. 35% Van de vrouwen heeft te maken met mobiliteitsbeperkingen tegenover 16% van de mannen. Landelijk heeft 23% van de ouderen een mobiliteitsbeperking. Bij het ouder worden neemt het aantal mensen met een mobiliteitsbeperking toe. Van 16% bij de jarigen, 40% bij de jarigen tot 72% bij de respondenten van 85 jaar en ouder. Psychische gezondheid 18% Van de ouderen in de Kop van Noord-Holland heeft psychische klachten: 12% van de mannen en 24% van de vrouwen. Landelijk heeft 22% van de 65+ psychische klachten. In de groep jarigen komen de minste psychische problemen voor, namelijk bij 15% van deze groep. Van de groep jarigen heeft 22% psychische problemen en van de groep 85 plussers heeft 30% psychische problemen. 37% Van de respondenten in de Kop van Noord-Holland voelt zich opgewekt, 54% geeft aan dat het wel gaat en 9% voelt zich somber. Van de mannen voelt 8% zich somber. Van de vrouwen voelt 10% zich somber. Mensen met een hoger opleidingsniveau voelen zich minder somber dan mensen met een lager opleidingsniveau. Gezondheidszorg Vrijwel alle ouderen in de Kop van Noord-Holland hebben een eigen huisarts. 81% Heeft in het jaar voorafgaand aan de ouderenenquête contact gehad met een huisarts. Landelijk heeft 86% van de ouderen contact gehad met de huisarts. Ruim tweederde van de ouderen (68%) heeft het afgelopen jaar een griepprik gekregen. Landelijk heeft 78% van de ouderen een griepprik gekregen. 40% Van de ouderen is het afgelopen jaar bij de tandarts geweest. Van de mannen gaat 43% naar de tandarts en van de vrouwen 40%. Landelijk is 46% bij de tandarts geweest. In de Kop van Noord-Holland heeft 50% van de ouderen contact gehad met een medisch specialist. Landelijk heeft 63% contact gehad met een medisch specialist. 21% Van de ouderen heeft in het jaar voorafgaand aan het onderzoek de fysiotherapeut bezocht. Van de vrouwen heeft 25% de fysiotherapeut bezocht en van de mannen 17%. Een kwart van de ouderen in Nederland heeft de fysiotherapeut bezocht. 4% Van de respondenten heeft in het afgelopen jaar contact gehad met een alternatief genezer. Hoog opgeleiden zijn vaker naar een alternatief genezer geweest dan laagopgeleiden (8% tegenover 4%). Landelijk heeft eveneens 4% contact gehad met een alternatief genezer. 13% Van de respondenten heeft in het afgelopen jaar contact gehad met de centrale huisartsenpost. Ruim een tiende (14%) van de ouderen geeft aan mantelzorg te ontvangen. Zij krijgen dit meestal van hun kinderen of partner. 10% Van alle respondenten geeft aan mantelzorg te verlenen. Zij doen dit vooral voor hun partner, vrienden en hun kinderen. Landelijk is het aandeel 65-plussers dat informele zorg biedt gestegen van 10% in 1991 naar 13% in % Van de mantelzorgers voelt zich overbelast en kan de zorg eigenlijk niet meer volhouden. 7

8 Beweging In de Kop van Noord-Holland voldoet 57% van de ouderen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB). 50% Van de mannen en 66% van de vrouwen uit het onderzoek voldoet aan de bewegingsnorm. Landelijk voldoet 58% aan de NNGB. 35% Van de respondenten met een mobiliteitsbeperking voldoet aan de NNGB, 67% van de respondenten zonder beperking voldoet aan de NNGB. Van de oudste leeftijdsgroep (85+) voldoet 35% aan de beweegnorm, in de leeftijdsgroep jaar voldoet 65% en in de groep (75-84 jaar) voldoet 49%. Iets minder dan de helft van de ouderen (45%) heeft de afgelopen twee weken aan sport gedaan. Gewicht en lengte (BMI) Van de respondenten heeft 42% een normaal gewicht, 1% heeft ondergewicht, 43% heeft overgewicht en één op de zeven (14%) heeft ernstig overgewicht of obesitas. Landelijk heeft 14% ernstig overgewicht en 43% matig overgewicht. 57% Van de ouderen tussen de 65 en 84 jaar heeft (ernstig) overgewicht, 52% van de 85+ heeft (ernstig) overgewicht. Het ondergewicht neemt toe met het ouder worden, van 1% bij de ouderen tot 84 jaar tot 3% bij de respondenten van 85 jaar en ouder. Eenzaamheid 52% Van de respondenten voelt zich niet eenzaam, 39% is matig eenzaam, 6% is ernstig eenzaam en 3% is (zeer) ernstig eenzaam. Van de mannen voelt 42% zich matig eenzaam en van de vrouwen 39%. Landelijk voelt 32% van de ouderen zich matig eenzaam en 4% voelt zich ernstig eenzaam. Wonen en woonomgeving Drie op de vier ouderen (71%) wonen in een eengezinswoning, 13% in een flat of appartement, 6% in een boerderij of bedrijfswoning, 5% in een boven- of benedenwoning. Gemiddeld geven de respondenten hun woning een 8.7 en hun woonomgeving een % Van de ouderen heeft geen aanpassing aan de woning en 24% van de ouderen wenst nog minimaal 1 aanpassing aan zijn of haar woning. Van de ouderen tussen 65 en 74 jaar heeft 78% minimaal 1 aanpassing aan de woning, 84% van de ouderen tussen 75 en 84 jaar heeft een aanpassing aan zijn of haar woning en 92% van de 85- plussers heeft minimaal 1 aanpassing aan de woning. 23% Van de mannen en 25% van de vrouwen wil nog minimaal 1 aanpassing aan de woning. 36% Van de respondenten beschikt over 1 of meer diensten die aan huis geleverd worden, de schoonmaakservice en de bezorgdienst van medicijnen worden het meest genoemd. 27% Wil graag een van de genoemde diensten krijgen. 8

