Verkenning restwarmtebenutting

Transcriptie

1 Verkenning restwarmtebenutting Wilt u weten of u beschikbare restwarmte nuttig kunt in zetten? De Verkenning restwarmtebenutting brengt partijen rond een restwarmtebron met elkaar in gesprek over de warmteafzetmogelijkheden. Het instrument geeft een eerste inschatting of benutting van restwarmte interessant voor u kan zijn. De basis voor de berekening zijn de kenmerken van de warmtebron en de warmteafzetmogelijkheden in de omgeving. De Verkenning is geschikt voor eenvoudige cases, bijvoorbeeld voor warmtelevering van één warmtebron naar één warmtevrager. De Verkenning geeft u een eerste inschatting van mogelijk interessante benutting van restwarmte. Een positieve uitkomst kan aanleiding zijn om haalbaarheidsberekeningen op maat te laten maken. De voordelen De Verkenning restwarmtebenutting: brengt partijen rond een restwarmtebron (bijvoorbeeld de gemeente en een bedrijf met restwarmte) op gestructureerde wijze in gesprek over benutting van de restwarmte; geeft gemeenten en warmteafnemers inzicht in de beschikbaarheid van restwarmte bij bedrijven; geeft bedrijven inzicht in toekomstige ontwikkelingen in de omgeving die voor restwarmtebenutting van belang zijn; maakt duidelijk of nader onderzoek naar restwarmtebenutting zinvol is en welke partijen daarbij betrokken zouden moeten worden. Hoe werkt de Verkenning restwarmtebenutting? Kern van de Verkenning restwarmtebenutting is een spreadsheetfilter. Hierin worden vragen beantwoord over de restwarmtebron en afzetmogelijkheden. Alle betrokken partijen leveren hier input voor: bedrijven geven een beeld van de restwarmte die zij beschikbaar hebben; de gemeente geeft aan welke warmteafzetmogelijkheden of andere relevante ontwikkelingen er zijn in de omgeving van de restwarmtebron. Het is aan te bevelen tijdens toepassing een geografische kaart te raadplegen met ontwikkelingen in de nabijheid van de restwarmtebron, bijvoorbeeld nieuwbouw of renovatieprojecten, of andere bedrijven met warmtevraag. De Verkenning gaat op drie niveaus na of benutting van restwarmte mogelijk is: 1. vestigt de aandacht op hergebruik van restwarmte in het eigen bedrijf; 2. schat de mogelijkheden in voor levering aan een ander bedrijf; 3. schat de mogelijkheden in voor levering aan de gebouwde omgeving.

2 Doelgroep en toepassing De Verkenning is bedoeld voor toepassing door lokale partijen, zoals gemeenten en bedrijven met een restwarmtebron, die de mogelijkheden van restwarmtebenutting willen verkennen. De toepassing gebeurt onder begeleiding van een adviseur. De Verkenning restwarmtebenutting is in opdracht van het Nationaal Expertisecentrum Warmte (NEW) ontwikkeld door adviesbureau CE Delft. Doel van het NEW is het verstrekken van informatie over verduurzaming van de warmte- en koude voorziening. Benutting van restwarmte kan een efficiënte optie voor warmtevoorziening zijn. Met de Verkenning beoogt het NEW de kennis van partijen over benutting van restwarmte te vergroten en de realisatie van concrete restwarmteprojecten te stimuleren. Meer informatie U vindt de Verkenning restwarmtebenutting op > Instrumenten > Verkenning restwarmte benutting. Voor vragen over de Verkenning restwarmtebenutting kunt u contact opnemen met Agnes Agterberg, of new@agentschapnl.nl. Nationaal Expertisecentrum Warmte Het Nationaal Expertisecentrum Warmte (NEW) wordt door de divisie NL Energie en Klimaat van Agentschap NL uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. NEW is één van de beleidsmaatregelen uit het Werkprogramma Warmte op Stoom. Met dit programma wil de overheid de verduurzaming van warmte- en koudevoorzieningen in Nederland een extra stimulans geven. Een noodzakelijke voorwaarde hiervoor is een goed functionerende markt. Dat houdt onder meer in dat overheden, bedrijven en burgers voldoende moeten weten over te nemen maatregelen en de financiële en CO₂-effecten daarvan. NEW richt zich op de gebouwde omgeving en de industrie. Het NEW is bereikbaar via of op werkdagen tussen 9.00 en uur op telefoonnummer Dit is een publicatie van: Agentschap NL NL Energie en Klimaat Croeselaan 15 Postbus RE Utrecht T +31 (0) Agentschap NL maart 2011 Publicatie nr. 2NECW1102 Praktijkcases In opdracht van het NEW heeft adviesbureau Grontmij in samenwerking met Process Design Center (PDC) de Verkenning toegepast in de volgende praktijkcases: Eska Graphic Board BV in Hoogezand Sappemeer: warmteafzet in de gebouwde omgeving; Waterschap De Dommel in Tilburg: warmteafzet op diverse locaties; McCain in Lelystad: warmte wordt intern gebruikt en aan een ander bedrijf geleverd; DSM SPR in Rotterdam: warmtelevering aan een nog te realiseren warmtenet. Op de volgende pagina s vindt u korte beschrijvingen van de ervaringen en resultaten uit deze praktijkcases.