9 Ouderen willen persoonlijke zorg en hulp in het huishouden het liefst in hun huidige woning, daarnaast willen zij graag centraal wonen en zorggarantie krijgen. Ouderen die in een woonzorgvoorziening terecht komen willen het liefst een voorziening met privacy, in hun huidige buurt en passend bij hun leefstijl. Minder dan de helft van de respondenten (41%) heeft behoefte aan een consultatiebureau voor ouderen. Een bezoek door een verpleegkundige (14%) of een ouderenadviseur (12%) wordt door ongeveer een tiende van de respondenten op prijs gesteld. Tweederde van de respondenten wil het liefst een eenvoudig overzicht met instanties en telefoonnummers om geïnformeerd te raken over de zorg- en dienstverlening voor senioren. De helft van de respondenten zou graag een tijdschrift van de thuiszorg willen hebben of een gezondheidslijn die 24 uur per dag bereikbaar is. 9

10 1 Inleiding 1.1 Gemeentelijk Gezondheidsbeleid Naar verwachting zal het aantal ouderen in de Kop van Noord-Holland in de komende jaren sterk groeien. Evenals in heel Nederland is er in de Kop van Noord-Holland sprake van een dubbele vergrijzing: ouderen vormen een steeds groter deel van de bevolking en binnen de groep ouderen stijgt het deel oudere ouderen (80+) het sterkst. Ouder worden gaat veelal gepaard met een afnemende gezondheid. De groep ouderen heeft niet alleen veel, maar vaak ook complexe gezondheidsproblemen. Door de dubbele vergrijzing kan verwacht worden dat er een groeiende groep zal zijn die een beroep zal doen op de verschillende vormen van zorg- en dienstverlening die in de regio worden aangeboden. Hiermee is het van toenemend belang een goed onderbouwd regionaal gezondheidsbeleid te ontwikkelen. Door decentralisatie en een terugtredende landelijke overheid is de verantwoordelijkheid voor het ontwikkelen van gezondheidsbeleid meer op lokaal niveau komen te liggen. Met de komst van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) krijgt de gemeente steeds meer de verantwoordelijkheid om een samenhangend aanbod van diensten en voorzieningen voor ouderen te ontwikkelen. Voor een regionaal, of lokaal, gezondheidsbeleid is een gezondheidsprofiel van belang. Een gezondheidsprofiel is een min of meer omvattend beeld van de gezondheidstoestand van de bevolking, opgebouwd uit gegevens uit verschillende bronnen, bijvoorbeeld sterftecijfers, gegevens m.b.t. medische consumptie, demografische cijfers en de ervaren gezondheid. Hierbij wordt uitgegaan van het feit dat de gezondheidstoestand afhankelijk is van biologische factoren, de maatschappelijke omgeving, de fysieke omgeving, leefwijzen en de gezondheidszorg. Een waardevol instrument bij het opstellen van een gezondheidsprofiel is een enquête, omdat in bestaande informatiesystemen de gezondheidssituatie en de factoren die de gezondheid beïnvloeden niet in samenhang met elkaar worden geregistreerd. Een ouderenenquête geeft inzicht in de gezondheidsbeleving van de oudere bevolking, in de factoren die de gezondheid beïnvloeden en, wat belangrijk is, er wordt ook informatie verzameld over het gezonde deel van de bevolking. Het periodiek houden van een ouderenenquête levert eveneens een bijdrage aan de monitoringfunctie, een taak die de GGD op grond van de Wet collectieve preventie verplicht is uit te voeren. In de periode is in een aantal gemeenten een ouderenenquête uitgevoerd. In het kader van de monitorfunctie is de Ouderenenquête 2006 uitgevoerd in de gehele Kop van Noord- Holland. 1.2 Doelstellingen Het hoofddoel van het project Ouderenenquête 2006" is inzicht verschaffen in de gezondheidstoestand van de zelfstandig wonende bevolking in de Kop van Noord-Holland van 65 jaar en ouder en de determinanten die de gezondheid beïnvloeden. Dit inzicht is bedoeld om het lokale gezondheidsbeleid van de GGD en de gemeenten te ondersteunen. Uitgangspunt daarbij is dat er zoveel mogelijk inzicht wordt verkregen in die gezondheidsonderwerpen waarin GGD en/of gemeente een gezondheidsbevorderende rol (kunnen) spelen. 1.3 Opzet van de rapportage Deze rapportage presenteert het vóórkomen van gezondheidsproblemen en factoren die de gezondheid beïnvloeden voor de negen gemeenten in het gewest Kop van Noord-Holland in relatie tot elkaar en tot het gewest als geheel. De resultaten zijn weergegeven in prevalenties (percentages) naar geslacht, leeftijd (in drie categorieën), opleidingsniveau en gemeente. Waar mogelijk zijn ook de gegevens voor Nederland weergegeven. In de bijlage staan de gegevens per onderwerp in percentages per gemeente weergegeven. De verschillen tussen de gemeenten zijn minimaal, daarom worden in deze rapportage alleen in de bijlage de cijfers per gemeente uitgesplitst. 10

11 In het volgende hoofdstuk wordt de onderzoeksopzet beschreven. Hoofdstuk 3 behandelt de achtergrondkenmerken van de onderzoekspopulatie, zoals sociaal-economische status, opleidingsniveau, arbeidssituatie, financiële situatie, etniciteit en burgerlijke staat. Hoofdstuk 4 behandelt de resultaten over gezondheid, hoofdstuk 5 resultaten over psychische gezondheid, hoofdstuk 6 gaat over gezondheidszorg en de daarop volgende hoofdstukken respectievelijk over beweging, gewicht en lengte, eenzaamheid en wonen en woonomgeving. 11

12 2 Onderzoeksopzet 2.1 Doelgroep De ouderenenquête richt zich op de bevolking van 65 jaar en ouder (conform de werkgroep Standaardisatie Vakgroep Epidemiologie1) die zelfstandig wonen. Het gebied beslaat in totaal negen gemeenten, die over het algemeen qua oppervlakte middelgroot zijn en qua inwonertal relatief klein. Het gewest Kop van Noord-Holland bestaat uit 9 gemeenten; Anna Paulowna Den Helder Harenkarspel Niedorp Schagen Texel Wieringen Wieringermeer Zijpe 2.2 Demografische ontwikkelingen Voorafgaand aan de beschrijving van het onderzoek, wordt kort uiteengezet wat de demografische ontwikkelingen zijn in de regio met betrekking tot ouderen. Hierbij wordt ingegaan op de huidige leeftijdsopbouw, de prognose ten aanzien van de leeftijdsopbouw en de toekomstige levensverwachting. In 2006 was 14% van alle inwoners van de Kop van Noord-Holland (in totaal inwoners) 65 jaar of ouder. In aantallen betreft dit ouderen waarvan (45%) mannen en (55%) vrouwen. Ook voor geheel Nederland geldt dat 14% van alle inwoners 65 jaar of ouder is. De manvrouw verdeling voor heel Nederland is 42% versus 58%. 95 jaar en ouder jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 5-9 jaar 0-4 jaar 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0% Figuur 2.1: Bevolkingsopbouw Kop van Noord-Holland 1 De vakgroep epidemiologie is de landelijk vakgroep van epidemiologen werkzaam bij de GGD. Binnen deze vakgroep is in samenwerking met het RIVM, TNO, GGD Nederland en ACTIZ de nationale en lokale monitor gezondheid opgezet ( 12

13 2.3 Prognose In de komende decennia zal het aandeel 65-plussers verder stijgen. Tot 2010 gaat deze stijging geleidelijk. Na 2010 neemt de stijging sterk toe wanneer de eerste leden van de babyboomgeneratie 65 jaar oud worden. Op het hoogtepunt, omstreeks 2040, zijn vier miljoen Nederlanders 65 jaar of ouder, 24% van de bevolking. Daarna neemt het aantal af. Ter vergelijking: in 2005 waren er 2,3 miljoen 65-plussers, 14% van de bevolking. Ook het aantal 80-plussers zal stijgen. Was in % van de bevolking tachtig jaar of ouder, in 2050 zal dat 8% van de bevolking zijn, ongeveer 1,3 miljoen Nederlanders. 2.4 Steekproef De resultaten uit de ouderenenquête zijn bedoeld voor de onderbouwing van het gemeentelijke en het regionale gezondheidsbeleid en het beleid van de GGD. Inzicht in de gezondheidssituatie van de gemeente vormt de basis voor de Nota Lokaal Gezondheidsbeleid. Om deze reden is het noodzakelijk dat op grond van de gegevens uit de ouderenenquête betrouwbare conclusies op gemeentelijk niveau kunnen worden getrokken. Bij het trekken van de steekproef is hier rekening mee gehouden. De resultaten uit de enquête zullen in eerste instantie representatief zijn voor het hele gewest; ook over alle afzonderlijke gemeenten kunnen voor de belangrijkste variabelen betrouwbare uitspraken worden gedaan. Aan de afzonderlijke gemeenten is vooraf de mogelijkheid geboden om vragen over extra onderwerpen in de enquête op te nemen. Geen van de gemeenten heeft hier gebruik van gemaakt. Personen woonachtig in een instelling (bijvoorbeeld verzorgingstehuizen of een instelling voor verstandelijk gehandicapten) zijn bij het trekken van de steekproef buiten beschouwing gelaten op grond van hun adresgegevens. 2.5 Onderzoeksopzet In oktober 2006 hebben alle geselecteerde personen een brief met vragenlijst van de GGD thuis gekregen met het verzoek om deelname aan de ouderenenquête (zie bijlage). De ingevulde vragenlijst kon in een antwoordenvelop naar Scan Serv worden gestuurd. In november is een herinnering verstuurd. 2.6 Vragenlijst De onderwerpen in de basisvragenlijst zijn samengesteld in overleg met de begeleidingsgroep; gemeenten hebben hierin een stem via hun vertegenwoordiger in de begeleidingsgroep. Daarnaast bestaat voor gemeenten de mogelijkheid om aan de eigen inwoners over maximaal drie extra onderwerpen vragen te stellen; de onderwerpen worden in overleg met de epidemioloog voorgesteld. Hiermee zijn voor de betreffende gemeente kosten gemoeid. De vragen over de (in de begeleidingsgroep) vastgestelde onderwerpen worden opgesteld door de epidemioloog van de GGD op grond van de in de vakgroep Epidemiologie van GGD Nederland vastgestelde onderwerpen voor (ouderen)enquêtes. Bij de samenstelling van de vragenlijst wordt rekening gehouden met de volgende punten: mogelijkheid voor vergelijking met vorig onderzoek en landelijke gegevens; gebruik van door de Vakgroep Epidemiologie GGD Nederland en elders gestandaardiseerde vragen (uniformiteit); raakvlakken met gemeentelijk gezondheidsbeleid, zoals (verkeers)- veiligheid, hinder en eenzaamheid; aangrijpingspunten voor collectieve preventie door de GGD, zoals leefstijl; 13