3 Eska Graphic Board BV in Hoogezand-Sappemeer Benutting van restwarmte in de gebouwde omgeving Eska A7 Hoogezand Gemeentehuis +Station Molenwaard Lefier Tussenhof Herstructurering Gorecht Zuidknoop Eska Graphic Board BV, productielocatie te Hoogezand Ligging van Eska Graphic Board BV (productielocatie Hoogezand) en mogelijke afzetgebieden Eska streeft naar verlaging van haar specifieke primaire ener gie verbruik. Het bedrijf wil bij een afnemende of ont brekende interne warmtevraag de warmtekrachtkoppelings installaties (WKKs) op langere termijn in bedrijf kunnen houden. Samen met de gemeente Hoogezand- Sappemeer en onder begeleiding van Grontmij heeft Eska de Verkenning rest warmtebenutting gebruikt om na te gaan of er mogelijkheden zijn voor restwarmtebenutting. Bij de Eska-fabriek te Hoogezand is ongeveer GJ rest warmte per jaar beschikbaar uit: de afgassen van de WarmteKrachtKoppelingsinstallaties (WKKs); de drooglucht van de papierbaan. In de nabijheid van de fabriek zou de warmte benut kunnen worden in: de nieuw te bouwen woonwijk Molenwaard (760 nieuw bouwwoningen) in Molenwaard en het nieuw te bouwen OV-station (gemeentehuis m², kantoren m² en 70 gestapelde woningen); in Molenwaard, het OV-station en gebouwen van woningcorporatie Lefier (bestaande bouw: eigen kantoren m², culturele functies m², 50 woningen), Tussenhof (78 nieuwbouwwoningen) en Zuidknoop (nieuwbouw: m² detailhandel, m² leisure, 200 woningen). Uit de eerste analyse bleek dat alle cases financieel rendabel kunnen zijn. Essentiële randvoorwaarden zijn een niet te lage woningdichtheid en voldoende aansluitingen. Als meerdere projecten aange sloten kunnen worden, heeft dit gunstige consequenties voor de rentabiliteit. Vervolgtraject De gemeente Hoogezand-Sappemeer heeft de mogelijke warmtevragers, bijvoorbeeld de ontwikkelaar van Molenwaard en woning corporatie Lefier ingelicht over de gunstige uitkomsten. De benaderde partijen waren unaniem positief over medewerking aan een eventueel vervolgtraject. Eska Graphic Board BV overweegt om de haalbaarheid van een warmteproject nader te onderzoeken. Eska Graphic Board BV in Hoogezand-Sappemeer is producent en leverancier van kwalitatief hoogwaardig grafisch karton voor hardgebonden boeken, ordners, ringbanden, mappen, agenda s, albums, spelborden, puzzels, displays en showcards.