14 aangrijpingspunten voor, of voortzetting van, samenwerking tussen diverse organisaties op het gebied van gezondheid(szorg), zoals psychosociale problematiek in het kader van de OGGZtaken; lengte van de totale vragenlijst en benodigde tijd om vragenlijst in te vullen (respons). De vragenlijst bestaat uit 93 vragen verdeeld over negen verschillende onderwerpen: gezondheid, psychische gezondheid, zorg en hulp, mantelzorg, lichaamsbeweging, voorzieningen, woonomgeving en algemene gegevens. Voor een aantal onderwerpen is gebruik gemaakt van een bestaande gevalideerde set vragen, waarvan de antwoorden een met landelijk onderzoek vergelijkbaar gegeven opleveren. Dit geldt bijvoorbeeld voor de vragen met betrekking tot de door een arts vastgestelde aandoeningen, psychische klachten in de afgelopen vier weken (MHI5) en eenzaamheid. Een volledige lijst met herkomst van de vragen is weergegeven als bijlage. 2.7 Gegevensverwerking en analyse De gegevens zijn gescand door Scan Serv. De gegevens zijn vervolgens geanalyseerd met SPSS door de epidemiologe van de GGD. In deze rapportage over de Kop van Noord-Holland zijn de resultaten weergegeven in prevalenties (%) voor de gehele Kop van Noord-Holland, per gemeente, per geslacht en per leeftijdscategorie, onderverdeelt in 65 tot en met 74 jaar, 75 tot en met 84 jaar en 85 jaar en ouder. Voor opleidingsniveau is de volgende indeling gemaakt naar hoogst voltooide opleiding, conform de indeling van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS): Geen opleiding of alleen lager onderwijs LBO (lager beroepsonderwijs) of MAVO (Middelbaar algemeen vormend onderwijs) MBO (middelbaar beroepsonderwijs) of HAVO (Hoger algemeen vormend onderwijs) of VWO (Voorbereidend wetenschappelijk onderwijs) HBO (hoger beroepsonderwijs) of WO (wetenschappelijk onderwijs) De prevalenties zijn over het algemeen weergegeven in staafdiagrammen. Deze grafieken geven steeds de percentages per gemeente, leeftijdscategorie, geslacht en opleidingscategorie weer. De schaalverdeling op de x-as in deze grafieken wordt steeds automatisch aangemaakt; staafjes met dezelfde lengte in verschillende grafieken kunnen dus andere percentages betekenen, afhankelijk van de schaal op de x-as. Bij het vaststellen van de prevalenties zijn de personen die de betreffende vraag niet hebben ingevuld niet meegerekend. Dit betekent dat de prevalenties, afhankelijk van het aantal missende waarden, niet altijd betrekking hebben op de totale populatie. 2.8 Respons Half oktober zijn enquêtes verstuurd. Half november is er een herinneringsbrief gestuurd. In totaal zijn vragenlijsten ontvangen die voor analyse geschikt waren; dit betekent een respons van 62.1% voor de gehele Kop van Noord-Holland. Dit is een hoge respons. Uit landelijk onderzoek blijkt dat een enquête per post een respons van ongeveer 50% oplevert. In tabel 2.1 is een overzicht gegeven van de respons per gemeente. Van ruim 300 mensen is de woonplaats niet bekend. Deze zijn wel in de analyse opgenomen. 14

15 Tabel 2.1: Respons per gemeente (%) Steekproef Respons % Anna Paulowna Den Helder Harenkarspel Niedorp Schagen Texel Wieringen Wieringermeer Zijpe Onbekend Totaal man vrouw totaal Figuur 2.2: Leeftijdsverdeling naar geslacht (N) 15

16 3 Achtergrondkenmerken van de onderzoekspopulatie 3.1 Sociaal-economische status Er bestaan in Nederland aanzienlijke verschillen in gezondheid tussen groepen met een verschillende sociaal-economische status (SES). SES is daarbij gemeten naar opleiding, inkomen of beroepsniveau. Lager opgeleide mannen en vrouwen leven gemiddeld respectievelijk 4,9 jaar en 2,6 jaar korter dan hoog opgeleiden. Het gemiddelde verschil in het aantal jaren dat in minder goede gezondheid wordt doorgebracht is zelfs 15 jaar. Deze verschillen nemen niet af in de tijd. Een gezondheidsachterstand zien we ook bij enkele andere sociaal-economische groepen, zoals werklozen en arbeidsongeschikten. De minder goede gezondheid van mensen met een lage SES komt voor een deel door het verhoogd voorkomen van gezondheidsrisico's. Personen met een lage SES hebben een minder gezonde leefstijl: zij roken en drinken meer, eten minder groenten en fruit en bewegen minder. Ook zijn de materiële omstandigheden (woon- en werkomstandigheden) in deze groep minder gunstig voor de gezondheid. Leefstijl en materiële omstandigheden hebben zowel zelfstandig als in combinatie een effect op de gezondheidsverschillen. Bij het gecombineerde effect moet leefstijl worden gezien als gevolg van de materiële omstandigheden. Gezondheidsverschillen zijn echter ook voor een deel het gevolg van gezondheidsselectie. Juist een slechtere gezondheidstoestand kan ertoe hebben geleid dat iemand tot een lagere SES-groep behoort. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat iemand door gezondheidsproblemen niet kan deelnemen aan het arbeidsproces. Tot slot blijft tot op heden een deel van de samenhang tussen SES en gezondheid onverklaard. Bij de resultaten van de ouderenenquête wordt uitgegaan van opleidingsniveau als belangrijkste factor voor sociaaleconomische status. 3.2 Opleidingsniveau In de ouderenenquête is gevraagd naar de hoogst voltooide opleiding. Het opleidingsniveau is onderverdeeld in vier categorieën, te weten: lager onderwijs (geen opleiding of alleen lagere school/basisschool), voortgezet lager onderwijs (MAVO of een opleiding op Lbo-niveau), voortgezet hoger onderwijs (HAVO, VWO of een opleiding op Mbo-niveau) en hoger onderwijs (een academische of HBO-opleiding). Van de ouderen in de Kop van Noord-Holland heeft 31% geen opleiding of alleen lager onderwijs, 47% heeft een opleiding op LBO- of Mavo-niveau, 13% heeft een MBO-, HAVO- of Vwo-opleiding en 9% heeft een hogere beroepsopleiding of een academische opleiding. Meer mannen dan vrouwen hebben een opleiding op HAVO-, VWO- of Mbo-niveau, namelijk 20% ten opzichte van 7%. Het opleidingsniveau daalt met de leeftijd: van de jarigen heeft 23% geen opleiding of alleen lager onderwijs, van de jarigen 47% en van de 85-plussers 59%. Van de 85-plussers heeft 5% een opleiding op HAVO-, VWO-, of Mbo-niveau. Dit percentage loopt op tot 11% bij de jarigen en 15% bij de jarigen. De ouderen in de Kop zijn gemiddeld lager opgeleid dan landelijk. 16

17 Tabel 3.1: Opleidingsniveau per gemeente (%) Geen opleiding MAVO of LBO HAVO, VWO of HBO of WO of MBO lager onderwijs Anna Paulowna Den Helder Harenkarspel Niedorp Schagen Texel Wieringen Wieringermeer Zijpe Kop van Noord-Holland Nederland Financiële situatie Bij navraag naar het netto maandinkomen per huishouden geeft 9% van de respondenten aan dat de maandelijkse inkomsten minder zijn dan 850 (bedrag bijstand voor één persoon). 22% Heeft een maandinkomen tussen de 851 en 1150 (bedrag bijstand voor twee personen), 27% heeft een inkomen tussen de en (modaal inkomen), 22% heeft een inkomen tussen en (twee keer modaal) en 5% heeft een inkomen van meer dan per maand. 16% Van de respondenten wist het niet of wilde de vraag niet invullen. Vrouwen hebben vaker een inkomen onder bijstandsniveau dan mannen, namelijk 6% van de mannen en 12% van de vrouwen. In de groep 85-plussers wordt het hoogste percentage respondenten gevonden met een inkomen tot bijstandsniveau, namelijk 16%, in de groep jarigen en in de groep jarigen is dit 9%. Landelijk is het gemiddeld inkomen Tabel 3.2: Netto maandinkomen per huishouden (%) < > Anna Paulowna Den Helder Harenkarspel Niedorp Schagen Texel Wieringen Wieringermeer Zijpe Kop van Noord-Holland 40% Van de respondenten geeft aan dat zij geen enkele moeite hebben om van hun inkomen rond te komen, 43% moet opletten, 14% heeft enige moeite en 3% heeft grote moeite om rond te komen. Ruim de helft van de respondenten geeft aan te bezuinigen op vakantie (60%) of uitgaan (55%). 39% Bezuinigt op krant of andere abonnementen. 10% Van de respondenten bezuinigt op tenminste 1 terrein. 2 Gegevens RIVM over de totale bevolking 17

18 Tabel 3.3: Financiële situatie naar netto gezinsinkomen per maand (%) < > Nee, geen enkele moeite Nee, geen moeite, maar ik moet wel opletten op mijn uitgaven Ja, enige moeite Ja, grote moeite Naarmate het netto gezinsinkomen stijgt zijn er minder mensen die moeite hebben om rond te komen. Van de mensen met een inkomen tot 850 heeft ruim een derde enige of grote moeite om rond te komen. Van de mensen met een inkomen tussen de 851 en heeft ruim een kwart enige of grote moeite om rond te komen. 3.4 Etniciteit Etniciteit is vastgesteld aan de hand van de vragen naar het geboorteland van de respondent, dat van zijn of haar vader en het geboorteland van de moeder. 96% Van de respondenten is allochtoon. 2% Van de respondenten is Surinaams en nog geen half procent is Antilliaans/Arubaans. 3.5 Burgerlijke staat Van de totale groep 65-plussers in de Kop van Noord-Holland is 3% ongehuwd, 62% is gehuwd, 2% woont samen, 24% is verweduwd en 5% is gescheiden. Van de mannen is 4% ongehuwd, 80% gehuwd, 2% woont samen, 11% is weduwnaar en 3% is gescheiden. Van de vrouwen is 2% ongehuwd, 51% is gehuwd, 2% woont samen, 38% is weduwe en 6% is gescheiden. Met het toenemen van de leeftijd neemt het percentage weduwen en weduwnaren toe, het percentage gehuwden neemt af. Tabel 3.4: Burgerlijke staat naar gemeente (%) Gehuwd Samenwonend Ongehuwd Weduwe/ Gescheiden weduwnaar Anna Paulowna Den Helder Harenkarspel Niedorp Schagen Texel Wieringen Wieringermeer Zijpe Kop van Noord Holland Nederland (65+)

19 3.6 Samenvatting achtergrondkenmerken en vergelijking met Nederland 31% Van de respondenten heeft geen opleiding of alleen lager onderwijs, 47% heeft een opleiding op LBO- of Mavo-niveau, 13% heeft een MBO-, HAVO- of Vwo-opleiding en 9% heeft een hogere beroepsopleiding of een academische opleiding. In Nederland heeft 10% van de totale bevolking geen opleiding of alleen lager onderwijs, 21% heeft LBO/MAVO, 40% heeft MBO/HAVO/VWO. 29% Van de bevolking heeft een opleiding op HBO of WO niveau. Het opleidingsniveau van ouderen in de Kop van Noord-Holland is lager dan landelijk. 9% Van de respondenten geeft aan dat de maandelijkse inkomsten minder zijn dan % Heeft een maandinkomen tussen de 851 en 1.150, 27% heeft een inkomen tussen de en 1.750, 22% heeft een inkomen tussen 1751 en en 5% heeft een inkomen van meer dan per maand. In totaal is 96% van de bevolking in de Kop van Noord-Holland autochtoon en 4% is allochtoon. In Nederland is 81% van de totale bevolking autochtoon. Van de totale groep 65-plussers in de Kop van Noord-Holland is 3% ongehuwd, 62% is gehuwd, 2% woont samen, 24% is verweduwd en 5% is gescheiden. Van de ouderen in Nederland is 6% ongehuwd, 57% gehuwd, 30% is verweduwd en 7% is gescheiden. 19