4 Waterschap De Dommel in Tilburg Diverse opties voor restwarmtebenutting RWZI De Dommel Attero Bedrijventerrein A261 Tilburg-Noord Tilburg Noorderplas N261 Ligging van afzetgebieden en Waterschap De Dommel Bestaande bouw Kouwenberg + Rugdijk Waterschap De Dommel wil zijn rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) energieneutraal maken. Dat is mogelijk, omdat het water schap zelf energie kan opwekken in de vorm van biogas uit rioolslib en surplusslib uit de zuivering. Het concept is bekend onder de naam Energiefabriek. De Verkenning restwarmte benutting gaf Waterschap De Dommel een idee waar het de restwarmte het beste voor zou kunnen gebruiken: in eigen proces, afzet bij derden, of beide. De Verkenning is toegepast samen met de gemeente Tilburg. Waterschap De Dommel zet het biogas uit de vergister in, in een warmtekrachtkoppelingsinstallatie. De geproduceerde warmte wordt deels al benut voor het vergistingsproces en verwarming van de eigen gebouwen. Maar een groot deel van de restwarmte wordt nog niet gebruikt. Daarnaast kan door middel van technische voorzieningen ook nog warmte uit de afgassen van de warmtekrachtinstallatie worden teruggewonnen. In theorie zou er alles bij elkaar GJ voor restwarmtelevering beschikbaar kunnen komen. De uitkomsten van de Verkenning voor levering van restwarmte zijn gunstig. Afzet in de bestaande bouw heeft waarschijnlijk de voorkeur. Voor warmtevoorziening in de nieuwbouwwijken zijn eventueel nog alternatieven voorhanden, zoals warmtepompen met als bron laagwaardige warmte van het effluent. In plaats van restwarmte zou het waterschap ook biogas aan derden kunnen leveren. Dit betekent dat er een scala aan mogelijk heden bestaat om de beschikbare restwarmte uit de WKK in te zetten en/of biogas te gaan leveren (zie tabel). De Verkenning restwarmtebenutting analyseert slechts een beperkt deel van deze opties. Vervolgtraject Een selectie van een aantal veelbelovende opties is op basis van deze globale Verkenning niet mogelijk. Hiervoor is aanvullend onderzoek nodig. Mogelijkheden van restwarmte- en/of biogasbenutting bij Waterschap De Dommel in Tilburg Categorie Benutting van restwarmte uit biogas gestookte WKK binnen de poort, in het rioolwaterzuiveringsproces Benutting van restwarmte uit biogas gestookte WKK buiten de poort van de RWZI Biogaslevering aan derden Warmte-afzetmogelijkheden Voor de processtap thermische ontsluiting. Hierdoor kan er meer biogas geproduceerd worden. Inzet van warmte voor toepassing in thermo fiele gisting (is nu mesofiele gisting). Inzet van warmte in de waterlijn (warmte toevoeren aan waterlijn om nitrificatie in de winter te verbeteren). Warmtelevering aan nabijgelegen Attero voor de verwarming van hun vergistingtanks. Levering van warmte aan het warmtenet op een afstand van m van de rwzi. Warmtelevering aan andere nabije bedrijven, nog nader te bepalen welke. Warmtelevering aan nieuwbouw woonwijken, bijvoorbeeld Kouwenberg, Rugdijk. Warmtelevering aan bestaande bouw. Warmtelevering aan een nieuw te ontwikkelen bedrijventerrein Zwaluwenbunder (voorheen Zuidkamer). Opwerking van biogas naar aardgaskwaliteit bij Attero, dan in het aardgasnet, of koelen tot transportbrandstof. Levering biogas aan een grote gasverbruiker in omgeving. Levering biogas aan een WKK buiten terrein, waar dan de warmte en elektriciteit wordt benut.