20 4 Gezondheid 4.1 Inleiding Er zijn vele definities van gezondheid. Eén van de meest gebruikte definities is die van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) uit 1987 waarin gezondheid wordt omschreven als een toestand van lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden en het individueel vermogen om een verstoring in het evenwicht tussen deze gebieden te kunnen herstellen. De gezondheidstoestand wordt onder andere beïnvloed door fysieke omgeving, de sociale omgeving (sociaal-economische status), de leefstijl (bijvoorbeeld roken en voedingsgewoonten), biologische factoren (onder andere leeftijd en geslacht) en de gezondheidszorg. De gezondheidstoestand kan op diverse manieren beschreven worden, bijvoorbeeld aan de hand van het vóórkomen van aandoeningen en de invloed daarvan op het maatschappelijk functioneren en kwaliteit van leven, de eigen beleving van de gezondheid en sterfte naar oorzaak, maar ook met behulp van samengestelde maten als gezonde levensverwachting. In de gezondheidsenquête is gebruik gemaakt van een aantal, veelal gestandaardiseerde manieren om de gezondheidstoestand van de bevolking van de Kop van Noord-Holland te beschrijven. Het betreft de ervaren gezondheid, het vóórkomen van door een arts vastgestelde aandoeningen, het gebruik van geneesmiddelen, een algemene korte vragenlijst naar psychische stoornissen en het psychisch welbevinden. Gezondheidstoestand Zorgbehoefte Zorggebruik Formeel Aanbod Vraag Indicatie Gebruik Informeel Aanbod Vraag Indicatie Gebruik Figuur 4.1: Gezondheidstoestand (Van Oers, 2002) 4.2 Ervaren gezondheid Ervaren gezondheid, ook wel subjectieve gezondheid of gezondheidsbeleving, weerspiegelt het oordeel over de eigen gezondheid. Ervaren gezondheid is een samenvattende gezondheidsmaat van alle gezondheidsaspecten die relevant zijn voor de persoon in kwestie. In de Kop van Noord-Holland geeft 17% van de ouderen aan dat zij hun gezondheid als uitstekend tot zeer goed ervaren: 51% vindt de eigen gezondheid goed, 4% vindt de eigen gezondheid slecht en 28% vindt de eigen gezondheid matig. Vrouwen ervaren hun gezondheid als minder goed dan mannen: 27% van de mannen en 33% van de vrouwen geeft aan dat zij hun gezondheid als minder goed (matig/slecht) ervaren. Bij een onderscheid in leeftijdsgroepen blijkt dat met het toenemen van de leeftijd de gezondheid steeds minder goed wordt ervaren: 24% van de jarigen ervaart de eigen gezondheid als minder goed, 41% van de jarigen en 53% van de 85-plussers. 20

21 Tussen de groepen met een verschillend opleidingsniveau worden ook verschillen gevonden in ervaren gezondheid: van de laagst opgeleiden (lager onderwijs) ervaart 41% de eigen gezondheid als minder goed, van de ouderen met een LBO/Mavo-opleiding ervaart 29% de eigen gezondheid als minder goed, van de ouderen met een HAVO/VWO/Mbo-opleiding is dit 22% en van de ouderen met een HBO/WO-opleiding 18% uitstekend/zeer goed goed gaat wel/slecht uitstekend/zeer goed goed gaat wel/slecht mannen vrouw en jaar jaar 85+ Figuur 4.2: Ervaren gezondheid naar geslacht (%) Figuur 4.3: Ervaren gezondheid naar leeftijd (%) uitstekend/zeer goed goed gaat wel/slecht LO LBO/MAVO HAVO/MBO/VWO HBO/WO Figuur 4.4: Ervaren gezondheid naar opleiding (%) 4.3 Vastgestelde aandoeningen Voor 19 verschillende chronische aandoeningen is in de ouderenenquête gevraagd of de respondent deze de afgelopen twaalf maanden heeft gehad. Het gaat hierbij om aandoeningen die door de huisarts of specialist zijn vastgesteld. 31% Van de respondenten geeft aan geen enkele aandoening te hebben. De meest voorkomende aandoeningen zijn: hoge bloeddruk (32%), gewrichtsslijtage (artrose, slijtagereuma) van heupen of knieën (29%), ernstige of hardnekkige aandoening van de rug (inclusief hernia) (14%) en diabetes mellitus/suikerziekte (13%). Er is een verschil tussen mannen en vrouwen wat betreft chronische aandoeningen: van de mannen heeft 74% één of meerdere aandoeningen, van de vrouwen heeft 83% één of meer aandoeningen. Bij mannen zijn de meest genoemde aandoeningen: hoge bloeddruk (27%), gewrichtsslijtage (artrose, slijtagereuma) van heupen of knieën (18%) en diabetes mellitus/suikerziekte (12%). De meest genoemde aandoeningen bij vrouwen zijn hoge bloeddruk (38%), gewrichtsslijtage (artrose, slijtagereuma) van heupen of knieën (38%) en ernstige of hardnekkige aandoening van de rug 21

22 (inclusief hernia) (18%). Het hebben van één of meer aandoeningen neemt toe met het stijgen van de leeftijd: van de jarigen heeft 76% één of meer aandoeningen, van de jarigen heeft 83% één of meer aandoeningen en van de 85-plussers 86%. Bij een onderscheid tussen de verschillende opleidingsniveaus blijkt dat er geen grote verschillen zijn. 84% Van de ouderen met alleen lager onderwijs heeft een door een arts vastgestelde aandoening, dit geldt voor 78% van de respondenten met een LBO/MAVO opleiding, 74% van de respondenten met HAVO/VWO/MBO en 71% van de respondenten met een HBO/WO opleiding. Ruim de helft (56%) van de mensen met een vastgestelde aandoening wordt door deze aandoening beperkt. Tabel 4.1: Meest gerapporteerde aandoeningen naar leeftijdscategorie jaar jaar 85+ jaar 1 Hoge bloeddruk Hoge bloeddruk Artrose 2 Artrose Artrose Hoge bloeddruk 3 Diabetes Diabetes Hernia 4 Astma Hernia Incontinentie 5 Hernia Astma Hart hoge bloeddruk gewrichtsslijtage rugaandoening diabetes hoge bloeddruk gewrichtsslijtage rugaandoening diabetes mannen vrouw en jaar jaar 85+ Figuur 4.5: Aandoeningen naar geslacht (%) Figuur 4.6: Aandoeningen naar leeftijd (%) hoge bloeddruk gewrichtsslijtage rugaandoening diabetes LO LBO/MAVO HAVO/MBO/VWO HBO/WO Figuur 4.7: Aandoeningen naar opleiding (%) 22

23 4.4 Medicijngebruik Het voorschrijven van een geneesmiddel is de meest voorkomende medische handeling in de gezondheidszorg. Geneesmiddelen worden voorgeschreven door huisartsen en specialisten, en soms door tandartsen en verloskundigen. Daarnaast gebruiken veel mensen medicijnen, die verkrijgbaar zijn bij de apotheek en/of drogist zonder recept. Bij de vraag naar door een arts voorgeschreven medicijnen geeft de helft van de ouderen aan de afgelopen 14 dagen medicijnen voorgeschreven te hebben gekregen en nog eens 11% heeft de afgelopen 12 maanden medicijnen voorgeschreven gekregen. Daarnaast gebruikte 19% van de ouderen de afgelopen 14 dagen medicijnen zonder recept en nog eens 17% gebruikte deze niet de afgelopen 14 dagen maar wel de afgelopen 12 maanden. Het voorgeschreven medicijngebruik is bij mannen en vrouwen is gelijk; de helft heeft de afgelopen 14 dagen door de arts voorgeschreven medicijnen gebruikt. Medicijnen zonder recept worden vaker door vrouwen gebruikt; 23% van de vrouwen gebruikt de afgelopen 14 dagen medicijnen zonder recept tegenover 14% van de mannen. In de jongste leeftijdsgroep (65-74 jaar) gebruikt 49% de afgelopen 14 dagen één of meer medicijnen, in de leeftijdsgroep jaar gebruikt 52% medicijnen en in de leeftijdsgroep 85 jaar en ouder gebruikt 53% medicijnen. Wat betreft het gebruik van medicijnen zonder recept gebruikt de oudste leeftijdsgroep iets meer (21%) dan de andere leeftijdsgroepen (19%). Het medicijngebruik neemt toe naarmate het opleidingsniveau toeneemt, van 48% bij mensen met geen of alleen lager onderwijs tot 57% bij mensen met HBO of universiteit. Ook het medicijngebruik zonder recept neemt toe met het stijgen van het opleidingsniveau; van de ouderen met geen of alleen lager onderwijs gebruikt 18% medicijnen zonder recept tegenover 22% van de ouderen met HBO/WO niveau. De door een arts voorgeschreven medicijnen die het meest gebruikt worden zijn: medicijnen voor het hart, bloedvaten of de bloeddruk (49%), plaspillen (20%) en middelen tegen maag- en darmklachten (15%). Meest gebruikte medicijnen die niet door een arts zijn vastgesteld zijn pijnstillers (33%) en medicijnen tegen hoest, verkoudheid, griep, keelpijn (10%). Tabel 4.2: Gebruik medicijnen op recept per soort medicatie naar leeftijdscategorie en geslacht (%) Soort medicatie Man Vrouw Totaal Pijn- en koortswerend Hart, bloedvaten Huid Hoest, verkoudheid Antibiotica Maag en darmklachten Allergie Slaap/kalmering Antidepressiva Gewrichtspijn, reuma Ogen Plaspillen Suikerziekte Astma Homeopathische middelen

24 4.5 Slaap- en kalmeringsmiddelen In een aparte vraag is de frequentie en de duur van het slaap- en kalmeringsmiddelengebruik gevraagd. Ruim 15% van de respondenten heeft in de twee weken voorafgaand aan de enquête slaap- en kalmeringsmiddelen gebruikt. Meer vrouwen dan mannen hebben deze middelen gebruikt (21% tegenover 9%). Het gebruik neemt af naarmate het opleidingsniveau toeneemt. Bij het ouder worden neemt het gebruik toe. Van de jarigen heeft 12% de afgelopen weken slaap- en kalmeringsmiddelen gebruikt, dit loopt op tot 30% van de 85+. Van de mensen die slaap- en kalmeringsmiddelen hebben gebruikt gebruiken vrouwen langer dan mannen. Mensen met een lagere opleiding gebruiken langer dan mensen met een hogere opleiding. 4.6 ADL Gezondheidsproblemen kunnen leiden tot problemen in het dagelijks functioneren van mensen. Als het vermogen om activiteiten van het dagelijkse leven uit te voeren is verminderd, spreken we van beperkingen. De ernst van de beperkingen is mede bepalend voor de behoefte aan persoonlijke hulp en hulpmiddelen en voor het al dan niet zelfstandig kunnen blijven wonen. Een veel gebruikte maat voor de zelfredzaamheid van ouderen is de Activiteiten Dagelijks Leven indicator (ADL). Deze indicator meet beperkingen bij het uitvoeren van activiteiten die essentieel zijn om zichzelf te kunnen redden in het dagelijks leven. Aan de ouderen is gevraagd in hoeverre men in staat is de volgende tien activiteiten uit te voeren: Eten en drinken Gaan zitten en opstaan uit een stoel In en uit bed stappen Aan- en uitkleden Zich verplaatsen naar een andere kamer op dezelfde verdieping De trap op- en aflopen De woning verlaten en binnen gaan Zich verplaatsen buitenshuis Het gezicht en handen wassen Zich volledig wassen De ouderen konden aangeven hoeveel moeite zij hadden met het uitvoeren van bovenstaande tien bezigheden. De 4 antwoordcategorieën op deze vragen zijn: zonder moeite ; met enige moeite ; met grote moeite ; alleen met hulp van anderen. 4.7 Beperkingen Lichamelijk functioneren verwijst naar het uitvoeren van lichamelijke functies en dagelijkse routine activiteiten. Voorbeelden hiervan zijn lopen, eten, aan- en uitkleden en boodschappentassen dragen. Ook de lichamelijke functies horen en zien zijn van belang voor het lichamelijk functioneren. Als er moeilijkheden bestaan in deze functies of activiteiten, spreken we van lichamelijke beperkingen. In de ouderenenquête gaat het alleen om de activiteiten die te maken hebben met horen, zien, mobiliteit en zelfverzorging. De OESO-indicator (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) voor het vaststellen van beperkingen is gebaseerd op de volgende 7 vragen: een gesprek volgen in een groep van drie of meer personen (zo nodig met hoorapparaat) met een andere persoon een gesprek voeren (zo nodig met hoorapparaat) kleine letters in de krant lezen (zo nodig met bril of contactlenzen) op een afstand van 4 meter het gezicht van iemand herkennen (zo nodig met bril of contactlenzen) een voorwerp van 5 kilo, bijvoorbeeld een volle boodschappentas, 10 meter dragen rechtop staand kunnen bukken en iets van de grond oppakken 400 meter aan een stuk lopen zonder stil te staan (zo nodig met stok) 24