5 McCain in Lelystad Restwarmte benutten in eigen en naburig bedrijf N302 N307 A6 McCain N302 Zwembad WKK bij McCain te Lelystad Ligging van McCain en mogelijkheden voor warmteafzet McCain in Lelystad is een producent van frites- en aardappelspecialiteiten. Dat is een energie-intensief proces, dus heeft het bedrijf aandacht voor het optimaliseren van de energievoor ziening. Met de Verkenning restwarmtebenutting heeft McCain samen met de gemeente Lelystad twee mogelijkheden geanalyseerd. In de eerste plaats het benutten van restwarmte van de stoomschiller voor het eigen proces, bijvoorbeeld voor de preheater en/of de blancheur. In de tweede plaats is de inzet van de restwarmte van de stoomschiller en de restwarmte van de WKK ten behoeve van de verwarming van een zwembad in de buurt (afstand circa 3 km) onderzocht. Vervolgtraject Uit de Verkenning restwarmtebenutting kwam naar voren dat er wellicht mogelijkheden voor restwarmtebenutting zijn op het bedrijventerrein waar McCain gevestigd is. McCain en de gemeente Lelystad gaan na of en hoe dit nader onderzocht kan worden. McCain heeft drie restwarmtestromen die samen goed zijn voor ruim GJ per jaar: stoom afblazen van de stoomschiller; restwarmte van de WKK wanneer er geen productie plaatsvindt, zoals in het weekend; restwarmtestromen met lagere temperaturen (variërend van 20 tot 50 C). Uit de eerste analyse bleek dat onderzochte mogelijkheden momenteel waarschijnlijk niet rendabel zijn. Dit komt onder andere door de grote schommelingen in het restwarmteaanbod, waardoor een groot backup-systeem nodig zal zijn ten behoeve van leveringszekerheid. Ook is de warmte-uitkoppeling vanuit de stoomschiller zeer innovatief. Deze is nog bij geen enkele fabriek van McCain ter wereld toegepast.

6 DSM Special Products in Rotterdam Restwarmte leveren aan warmtenet Rozenburg Rozenburg Rozenburg-Centrum A15 Botlekweg Cabot DSM Vopak Tronox Pigments Kemira Polymers Linde Gas EBS EBS AVR Botlek Fabrieksinstallatie DSM SPR Overzicht omliggende bedrijven DSM Special Products Rotterdam. De rode lijn is het voorgenomen tracé van het warmtenet DSM Special Products wil de energiekosten beperken. Het bedrijf heeft continue aandacht voor de toepassing van restwarmte stromen met een hoge temperatuur voor het interne proces. Daarnaast is er een aantal restwarmte stromen met een relatief lage temperatuur. DSM SPR paste de Verkenning toe samen met de Milieudienst Rijnmond (DCMR) en het Warmtebedrijf Rotterdam, om na te gaan welke warmteafzetmogelijk heden er zijn voor deze stromen met een relatief lage temperatuur. Op basis van de eerste inzichten uit de analyse sluiten de behoeftes van DSM Special Products en het Warmtebedrijf Rotterdam op elkaar aan. DSM SPR is op zoek naar een warmteafzetmogelijkheid en het Warmtebedrijf naar een warmtebron. Aangezien de uitgangspunten gunstig zijn, is afgesproken dat een vervolgafspraak tussen DSM Special Products en het Warmtebedrijf wordt gemaakt. De restwarmtestromen met relatief lage temperatuur bij DSM SPR zouden zo n 2 tot 10 MW kunnen leveren. Het chemiebedrijf DSM Special Products produceert Benzaldehyde, Benzoëzuur (Purox B flakes en liquid), Natriumbenzoaat (Purox S), en Benzyl alcohol. Warmtenet Nabij DSM SPR heeft het Warmtebedrijf Rotterdam plannen voor een warmtenet, dat zal lopen van de afvalverbrandingsinstallatie (AVR), even ten noorden van DSM, naar Rotterdam. Het tracé loopt vlak langs de poort van DSM SPR. AVR zal in ieder geval meer dan 100 MW warmte gaan leveren aan dit net. Er zal geleverd worden aan warmtedistributiebedrijf Nuon ten behoeve van woningequivalenten in Rotterdam-Zuid (met name renovatieprojecten bestaande bouw) en woningequivalenten in Rotterdam-Noord (met name veel kantoren). Aangezien de warmte vraag groot is, wordt gezocht naar meer bedrijven die warmte kunnen leveren. De gewenste aanvoertemperatuur ligt rond de 98 C. DSM SPR is mogelijk een geschikte warmteleverancier.