25 Gehoorbeperkingen zijn langdurige beperkingen in het horen: grote moeite hebben met of niet in staat zijn een gesprek te volgen met één andere persoon en/of in een groep van drie of meer personen (zo nodig met hoorapparaat). 9% Van de ouderen heeft gehoorbeperkingen; het percentage mannen en vrouwen met gehoorbeperkingen is nagenoeg gelijk. Ouderen in de hoogste leeftijdgroep (85 jaar en ouder) hebben de meeste gehoorbeperkingen; 28% tegenover 5% in de leeftijdsgroep jaar en 12% in de leeftijdsgroep jaar. Ouderen met alleen lager onderwijs hebben vaker gehoorbeperkingen (13%), van de ouderen met een hoger opleidingsniveau geeft 6% aan gehoorbeperkingen te hebben. 17% van de respondenten heeft een gehoorapparaat. Ondanks dat zij een gehoorapparaat hebben gebruikt 15% dit niet. Onder gezichtsbeperkingen verstaan we langdurige beperkingen in het zien: grote moeite met of niet in staat de kleine letters in de krant te lezen en/of op een afstand van 4 meter het gezicht van iemand te herkennen (zo nodig met bril of contactlenzen). 9% Van de ouderen heeft gezichtbeperkingen. Dit komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen; respectievelijk 11% en 6%. Naarmate de leeftijd stijgt neemt het percentage gezichtbeperkingen toe. In de leeftijdscategorie jaar heeft 6% gezichtsbeperkingen, in de leeftijdscategorie jaar is dit 12% en in de oudste leeftijdscategorie (85 jaar en ouder) is dit 26%. Het percentage ouderen met gezichtbeperkingen neemt af met het toenemen van het opleidingsniveau; van de ouderen met alleen lager onderwijs heeft 13% gezichtbeperkingen tegenover 5% van de ouderen met een HBO/WO-niveau. 93% Van de respondenten heeft een bril. Mobiliteitsbeperkingen zijn langdurige beperkingen in de mobiliteit: grote moeite of niet in staat een voorwerp van 5 kg, bijvoorbeeld een volle boodschappentas, 10 meter te dragen, bukken en iets van de grond te pakken of 400 meter aan een stuk te lopen zonder stil te staan (zonodig met stok). In de Kop van Noord-Holland heeft één op de vier ouderen (26%) te maken met mobiliteitsbeperkingen. 35% Van de vrouwen heeft te maken met mobiliteitsbeperkingen tegenover 16% van de mannen. Mobiliteitsbeperkingen nemen toe met het stijgen van de leeftijd. Het neemt echter af met het stijgen van het opleidingsniveau. Eén op de zes ouderen (16%) in de leeftijd van jaar heeft te maken met mobiliteitsproblemen tegenover bijna drie op de vier ouderen (72%) van de 85-plussers. Van de ouderen met een HBO/WO-niveau heeft 10% mobiliteitsbeperkingen, in de groep met alleen lager onderwijs is dit 41%. Onder langdurige beperkingen in de Algemene Dagelijkse Levensbehoeften (ADL-beperkingen) verstaan we grote moeite met of alleen met hulp van anderen in staat te eten en drinken, gaan zitten en opstaan uit een stoel, in en uit bed stappen, aan- en uitkleden, verplaatsen naar een andere kamer op dezelfde verdieping, de trap op- en aflopen, de woning verlaten en binnengaan, verplaatsen buitenshuis, het gezicht en handen wassen of volledig wassen. Het percentage ouderen met één of meer beperkingen is 13%. Vrouwen hebben vaker beperkingen dan mannen; 16% tegenover 10%. Het percentage respondenten met beperkingen neemt toe met het stijgen van de leeftijd; in de leeftijdsgroep jaar heeft 7% beperkingen, in de leeftijdsgroep jaar 22% en in de leeftijdsgroep 85 jaar en ouder 49%. Van de groep ouderen met alleen lager onderwijs heeft 23% beperkingen. Het percentage beperkingen is lager in de groepen met een hoger opleidingsniveau; van de groep met HBO/WO-niveau heeft 6% beperkingen. 4.8 Samenvatting gezondheid en vergelijking met Nederland In de Kop van Noord-Holland geeft 17% van de ouderen aan dat zij hun gezondheid als uitstekend tot zeer goed ervaren: 51% vindt de eigen gezondheid goed, 4% vindt de eigen gezondheid slecht en 28% vindt de eigen gezondheid matig. In Nederland geeft 11% van de 65+ aan hun gezondheid zeer goed te vinden, 49% vindt de gezondheid goed en 40% vindt de gezondheid matig tot slecht. 22% Van de respondenten geeft aan geen enkele aandoening te hebben. De meest voorkomende aandoeningen zijn: hoge bloeddruk (32%, landelijk 36%), gewrichtsslijtage (artrose, slijtagereuma) van heupen of knieën (29%, landelijk 33%), ernstige of hardnekkige aandoening van de rug 25